Katalog

rsr 14 temmur 1980'de Kopenrîog'fa topfanon *• ağustos başında sono eren «Dunya Kodıntor Konferansı», Fılıstmli Uylo Holıt ve Mısırtt Clhan Sedat'ın tartışmalarryla dünya komuoyunun tlgısıni cekmeyl başardı. Cihan Sedoflo Ugıll görüşumuzü sona bırakıp. bu tur konferımslorın zaman zoman güncelteştlrdığı t k o dın» konusuna kadının tarıhsel akıştakl durumunu onımsotorak değmmek istiyoruz. * Insan gellşlmmln en gert dönemierlyle ıigf. W genış bılgılerı, Amorıkolı buaunbfıımcı (etnolog) Lewıs Morgan'o (1818 • 1881) borçluyuz. 1877 yılında yayımlanan «Eskı Toplum» (Andent Socıety) odlı Onlu yapıtında Morgon, ırtsonlığın tJkel yaşamdan uygarlıga geçiçınl incelerken. genel tarıhi. «Vahşet, baroarlık ve uygcrlık» olarak üc dorteme ayınr. Bu donemlerın «Evlllık. aıle ve dın» kurumlarıyla itgili belgelerınin mcelenmesi aynı zamonda kodının tonhsel sü'eçtekı ezılmışlığını de sergıler. Morgan'ın araştırmalannın sonucuna göre. «vahşet» donemının ilk evresmdeki topluluklorda erkekler poligaml (çok karılılık), kadınlar poliandn (çok kocalılık) uygulomışlardır Bır sun sonra aile bırlıği içınde kardeşler arasmdoki birleşmeler ortadan kalkmış ve ayrıca butün hısımlık ona tarafından sayılmıştır. Bu ovrede ana. aılenın başıdır. Kadının aşiret mecItolerınde oy hokkı vardır. Kcdın kendi totemine boğlı örgüt iclnde de yol gösterlci va yöneticıdır. Bılındığı gibı bu, «anaerkıl» alle tlpıdır. Bu tıpln en bellrgm özelliğl, kodının •oemen olması, miraeın 6ürekli olarak aşiret lcınde kalması ve aolayıelyle mol ortaklığı sıstemıdır. Ne var kl. zamanla aşiret uystert soyısmm ortması, yaşcm gereksınmelerinın soglonmast lcln işbolümu zorunluluğunu ortaya cıkardı. Bu ı89 herşeyden once kadının elınden egemenligint aldı Hele avoılık. balıkçılık. cobanlık. torım aygıtlarının yapımı gıbı fızık guc ve özel bir beceri isteyen ışlerın erkekterln teketine glrmesı, gelışımın bu evresınde. onların Dlr takım zengınlık kaynaklanna sohlp olmaian sonucunu doğurdu. Böylece onaerkıl aıle «baboerkıl» aıteye donüştu. Bu duzende kadın egemenlığtnı ve etklnliğınl Tümüyfe yltirdı; üstelık artık ekonomik üstünluğu elinde tutan erkege boöımlı durumo düştu. Mal ortaklıgı Ise yerın) kişisel mülklyete bıraktı. Erkekte, sahlp otdukiannı kendl cocuklartna bırakma lcgüdü ve isteği uyandığmdon, buna olonok sağlayan «Ikl kışılık olle» düzenı gelıştl. Bu düzende erkek. kadından evlıllk bağlantısına tam uymosını isterken. kendısınl buna zorunlu gormüyordu; çünku ekonomik Gstünlüğü ono artık her »stedığınl yenne getırme olanak ve kolaylıgını «ağlıyordu Her ne kadar kadınlann bu toplumsai deglşıme vargücleriyle dırendıkleri Beckofen gıbi etnologlarca ıleri surulmüşse de, kanıtlannm soylencelere (efsanelere) dayandırılması, bu görüşü cok zayıflatmaktadır. Anaerkll toplum duzenınden boboerkıl düzene gecıştekı bu evrımın «barış içınde oluştuğu» görüşu yaygındır (1). Morgan'ın yukarda sâzu edılen oyınmına göre cuygarlık» dönemınde genellıkle baboerkll düzen yürürluktedir. Bu dönemln ilk evre CUMnURİYET 11 r olaylar ve görüşler Meriç KARACAOVALI Tarih Süresince Ezilen Kadın Terfnm Soşitco böyGk uygarlıklannı oiuşturan Sümer. Hıtıt, Mısır ve Bobıl'de de kadının na8ı 1 ezıldigl, toplumdaki gerı yeh ve bır mal