Katalog

DÖRT CUMHURÎYET 15 MAYIS 1980 POLIJİKA VE ÖTBİ MEHMED . KEMAL Her Gün Kirlenen Ülke EKDNOMİ/T1CAFET Cahlt Gürkök kimdir? DOC. DR CAHİT GÜRKÖK HALEN ORTA DOGU TEKNIK UNIVERSITESİ MUHENDISLIK FAKÜLTESİ OĞRETIM ÜYESİDIR DAHA ÖNCE. ASELSAN (ASKERI ELEKTRONIK SANAYil) GENEU KOORDİNATÖRLÛĞÜ GÖREVINDE BULUNMUŞTUR. Cumhurryet EKONOMİ SERVİSİ manlaşmış ulkelerdekl Işslz soyısının artması anlamına da geimektedir. örneğın, gelışmış OECD ülkelerinde, her 2030 000 dolarlık ek sanayi malı dtsalımına karşılık bır sanayl is* Clsinln Işını kaybettlği hesaplanmıştır. O zaman Insanın ak lına şu soru gelıyor: Neden yabancı sermaye Turkıye'ys bu lyılığı yapsın veya neden blıv dıği dalı kessln? • SORU Cok karamsar btr tablo çlzmeye baslamış olmoyor musunuz? • GURKÖK Pek degil. Her ne kadar Ic plyasaya donük Ithal ıkamesı uzerıne kurulu 6anayıın dışsatıma yoneliK yepyenı dlnamık bır yapıya kavusturuiması, doğal kaynaklarımızın ve ışgucumuzun en lyı şekılde degerlendlrıleceğl dallardakı teknoloııleri transfer edıp ozumsememız ve teknolo|l üretir hale gelmemiz uzunca bir sure gerektırecekse de, Türklye'de mevcut buyuk bır potanslyel de vardır. Bu potanslyelın kısa surede harekete gecirılmesl, ekonomıye cok önemIt katkılarda bulunabılir. • SORU Uzerind* çok tartışılan bır konu da Turk Sanayiinln dışa bağımlı yopısı lle dış tlcaret acığını olumsuı yön de etklledlğl ve dovlz darbo ğozlanndo uretlmın yavasIaaV gı, hatta durduğudur. Bu yapn da blr sanayiln dıssotım olanaklan da kısıtlı degll mldlr? • GURKÖK Cagımızda uretım rnalları Icm dış pazar bulma uluslararası nıtelıkte işlevlerdlr. Bu nedenle, dışa baflimlıiıgı, kendıne yeterli olup olamama iie karıştırmamak gereklr. Sorun, uluslararası 1 ? bölumünde daha lyl bir yer kap ma cerceveslnde ele clınmalıdır. Türk Sanayıının dışa bağımlıiığından ıkl şey anlıyorum: Bırıncısl sana/ıye ilışkın strateıık kararlarda yurt dışından yonlendırme yapılması, ıkmclsl Ise yurt lcmde teknolojl üretme gayreti gosterılmeden, yanf araştırmo • gelıştırmeye önem verilmeden, modası gecmlş, uluslararası rekabet yeteneğl ot mayan teknolo|i!erln Ithall. Blrıncısmin sonucunda, basan şansımızın olduğu dışsatım mallarının üretımine yönelmemız önlenlrken, Ikıncısl sanoyıın yalnız yurt dışına karşı ko runmuş ve bu koruma nederri lle kallte standartlan düşCrk yurtlcl pazanna çalısmasına neden olmuştur. • SORU Bu kosultarda, ea> naylmlzin dışa nasıl açıkıMiec*» ğlnl duşunuyorsunuz? • GURKÖK Uzun vaaede almmosı gereken önlemlerin buyük bır kısmı Dörduncü Beş Yıllık Kalkınmo Planında belirtılmıştır Kısa vadede neler yapılabileceğını Incelemek Icm once sanaynn yapısına ve üretl len mollara bır daha goz atmak gerecekt r Sanayl malları üretımının en buyuk bolumunü dayanıklı tuketım malları oluşturmaktadır Bu nedenle de, dışsatım ıcm akla once bu tür mallar orne^ın beyaz mallar (buzdolabı, camaşır makınası, vb), kahverengı mollar (televizyon, radyo, v b ), otomotlv sanayil ürunlerı, v b. gelmektedır Bu tür mallarda dışsatım