Katalog

5 EKÎM 1982 KÜLTÜR YAŞAM Cumhuriyet 5 heyetle Parıs"e gelmıştı. O sırada Kültür Bakanlarıyla tanıştun ve tasanmızdan söz açtım kendisine. «Sizm gibi insanların ulkemîze gelip bizimle çahşmasını isterız» dedl, «na den gelmiyorsunuz?» Bunun üzenne, Çm'e gıttım. Malraus'nun romanınm geçtığı butuıı yerlerı gordum. Ayaklanmaya katılmış olan ysşlı Çınli işçılerle konuştum. Aynı zamanda, «Sıkıyönetim»ı ve «ttiraf»! gösterdik Çinlilere, çünku «6lüm«üz»ü satırı almış bulunuyoriardı. «ftiraf»ın gosterimıne birçok Çınlî yet kıli de geldı, sonunda alkışladılar filmı. Içlerinden bırkaçı yanıma gehp, «Çok güçlü bır ülm. çok giıçlü» dedi. Ama tep kılerinin ne olduğunu tam olarak anlayamadım. Dalıa sonrakî birkaç gün film hakkmda kimse bır şey demedi. Çin'den tam ayrılacağımız sıra kanm Michelle, «Bakın, size bir şey sormak ısttyorum» dedi. «Ne duşunüyorsunuz 'ftirat' hakkında? Siyasal açıdan ne duşunüyorsunuz?» Aralanndan bırı on dakika kadar Çiılce bir seyler anlattı. Dolayısıyla, çevirmen onun sözlerini bıze aktanncaya kadar bir Hitchcock filmini andıran uzun bîr geriHrn oldu. «Filmi çok beğendik», diyordu Çinli. «Bizim burada yıllarca ne olduysa aymsını gösteriyor. «Daha sonra Kültür Devrimi'ni aıılattı. «Bu tür olaylar herkesin başma geldıs> dedi. «Ben kendım dört yıl kaldrnı kampta.» Anlasüan, filmın, kendi yaşadıkları deneyime çok benzediğini düşünüyorlardı. Ama Stalin'den ne zaman sdz açsalar, «Ytizde 70 kötü. yüzde 30 iyiydi» diyorlar. dı. Bu gdrüşteyaHer. Daha sonra, senaryoyu bîürip kendilerine gonderdiğimszdp, «Hayır, şumı değıştirin, bunu değiştirin» demeye başladılar. Yapımcılar filmio Filıpüılor'de ya da başka bîr yerde de çevrilebileceğini ileri sürdüler, ama bana çok saçma geldi böyle bir şpy, bu füra ancafe Çin'de çevrilebılirdl. onun için vaTgeçtîm ben de. 9 Eleştirmeuin ya da slncma yazannın «Kayıp» filmino göstereeeğî tepki. kendl siyasal anlayışına nu dayanacak dersiniz? Costa Gavras: Evet, kuşküJ suz, doğrudan bir tepkidir bu, Smema yazannm böyle bir filme tepkisi açısından en önem1:Eİ onun siyasal inançlandır. İlginç bir psikolojik sorun bu, cunkü filmi ya kabul edersinîz ya da reddedersiniz. Bana şöyle diyenler oldu: «Müthiş bir film bu. Siyasal bakıradan anlamadığım bazı seyler var gerçi, ama siyasete aldurosaa ben..> îkisi yakından bağıntılı olmasma karşın, insani sorunlardan etkileniyorlar, siya^ sal yönleriyse bir yana bıralayorlar. Bazılan da, «Doğru defil bütün bunlar», diyerek filmi tümden reddediyorlar. AsIında üstünkörü bir tepki sayılmamalı bu, çtinkü siyasal bakımdan çob sey anlatan bit tepki. Eazen de ki&isel bir öykü olduğu için etkileniyorlar va bu duygusaı etkilenmeden kurtulmanm tek yolu da, «Anlaiılanlar gerçek degil, aldatıcı bir öykü, kullanıldım», demek oluyor. Ama bu duygusal etküenmeyi yalnızca film sırasındü değıl, daha sonra, ertesi gün de ve tartışma ıçınde ele almak zorundasmız. însanlan bir filmîe siyasal bakımdan degiştirebilir misiniz bilemem ama, siyasal bir tartışma başlatabilirsinız. Yazarmdan "Bayram Kaçakları,,na mersiye Erhan GÖKGÜCÜ Izmir tetevızyonundan bır ya pnncı Kurban Bavramı ıçın benden btr oyun