Katalog

§ 26 EKİM 1982 KÜLTÜR YAŞAM Cumhuriyet 5 Europalia Edebiyat Ödülü Yunanlı yazar Samarakis'e verildi Kıiltür Servisl Belçika Kralıgesı fc'abiola, Belçika Europalia Edebiyat Odülü' nü Yunanlı yazar Antonis Samarakis'e verdı. Brüksel Guzel Sanatlar Sarayı'nda düzenlenen ödül törenine Yunanıstan Başbakanı Andreas Papandreu, Belçika Baş bakanı Wiifried Martens, Av nıpa Komısyonu Başkanı Gaston Thorn, dıplomatlar, öğretim (iyeleri, yazarlar ve sanatçılar da katıldı. KralıÇe Fabiola ödülü rahatsızlığından ötüru törene katılamayan Belçika Kralı rtaudouin adına verdl. Antonis Samarakis'e verilen ödül 10 bın dolar tutannda. Altmış Uç yaşında bulunan Yunanlı yazar Antonis Samarakis, btr süre önce ül kemızde de yayımlanan «Çat lak» adlı romanıyla lıne enştı. Samarakis, Iklncı Dünya Savaşı sırasmda Nazıler taratından tutuklandı ve yer altı taahyetınde bulunduğu gerekçesıyle ıdama mahkum oldu Daha sonra hapıshane den kaçarak savaşm sonurıa kadar gızlendı. Savaşm sona ermesınden sonra bır yandan da Dluslararası Işçl Örgütü'nde çahştı. Samarak'is romanlarmdan bazıları otuz dıle çevrlldi. Mithat FenmeiVde orttlc vok Mithat Fenmen. 1919'da Istanbul'da müzihçi bir aile nm çocugu olarak doğdu. Müzik eğitimini Paris'te Ecole Normale de Musique' te yaptt Alfred Cortot'dora piyano. Nadla Boulanger"den bestecilih dersleri aldı. Bır süre Münih Devlet Kon servatuvarı Bestecilih Bölumü'nde çalıştı. Türkiye'ye döndüğünde bestecilih ve öğretmenlik yaptı Ba$hca eserleri: «Piyano îçin tki Parça». «Piyano ve Orkest ra İçin Konçertino», Üfleme Çalgılar İçin Bir Dörtlü» ve «Tevfik Fikret'in Balıkçılar"! Üzerine Bır Orkestra Bölümu». Anhara Devlet Konservatuarı, Cumhurbaskanlığı senfoni Orkestrası ve Devlet Opera ve Balesı'nde başarılı hizmetler verdt. Hüvüktteki N a r A â a c ı YASAR K M L EA 2Kadm arkasmdan: «Biderin tümü de çürümüş», dedi. Gün ışıyordu. Geç kal mışlardı. Düştüler yola. Köyün gömme damlannın ak toprağı gözden ıraymcaya kadar dönüp dönüp baktılar. Yürüdü ler. Bir yürüyorlardı ki, toprak ayaklannın altında dürülüyordu. Arkalanndan bir ses geldi. Durdular. Koşa ko sa. soluk soluğa Yusuf yetişti. «Hayır ola Yusuf». dediler. Yusuf: «Hayırlar», dedi, toprağa çöktü. Körük gibl soluyordu. «Durun hele», dedi, «bir yornuğumu ala yım. Köyden buraya ka dar koştum..» Yusufun başında bekleştiler. Yusuf kendini topladıktan sonra kalktı, soluk soluğa: «Düşündüm», dedi, «ta şındım», dedi, «düştüm arkanıza. Kürt demiş ki ölüm ölüm ya, bu hırlamak da nesl oluyor! ö lüm ölüm... Yürüyün..» Gökte bir tek bulut yoktu. Bozkır dümdüz ayaklarmın altmda bozanyordu. Tarlalann kıyısmdan geçerken, efllip topragı eşeleyip: «îş j'ok», dediler. «Olmaz..» Memet: «Olsa da nedir ki», dedi. «Bir karış, yola yola el kalmaz, tırnak kalmaz. Alacağın da ikl avuç. Ol sa ne olur ki..» Hösük: «Olmasm», dedL Aşık Ali: «Olsa iyi olurdu>, dedi. «Hlç yoktan iyi olurdu..