Katalog

ON CDMHURtYET 24 AĞUSTOS 1980 POLONYA MODELÎ ZORLANIYOR... Grevdeki Işçiler ne istiyor? REVLERIN YAYGINLAŞMASINA PARALEL OLARAK OLUŞTURULAN VE SAYILARI 50'YE ULAŞAN ıŞCı KOMıTELERı 1ŞC1LER1N ı$BAŞI YAPMALARI 1Ç1N HÜKUMETTEN 16 ıSTEK TE BULUNMUŞLARDIR COGUNLUĞU SıYASAL OLAN VE BEYAZ YAKAL11ARIN REJıM ALEYHTARl ÖRGUTU SOSYAL SAVUNMA KOM.TESı KOR'UN ONDERLıGıNDE HAZIRLANDIĞI BELıRTıLEN tSTEKLER ŞU MOKTALARI ıCERMEKTEDIR Hazırlayan: Meral TAMER olonya'da Iki ay kador önoe ekonomık nedenler den kaynaklanan sınırlı Işçı eylemlerı olorak QZ sayıdaki işyerlerınde başlayan grevler özellıkle son 10 gun ıçınde bır çığ çjbı buyuyerek ülke capında yaygınlaşmış ve bu ulkede uygulanan sosyalıst modelı sarsabılecek boyutlara ulaşmıştır Grevlerln ulkenın en büyük lıman kendi Gdansk'a sıçramasındon sonra ışcılerın dırenışınde siyasal talepler on plana çıkarken Gıerek yone tımının ışcılere onemlı odunler vermeyı kabul etmesıne ragmen ıscıler uzloşmaya yanasma makta ve isteklerının tumunde dırenmektedırler P İŞÇİLER, AĞ1R SİYASAL TALEPLERİNDEN VAZGEÇ SELER BİLE GİEREK YÖNETİMİ BU OLAYI BÜYÜK ÖDÜNLERLE VE ÜLKE EKO NOMİSİNİ DAHA DA DAR BOĞAZASOKMAK BAHASINA ATLATM1S OLACAK. HÜKÜMETİN ÎSÇİLERİN EKONOMİK İŞTEKLERİNDEN SONRA SİYASAL NITELİKLI İSTEKLERININ B1R BÖLÜMÜNÜ DE KABUL ET MESİNE RAĞMEN İSÇİLER DİRETİYOR. Polonya'daki grevlerın diğer Doğu Avrupa ülkelerine sıçrayabileceği belirtiliyor BATILI ULKELER, «POLONYA'NIN IÇ IŞLERINE KARIŞMA» SUÇLAMASINA HEDEF OLMAMAK IÇIN OLAYLARA ILIŞKIN YORUM YAPMAKTAN TITİZUKLE KAÇINIYOR. LAR. olonya'daki büyük işçı eylemıerının dış dunyadak, tepkısı de ılgınc olmuştur Batılı ülkeler Polonya nın ıç ışlertne mudahale suclomasına hedef olmamak ıcın oiaylar hakkında yorum yapmaktan tıtızlıkle kacınır ar ken Dogu Avrupa ulkelerınm olaylarm kendı ışct kitle'erıne de sıcramasından kaygı duydukları goz lenmektedır Sovyeller Bır lıgı nde ıse yonetıcı kadro Gıerek yonetımıne yapılan yardımı arttırarak Po lonya da sıyasol ıstıkrarın yenıden sağlanması geregını savunurken Polonyalı ışcılerın eylemlerl Sovyet yurttaşlan tarafından destek gormemektedır Sovyet yurttaşlarma gore Poıonya'ya yapılacak ek yardım kendı ceplennden cıkacak gereksız bır paradır G • Hükümetle görüşmelere başlanmasının on koşulu olarak Gdansk grev bolgesiyls üikenın dıger kesımlerı arasında kesık bulunan haberleşme sıstemmın yenıden kurulması • Grev hakkının güvence altına alınması ve tum lşcılerın guvenlık ıcınde greve gıdebilmelerı • Anayasa'da varolan konuşma ozgurluğunun uygulamada da dıkkate alınması • Sansürun kaldırılması ve bağımsız yayın organlarının (reıım aleyhtarı olanların) takıbata uğramamalan • Tum siyasal tutukluların serbest bırakılmalan. • Sendıkal ozgurluğe saygı gosterılmesı • Kılıselerın gazete yayınlamalarına ızın verılmesı • Devlet kuruluşlarının sendıkaların faalıyetlenne kanşmaya son vermelerı • Toplumsal ve ekonomık durum hakkında kamuoyuna saglıklı ve dogru bılgı verılmesı • Reform programı tartışmalarına her kesımden