Katalog

CUMHURİYET 1 MAYIS 1980 Savunma Işbirliği Anlaşması açıklandı ANKARA (Cumhurfyet Bürosu) Turkıye ile ABD hukumetlerı orasında geçen mart ayında Ankara'da ımzalanan yenı beş yıllık «Savunma ve Ekonomık İşbırlığı Anlaşması» ıle ona ek uc ayn tamamlayıcı anldşmanın metınlerı dun acıklanmıştır. Demırel hukümetı tarafından goruşuldukten sonra. gecen nafta TBMM'ye sunulan anlaşma halen Mıllet Meclısı Savun ma? Komısyonunda bulunmaktadır. Onay ıcın Genel Kurula sunulacak anlaşrra ayrı bır ya sa tasartsı haiıne getırılmış bu lunmaktadır Gecen mart ayından ıtıbaren yururlukte bu'unan anlaşma, ABD Kongresının onayına sunulmayacaktır Anlaşmanın onaylanması İle ilgılı yasa tasarısının bugun Komısyon'da eie alınması, ancok herhangı bır nedenle bu gercekleşmezse 8 mayısta goru şülmesı beklenmektedır Toplam 28 sayfadan oluşan Savunma ve Ekonomık Işbırlığı Anlaşması, genel ılkelerı du zenleyen bır temel anlaşma ıle ona ek, «savunma desteğıs, tsavunma sanayıınde ışbırlığı». ve «tesısler ıle ilgılı onlaşma» olmak üzere uc ayrı tamamlayıcı anlaşmadan oluşmaktadır. 9 rraddeden oluşan Savunma Işbırlığı Anlasmasının gırışınde, anloşmanın dayandırıldığı ana ılkeler ve ıkı ulke hukumetlerının butun alanlarda olduğu gıbı ekonomı ve savun ma alanlarında da işbırlığının tarafların egemenlığıne tam saygı Jlkesıne dayandığını kabul ettıklerı belırtılmektedır. Gl rış bolumunde, anlaşmanın çer çevesı de çızılmekte, «Taraflar, arasındakı ekonomık ve buna ılıskın bılımsel ve teknolojlk ış bırlığıne bır yandan ıkılı duzeyde dığer yandan, NATO An laşması Orgutunün uyelerı ola rok devom etme ve aralarındakı savunma ışbırlığını NATO Anlasması cerçevesı icındekı ortcklar olarak, gelıştırrre ısteklerını belırtırler» denılmektedır NATO Anlasmasının uye ülkeler arasında, savunma alamnda ışbırlığıne gıtmelerını on goren 2 ve ekonomık alanda da, karşılıklı olarak yardımlaşmalarını da ıceren, 3 madde lerıne dayandırılan anlaşmanın bundan oncelere kıyosla yenı bır yonu ekonomık işbırlığının de, konu alınmış olması «ekonomı ve savunma konuları arasında yakın ılışkıler olduğu ve sağlom bir savunmanın sağlarr bır ekono mıye dayandığı» gerceğını esas almasıdır. Anlaşmanın 2 moddesırKle. «ABD hukümetı Turkıye'nın kolkınma cabalarma karşılıklı mutobakata varılmış maddı ve teknık yardımları sağlamak Icın elınden gelen her türlü cabayı gosterecektır» denılmıştır. 3 maddede, Türk hükümetının ABD hükümetıne belırlı Turk Sılahlı Kuvvetleri tesıslerınde ortak savunma tedbırlerıne kotılmasıno Izın verdığl belırtılmekte, daha sonra «Te ANKARA... ANKARA... ANKA Anlaşmaya göre Türk Hükümeti 12 üs ve tesiste ABD'nin ortak savunma önlemlerine katılmasına izin veriyor. sıslerın faalıyetlerı ve teknık ışletılrrelerı karşılıklı olarak mu tabık kalınmış, amaclara ve programlara uygun olarak yu rutulecektır» ıfadesıne yer ve rılmektedır Aynı maddede, «Bu anlasmada öngorulen savjnmo işbırlığının kapsamı NATO anlaşmasından doğon yukumlulukler ıle sınırlı olacaktır» denılerek, ongörulen savunma faalıyetlennm NATO amaçları ıle sınırlandığı belırlenmektedır.. 