gibi kabul •dıldığl belgelene kanıtlanmış durumdocır Sümertertn alle yapısmda monogoml geçerRyse de. çocugu olmoyan kadının ustüne erkeğin yenl kadın alması hakkı vardı Kodının ışçı ve kalfa olarak çolışmaya başlaması İlk kez Sâmerlerdedir. Buna karşın kadın hlç blr zoman yosa yapıci ve yönetıcl azınlıgm lcmde yer almomıştır Ayrıca Sumerde ıKodının salt clnse) nedenle keodısınden yarartanılan toplum üyesl olduğuna da rostlanmaktadır. Clnlü Gılgomış Destanı'nda kımsenln başa cıkamodığı «Enkıdu» adlı doğo adamımn bir yosma oraalıuı ıle gucsOzleştlrilmesl düşünülmüştür» (2). özet olarak şöyle söylenebılır: »Kadın. II* kln Sümer'de taplumsal anlamda erkekten gerı kalmaya başlamış ve glderek de toplumu denetleme ve yönetme egemenlığınl erkege kaptırmtşttr Ancak bu. hlcblr zaman Htnstıyanlıktakl ve daha sonra islamlıktaki glbl kayıtsız • şcırtsız teslımiyet şekllnde olmuş değıldir (3) Sınıfsol blr yapıya ve ataerkll düzene sahlp Hltit'lerde Ise «bu sosyal yapı kadtnı, elbette kl kendi onlayışma uygun bir düzeyde yaşatmıştır. Olkedek! kadın nCılusunun coğunlugu (soraylı ve soylu kcdmların dışında) çaiışan (ve calıştırılan) kadın dımjmundadır» (4) Ataerkıl düzenın erkefie tanıdığt aynoalıklar Hıtlt'lerde de kadını. dogal olarak, «mol» durumuna getırmıştlr. Kadının aıle iclnde hısımlara devredılmesıne ilişkln yasoksr bıle vardır Buna karşılık bın ytl tarıh sahnesınde kalan Hıtıt Devletınde. yörtetimde adı goçsn tek kadın, III. Hattuşırin eşı kralıce PudoHepa'dır (5) Eskı tarihın belki de en görkemll uygarlığını yaratan Mısır'da da toplum sınıflar& bölundüÖ'Jnden, soylu kadınla halk kadınının yaşam duîeylerl. doğal olarok, çok farklıdır. Tanrısal kon bağlılığı Ile yüceltılen soylu kadının dışında xotanlar (omeâın dokuma tezgâhlannda) üretıcl olarak calışırlar, tüm genel hızmetlerl görurlerdı. Ama yıne de hor goruldüklerl. Herodot Tarihl'nın Iklncl kitabı Euterpe'deki şu satırlardan anlaşılıyor «Ülkedeki erkekkadm hıcbir tann sunak taşmo bır kadının hlzmet etmesım ıstemez; din odamlan. erkek tanrılar lcln de. kadın tannlor Içln de, erkektlr» (Herodot Tarıhi. Çev. M. öktem, s. 115/116) Mısır'da 3000 yıMık ve 30 sulalelik hukümdarlık tahtına Kleopatra Vll'mn sülalesl Olon Ptotemalosiara kadar çıKan ftadmtarm sayraı bir elın parmakları kadar bile değlldlr. Buolar arasında tam anlamıyla hukümdarlık yapon blr tek krali|e Hacepsut vardır. Tapınak kule (Zıgurat)larıyta ünlü Babm de de kral Hamurabi'nln koyduğu yasalara göre kadının ezilmiş durumu gerek tablet betgelerde. gerekse Herodot Tarıhi'nde apaçık görulmekted r Herodot bırlncı kitabı Klıo'da bu konuda şoyle der: «Her kadın ömründe blr kez tapınakto oturur ve kendıni yabancı blrislne verlr. Tapınoğın iclnde başları kurdela ile catılmış bırcok kodin oturur. yabancılar onlann önlerlnde ddaşır Istedlklerini secerier. Kadının kabul etmemesi korkuso yoktur. din bunu yosok etmiştir. • Cok tannlı dlnterln en görkemll dönemlnd* ortaya çıkan ve ilk kıtap dini olan tek tannlı «Musa dını» kadın için bir takım kısıtlamaları da bırlıkte getırmıştlr Başka blr deylşle, bu din, kadını erkeğe daha bağımlı ve erkek karşısında küçultücü blr duruma sokmuştur. Tevrat (Eskl Ahıt> ın daha başlangıcında şunu okuyoruz «... Fakat