temsılcı alınması • Partı orgutu guvenlık kuvvetlerı ve mılıs ıcınayrıcalıklartn ortadan kaldırılması • Et fıyatlarınm duşurulmesl • Işçı ucretlerının arttırılması • Grevde gecen suredekı ışcı ucretlerının ödenmesi • Gelecektekı ucret artışlarına koşut olarak ucretlerın de arttırılacağı koiusunda guvence verılmesı • Polonya basını radyo ve televızyonunda grev komıtelennın kuruluşu ve grevlerın gelışımıne ılışkın haberlerın eksıksız verılmesı Eski deneyleT Polonya'nın yakın gecmışınde ıki kez sahne olduğu ve her ıkı seferınde de yonetıcılerin ıstıfasıyla noktala nan ışcı olaylannın da bu son grev dalgasındakı qelışmelerl belırleyıcı rol oynadıgı gozlsn mektedır Zengın denevımlere sahıp Polonyalı ışcıler bu kez sokaklara dokülmek ve yak p yıkmak verıne eylemlerını işyerlerınde sınırlı tutmayo ve oluşturdukları grev komıte'erı aracılığıyla ısteklerını yetkılı makarrlara ulaştırmayı basarmıslardır Ancak yıne 195S ve 1970 olaylarındakı deneyımlerı sonucu hukumetın «ış başı yap tıkton sonra ısteklenn ele alınması» onensıne şıddet'e karşı cıkmakta ve isteklerı konusunda anloşmaya varılmadar qorevlerıne donmernekte dırenmektedırler POLONYA KOMUNIST PARTıSı BıRıNCl SEKRETERı EDVVARD GıEREK P laylar nedenıyte başta Ba tı Almanya olmak üzere Batılı bankaların Polonya ya oçacaklan kredınm ef telenmesının soz konusu olmadıgıdır Batı Avrupa' da yaygın olan kanı Polonya ya parasal yardım muslukları acılarak ulkenın ıstıkrarının bozulması nın engellenmesıdır Bılındıgı gıbl Romanyo Batılı ulkelere en fazla borclu olan COMECON ulkesıdır Polonya nın Batılı ulkelere olan borcunun 20 mılyon doları aşmasına karşılık Sov/etler'ın Botılılara olan borcu 10 mıl yar duzeyındedır Tüm COMECON ülkelerınln Bo tılılara borcunun tutarı ıse 60 mılyar dolardır. Kremlın dekl yönetlcller de Polonya konusunda Batılı muttefıklen gıbl du şünmekte ve hem kendllerınfn hem de dığer COMECON ülkelermın Poion ya'ya yardımı arttırarak bu ulkede sıvasa! Istlkrarın sağlanmasına kotkıdo bulunulmasını lsteme«'ftdırler Ancak diğer Doğu Avrupa ölkelerllnln Po lonya •'a yardım konm'f»da P©k tetekll otmcKİı»an gözlenmoktedlr. 8öz konusu OlkeV Potonyaaok' olaylonn dl l^ctls» rw de sındon kaygı V /rrckla ve bu ne 1» le de olaylon ka yansıtmaktan ka Nltakim kln habe'ef bu 0IV*'«ı1n ba8 narınio üa/'arm ancok Co* bOyuTH»tr.«!»n ı c ı ı kıstti olarak yer o lırken, Oıerek ve liıfler yt> n > ci'erın s;.'»n '9 bo$< M nc caği'aı ve O'k« bCfjn öğj •'en S6Î e'en domec lerin. cok gen'.» vef v«r. Hnberler GREVLERDEN SONRA BOŞALAN Gıerek yönetımi grevcılerin ü zerıne asker ya da polıs gondererek olaylan zorla yatıştırmaK volunu seçmemış haüa VARŞOVA SOKAKLAR .. Ancak bu odünlere roğmen olaylarm daha da buyumesı Gıerek yonet mını rejım aleyhtor arına karşı sertleşmeye zorlam ştır Grev dalgasının yayılnıasmda ve s yasal nıtelık kazanmasındo onemlı katkısı olan ulkenın en etkın reıım aleyhtarı grubu Sosyal Savunma Komıtesı KOR un onde gelenlennın tutuklanrrası ve grev bolgesıne Varsovo dan ozel