> Yusuf: «Çukurova batsın>, dedi.. Ötekiler gülüştüler. Akpmara geldller, oturup yornuk aldılar, su içtiler, yüzlerlni yudular. Az sonra bir de baktılar kl, ne görsünler, Keklikoğlunun çobanı Memet çocuk kendilerine doğru gelin durur. Hösük: «Bre Memet». dedi, <me işin var buralarda?» Memet çocuk: «Gidiyorum» dedL «Çu kurovaya. Duydum sizın gideceğlnizi, iki günden beri sizi burada bekli yordum. Gidiyorum gay ri, bulsun benim gibi bir çoban ağa bundan sonra. Başımı aldım gidiyorum gayn.> Memet çocuk incecik dal gibiydi amma, elleri ayakları inanılmayacak kadar kocamandı. Aşık Ali: «İyi ettin bunu igte, Me met» dedi. Aşık Ali: «Bildim bileli sen Kek likoğlunnn kapısmdasın.» Hösük: «Ne hak, ne bir şey. öy le mi?..> Memet çocuk: «Yıldım», dedi, «canım dan yıldım.» Hüsük: «Her gün de sopa..» Aşık Ali: «Kurtulan..» dedi. Memet çocuk: «Çukurovada hakkımı verirler mi?..» Asık Ali: «Çukurova da Keklikoğlunun», dedî. Hösük: «Hele hele», dedi. Memet çocuk: «Hakkımı...» dedi Öteki Memet: «Korkma», dedi. Memet çocuk: ları. Peryavşanların üs tüne uzanıp yornuk cigarası tellendirdller. Maz gaçm başından aştılar. Sarı çiçek sarvan kurmuş oturmuştu Mazgaçta. Orman hışıldıyordu. Çiçek dağında yaylacı cadırları gördüler. Oylum oylum duman tütüyordu. önleri al önlüklü kızlar yayık yayıyor lardı. Sıynngaçta karşı larından önü eşekli, ar kasında beş çocuğu bir kansıyla, yalınayak, ba şıkabak bir Kürt geldi. Çocuklar, kadın, Kürt hepsi de üfürsen yıkılacak gibi zapzayıftılar. Üstlerinde başlarında da bir şey kalmamıştı. Kırk yıllık kıtlıktan çıkmışlar dı sanki. Selam verip geç tiler. Uzun sözün kısası, ikl gün sonra Çukurovaya îndiler. Savrun suyu ça ğıldayıp akıyordu, apaydmlık.. Dikirlinin üstbaşmda, bir ağacın altmda iyi bir uyku kestirdiler. UYorganlannı artladılar. Aşık AU ucu püsküUÜ sazını eline aldı. Memet: «Şu aşağıda», dedi, «çiftlik. Şimdi varırız Ablam beni görünce deli olur. Çocukları sorar. Avradı sorar. Avrada iki tane yepyeni fistanını verdiydi geçen yıllarda. Bizim köroğlu daha on lan giyer. Bir sağlam ceketti ki... Şimdi varınca buyur eder, elimden tutar. En yeyni işe beni salar. Çalışınz güze kadar.» Hösük: «Böyle abla bulunmaz Çukurovada..» Memet: «Ele bir gündelik verirse, bize bir buçuk ver dirir ağaya. Memedimin yoldaşları, der sizin için de.» Aşık Ali: «Allah vere de öyle ola...» Memet: «Ablam gibl yok. Şimdi görürsünüz. Biz varınca hemen ekmek. çıkarır.» Memet çocuki «Hakkımı...» Memet: «Korkma». Memet çocuk:' «Boynuzu kocaman..» Memet: «Benim ablama