olanaklarının son derecede kısıtlı olduğu kanısındayım. Yurt dışı pıyasalardakı korkunç rekabet karşısında Türk sanayıı, kalıte, verımlılık, öicek. v b glbl konulardaki olumsuz nıtelıklerı ıle yanşı baştan kaybetmektedır. Bu tür malların dışsatımı ıcm zorlama yapılsa ve/veya yenı teşvıkler getınlse bıle, omeğın, uluslararası pıyasada 150 dolara muşteri bulabllen, oncak Türkiye'de 550 dolara satılan bır buzdolabı veya 150 dolarlık dış fıyatına karşın 500 do lara yurt lcınde müşterl bulan bır televizyon nasıı ıhrac edı'ır, bılemıyorum Bundan cıkan sonuc kısaca şudur; Bugün dayanıklı tuketım mallarımızın dışsatımı Icm lyımser olamayız. O zaman sanayı malı olarak dışorıya ne satacağız"' Yatırım malları ve bunlarla birlikte muhendıslık hızmetlerı • SORU Yatırım mallan dışsatımına nasıl yöneleMlirlz? • GURKÖK Daha once de belırttim. bu konuda Türkıye'de büyuk bır potansıyel var Ör nekler vermek ısterım, Demır çelığl üretıyoruz, ışleyecek tezgâhlarımız var (yakın zamonda yapılan bır «Metal Işleyen Tezgahlar» araştırması, gerek kamu ve gerek.se ozel sektörün elınde cok buyuk bır tezgah par kının bulunduğunu ve bunların kapasıtelerinın ençok kücük bır kısmının kullanıldığını göstermıştır), elektnk motoru, elektromekanık ve elektronık kontrol techlzatı yapıyoruz, daha once kurulmuş ve halen ışletılen cok sayıda cımento ve şeker fabrıkalarımız da var O zaman şu soru akla gelıyor; Neden Türklye, dığer az gelışmlş ülkelere anahtcr teslımi şeker ve clmento fabrıkaları satamasın"> Ustel'k bu tür satışlar Icm devletın dış polıtıka gucunu de kullanmak olanağı varken... stanbul'da Takslm'in flöbeğlnde Atatürk KOItör Merkezınde düzenlenen Akdenız Belediyeler Konferansıntn acılış toplantısında bulundum Konferansta, tAkdenız Belediyeierlnın işbırliği vo Ekonomık Geiışmeleri» amaclanmıştı. Akdenız çevresinde öbeklenmış butün beledıyelerin çoğu başkanları vardı. Karadenız'den gelen beledıyecıler ds olmuştu. Insanların konuşmalarından, protokol davranışlorından cok yuzlanne baktım. Yabancı olan harkesln yuzü gülüyordu. Konuşmalarında nese ve dostluk vardı. Blzden katılanların yüzlerına baktım, gulenımiz cok azdı. Olkenın türlü yerlerınden gelen tanıdıklann dudaklannda değışmez bir soru vardı: €Memleketın hall ne olacak?» Her gun seklz ona yakın insan öldurülen blr ü!keda durum ne olacaktı? Bunu ben de bılmiyordum, bana eoronlar da bılmıyordu Ama görkemli blr salonda biz yabancı beledıyecılerl cağırarak, onlarlo dostluk, kardeşlık barış yapmak Istlyorduk. Kendl ulkemizde, kendl aramızda barışı kuramamıştık kl, başkaları lle barış Içlnde olalıml I Kürsüye cıkan, Olkeler arasında borış. kardesllk vo turizmde Işbırliğl cağrısında bulunan sişman hukumet temsılcısının de yüzü gülec değlldl. Konuşurken topladığı uc • beş alkış da kendl yurttaşlarından gelmiyor, yabancılardan gelıyordu. O da blllyordu kl, yabancılar arasında bırbmmızın «yabanı» olmuştuk. Turkiyeyl yonetmeye soyunmuş merkezl Iktldaria, bölgeleri yönetmeye sıvanmış bölgesel iktldarın