istediginde, bu yılın, «Uluslararası YaşlıIAT Yılı» olduğu aklıma geldı birden. Ne yazıktır. sa./gılar • sevgüer, ilgiler yalnızca bay ramJarda anımsamr oldu uzun süredir. Bu nedenle vaşü, kım aesiz, buzurevinde ömür tüketen ikl kadmın özlemlerıni; on. lann da yaşamla barısık oimaya, hem de en az bizler kadar hakları olduğunu dile getıreyim istedim. Dilimin döndtigu, elimin erdiğince. tşte, böylece doğdu «Bayram Kaçakları». Her baba gibi umutluydum çocuğumdan. Hele TRT denetiminden de önenüı bir yara • bere almadan çıkfefctan sonra... Ama, bayramda, dört çün bo ytmca bir cenaze törenl izledJm acı icinde. AşaSıdakl satırlanm çocuğuma mersiyedir: Onu bilmeden hovrat »»liere tesltoı etmişim. Vah bana. Çocuğumu tanımava, anîama tunıüea koyduiar. ijbersizhkıea, uızı oyuncuiarın agızlaruıda, uımanın oznesi, yüklemı, tümiecı ka pışıverıyorlardı arada Oır. Bazan da, aynı tumcenm ıçnde eşanlamiı üu sozcuk, (TurKçebi OsmanücasıJ sıntıyorıaraı üırbulerine. Vah guzelım TUTK çemızl O sıze gösterılcagı gıbı ucube değıldı ey seyırcı! Rebmıni kötü çektıler. NıteıiK gozetmeden yonettıier. vasaK aavarcasına oynactUar. DorC ıas>ı, sanatçılık görevlerınuı bılıncın cie dort kışl vardı ıçierıude. Hoşgöruye sığınıp, huzurunuzda üeteymı saygılanmı, çten JACK LEMMON Gavras'ın «Kayıp» fihninde ustahğını bir kez daha kanıtladı. kutlamalarımı İsmet Ay ıu>taya, Hadi Çaman, Meral Mîron, Zühal Olcay dostlara. Ikı de, harcaturuş ıyi oyuucu dosta uzuldüm. T. Tekin üe s . De> mir'e. Kalabahk sahnelerdekı küçuk rollerde, blrtakım ınsanlar vardı, oyunculukla ilglleri olmaması gereken. Hıç tanımadığun Oysa bana, «Guzei Sanatlar Fakültesı Oyunculuk Boiümu öğrencileri oynayacak» denmıştı. öevınmiştim. Kendım arayıp bulmuştum o gencecık, Kültür Servisl 1932 Can tek bir stadyum vardı; hem o pırıl pırıl heveslı ovuncuları. bınydl bu zaten: Charles HorSonradan neden vazgeçıicügiaı nes Pılm ŞerUiği'nde Btiyük O sonra fcinıın sonunda açıkça man'ı gerçekte nasılsa öyle gos duî'ü Yilmaz Güney'm «Yol» Santiago'daa soz ediyoruz. Beltermek Ama diyelun ki Charöğrenemedinı. öğrendığun su fümiyle paylaşan «Kayıp» füles Horman radikal biriydi, bu yalnızca: O küçiik rollerı oyna nıinin New York'da gdsterüae ki Sıntıago'nun nerede oîdugunu bilmeyenler de vardıı, ahıç kimseye onu öldürme *a yanlardan biri bir bankada me gırmesinden kısa bir süre önce ıtıa bunlann sayısımn çok taz da ortadan kaldırma hakkmı murmuş, bir diğerî şirketın bı Cineaste dergisinden Gary la olduğunu sanrmyorum. Kalvermez. Charles Horman bir rmnde sekreter. Digerleri de, Crowdus, filmm yönetmen: dı ki, bütun gazetelerin, bütün radikal olsaydj, o zaman filmi oniar gibıymiş galiba. Eğer dog Costa Gavrasla konuştu. Bu dergılerin ŞUı'den söz edeceo yonde çekecek, hatta daha ruysa soylenenler, bu deoli u konuşmada Gavras'ın Ameri ğıni bıliyordum. «Ölumsüz»de da geliştirmeye çauşacaktım, cuzlatılmış mıdır, ekranda sa kan yapımı ılk filminin nasıi de aynı şey olmuştu. Filmde çünku dramatik bakımdsn dayapıldığı, «Kayıp» fllmıne ABO Yunanistan'daa hıç söz edı'dır surdüruyor. Yılmas Emen, nat yapaıak? Vah seyircıye! ha ilgınç bır film olacaktı. Dışişleri