odam ıçln kendıslne uygun yardımcı bulunamadı. Ve Rab Allah, adamın üzerlne derın uyku getırdl ve o uyudu, onun kaburga kemıklerlnden bırini oldı... Bu kemıkten bir kadın yaptı ve onu adoma getırdl... Kadtna dedl Zahmetlni ve gebel'glnl zlyadesiyle coğaltacağım ağrı Ile evlat doğurocaksın ve arzun kocana oiacak. o da sana hokim olacaktır» (Tekvin, Bap 2,3) Yıne Tevrat'ın blr bcşka yerınde «Ve senm bıçtlğin kıymet. erkek için elli şekel gümüş olocok ve eger kodınsa o zaman bictığin kıymet otuz şekel olacak» (U*vililer, Bap 27). Blr başka yerde de «... Kodm onun (yani kocasının) gozünde lütuf bulmazsa koca onun İçin boş kâğıdı yazacak ve onun elıne verecek ve onu evınden gönderecektir» (Teenıye, Bap. 24) denılıyor. Musa dınınden yüzyıllar sonra gellşen cok tannlı eski Atlna demokrasıslnde de kadının durumu iç açıcı değıldlr. Onlü Plalo (Eflatunı ikl şeye cok sevlnlrmış B.rtncısı. özgür bir Insan oluşuna, Ikincisl de erkek doğmuş olmasıno. Nosıl sevinmesın kl, blr anlamda «köle» gibi görülen Atınalı kadının OKmpiyatları blie izleme hakkı yoktu Bu oyunlart. kadın olarak, sodece Demeter başrahıbesi izleyebilırdl Eskl Roma'da kadınm durumunu anlamak İçin ünlü devlet odamı ve hukukçu Cato (Kato)' nun (M ö. 234149) şu sözlerinl okumak yeter: «Bu kötu yaratıklara hükmetmek özgütiüğünâ verirsek, bunların istlbdatlarına, zulümlerine blr bır sınır çızmek mumkun olmaz. Kadınlar özgürlük istiyorlar. Olamaz. Kadınlar bizimle eşit 0un, ftte© Üstufi oloco!noFrfır> fAuçust Bebel. Not 1. sk. 41) , Romo Imparatorluğunun cökOs dörtemi başÜarken Iso dini geldı: halkın aşagılonmasına karçı ctktı; kadınm ezilmışlıkten kurtulması gerektiğınl bıldlrdi ve böylece Hıristıyanlik yayılmağa başladı. Her sınıftan horlanan kadınlar kendılen icm kurtuluş umudu olarak gördükıeri bu yenl dln« bütün vartıklarıyle sarıldılar: hlc bır özverıden çekınmedıler. ne var kı. karşılığında pek az kazanclan oldu Dahası. kadın «ayıplı ve suçlu» görüldü, Cünkü bu Inarışa göre, yeryüzüne günahi Indıren oydu isa dınınin kadına ilışkın gorüşunü Incll (Yenl Ahıt)ın «Korıntosluhsra Bırınci Mektup» bölumünde şöyle okuyoruz: «... Bılmenızi isterlm kl, her erkeğın başı Meslh «• kadımn boşı erkek ve Mesıhın başı Allahtır... Erkek kadından değıl. fakat kadın erkek ıcın yarotıldı» (Bab 11). Ylne tncil'ln «Efesoslulara Mektup» bolümünde: «Ey kadınlar, kendl kocolarımzo Rabbe (Tannyo) tabi olur gibl tabi (boflımlı) olun» (Bap 5>: Pavlus'un «Tımoteos'a Blrinci Mektup»unda do «... Kadın tom tabiıyetie sesslzce olorak öğrensın. Fakat kadının öğretmesıne ve erkeğe hakim olmasına Izln vermem, ancak sükOtte (suskun) olsun» (Bap 2) denllmektedtr. Türk Dasının seçkin imzaları İSTANBUL GAZETESİ'nde • 8ayramda istanbu! BAYRAM Gazetesini almavi unutmayınii • Hırlsttyanlığın yayılışının 6. yuzyılındo Batı'do bazı mecllslerde «kadının canı olup olmadıgı» tartışmoları yapılırken, 7 yuzyılda doğan Istamlvet, Arap kadınma buyük bir umut getlrir. Bilmdlğl gıbi, «Cahlliye» döneminde kadın, topnun en değersız varlığıdır. Bu donemde hayvantn (devenin) kadından daha değerll sayıldıgı görülmüştür. Hayvanlar dirl dirl gomülmemiştlr ama, yenl doğan kız cocuklan çöle din dirl gömulmüşlerdir. Bir gazete makalesi ıçinde ancak, Mezopotomyo