3 tamamlayıcı maddeye gore Turk Hukümetı Sınop (Elektro manyetık izleme), Pırınclık (Radar uyarı izleme), In crlık (Hava uyarı ve destek), Yamanlar (Izmır), Şahıntepe (Gemlık), Elmadağ (Ankara), Karataş (Adana), Mahmurdağ (Samsun), Alemdağ (Istanbul), Kurecık (Muhabere tesıslerı), Belbaşı (Sısmık bılçj» toplama), Koraburun (Radyo seyru seferı) tesıs ve uslerınde ortak savunma önlemlerine katılması ıcın ABD'ye ızın verecektır. ANKA Aıansının bıldırdığıne gore tesısler ıçındekı ABD guclerı karargahına Amerıkan bayrağı cekılebıleceğı hükme bağlanmıştır. ANLAŞMANIN SURESİ 7 maddede de anlaşma ve ona bağlı tamamlayıcı anlaşmaların beş yıl sureyle gecerlı olacağı kaydedılmş ve şoyle denılmıştır «Taraflardan bırı bu ılk beş yıliık surenın bıtımınden uc ay once bu antaşmanın feshını ıh bar etmedığı takdırde, tarafların mutabakatı ıle yahut mute akıp her yılın bıtımınden uc ay once taraflardon bırının fesıh ıhbarında bulunması suretıyle sona erdırılınceye kadar bırer yıl süreyle yururlukte kalmaya devom edecektır. Bu anlaşma ve buna bağlı tomamlayıcı anlaşmaların uygulanması ya da yorumlanmaST ıle ilgılı olarak anlaşmazlık ortaya cıktığı takdırde taraflar meseleyı cozürrlemek uzere derhal ıstışorelere başlayacaklardır. HUKÜMLERE UYULMAZSA ANLAŞMA FESHEDİLECEK Taraflardon herhangı bırı, gereklı gordüğü takdırde, yazılı olarok anlaşmonın ya da bu na bağlı tamamlayıcı anlaşma ların herhangı bırının tadılıni ya da gozden geçirılmesınl onerebılecektır. Bu durumda d«rhal ıstışarelere başlanacak tır Uc ay ıcınde sonuc alınmazsa, taraflardan herhangı bırı 30 gunluk yazılı bır bıldırımle rjnlaşmayı ya da uyuşmazlık konusu tamamlayıcı ıan laşmayı sona erdırebılecektır. Taraflardan bıri, dığer tarafın anlaşma ya da tamamlayıcı anlaşmaların hukumlerıne uyrradığı ya da uyamodığı so nucuna vardığı takdırde, yazılı olarak ıstışare onerısınde bulunabılır ve ıstışareler derhal başlar Otuz gun ıcmde bır so nuca varılamazsa, taraflardan herhangı bırı 30 günluk bır ya zılı bıidırım ıle bu anlaşmayı ya da bu anlaşmanın gecerlılığıne halel getırmeksızın ta mamlayıcı anlaştıalardan her hangı bırını sona erdırebılır. SAVUNMA DESTEĞİ ANLAŞMASI Anlaşmaya ek olarok ımzalanan savunma desteğı alanın dakı bır numaralı tamamlayıcı anlaşma da 9 maddeden oluşmakta ve ozetle şu hukümlerı ıcermektedır: «Ikı hukurret arasındakı gu ven ve ışbırlığını artırmak ama cıyla ABD hukümetı. Türk hukumetıne savunma desteğı (savunma malzemesı, hızmetlerı ve eğitım) sağlamak ve mumkun olabılecek en lyı koşullarla blr beş yıllık tedarık programını ıceren modernızasyon ve bakım programının hedefle rıne ulaşması ıcın. Türk hukumetıne askerı yardırr sağlamok üzere elınden gelen her türlü o , gayretı gostermeyi taahhüt eder ORTAK KOMİSYON KURULACAK Tarafiar, Turkıye'nın savunma desteğı ıhtıyaclarının karsılanması ıcın sağlanabılecek kaynakların en etkın bıcımde kullanılrrasını kolaylaştırmak amacıyla Ankara'da bundan boyle ortak kom.ayon c.a CK anılacak ortak bır Turk Amerıkan