müdahale bırlıklerl gonderılmesl bu sertleşmenın en belırgın orneklerıdır Ne var kı Gıerek yonetımı grevcı ışcılerle goruşmelerı surdurecek hukurret ko mısyonunun başkanlığına daho ılımlı bır polıtıkacıyı getırmekle grevcı işcılerle uzlaşmanın yollannı sonuna dek arayacak gorunmektedır Nıtekım hükümet kom syonunun yenı başkanı Polonyalı yonetıcılerin on cekı açıklamalarıntn oksme, grevcılerin siyasal ısteklerının bır bolumunun de kabul edılebıiecegını duyurmuştur. Gierek'in tutumu ""956 deneyımleti Polonyalı yonetıcılerin davranışlarında da belırleyıcı rol oynamaktodır grevier gehştıkce grevcılerin ekonomık ısteklerının onemlı bır bolurrunu kabul edebılecegını duyurmuştur ABD ve Avrupah müttefikleri Polonya olaylartnı yorumlamakton kacman ülke lerın başında ABD gelmektedır Grevlerın yogunlaşmasından bu yana ABD Dışışlerı Bakanlığı tarafından ardarda yayınlanan uc resmı bıldırıde Amerıka'nın «Polonya'nın ıc ışlenne mudahale sayılacağı icırı» olaylan yorumlamaktan kacmdığı be llrtılmektedır ABD Dışışle rl Bokanlığı tsozcüsu Da. vıd Passage, Sovyetler'ln Polonya'ya mudahale etmesının de kesınlıkle bek lenmedığını sık sık tekrarlamaktadır. Federal Alman ve Ingl!ız yetkılılerl de gazetecile lerın ısrarlı sorularına kar şın Polonya'nın ıç Işlenne mudahale sayılabılecek herhangı bır açıklama yap maktan kaçındıklarını» söylemışlerdır. Batılılann Polonya olaylarına Ilışkln tek açıklamalan, Polonya dakı o ! I I SAĞLIK EMEKÇİLERİNİN SORUNLARI RAPORU Derleyen: Sükran KETENCİ o ı j S iyasal ıktıdar değışıkhginin hemen ardıodan Sağlık Bakanlığının usi duzeyıne çoreklenmış evyamcüar, aradıklan ortamı yenıden bulduklarını kabul ederek, kalan ıyı nıyeth çalışkan burokratlan merkez teşkılatından tamamen uzaklaştırma operasyonuna gınşmışlerdır Bunun ıçın de yasa jonetmehk. genelge hepsı hıçe sayılmış yasa dışı uygula. malar sürdurulmeye başlanmıştır Kısa zamanda ıç çehşkılen artan ust kademe yonetıcılen kendı aralanndakı surtuşmelerden dolayı bırbırlenru tasfıyeye yonelmışlerdır Musteşar müsteşar muavınlen genel müdurlukler ve muavınlıklen gıbı etkılı alanlardakı eyyamcı takımı buralardan uzaklaştınlmış. yerlenne AP nm ve MHP run ısteklerını kusursuz yenne getırecek kışıler getınlmışlerdır Özel lıkle de zatışlenne kapağı atan genel müdur muavınlen Artık APmn de ışını >apamaz. sadece bır partının hızmetını gorur hale gelmışlerdır Ust yönetımde yapılan bu değışıklıkler sonucu, merkez teşkılatmdan 40O'un ustunde memur taşra Ulenne surulmüş. saglık personelınm ekonomık özlük haklan yürutulemez olmuştur Bugun kıyım ve surgün kararlarvnm dışında hemen hıçbır ışlem jrurutulemez hale gel. mış ışlerını takıp etmeye gelen saglık personeh daırelerden kovulmaya çogu kez de dövülmeye başlanmışlardır Munıf Islamoglu Bakanlığa geh r gelmez ilk ış olarak terfılen ıkmcı bır emre kadar durdurmuştur Bu engellemenın altındaki gerçek sonradan su yüzüne çıkmış. personelın yasal olarak terfı durumlarına gore değıl, siyasal ıktıdara yakmhklanna göre terfılenne yenıden