ve Akdenız uygariıklarının anımsatılması olanoğı vardı. Orta Asya, Çın, Hınt uygarlıklorında kadınm ezllmışliğine değinılemedi Orneğin, irtsanların sınıfsız, farksız olduğunu kabul eden Buda bıle «kadınlan cemaatl ıçıns almak hususunda uzun muddet mutereddıt davrandı» (6). Babaerkil duzenden sonra gıderek kadının erkege bağımlılıgı, evlflik ve aıle kurumlarıyla pekiştlrılmiş, bu kurumların, tek tannlı dınierln koruması altına alınmasıyla'da bu dinlerde erkek egemenlığl yasallaştırılmıştır Gelenek ve ahlâk da, doğal olarak, bu yonde gellşmıştır. «Kamelyalı Kadın» romonının tanınmış yazarı Alexandre Dumos Fıls, «Monsieur Alphonse» adlı yapıtında şöyle den «Erkekler ikl türlü ahlâk yarattılar, bırl kendilerl. öbüru kadınlar için: Erkekte mubah olan, kadıniara günohtır». Kadının gunumüzdeki durumu ve Oretlcl olarak çalıştırılmosı ıle daha da bellrglnıeşen ekonomik ezilmışliği ayn bır yazı konusu olabıllr. (1) August B«b«l, Kadın ve Sosyalizm, (Toplum Yoyınevi), sh. 20, 28, 35, 39 <*, 3, 4) A. Altındal, Türkiye'de Kadın. ( H o vass. 1980), sh 48, 28, 33 (S) Prof. Dr. Afet Inan, Eski Mısır Tarlhl ve Medenıyetl (TTK Mosımevi 1956) sh 145. (8) Ord. Prof. Şemseddin Gunaıtay Uzofc Şork, (ist 1937) Sh. 562. gular. çerıcl Iktldarlar ve emperyalıst yayıima «teklerl Iktl dar olabillrler. Sörrürgelerın blrleşmesl, hem kendl kurtuluşlarını hem de Imanlığın kurtuluşunu sağlayacak bir atılımdır Sultan Gallyev lcin ve Ucüncü Enternos yonal'den bağımsız olarak ger^ekleştlnlmelidir «Bu büyuk plânı gercekleştlrebllme durumunda olmaları ıçin. sömürge ülkelerl (kolonileri), dah 0 öncekıler gıbi (burada daha öncekl Enternasyonoller kastedlHyor) sonayileşmlş toplumlann temsllcılerinln egemenliğlndeki Ücüncü Entesnasyonal'den boğımsız bir Somürgeler Enternasyonalınde bırleştırmek gereklr. Bu Sömürgeler Enternasyonall tüm ezilen uluslan kapsamalıdır...» der Sultan Gallyevnn duşuncele ri. 192328 yılları arasında Rusya Müslümanlon arasında, Iron ve Afganıstan'da etkınlık kazann^ryo başlayacoktır Ama bu etklnlik 1929 yılında Stallnızm karşısında yenilgiye uğrar. Goliyev aynı yıl tutuklanarak calışma kampına gönderılır. 1939 da blr ara özgürlüğüne kavuşursa oa 1940'da Izl ortadan yok olur (">) Yandaşlan do tutuklanır, baskıya uğrar ve tasfıye edllirler... Böylece Doğunun, Batı heçemonyasına karşı sistemll ve bıllncll ilk karşı girlşlmlerinden blrisl yan yolda engellenir. Blrkoc onurtu blllm odamı dışında (Moksim Rodinson gibl) ne Stolinizme karşı çıkttklarını Ileri süren Batılı Trockistler llgilenlr; ne mangalda kül bırakmayan Batılı «HOr relımcilen ne de «Antl • empervaltst» Batılı Parttler, Sultan Galıye^n odını oğızlonna almazlar. Dünyayı guneş gibl fet he cıkmış «Batı Uygarlığı», kopıtallzml ve burokrasisl Ile korar vermiştlr ve Sultan Gallyev dıye birl. sankl yaşamarrış, düşünmemlş ve yozmomıştır... BugOn dlyebllırlz kl. 1950'ler ortalannda ortayo cıkan, şlmdl lerde cökertilmek Istenen bağlantısızlar hareketlnin; daha sonra azgellşmlş ve yan BÖmurg» ulkelertn blrleşmeterlnl omaclayan «OçOncO • dürryocı» dlye adlandınlan aktmlonn; Ortadoğu ülkelerinde son ytltarda ortaya cıkan billncll. emperyallzme korşı hareketlerln İlk, unutulmuş. ama mutlako onımsanrrası gereken