da ara8i lyl değıldi. Yabancılar önünde blrblrimlzi ceklstlrmeden gerl durmuyorduk. Istanbul Beledlye Başkanı Aytekln Kotll, allnden geldiğince nazlk olmaya calısıyordu Ama ne yapsın kl, kendı derdınln atesınde yanan gena kendislydl. Şunları 8öylemekten gerl kalmadı: «Bır çok ulke beledıyeslnln yaşadığı Tcaynaksızlık' ve 'yetkıslzlik' bızım beledıyelerımizde de yaşanmaktadır. Ülkem zde hızlı kentleşme sonucu, kentlerimızda sorunlar ve hızmet Ihtlyacı artarken, beledlyelerimizın gelırleri glderek düşmektedlr» Marmara ve Bogazlan Beledlyeler Blrtigi Başkant. aynı zamanda Kartal Beledlye Başkanı Mehmet All Büklu Ise, «Ne var kl beledıyelerimlz butun bu hizmetlerl sunabılmek Içln yeterli gellr kaynoklorı ve yetkllerden yoksundur» dıyordu. tHer şeye rağmen, bu yoksunluk blzl bır çok sorunlo karşı karşıya bulunan gunumüz dünyasmda 'koderclliğe' umuzsuzluğa Itmemelıdir» Ankara Beledıye Başkanı Alı Dıncer Ise beledlyelerln gormekte olduğu üvey evlat Işlemınl hükümet temsllcısınm gozlerıne baka baka söyle dlle getlrlyordu: «... llgı gösteren tüm dostlara hoş geldlnlz denm. özelllkle llgl gosterenlerden söz «dlyorum, dlğer Akdenlz ülkelerinden gelen konuklartmız bağışlasınlar, cunkü ülkemlzde yerel yönetimler. bırakınız parasal yardım ya da ozerkllği, sorunlarına yalnızca llgl gösteren yönetlcılerlne bıle teşekkur edecek duruma düşurülmüşlerdlrı Ne olmuştu blze? Uluslararası bır toplantıda oisun, kendl aramızda konuşurken olsun, dört blr yanımızdan dökuluyorduk. iler tutar yanımız kalmamış, bunu da gelene gıdene söylüyorduk Bakmayın siz 6on Türk devletl, Viyana kapılarına gıtmekle öğunmemize, artık herkea ne olduğumuzu g o ruyordu Dünyanın en güzel coğrafyasında, bu güzal ülkeyl kendımıza de. dunyaya da zehır etmekle zaman öldürüyorduk. Hukumet temsilclsl turist bekledlğlnl söyluyordu. Pahalılıktan ktvranan, bir kan denlzine dönmus bir ülkeye turist gelır mıydı' Turıstler akıllarını peynlr ekmekle ml yemlşlerdl? Böyle resmi toplantılara kattlanların kulağına da «Türkıye'de lc savaş var sakın oralara gltmeyln" > diye fıs Idayanların da sayısı belll değlldl. Ûlkemizde bır ıc savaş var mıydı1' Sokaklardakl tanklara, tüfeklere, dlkıll askerlere, cevreyl sarmış polıslere bakanlar bır ıc savaş garunümunü yaşıyorlardı «Pekı, bır ıç savaş yoksa bunlar ne?» dlye soruyorlardı. Evet. Ic savaş yoktu ama, bunlar neydi? Gondenlmış otan basılı bıldırılerl kanştırryordum. Tuzu kuru ulkelerın sozculerı yaşanılır bır dunyanın nasıl olması gerektığınden soz edıyorlardı. Tarlhten, cağımızdan, gunumuzden ornekler getırmeye çalışıyorlardı. Kıme, neyı anlattıklarını bıliyorlar mıydı'? Bır Fransız Bakanı. hem de XVII yüzyılda, şöyle demlşti«... Danız kıyısında ev yapmak Isteyenı hemen engelleyinl...» O zaman biz Hallç'l ml göstermellydik? Dünyanın cennetl sayılan bır içdenızı nasıl kurutmuştuk, bır pıslık golune nasıl donüştürmuştük'... Boğaz da nerdeyse tukenmek uzereydi Marmara ıse kıyılarını çoktan tuketmıştı 9 «Tarıhi Bosfor bu mu » Tarıhsel Bosfor