Bakanlığı'ndan ve nnyordıı, ama herkesin dilinde hat sanatım dünyada bu gün Sayın ılgililer, ekıanda, bır Nev York Tımes'da Flora Le Yunanistan vardı. Aslında, filmde, Charles Horyajnıa kendısinin yapuğuu, çenıan'ın babasuun bu konuda hk uzerıne ışleme eserlennden oyun öldü. Ne ükiydi ölealerln, wıs"clen gelen siyasal saldınlar, Pilm şirketı fıîmin başına kendı kendisıyle çelışmeye düş oluşan bır sergı açıp, eserlen ne de en ıyisi. Inanaı kendımı kıtabuı beyaz pcrdeye uyarlan «Sıli, Evlül 1&73» yazısınm kotugıinü görüyoruz Filmin bır nı halka tanıtacatmı soyledı. onemsedığun de yok. Ama, bun ması ve yonetmenin bazı dtekı nolmdi<ım jstedi. Oysa böyle yerınde, bır ABD Senatorü. «Og üım tasarılannı gerçekleştırCelik hattatı Yilmaz Emen, dü ca kıyılmasın sanata ıtayrı. koyunca sorun yerel bir sorun lunuz radikal miydı, yoksa lışımcelerini şöyle dile getırmışBır kuçük aıu var beüegım mede karşılaştığı güçlükler ele oluyor, tanhsel btr şey oluyor. beral mı°» diye sorunca, «Ne alırdı: tır: de. 3972'de Ankara telsvlzyo Garic"e kalmış, on vıi bnoeki fark eder ki?» diye yamtlıyor nu'nda, yazdtğım ve içinde oy• «Kayıpn'uj ABD'de nasıl bir olayı kım anımsar? Amo baba JDaha sonra ise, oğlunun «30 yıldır baba mesleğini sür nadığım «Oyun Gemisi»nin bir bir siyasal «t(d yaratacağuu ben böyle şeylenn hâlâ oldukansıyla karşılaştıgmda, oğludürmekteyim. Bizim glbi sa provasuıda (ne uzun uzun, a umdunuz? gu kanısındayını. Olaylann geç nu çok solda olmakla suçluyor: ııatkârUr aralıyor. Bu nıesle raştırıcı, ne guzel provalar yaU^ı yer Arjantin de olabilirdı Costa Gavras: Bir tılm yapar sank^ oğlunun çok solda olmağin günütnü/de ilgt ^örmemesi pardık o zamanlar; üsteUk ee ken ,onun nasıl bir siyasal et El Salvador da. Dünyanm her sı oldürülmesıni kabullenmeyi bMii bir hayli fxüyor. Çelik ü kim bitip de kendimızi sey kisi olacağmı bilemezsiniz. Bu yanmda insanlar ortadan kavkolaylaştıracakmış gibi... 7erine yaptığım islemclerle ve rettiğimızde bir dolu eksik, bır nu fanceden hıç kımse kestire boluyor. • Malraıuı'nım «Insanın VazBursa'mn sembolü olan kılıç dolu hata bulurduk. Koiay mı mez, hole yönetmen hıç kesti• Eğer Charles Horman sikalkan ile kendimi kabul ettir dır sanat yapmak?) Evet, bır remez. Bütün yapabılecegin'7. yasal bakımdan daha bflinçll Costa Gavrası Politik filmle çısi» adb yapıtımn beyaz perde\e aktanlması için Jorge meye uğraştım, bunu da bir öl provasmda odaya kartvizitli bır «Tannm, umanm ınsanlar bu birisl olarak gösterilseydi, a rin başarılı yönetmeni. Semprunla birlifcte yazdığnıız çüde başarabildim. lılbaşm bayan girmişti. Birkac anne bir iılmi gbrmeyp gelır, eleştir caba sevirci de fllradekl elçisıze, eğer Charles Horman senaryo ne oldu? lik meıısuplan gibi mi tepkl gerçekten bir radikal olsaydı, dan sonra Bursa Gfizel Sanat leşmişler, çocuklanna bir ço menier de beğenır» demektır. Costa Gavras: Çinliler taraOmeğın, b>z bu fümi yaptt gristerirdi acaba? lar Galerisinde çelik işlemele cuk programı hanrlatmışlar, ben de bir radikal olarak gös findan geri çevrildi. Birkaç yıl ğımız sırada bana gelip de, Costa Gavras: Bakın. söyle terirdim onu. Scrunlanmızdan önce Hua