öncüsüdur Sulton Galıyev... Yanılgı ve yanlıştarma roğmen, Törklye'de, İran'da, Afganıstan'do, Flllstin'de, kapltallst ve bürokrotik Batı'nın kıskacındakl Ortodoğu ülkelerinde unutulmaması gereken bır kişl. (Cumhurlyet <M79) • MALİYE BAKANLIĞI Hesap Uzman Muavinljği Giriş Smavı Mafrye Bokanlıği Hesap Uzmantan Kurutımca 1 9 1980 pazartesl günü saat 9.30'da Ankara istanbuf ve izmlr"de Hesap Uzman Muovlnllği Gırış Sınavt açılocaktır. ' Sınavo katttobnmek lems a) Devlet Memurian Kanunımun 48. moddestnde yazılı nftellklere sahlp olmak. b) 1.1.1980 torlhlnde 35 yaşını doklurmamıt butunmok. ri lllmler Fakültelert Ile IktlsadT ve Tlcarf lllmler Fakülte, Akodemı ve Yüksek Okullan veya Meslek lcln gerekH kültürü veren ve yukarda belirtilen ögrenim kurumlorına •şitliğl Mtllf Egltim Bakanlığınca kabul olunan yerll ve yabano Fakulte Akodemı ve Yüksek Okutlardan btrtnl bltlrml* olmak gereklr. Sınavlara glrls sartlarını ve sınav konulannı gösteran brosür yukarıdo Isımlen gecen öğretlm Kurumlorındon v« Hesap Uzmanıan Kurulu Boşkanlığı Ile Ankara. ktanbul ve izmir Grup Başkanlıklarından sağlanabllır Isteklllerın en gec 22 81980 gunü akşamına kadar Maltye Bakonlığı Hesap Uzmanlan Kurulu Boşkanlığı, Ankara odresine beigeleri H« birllkte yozılı olarak başvur» molan gerekir. • OKTAY AKBAL EVET HAYIR însan Olmanm Onuru «Parkosıyie vurulmuş Yatar ıken bulduior Dort haın kurşun delmis Delık deşıktı parka » Cem Karaca'nm bır şarkısı var navcda. Havoda deg l Içımızds Şarkılor oa değıştı artiK herşev Batıcı kes cı, deııo,, vureğımıze kurşun gıbi sapıanıcı. Dalıp gıdemıyoruz, kendımız. hc esrıklığın ortasnda djyamıyoruz. Geçıp gıttı o eskı duyalıklar, djyguiarıma'cr... Yenl yenl destanlar yarotılıyor. Çağın kahramcnliklan öncekı(srdön çok başka Yoygın gundelık, herşeyı rterKesı kapsamma alan. etkıleyen, buyuk bır evrende bırieştıren... Bır kıyıdaydım Bır dmlenme köyunde... Yazarların oa ara sıra gürtdelık ugraşların dışına cıkmaları gerekır. Bır koşuşma, bır heyecan, bir telâs... Oerksn bir bokıyorsun zaman akıp gıtmış. Elde kalan, yalnızca eskımıs olaylarm doküntüsu. ölümler. ocılor. korkulor. Kuşkular, parkasıyle vurulanlor, parkasız vurutanlar, dellk deşık olanlar, oğullar, kızlor. analar, babclar, oskener. pollsIsr. doktorlor. öğretmenler, hukukçular. ögretlm uyelerl emekç4ler her ısten her uğroştan yurttaşlar... «Yoiansız dolansız bır dunyakuramadık kurarsınız mutlakabız görmedık sen görursün yavrum doha mutlu Törkiye'yi mutkjka» dıyen Cem Karaca'nm bu act mı acı seslenişlnl bır daha duyamayacak olanlar!... Bu bayrafn gunlennde onlan anımsamaiıyız. Bayramlar, sevıçler, mutlulukiar, guven duygulon veren, tattıran bır sureçtlr. Ama her gun en az sekız on kışının ölüp glttiğl buniar bılmenler, ya billnmeyenler, yo ac'klanmayanlar? Bir ulkede bayramlar eskj güze) bayramların özlemie anımsandıö< sırodon gunler olmoktan ılen gidemez artık. 