buydu! Dort blr yanını blr beton yığını ıle kaplamıştık Hele blraz daha gec kalırsak, betonsuz hiç bır yer kalmayacaktı'. . Kapıtalıst ülkelerden gelenler ulkem.zın nasıl kapıtalıstleştığını cok lyı goruyorlardı Kapıtallzmı onlar ıcat etmlşlerdı ama, kapıtalızmın bır uıke yıktığını onlar da tanımıyorlardı. Isa'dan once IV. yüzyılda Platon sunları soylemlştl: t... Su yaşamı korumak içln en gerekll olan şeylerden bırıdır Fakat ona zarar vermek cok kolaydır Çunku, toprak guneş, rüzgar tutuklanamaz, calınamaz, yönu degıştırılemez Ama suyu tutuklar, calar, yonunü değıştırebılırsınız Suyun başına bunların hepsı gelebılır. Öyleyse sulara dıkkat edmız, yasaları suyun yardımına koşun1 ..» Bıllyorduk kı ulkemızın suyu çalınıyor, tutuklanıyordu Hem uc beş haramzadenın kasası dolsun, ac kursağı doysun dıye Onun ıcm gollerimız kuruyor. akarsularımız başka yonlere çevrılıyor, denızlerımiz kırlenıyordu Onun Icm halkımız denız, su, orman özlemı lle yanıp tutuşuyordu Bunun acısını halkla birlikte cekenler beledlyecilerdl Onlar da bunu Atatürk Kültur Merkezınde ancak yabancı beledıyecılere anlatabilıyorlar. onların gözleri onune serıyorlardı Merkez yönetıcılerımlz Ise suyu. havayı. denızı, gölü kırleten sermayecmin eteğıne yapısmış ne Idüğü belırslz blr serüvenl yaşıyorlardı. Yaşasınlardı bakalıml... • SORU 25 Ocok önlenv ler Poketl'nin kamuoyuna sunuluşunda, bu onlemlerle sanayi malları uretımlnın ve dışsotımının artacogı ozellıkle vurgulandı. Sizce bu artış olanafc lı mıdır? • GURKÖK Sanayıln duşuk kapasıtell kul'anımı devam edıyor ve sanayı malları üretımının yakın bır gelecekte, bırakınız dışsatımı, lc pıyasa gereksınımlerlnl karşılayacak bır duzeye ulaşması bıle cok zor. Ayrıca, uzun yılların yanlış ter cıh ve yonlendırılışlerıni bunyeslnde taşıyan ve Ic plyasanın rahat koşullanna alışkın sanayı ın blrdenblre yön ve nıtelık değıştlrıp dışsatıma yonelmesi de olanaksızdır. Bu nedenle, ancak yüzeyde etkıll kur oyarlamaları, Ihracat teşvıklerı, v b. glbı onlemlerle soruna bır cozüm getırllebıleceğını sanmıyorum. "SANAYİMÎZİN UZUN VADEDE NASIL DIŞA AÇILABÎLECEĞİ 4. PLANDA BELİRTİLMÎŞTİR 33 • YABANCI SERMAYE. BUGÛNE KADAR, TÛKETİM MALLARINI YURTİÇİ PİYASA ICİN ÛRETMEK Ü2ERE TÜRKİYE'YE GELMlŞTlR. • TÜRKİYE'DE MEVCUT BÛYÛK BIR POTONSİYEL DE VARDIR. BUNUN KISA SÜREDE HAREKETE GEÇIRILMESİ EKONOMİYE COK ÖNEMU KATKILARDA BULUNABILIR. • KISA VADEDE NELER YAPILABİLECEĞİNİ İNCELEMEK İCIN ÖNCE SANAYİ YAPISINA VE ÜRETlLEN MAUARA BİR DAHA GÖZ ATMAK GEREKIR. • SORU Dışsatımtmızm v« ozellikle sanayl mallon dışsatımımızm ortınlmasında yaboncı sermaye nasıl blr katkıda bulunabllır? • GURKÖK Yabancı sermaye, bugüne kadar, tüketlm mollannı yurtlcl plyasa lcln öretmek üzen Turkıye'ye gelmlştır. Yabancı sermaye kuruluşlan, ana merkezlerırve cşırı bağlı kalarak, getırdıklerl teknoloıılerl yenılemek lcin hlçtrir verel glrlslmde bulunmamışlar Demirel'in önlem paketinin 3. ayında Uzmanlar, Bilim Adamları, Bürokratlar tartısıyor çakışyoîu varmı? • Hazırlayan: Osman ULAGAY I ve yurt dışından gelecok rekabete karşı korunmuş yurtıcl pıyasada. tekelleşmenln rahatlıgı ile calışmışlardır Hal boyle ıken, yabancı sermaye yatırımlarının nltelık değiştlrerek, 25 Ocak kararlarında öngörülduğu glbl, özellikte sanayl mal larının dışsatımına yonelmelerl olanaksız gozukmektedır. Aynca, Turkıye nın sanayl mallon dışsatımı ııs dış tıcaret açığını kapatması, yabancı sermayemn geldigi ve bu tür uretlmde uz Bir yanda sorunlannız bekliyor, bir yanda CTP teknobjisi Ülkemiz bu duruma ne kadar dayanabilir ? V a ı n Takvlyefl PlosUk'ln (CTP) katkısı arttığı oranda, ülkemiz vs «anoylmlzln sorunlan azalacaktır. Mühendlslık ve üretım alanlannda uretım malzemesl olarak kullanılan geleneksel malzemelerln metallerın, ahşabın, betonun vb. yarattığı her sorun, CTP'nın üstunlüğünü ve yorarlılığını kanıtlamak ıçın blr fırsatür. Cunku CTP, tasarlanan son ürünün "tam Istendlğl" glbl yapılmosı olanağım veren tek uretim malzemesldlr. jL Ülke kaynaklarının doğru kuUanılması malzemelerın yerinde kullanılmasıyla sağlanabılır. Tum Batı ve Doğu ulkelerinin cok iyı bıldığı bu gerçeği görerek. onların yıllardır yaptığı gıbi CTP'den gereğınce yararlanmamız. ftbör CretJm molzemelerlnln yanlış ve savurganca kullanılmasını önleyecektlr. 3 Cam Takvıyeli Plastok, geleneksel üretım malzemelerıne oranla cok daha az enerjl kullanarak üretim olanağı sağlamaktadır, Ülkemiz. bilimin ve tecrübenln kanıtladtğı bu açık avantajr değerlendirmelidir. 1 Anıîan özelliklerinden öturö, ülkemlzin yapısına ve olanaklanno uygun ulusal teknoloıinlr» gellşebllmesi, CTP'ye ve CTP teknoloıisina gerekli önemın verilmeslyleyakından ılgılidlr. Bu malzeme, hammadde ve teknoloH acısından dışa bağımlılık ve firtansman sorunlannı çözmek lcln bir fıreattır. 5 Klâsik ürünlerimiz dışinda, ulkemize, sanay! urunteri ihracaö konusunda en gercekci şansı ve potansıyeli CTP sunmaktadır. O Ve en önemlısi, dunyada da yent sayılan CTP teknolo[ısi alonında ülkemiz henuz 'geç kalmış' değüdîr. Kalmamalıdır. CTPNEDİR? Yurdumuıda cojunluklo ırıberolo»» dıye tonınon CTP. ev eşyolanndon sonoy ek pmoniorıno kodor du?unebllee»J nız hemen ber urunu hem kokjy, hem «konomık olorok uretebılec«4ınız ca^dos blr muhendlsllk molzemesMlr. Com Takviy«ll Plo»tık (CTP). pollyesterın cam eıyohyla gucleodifllme«ly«e o!uw» yukaek nıtelıkll plcstıSln adıdır 'CamTakviyeliPlastik Oretlm/lşletme sorunlanma CTP'nın getirebıleceğl çözümü Öğrenmek Istıyorum. CTP'nın ustunlüklerinden yararlanmak Içln, aynntilı olarak îanımak istiyorum. | ' . 1 AYNUR NARLER CGanıler) INCİ Y1LMAZ lle AÜ KULEBI evlendiler 14 Mayıs 1980 Ankara Gereksn llişklyl kurmanrzı rica ederim. Adınız, 8oyadınız: CAMELYAF SANAYİİAS. Cam Elyof Sanovti A.$., Gftrevlnlz/mesleğlnlz: Kuruluşun adı: Adreslnlz: , (Lutfen iş adreslnizi. yazınız.) TeL Rıhtım Cad Anadolu Sıgorta Han Kat 3 Karokoy/lstanbul Tel 49 32 22 44 70 99 .era (Cumhurlyet 2634) I T. Şişe ve Cam FabriKalan A Ş *nln bfr kuru'uşudur # YARIN: Bilsay Kuruç'un ek açıklamalan