can kurban.. Ağa birlnin hak kmı yesin, yüreği varsa. Dikilir karşısına, Allahtan utan, der, yenir mi bu sefillerin hakkı.. Ağa hemen çıkarır verlr.» Aşık Ali: «öyleyse can kurban böyle ablaya..» Memet çocuk: '.Boynuzu kocaman.» Hösük: «Boynuzu anana..» dedi. «Boynuzu boynuzu!..» Memet: «Değme oğlana, Hösük», dedi. «Doğdu doğalı el kapısında..» Aşık AU: «Ellemen oğlanı», dedi. Memet çocuk: «Çok çok çalışırım», dedL Memet: «Bir çift öküztim vardı, gözüm gibl bakardım. Ablam derdi ki, Memet senin gibl öküze bakan bulunmaz dutmalar lçlnde. Atlam öyle derdl. Sa rı öküz ben ayrüırken ağladı.» MÜZİKLE BÜYÜMÜŞTÜ Müzikçi bir aileden gelen Mithat Fenaıen, iılkemizin az sayıdaki solist piyanistlerindendi. Fenmen icin neler dediler? 0 Beatrice Fenmen «Eşım Mithat Fenmen hi<? bir düşmanı olmayan bir lnsandı. Karşılaştığı herkes tarafından her yönüyle se vilir ve sayıhrdı. Bir fenaIık yapması, kötü bir söz söylemesi olanak dışıydı.. T> ı ınsanlığı seven bir hümanisttî. Evde koyduğu kurallar, sağlam bir ahlak anlayışından kaynaklanırdı. Yumuşak ve şefkatli bir baba, evine kendinl adamış. sadık bir esti. Insanlığa olan sevgisi, rnüziğe olan sevgiyle özdeşlemişti. Müzik bilgisl ve anlaytşı olağanüstüydü. Seçtiği bu sanat dahndaki derin duyarlılığı onu mükemmel bir öğretmen yapmıştı. Müzlge olan sevglslni ve anlayıgını öğrencllerine iletme yeteneğine sa hipt!. öerencilerinin mOzl ğln gerçek anlamını ve gti zellieinl kavramalannı sa* layabiliyordu. Bilim ve tek nolojfnin Insan yaşammı alabildiglne etkiledigl güntlmflzde. müzîk alamnda da çoğu kez teknik becerl ve yorum anlayıştan da ha fazla 8nem verilmektedir. Ancak Mithat Fenmen her zaman yoruma öncelik verirdi, bu özelliğin! öğren cilerine de lletebilmesi, onun Türkiye'de klasik müüiğin ilerlemesine olan en büyük katkrsıdır. Hepimiz ce çok özlenecektir.» verirdi. Yurdumuza gelen yabancı sanatcılara en zor ve en sıkışık anlarda bile Mithat Fenmen eşlik eder ve yüzümüzü ağartır, dev sanatçılarla devleşirdi. Dün yaca ünlü viyolonselci Fo urnier ile çaldığı Beethoven'ln sonatmı unutamaya cağız. Devlet sanatçıhğı ün vanınm en çok layık oldu ğu ender sanatçılarımız dan birlydl. Üzüntümüz sonsuz, yerinin uzun süre doldurulacağını sanmıyorum. Q Necil Kâzntı Akses Biz Mithat Fenmen Ile ay.. devrenin kişileriylz. Üzüntümü ifade edecek durumda değilim. Beraber ken aniden yok oluyor, bü yük sarsmtı geçirdim. Mithat Fenmen, tarlf edilemeyecek kadar büyük insandı. Onun kaybıyla kon servatuar sarsmtı geçirdi. ölümü bizi yıpratan bir ha dise oldu. Marquez günlük gazete cıkaracak Kültür s,ervısi Nobel Edebiyat Odülunün yenı sahibl Gabriel Garcia Marquez, alacağı 150.000 dolarla bir gunlük gazete çıkaracağını açıkladı. 