başlanmış, eskı terfılenn bır çoğu ıptal edılmıştır. Bu uygulamalann devamı olarak olmayan kadrolara atamalar yapılmış, bır aşağı feadro ıle degıştırılmek amacıyla verılen kadrolar, Bakanlıgın kadrolan ış gıbı gösterılerek Saymanhklann atanan bu kısılere maaş ödemes! saglanmıştır Her yıl nısanın ılk haftasında ülere ve kurumlara gondenlen Sayıştay vızeU kadrolar gonderılmemış halen tum ıllerde personel 1979 yılının kadrosuna gore maaş almaya devam etmıştır Bazı saymanlıklar kadroların göndenlmemesı nedenıyle personele maaş ödeme. mektedır Harcamalar Bugun kamu yaran ve hızmet amacıyla degıl, surgun amacıyla yapüan atamalarda personelın her bırı 55 60 bın lıra gıbı yuklu yolluklar almaktadır Bunların hemen çogu yasa dışı uygulamalarm yargı önünde saptanması Danıştayca yurütmenin durdurulması nedenıyle donüşte de aynı mıktar yolluk almaktadırlar Ortalama olarak 10 bm lıra yolluk ödendıgını varsaysak, 20 bm saglık personelıne ödenen yolluk 200 mılvon lıradır Gen donuş ıçın de bır o kadar harcırah ödeneceğı açıktır 400 mılyon saglık hızmetlennde alt yapı tesıslerıne harcanmış olsa ıdı bugun bulunmayan ılaçlar ülkemızde kolayca bulunacaktı. 2 müyon lıra harcaına ıle yapılacak 200 tane sağlık ocağı açılabılırdı Ödünler yonetımının ülke eko nomısmın ıcınde bulunduğu bu darboğaza ragmen grevcı ışcılere verd gı ekonomık ödunlere sıyasal odunler de eklenınce temel sorun ışcılerın csendıkacılık sıstemmın deöıştırılerek ozel sendıkoların kurulması ve Anayasa doki soz ozgürlügunun yaşarra gecırılmesı» isteklerınde duğümlenmektedır BAKANIN SEÇİM BÖLGESİ KASTAMONU İLİNE 68 MİLYON, İSTANBUL'A 18 MİLYON ÖDENEK AYRILDi Bakanlığınca ı dönem kullanüacak olan % 75 ın tutan 131250 000 lıradır Bu paranın dağıtımııa Bakan Munıf Islamoglu üstlenmış, acıl göndenlecek yerler degıl, seçım bolgesı ıle ozel hkle belırlı ıller seçılmıştır Bugun 1 Dönera harcanması gereken odenekten genye 5 kuruş dahı kalmamıştır Odenek gondenlen (Bakanca dağıtüan) ıller ıse şunlardır Ankara'ya 8 500 000 lıra, Istanbul a 18 000 000. Gazıantep'e 2 900 000. Elâzığ'a 2 000 000, Kastamonu ya 68 447 000 lıra. Burada sayılmayan ıllere ya hıç gonderılmemış, ya da çok az mıktarda gondenlnuştır. # Ankara Ataturk Sanatoryumu'nun fızık tedavı servısı «ıhtıyaç kalmadıgı» gerekçessyle kapatılıp tum araç ve gerecı ıle Kastamonu ılıne taşıttırılmıştır Personeh buraya nakledılmış. fızıkçılen rotasyonla bu ıle aktarılmıştır. • Kastamonu Devlet Hastanesıne 15 nulyon lira değennde bır jeneratör gönderılmıştır. Ankara Numune Hastanesı, Istanbul Haydarpaşa Numune Hastanesı, Istanbul Şışlı Çocuk Has tanesı gıbı Turkıyenın en büyük hastanelenn de, nuîus yoğunluğu trafık olaylan gıbi nedenlerle her an gece ve gundüz acıl vaka ve amehyatlar jenerator bulunnıadığından gemıcı fenen ışıgı altında yapılmaktadır Aynca Kastamonu ıhne tahsıs edılen araba mıktan ıle Bakanlığa bağlı dığer genel müdürlüklerden göndenlen para ve malzeme miktan tedır • Sağhk ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na 