1980 nın Şeker Boyramı geçen yillann bayramlanndan doha acılı. daha koronlık, daha umutsuz bır görünuşte Ise, nedenl olaylarm yarottığı btr buyuk şaşkınlığın lcınden kendımızı kurtoromomış olmamızdır. Ev«t şaşkınlık Içındeyız. Öfke ıçındeyız. Bır çozüm bulamamanın bunaiımı ıçındeyız. Aristo usta, istedığı kadar. «Bilım. şaşkınlıktan doğar» desin, bostur boş. bızm «aşkınlıuımızoan olumlu hıç bır şey doğmuyor. Sankı her şaşkınlık, bızl doha kanşık, daha cözulmez şaşkınlıkların batağına cokıyor. Şu onümüzdekl bayram gunlennde kıyıda, kösede, tarlada, ovde, kahvede, taşıtta kendlmızl bu şaşkınlık havasındon kurtarobılmenin yollarını düşunsek olmaz mı? Bu üc flünu btr io rtesaplaşma ile gecırsek? Hegel demış kl. «Gercek o!an akla uygundur. Akla uygun olan da gercektır»... Bakıyoruz, içınde yaşadığımız gercekler hıc de aklc uygun degll, hatta tümüyle okte aykırı!... Kardeş kardeşle, arkadaş arkadaşlo vuruçuyor. oir kann terör fırtıncsı esıp geciyor ülkemlzde ocı masızca. Sağcı dıye, solcu diye, ne soğcı ne solcu dlye öldüren öldurene, olen ölene'. Bunda «Akla uygun» blr yan var mı? Yok!... Hegel'e göre, madem ki «Gerçe« ckla uygun olan>dır, öyleyse blzler gerçek dışı soyut blr evrende yaşıyoruz. daha doğrusu balıklor glbı soluk OIH yoruz anloşılmaz bir otmosfenn Içinde önce, saşkınlığımızın kaynağını, türünu onlayıp, soptortıalt, sonro da bu öudalaco şaşkınlığı, yoratıcı yapıcı, bllUnsel aroştırnKilara, onlemtere göturen bır nitelıge kovuşturmalya. «ansan Oımamn verdiğı onurıa yüreğınle kur yanni, güzel kur» Evet, yOrek de gerek. Bılımle bırtıkte, yOrek d*... troan olmanın verdlği gururu duymak iç'n. yürekle, bllim kafasryla bütunleşmiş olanca gucümOzle savasım vermek, kendimızi lş« yaramaz, boş şaşkınlıkkjrdan kurtorıp, yaratıcı. yapıcı, yararlı btr uyanıklığa geçmek gerek... Bayramlar, b'zleıi güncel uğraşlardan, koşusmalordan blr İkl günlugüne sıyıran. kendl kendimizle 009bova kalmomızı sağkryan zaman parçctandır. Bunun deflerinl bilmeltylz, ge*cekten akla uygun hol« getirmeBln, aklımızı kuîlanapll'nenin. bu hem cok lor hem d« Ouk kolay görevln ustesınden gelebıimenın olanaklarmı yorotmalıyız. insan olmanın onurunu taşıyor önce Iran devrlml, ardındon Afganlstan'a Sovyet mudotıalesl ve yolaçtığı geiışmeler, «Islâm dunyasının» siyasal ve Ide olojlk blr güc olarak yenlden «le alımp tartışılmasını gOndeme getlrdi Iran Şah dfktotörlüğü ve Batı emperyollzrrinln hegemonyasına karşı blr dtrenişın slmgesl olurken. «tslomcı akım», Afganlstan'do onavlanması hlc blr blçlmde mOmkun olmayon blr dış mudaholeye karşı ulusal tepklnin slmgesl nlteliğlnl kazanmayo ba$ ladı. Ve sonW ağız blrlığl etmışçesıne, Ooğuya yukardon oşağı bır carpık kapltallzm ihrac eden kapıtalist Batı Ile, yu kardan oşoğı blr «sosyalizm» Ihrac etmek cabosındakı bürok ratik Botı. Islâmcı hareketlere karşı Işlerlne geldlğ! türden. ikıli blr ölcOt kullanmaya başladılar Kapltallst Batı. Afganlstan dl renlşlnl «Rus ışgaüne» karşı olabildlğlne göklere crkartırken. Iran devrhrınl, denetimlndekJ tüm kltle (letlşlm oraclan. bo«tnı ve televlzyonu Ile, gerlcl. uygorlık düşmanı, yoboz softalonn blr ayaklanması drye su nup tanıtmo uğraşına gl^dl Sovyetler Blrliğl Ise. Iran'dakl Islâmcı akımı, zaman zaman kadın haklarını, duşOnce ve ba sın, örgutlenme özgüriuklerinl kısıtlayan yanlarını da görmez den gelerek desteklerken, Afganlstan dlrenJş hareketinl ken dıslne hedef aldı. Gördüğümuz o kl emperyrallst Batı kendl kapltallst ll'şkileri ve değerlert cıkariarı. Sovyetler tepeden Inme «Devrımcllık» anlayışlan ve buyuk devlet polıtıkalort