1981 yılının mart ayında, bir aşın sol gruba ait silahlara el konması sonucu tutuklanmaktan cekmen ynzar, Bogota' daki Meksika BUyükelçiligi nin koruıımasına sığınmış kansıyla bırlîkte anayurdu nu bırakıp Meksıka'ya geçmlşti. Şımdi Marquez, önümüzdeki yıl Kolotnbiya'ya dönmeyl tasarlıyor. Kurmaya karar verdıSl gaaeteyi 'ilkesinin başkanti Bogota'da çıkaracak. Mehmet çocuk uykuluuykulu usulcana öteki Memede sokuldu. O'nun kulağına doğru ağzını götürdü, usulca: «Memet Emmi» dedi, «hakkımı yemezler ya burda da?.. H Muzaffer Arkan Ülkemizin sayıları çok az olan solist piyanistlerin den biriydi. Annesi ve büyükannesi piyano, babası flüt, amcası piyano, keman ve çello çalan bir aile ye mensup olan Mithat Fen men, küçüklüğünden beri dddi bir müzik ortamı içinde bulunmuştu. Olağanüstü müzik yetene ği ve becerisiyle uluslararası bir üne kavuşmuş olan Fenmen'in Ankara Devlet Konservetuvarı, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Or kestrasî, Devlet Opera ve Balesl gibl kuruluşlardakl başarılı sanat ve idari hizmetleri yanmda daha büyük bir yanı vardı: însanhğı son derece mütevazl, herkes için iyilik düşünen, prensip sahibl, olum lu bir insandı. Smıf, din, ırk, dil rütbe farkı gözetmeksizin herkese saygılı ve vlcdanlı davranan Fen men, herkesten de aynı saygı ve sevgiyi fazlasıyla görürdü.. Elestirilerınde dahi kendisine has bir ın celik ve olgunluk dikkati çekerdl. # Ulvi Yücelen Wim VVenders "Bübao,, adlı filme hazırlanıyor Kültür Servisi Bu yıl soc fılmiyle Venedik enliği'nin bliyuk ödülü altın arslanı alan Wim VVenders, yeni fılminln hazırlıklan 1çinde VVanders'in bu yeni tasansı «Bilhao» adını taşıyor v e 1942 sıhrıcla birkaç Alman askerinın Naz) Almanyası. Pransa, tspanya ve Portekiz'de geçen seruvenl» rinl anlatıyor. Wenders'in amacı, çarpışmalann acımasızlığına deglnmeksizin sa^ vası ve nasyonal sosyaUzmi anlatmak. Müzik dünyamız ldeal bir lnsanı, büyük bir plya nistl yitirdi. Mithat Fenmen ideal olmanra gerektir diği tüm nitellkleri özerinde toplamıştı. Kim olursa olsun. herkese yardım etmeyi seven, al çakgönüllü, kimseyl lncltmeyen, hoşgörülü. hayır sözcüğünü bilmeyen bir bü yük lnsan. hoea, pedegog ve btiyük plyanlstti. En yeteneksiz müzlkçlye blle hayır diyemez, sahnaye çık tığı glbl dünyanm en ünlü sanatçılanyla da konserler Cervantes'in "Don Kîşot,, romanı sahneye uyarlandı Kültür Servisi îngıltere'nm baçkenti Londra'daki Nationaı Theatre geçtiğimiz günlerde repertuvanna ilginç bir oyun daha kattı. Kevin Dewhurst'ün Cervantes'in «Don Kişot» adlı roma nmdan sahneye uyarladığı oytmda başrolu îngilizler'in ünlü aktöru Paul Scofield oynuyor, Don Kişot'un uşağı Sanço Panza'yı da Tony Haygarth canlandmyor. Don Kişot'un