1980 mah yılı butçesı ıle tahsıs edılen yapım tesia ve büyuk onarım gıderlen harcama kalemmden Bakanlık Inşaat Müdurlüğune Malıye s Kastamonu harcamaları aglık Bakanj Munıf Islamoğlu'nun yasa dışı uygulaması sadece kıyım ve surgün alanında degıl Saglık Bakanlığı butçesının harcamasında da açıkça görülmek gerçekten araştırmaya deger bır durumdadır • Geçtıgımız gunlerde televızyondan da tum kamuoyunun ızledıgı gıbı Kastamonu Dev let Hastanesmde bır kalp amelıyatı gerçekleş tırılmıştır Ancak bu kalp amelıyatı Ankara Yuksek Ihtısas Hastanesmde mevcut bu amelıyatla ılgıh tum araç ve gereçlerımn ve perso. nelınin Kastamonu Devlet Hastanesıne taşıttırılması sonucu gerçekleştırılmıştır • Dıkkat edüecek olursa Saglık Bakamnın elınde son gunlerde şıfrelı bır çanta behrmıştır Bu çantanın alınması ıçın Bakan Donatım Genel Mudurlugune acele emır vennıştır Araş tırıldığında Amenkan pazannda çantanın fıyatmın 25 bın lıra olduğu saptanmıştır Çanta alımma ılışkın fasılda para bulunmadıgvndan ılgılı genel müdur ve bakanlık mutemedı çozüm ıçın kı\"ranarak 15 bın lıralık kırtasıye gostermışler, gerı kalan 10 bm hrayı ceplennden odeyerek çantayı Bakan beye almışlardır • Bakanın para tüketme yöntemlen bunun la da kalmamış her zaman Hıîzıssıhha Enstıtusu salonlarında yapılan nufus planlama toplantıları kı bu toplantıya aıt araç ve gereçler Hıfzıssıhha Enstıtüsu salonuna monte edılmıştır Kuşadası Altın Yunus ta yapılmıştır • Işbaşma geldıgınde hastane ücretlerını duşurdugunu açıklavan siyasal ıktıdar hastane ucretlerme de zam yapmayı ıhmal etmemıştır Kamuoytından saklayarak tek tek genelgelerle yapılan zamlardan sonra hastahgı teşhıs ıçın gereklı laboratuvar ücretlen ıçın bıle 56 bın lıra gıbı bır para ödenmesi gerekmektedj Yatak ücretı ılaç ücretlen gıbı tedavmm gerektıreceğı dıger ücretler de buna eklemnce ulk e nüfusunun % 90 ı ıçın sonucta olüm olsa bıle hastanelere ufranıa olanagı bırakılmamıştır Hastane döner sermayelennde toplanan bu paraların ışbırlıkçı fırmalarrn, ılaç tekellennın kasalanna aktarıldığı bır kaç buyük hastanenın harcama dosyalannın mcelenmesıyle ortaya çıkacaktır İlaç zamlan AP azınlık iktldannın Sağlık Bakanının Eczacıbaşı'nın Ankara temsılcısı olduğu basında belgelenyle yer aldı. Şımdi de devlet tekel bütunleşmesının ılaç fıyatlanna yansımasım gorehm. Bugünkü kotü konut, kötü çalışma, iyl beslenememe koşullan nedenıyle tüberkülozlu hasta sayısında büyük bır artış vardır Tüberkülozlu bır hastanm beslenmesmın önemmi her kes bılır Ote yandan tuberkulozun tedavısmde gereklı olan Rımactan adlı antıbıvotıgın 16 kap sulü 1004 lıradır 16 kapsul 8 gunde tüketıhr Yanı tüberkülozlu bır hasta sadece bu ılaca ayda 4016 lıra ödemek durumundadır Bu ilacm azınlık ıktıdan öncekı fıyatı 300 üradır. AP azınlık ıktıdarında alt derecedekı bır memurun ucretı katsayı artışıyla net 600 lıra artarken sadece bu ılacm memura yukledıgı aylık artış mıktan 2800 lıradır. Model sarsılıyor Ancak gere>k Potonya Komünıst B rıncı Sekreterı Edward Gıerek