Ile, «İslâm Doğıısunu». sıcak blr sörtüşmenın odok noktası, kap'talıst efstemı ve bürokrotlk sisteml Ile Batı'nın bır lc hesaptoşrrostnın odok ncrktası olmaya Itelemekteler. Bu yeni bir olgu değil. Yenl olmodığından, Batı mudahalesl ne karşı bölgede ortoya cıkan bıllncslz ya da bllinclı tepkılerin de bir gecmişl. geleneği var. Bugun unutulmuş ya da unutturulmuş bır adın, Sultan Oaliyev'ın cevresmde ve dOşüncelerınae ıfodeslnı bulan bir hareket, pek cok yanılgt ve vanlışlorına rağmen, bövlesırte onurtu bır tepkintn simgesl olmustu bır zamonlar. Sanırız, yasamakta oiduğumuz o'oviora bakarok. Sulton Gatlyev ve düşuncelerlnl su smıriı çercevenın elverdiğl o» randc, anmakta yarcr var Galıvsv 1880 vılında. bugOnkö Başkırlsfan'da, Törk Tatar blr öğreîmen ol!esin'n oğlu olarak dünyava çslır İtköğ * Unutulan Sultan Galîyev # SULTAN GALÎYEV, YANILGI VK YANUŞLARINA KARŞIN MÜSLÜMAN ORTADOĞU'DA EMPERYALİZME KARŞI HAREKETLERİN İLK ÖNCÜSÜDÜR». 16620) 446» MALİYE BAKANLIĞINDAN ' GELIRLER KONTROLÖRLUGU GİRİS SINAVI Mallye Bakanlığınca 15 evlOI 1980 pazartesl gunö soet 9 00'da Ankara ve Istanbul'da Gelırler Kontrolörlüğü girlş smavı açılacaktır. Sınavı kazananlar. Oc ytllık sta| döneml »onunda yopılocok «yeterlik sınavıını da kazandıkları takdirde GeUrler Kontrolörü olarak göreve devam edecekterdlr. 8INAVA KATILABİLMEK İCİNa) Devlet Memurlan Konununun 48. maddeslndekJ nfteliklere sahlp olmak; b) Sınavın açıldığı yılın ocok ayı başında 30 vosım öoldurmamıs bulunmak; c) Siyasal Bilgiler, Hukuk, tktlsat ve Işletme FakOltelerinden. Atatürk, Boğazicl. Ege. Hacettepe ve Ortodoflu Teknlk Ûnlversitelerlnin Iktlsat. İşletme, Siyasal ve Idorf Billmler Fakulte veya bölumlerınden; iktlsadî ve Tlcart ilimler Faküite. Akademl veya Yüksek Okullan II» bunlara eşltlıği Millf Egltim Bakanlığınca onanmış yurt Id ve yurt dışı Fakülte ve Yüksek Okullardan blrlnl Wtirmts olmak: gerekır. Sınovlara glrtç şartlannı ve sınav konularım aynntıh olarak gösteren «Sınav BroşOru» Gellrter Genel Mudürluğu Denetim Hızmetlerl Grubu Başkanlığından veya Gellrler Kontrolfirlerlnin Ankara, Istanbul ve Izmlr Grup Başkonhklanndan »ofllonablllr veya Isteyenlerin adm*lerlne gönderillr. Istekllierln lüzumlu belgelerl, en gec 29 Agusto* 1980 cuma günü mesal saotl bitımlne kadar Ankara'da Maliy* Bakaniığı Gelırler Genel Müdurlüğü Denetim Hızmetlerl Grubu Başkanlığına (Cankın Cad Beşlk Sok. No: 7/3 Ulus Ankara) vermelerl ya do anılan tarihte yukorıda belirtilen odreste olacak şekllde posta Ile gondermelert (Postada vaki gecıkmeier kabul edllmez) gerekmektedir. .(Basm. 17485) 4468 Dr. Reha BİLGErenlmlnf doğduğu kasabodo ta mamladıktan sonro, dönemın ilericl cevrelerlnın toplandığı Kazan öğretrren Okuluna gıder ve orada ilk kez toplumcu düşüncelerle karsılaşır. 1900'lerde Ufa kentl kıtaplığında çalışmaya ve Tolstoy'un yopıtlonnı Tatar dlyaleğlne cevlrm©ye başlar Rusya'da 1905 devrlml «• blrlıkte siyasal uğraşa İlk odım lorını atan Gallyev. daho sonro, Rusça yayımlanan «Ufo Haber» ve Tatar şlvesl Ile yoyım lanon «Tormuş» gazetelerindekl calışmaları Ile yozı yaşamına atılır. Blr süre sonra da Moskova'do yayımlanon «Muslumonska Gazetaının muhobirllğinl yüklenır. Blr yandan «Bas kır Kız». «Bitmemfş Turkü» gi bl fiykuler yazarken, dlğer yan dan «Mir islâma» dergısıne dü zenll makaleler göndedr. 