atı Rosinante ise sahnede üzerinde bir at başı bulunan öç tekerlekli bir bisikletle canlandınldı. Aslında birçok kısa öyküden oluşan uzun ve pitoresk bir romanı tiyatroya uyarla mak olanaksız görünüyordu. Ama oyun yazarı Kevin Dewhurst, Cervantes'in bu dev romanmı gerçekten derinliğine kavrayarak bu guç ışi başanyla gerçekleştirdi VVilliam Dudley'in sahneye koyduğu ve Paul Scofield'in belki de en lyi oyunlanndan birini çıkardıgı «Don Kişot»un başarısının sırnnın yorumlanışmda olduğu belirtiüyor. Bilindiği gibi, genellikle Don Kişot bir romantik ve hayalperest, Sanço Panza İse bir ger çekçi olarak yorumlanır. Don Kişot koyun sürülerini ordularla kanştınr. Yeldeğirmenini deve benzeör. Sanço Panza ise koyunu koyun yeldeğirmenini yeldeğirmeni olarak gdrür. Kevin Dewhurst, romanı sahneye uyarlarken, Don Kişot'un romantikligi ile Sanço'nun gerçekçiliğinl karşı karşıya getirmek yerine, her ikisinin de kendi gerçekçilikleri olduğunu vurgulamış ve her Tkisinin de birer romantik sayılabileceği göruşunden vola çıkmış. «Bır çift öküz alırım», dedi. «Koca boynuzlu..» Yusuf: «Çukurova batsın», dedi. Aşık Ali: «Geri dön!» Yusuf: «Sebep gözün kör olsun», dedi. Koca Memet, yani öteki Memet: «Bir ablam var», dedi, «Çukurovayı değer. Ağam neysem ne ya, ablam Çu kurovayı değer. Abîam beni bir sever kl.. Doğru çîftliğe gideriz. Görürsünüz, yok Ablamın üstüne abla Çukurovada. Gü ze kadar çalışınz çiftlikte..> Yürüdüler. Bir gece Çamurluda yattılar. Oradan yola düşüp: «Bu Çamurlu köyü bir tek bu dünyada», dedıIer. «Garip severlikte bir tek..» Düz ovada yürüdüler, yokuş çıktılar, Iniş indller. Akçağsakü pmarlan n başma oturup çökelek ekmek yediler. Yar puz kokusu deli ettl on yandıklarında gün öğle olmuştu. Memet çocuk uykulu uykulu usulcana öteki Memede sokuldu. Onun kulağına doğru ağzını götürdü, usulca: «Memet Emmi», dedi, «hakkımı yemezler ya burda da?..» Memet: «Korkma», dedi. Memet çocuk sevlnerek: «Gerçek mi diyorsun?» diye sordu. «Hakkımı verirler mi burada bir tamam?..» Memet: «Korkma diyorum», de dl. Memet çocuk: «Bir çift öküz alınm, boynuzu büyük... Çok çalışırım.» Memet: «Seni Ablamın yanına veririm. Elinin işini gö rürsün.» Memet çocufc: «Hakkımı...» dedi. Memet: «Korkma», dedi. «Ablamın üstüne yob bu ül ' kede..» SÜRECEK ONABURu. GEURSE 21İKIDAM EDECEĞİMÎ fngîltere'de Falkland'la ilgili bir plak için soruşturma açılması istendi Kültür Servisl îngiltere'de yeni pıyasaj"a çıkanlan ve bır sure önce tngil tere ıle Arjantin arasında meydana gelen Falkland Sa vaşı'nı keskm bir dille eleş tiren bir plak hakkında s a rnşturma açılması tstendl. Muhalazakâr Partı milletvekıli rim fOgRar, geçen hal ta Crass adlı topluluk farafından doldurulan ve «Bin