çerek Başbakan Babı uch aerekse grevcı ışcılerle gö rusmelen surdurecek hüku met komıtesının başına yenı getırılen Başbakan Yardımcısı Jageıskl «sendıkol sıstemın değ stınlmesı gıbı sosyalıst sıstemın ozune ters dusen ısteklerın kabul edılemeyeceğınıı stk stk ve ısrarla duyurmaktadırlar Polonyalı lıderler son günlerde verdıklen demeclerde ışcııen sabırla isbaşına cağırıp verdıklerı odünler sıraladıktan sonra bemeclennı anıden sertlestırmekte ve «her şeyın bır sınırı vard r Sosvalıst sıstemın ruhunu zedeleyecek ısteklenn kabul edılnesı olanaksızdır Bu sınırın asılmarrası ıcın özen gosterılmelıdır Aşılma^ı hal.nde cok tatsız durumlarla karsılaşılabılınır» d yerek tehdıtle ka rışık uyarılordo bulunmaktodırlar Bugüne dek başlattıkları eylemlen kazanmaya alışık Polonyalı ışcılerın, bu durumda Polonya modelın! sarsıcı isteklerınden tavız verıp vermeyecekleri merakla beklenıyor. Polonya'daki grevler dünya'da nasıl yorumlamyor? olonya'dakı ışçı ey lemlennın dığer Dogu Avrupa ulkelenne de sıçrayabıleceğı belırtılmekteduBatı basınında yer alan haberlere gore Çekoslovakya ve Macanstan, Polonya'dakı olaylardan etkılenmeye en yatkın ıkı ulke durumundadırlar Çekoslo\akyadakı ekonomık bunalım nedenıyle bu ulkeden Avusturya'ya sıgınan Çek vatandaşlarının sayısmm bu yıhn ılk yedı aymda geçen yılın aynı dönemıne oranla 10 kat artarken Macanstan da da geçtıgımız aylarda ışsızlığın hızla artması ve temel gıda maddelenndekı devlet sübvansıyonunun azaltılması ve dolayısıyla bu mallann fıyatlanrun artması halk arasında huzursuzluga yolaçmıştır. P zun kuyruklan protesto amacıyla, başkent Bukreş m 80 kılometre kuzey baüsındakl Tır. govıste de dogudakı sanayı kentı Galatı de ve batıdakı Jıu vadısınde ışçılerın greve gıttıklervaı büdırmektedır Batılı kuruluşlarca yapılan ıncelemelere go r e tum COMECON ülkelennın ekonomılen durgunluk dönemıne gırmektedır Merkezı Vı yanada bulunan Karşı laş,tırmalı Ekonomık Bı lımler Enstıtüsu ne göre petrol bunahmımn da etkısıyle COMECON ulkelennde ekonomıniD her dalındaki büyüme plan hedeflennın geri smde kalmıştır. Örneğvn ekonomık büyüme geçen yıl % 43 olarak beklenırken, % 2,3 olarak gerçekleşmış. sana yı üretımmdekl büyü me % 83 olarak plan lanmışken % 4,7 düze yınde kalmıştır. (Dış Haberler Servisi) Sonrası... Sıyasol gözlemcîler Işcilerle yönetım arasında uzlaşma sağ lonsa ve ışçıler ağır siyasal taleplennden vazgeçseler bıle hükumetın bu olayı cbüyuk ödünlerle v© ülke ekonomlslnl daha da darboğaza sokmak pahasına atlatmış olacağı> gö••usünde bırleşıyorlar. Çünku Gıerek hükümetl ağır ekonorrık <oşullar sonucu bütcede et Icm ayrılan devlet sübvanslyonunu kaldırmak zorunda kalTiıştı Işcl hareketınln yaygınaşması uzenne Işcılerln ücret zammı teteklerının kabul edıl mış olmasıyla ete uygulanan sübvansıyonun kaldırılmasm don sağlanması umulan para belkı ücret zamlarına bıle yetmeyecektlr. YARIN: Surgün ve Kıyımlar Intematıonal Herald Tnbune gazetesi Romanya'da da et darlığının başgösterdığlnl ve kasaplann önündeki u