1914 savası sırasında Kcfkasya'yo geçereık orada «Kölke Boş» ve «Mırsaylt» taVmo odları Ile dönemın ceşltli sos yalıst ve bağırrsızlıkcı gazetelerde yazılar yazar. Sovyet Dev riml başlarken Kazan'a gerı dö nerek «Müslüman Sosyallst Ko mlteslne» katılır ve önemli gö revler alır. Blr söre sonra da iyi bır konuşmacı ve iyi bır örgüt odomı olarak önderiıği üstlenlr. A«!İ öneml. efkinüğ! v» önO bu dönemden sonradır Ve artık Oc temel eorun Sultan Golıev't surekll meşgul edecek, du şuncelerınl ve siyasal konumlorını belırleyecektlr 1) Toplumcu düşuncenın müslümon toplumlara uygulanması. 2) Sosvallst blr dünyado mOsiumanlığın y«rl, 3) Komüntem str oteltel ve etno sentnzml lcerisinde sömOrgelerin konumu. Galıyev'e göre, Botı kapltofizmlnın varlığını sürdürebllme nedeni Afrıka ve Asya'nın sömuröhnesldlr: dotayısı Ile Afrtka halklorı glbl, müslümon Do ğu halklan da mazlum holklardır. Ve bu halkların Ooğuda gı rışecekleri bır devrım. o'nun ko nısmca, Batıya asıl öldürücü darbeyi vuracoktır. Oysa buno rağmen, gene Galıyev'e gore. Batılı devrimcl önderter dık kat ve ener|llerinl hep Botıya yöneltmlşler. Doğu'yo Ikincıl bir rol vermlşlerdir. Gene Suttan Gollyev'e göre, Batılılar, bır Ingıliz, bir Aiman ışcısl Ile bır Afganlı, blr iranlı bır Türkmen ışçlsl arasındakl mutlak yoksultuktan ve tarıh sel geçrrişin kalıtımından doğan aynlıklan görmemektedlrler ve bırlncilerln refahı iklncllerin yoksulluğuna boglıdır. Öyleyse, kapitallzmln yıkılmaBinda örtcülük aörev!. Sultan Galryev*ln kanısınca. Batı değil Ooğu holklarına düşmektedir «Irtsanlığın dönüşümunun maddl unsurtannın ancak sömOrge ve yan somurge ulkelerln sanaytteşmls metropoller özerlndekl dlktatddOklerl Ile «I de edıiefcileceginl...» kabul etmekte olduklorını söylemektedır. Bunun llfc odtmı, Sultan Galiyev'ın düşuncesinde. müslümon ve sömürge halklonn oluştura caklan bir bırtık, blr «Enternasyonal» Ile gerceklesecektlr. «Müslüman Halkların Bırlığı» Sultan Gatlyev lcln, pan • Islâmcılarm ve pon Turancılorın bu blrllğe verdlği anlann taşımaz. Onlar, yo blr dlnse! temelden yQ4o Crkmakto ya da ırkcı, şoven blr omoç pesinde koşmaktodırtor. Sultan GoIryevT llgller>diren. müslüman halklonn benzer maddî kosullor altmda yasomosi; Batılı metropolier» boğımlı olmalon ve ortok bir tarlhset kultüreı geçmışe sahlp olmalandır. Yok sa müsiuman ölkelerde de. Sul ton Gollyev bunu önemle vur telefon memuresi arıyor tsteMilerin şahsen Aliyon sok. No:ll/4 Hanif Apt. Beyoğlu Adresine başvurmaları rica olunur. grafikerler ARTAS SsMbı ? »MtMaalılı «• : NâOtü NADt 1 Okftf KOKTBÖKZ UOdOrt 1 B B I H CUKUOtL TJL» Oaraoisi^t CUMHÜRİYET TUkSD» U U S o n u n TÂJIHHÜT CDEB • BCBOLAB t ANKAR.4 Konur 24/4 7ecJ$eMr TeJ . 17S?« ITH3B A tZMtR. Haltt Ztr» Bulvan No SS. Cat: 1 TU: 35 «7 « U 13 30 • ftDANâ < Atatfirk Cad. Tür» H»va Kunsmı U Bam K« : 3 No : u Tel ı 14M tti» ABONE ÜCEETLERİ • f B «m t jot» «« ıjag IJOO TAKVİM usa fautt 4JM Iklndl 17.18 Ofhm «JH Ak«aa 30J3 ÖH> UJt Tata H3t Hedef, Dev Bir Deniz Gücü: TÜRK DONANMA VAKFINA YAPACAĞINIZ YARDIMLARLA BÜ HEDEFE ÜLAŞABtLİRİZ. 4 Cktale«iu TBrkeo» & Cad No.: ».«1 r<Mta Kutaa 1 3M tSTANBUL Telef00 : 30(7 0 T«*: ıtaas