Olüniin Anası Olmak N e n e mek» adım taşıyan ılağın Müstehcen Vayınlar Yasası' m çlğnediğini ileri sürdü. KISA KISA ^ Pittsburg Senfoni Orkestrası yönetmeni Andre Prevln. kolsuz bir siyah ceket ve yakası açık beyaz bir gömlekten oîuşan yeni konser gıysisinin yadırganmasını şaşkmhkla karşıladi. Ünlu orkestra sefi, yeni giysisinin daha önceki Londra ve Boston konserlennde tepkiyle karşıIanmadığını ve bu kıyafetı yalnızca dalıa rahat ettiği için seçtlğini belirtti. ünlü Şef Previn'in giysisi yadırgandı KİM KİMİ DUM DUMA ^ Van'da ilk kez bir soyut resim sergisi açıldı. Yasemin Sevengül Önder'in 15 eklmde açılan «Girişim I» adlı soyut resim sergisinde <kadın> teması ağırlık tasıyor. Ingiltere'de Booker McConnell Ödülü bu yıl Thomas Keneally'nin «Schindler'in Gemisi» adlı yapıtına verildi. On bin sterlinlik ödülü kazanan kltapta. Ikind Dünya Savası sırasmda vüzlerce Polonya Yahudisinin hayatmı kurtaran Almen sanayici Oskar Schindler'in öyküsü anlatıhyor. Van'da ilk Soyut Resim Sergisi 6tiniük nat?erierı fabü bu arada ğ ülfeede yasıyorum. hqzırlonnn..'Te!efon çeşitli.iPsan Sbhl 830 dö ropodajlar ^ basında bpU> oiurum. Behiç AK 0 McConnell Ödülü Keneally'nin «Sefiiler» yeniden beyazperdede Kültür Servisi «Seflller» bır kere daha beyaz perdede. Bu kez, Vlctor Hu go'nun ünlü romanını slnemaya uyarlayan kışi, " rsnsız smema ve eiyatrosuııun önde gelen adlanndan Bobert Hosseln Sınemayı yülar flnre bırakan, nSe(iller»i sahnerie sereilpven Hossein, filmde Jean Valjpao rolü 1çin IJno Ventura'yı seçti. Komiser lavert'i bır başka bttyük ovııncu, Mtchel 'îouqouet oynuyor. Pransıa tiyafrosnnun önde eelen kişlİertnden Jean Carmet de baş rellerden bırird oynuyor. Filmln ilk jateyloileri, ^ Ünlü yazar W. Scnerset Maugham'ın 1911 vılmdan bu yana topladığı ve tiyatroyla ilgili tablolardan oluşan koleksiyon. geçenlerde Londra'nın Ulusal Tiyatro fuayesinde sergilendi. Somerset Maugham. bu tab'olan. Göney Fransa' dakl Villa Mauresque'de ozellikle Alman işgali sırasmda büyük bir flzenle korumuştu. Maugham'm koleksiyonu serşilendi Kpiandıgıp» ünde ancak % «Bankerzedeler»in çekimi tamamlanıyor söa komısu üçiltaün kolay « nuiuhnayacak bir baçarı ş"s teıdrginl beBrtiyorla' b'i süre önce ZeW ökten'in yönetiminde çekimîne baş an.in. Fehmi Yaşar'm senaryosunu yazdığı «Bankerzedeler. ı: minin çekimi onümüzdeki günlerde tamamlanacak. Bankerlerin arka arkaya iflaslanna yol açan banker ık kurumunun çöküşünu yergili bir dille anlatan Fehm' Vaşar'ın senaryosu toplumsal içerikli bır komedi filmi ola 'ak. Kameramanlığmı Hüseyin özşahin'în yapttğı filmde onemli rolleri Genoo Erkal, Asnman Arsan, Ahmet Sezerel, Ayşe Selen. Kınar Özekit, Burçin Öztanç ve Banş Altay paylaşısorlar;