KuoFeng yanında bir rinden oluşan bir sergi açma üsteliyordu yapımeı arkadaşa, \ı dfişfinÜTOrum. Bngiine ka «tlle de bnnu çekin» diye. Ya «ABD hükıimetınin fllminize dar çelik işleme olarak birta zak ki, adını bile anımsamadı karşı bir tutum takınacağım sanıyor kun eşyalan yabancı devlet a ğım yapuncının (şimdi nereler saydınız,musunuz?» diye sor«Hayır, olanaksız bu, damlanna hediye ettim. Yaşıa dsdlr kimbilir?) yaratı o gün bunun için bır neden yok», dimınıın sonuna kadar baba mes bu sündür çınlar durur Kulak ye yanıt verırdim size. Oysa, leğini devara ettireceğim. Ben Ianmda: bır saat kadar önce, ABD Dısden sonra oğlum bn işi sürdü aBırakın da sanata sanatçüar ışleri Bakanlığı'nın tUmime recektîrj. Kültür Servlsl îngiltere* başında kaldığı otuz yedl yıl karşı resmi bir tutum takındıyapsın lütfen.» Savaşın bütün agırhgırla sür 3inı söylediler bana. Sanırım, nüı en eski senfoni orkestra süreyle müzik dünyasmın un düğü 1943 yılmda, Halle Oryarın gazetelerde çıkar. sı olan Halle, 1983 yılında 125. lü adlarrnı konserlerine çekme kestrasınm başına Jolin Barbi• Filmde neden olaylann Şi kurulus yıldönümünü kutlaya yl başardı. 1895 yüında öldu rolli getirildl. O sıralar New gunde, yertoi alacak kışl ancak H'de geçtigt açık^a * beUrtilmi cak. Orkestramn fcnrucusıı Charles Halle, 1819 yılında bır &Ure sonra Vıyana'da buUın York Filarmoni"de Toscanini' yor? " > nln yardırncılığını yapan BarbîCosta Gavras: Çeşltli neden Westfalya'da doğdu. Ünlü bır du: Hans Kichter. On ikl yıl rolli, bir İtalyan kemancıyla piyanist, Chopin'in, Llszt'm, sıiren Richter donemini, 1912lerden ötüru açjkça beürtmeWagner'in, Mendelssobn'un, o 14 yıllaruu kapsayan kısa bir bir Fransız anneden Londra'da mek gerektiginı düşündüm. Her zan Heine*nin \re özellikle de Michael Balllng dönemı izle dunyaya gslmiş, büyük güçlükşeyden önca, seyircinın bir pardı. 1920 yılında iş başına gelen lerle yetişmişti. Savaş yıllannça kafa yormasını, olaylann Berlloz'un yakm dostu. bangi ülkedp geçtiğini kestirIrlandalı şef Hamilton Harty, da birçok sanatçınm askere git meye çahşmasını istedim. La1848 yılında Fransa'dan Lond Halle'yi İngiltere'mn en iyi or mesiyle boşalan orkestrayı sağtin Amerika'da bır ülke oldu ra'ya gelen HCIle, Manchesterll kestrası halıne getirdi. Char dan soldan topladığı ve yetış»u anlaşıhyor kuşkusuz; ama bir grup iş adamı tarafından les Halle döneminden Berlioz' tirdiğı müzisyenlerle takviye sevircinln bır ölçüde olaya ka bu kantte çalışmaya çağrüdı. un yapıtlannda uzmanlaşan Or etti. Bir süre sonra da eski gör tılmasını, hepimizm bildiği bi! Kendı adını taşıyan orkestrayı kestrayı dinlemek üzere, Fran kemli durumuna getirdi. Yirmı gileri kullanmasım istiyorum. da ilk kez, 30 Ocak J858 günü sız elestirmenleri o yıllarda yedi yıllık yönetmenliği süreüozgelirru, o sekılde kullanılan bu kentte yönettı. Orkestranın Manchester'e akın ettiler. sınce HaUe*yle dünyayı dolaştı. ya çalışmadılar. Yapuucısıyja, sanatçüarıyla,. O. naif b.r vocuktu. Acısı, tatlısıyla bıriz gulümseme, biraz duşünce, beıkı bıraz da hjciv... Kaba bır melodrama dönüştürdüler. fiabeı bıle yapmadan oynamaya kalkıştüar. Bu yuzden taJaldılpr, atladılar, uydurdular. Hele bır sayın sanatçj, sennıs önıindekı masaya metni, açıkca oteuyordu. Sanata, yapıta ve seyircıye... Vab sanat anlayısına. Bir sanatçı sanatı valnızca bır meta olarak görebilır. Hatta seyırcisıne en büvük Sbygısızlığı yaparak, milyonlarca ta. şının Jzleyeceğı bir TV çekimıne ezbersrz gelebilir Ancak, eserin yapımım üstlenmis gorev 11nin bu durum karsısmda ya~ pacaSı ilk şey, «Çekımi totai ediyonım, lütfen ovunu eaberleyın» demek olmamalı rrudır? Bunu yapmarmş görevli, görevinı kötüye kullanmamış mıdır? Onu kesip parçaladüar. «îşe varar mı, yaramaz mı? Oerekîi mi, degil mı?» dive üstünde ka fa yormadan bazı Darçalanm atıverdiler. Hele ücüncrj bb Costa Gavras "Kayıp,, filminin perde arkasını anlatıyor Bir yönetmen, filminin siyasal etkisini önceden kestiremez,, Hattat Yilmaz Emen, celîk üzerine işlediğî yapıtlarını sergîleyecek Kültür Servisi Osmanlı Ce ük Hat Sanatım günümuzdo de yaşatan Yümaz Emen ba basından kalma meslegı 30 yıl Kültür Servisi Akbank'm düzenlediği «Boncnk I?i Eşya Ifanşması» sonuçlandı. On üç lîişınin odül ve mansıyon kaaandığı yarışmada bırincilik ve flünciUk ödulleri venlmedı. Nurhan Berker, Harold Schmidt, Reyhan Kara ve Zahir Güvemli'den oluşaıı seçicı kunıl. yanşmaya boncuk işlemeli den yelekle katılan Türkan Erdetn'in yapıtına üçüncülük ödülü verilmesini kararlaştırcü. Ismet Papila, Nermin Tugay, Meliha Pehllvanlı, Lamia Çetıner, Şahap Akalınh, Aysel Ok, Sellm Gülbay, Mihriye Elbecer, Nermin Güç, Gülşen Çutha, Süheyla Gürseı ve Rukiye Doğu ise yanşmaya katıldıklan yapıtlanyla mansiyon kazandılar. «Boncuk İşi Eşya Yarışması» sonuçlandı Ingiltere'nin en eski orkestrası 125 yasına girîyor Gösiei Bir ayın en seçkin ürOnlerini sunan dergi Hikrriuet sanat/edebfyat Dcnemc ve Röportaj ödüllcri sonuçlandı "Mahbubelerin Faide Yok İngilizindcn" On Öykü Onu Da Gönülden/ Şarkılar Kimi Şöylüyor? Vaşayan Eleştirmenlçnmiz V Her Şey Istan.bul'un İşgali İle Bâşladı "Kulaklanm Öz Dilimı Işitmek İstiyor "' tngiliz Casusu Lawrence Ansiklopcdistlerc Dairdir Carlo Lizzani Sözünü Tutuyor Söz Sinemaseverlerin Oktay Akbal / Gülten Akın / Hulkl Aktunç Ece Ayhan / Adnan Azar / Mehmet Basutçu Salâh Birsel /OÛCeki Çakaloz /Oemfrtaş Ceyhun Nursel Ouruel/Baki Süha Ediboğlu/ BurçakEvr»nj NecatiGüngör /VedatGünyol / H.Hüsrev Natsml Hikmet Ilaydın/Yaşar llksavaş/Erhan Karae»ıwn | Sami Karaören / Mehmed Kemal / M.Sabrl Koa Cahit Külebi /Filiz Ali Laslo / Fethi Naci Ahmet Oktay /Kemal özer / Atilla özkırımlı Oktay Rifat / Sevgi Sanlı / Zeyyat Selimoğlu Cemal Süreya/ Sezer Tansuğ / Vecihi Timuroğlu Selma Tükel / Orhan Ural / Eşref Üren Can Yücel / Rıza Zelyut şiir, öykü, İnceleme, röportaj, anı, denecn*, müzik, sinema, tiyatro, plastik sanatlar, kitap tanıtma yazıları ve eleştirileriyle Ertuğrul Ateş, Faruk Çağla, Emin Çetin Girgİn, Gürbüz Doğan Ekşioğlu, Mine Gözen, Şule Sönmez, Erhan Yalvaç, Kadri Ozayten, Gülsün Karamustafa desenleriyle Cengiz Cıva, Ara Güler, Lütfi Özkök Şahin Kaygun fotoğraflarıyla Tan Oral karikatürüyle Esma Yiğitoğlu resmiyle EVETT.. NE BULSA TllciNIR KİMKİME BehiçAK Kart istermisın? GÖSTERİ'de ekim sayısı çıktı