savunma desteğı komısyonu kuracaklardır. Ortak komısyon yuksek duzeydekı Tur« ve ABD temsılcılerınden oluşacaktır ve bu Vomısyonun, ıkı u'<ccen her bırı çeneral " j ' b f s n^e ortak başkanları olacü!" t^r. Ortak kDmısyon ABD *ayrok^rından sag'anobılecek abksn yardım du7e»'nı dık<3'o •jl3ıCk Turk huKumetıne vererpçı akcalı planıaıTia verıler /• ıe tvumlu bıcımie beş yiliK tedarık programlanna dayalı yıllık tedarık programları hazır kjyacaktır Ortak komısyonca tavsıye edılen doner beş yıllık tedarık programının uygulanması ıCin ABD Hukümetı ıhtıyac fazlosı savunma malzemesı sağla maya ve savunma techızatını odunc veya kıra, yoluyla verme ye calışacoktır. Nakıt odeme ya da yabancı askeri satışlar kredılerı yoluyla sağlanan savunma malzemelerı ve hızmetlerının ücretlerı uygulanabılır Amerıkan mevzuatının elverdığı en duşük duzeyde olacak. SAVUNMA SANAYİİNDE IŞBİRÜĞİ ANLAŞMASI Ikı ulke hukumetlerı arasında savunma sanayıı ışbırlığı ko nusundakı ık numaralı lamamlayıcı anlasmada da bu işbırlığının ılkelerı on maddede duzenlenmekte ve özetle şöyle denılmektedır. «Turk ve ABD hükümetlerl savufimo techızatı uretım ve ba kım yeteneklennı artırabılmek ve sılahlı kuvvetlerının kendı ve ortak savunmaları ıcın ıhtiyaç duyulan modern sılah ve techızatı daha ekonomtk ve ve rımlı şekılde elde edebılmelert ıcın ışbırlığınde bulunacaklardır. Hukümetlerden herbin, dığerınrn ulkesında gelıştirılen ya da üretılen savunma techızatının sağlanmasındo normal olarak rekabete dayanan soz teşme usulerını kullanacaktır. Bu tamamlayıcı anlaşma çercevesınde sağlanan malzeme ve tekn>k bılgılerın 3. taraflara devrı bu bılgılerı sağlamış olon hükkmetın mutabaka tına tabi olacoktır. Turk sanayiınln üretim kapasıtesmde artış meydana ge tirmek amacıyla karşılıklı mutabık kalınmış savunma ımatatı proıelen hazırlanacaktır. Bu proıeler ıkılı ya da NATO ülkelerının katılımıyfa uc ola larak gercekleştırılebılecektır. İŞBİRLIĞI YAPILACAK PROJELER H<ı numaralı tamamlayıcı an laşmanm ekınde de, kararlaştırılan ortak projeler sıralanmıştır. Bu proıeler şunkardır: 1 «Tank savar muhımmatı üretımı 2 Tapa uretımi, 3 Sevk barutu ve patlayıcı uretımi, 4 Çeşıtlı tipte roket üretımı, 5 Ucak yenıleştırme yeteneklerının gelıştırılmesı ve tesıslerın gelıştırılmesı, 6 Modern bır fırkateyn in şası ve «Overhaul» yeteneğının gelıştırılmesı, 7 Tank modernızasyon program ı» TESİSLERLE İLGJÜ ANLAŞMA Uc numaralı tesıslerle ilglh tamamlayıcı anlasmada da gırış bolumunde, «ana gayesı bılgı toplama, muhabere ya da radyo seyrusefen olan tesıslerde teknık faalıyetler ve bakım hızmetlen Turk ve Amerıkan personeiı tarafından bırlık te yürutulecektır. Türkıye'dekl ıstıhbarat toplama tesıslerınden elde edılen ışlenmemış ve rıler de dahıl olmak üzere butun istıhbarat bılgılen. ıkı hukumetın yetkıh teknık makamlarınca ortak belırlenen duzenlemelere gore her ıkı hükumetcı paylaşılacaktır. ABD hukumetı, her tesıse Amerıkan kuvvetlerının komutanı sıfatı ıle ve aynı zamanda Turk tesıs komutanı ıle tek temas noktası olarak gorev yapacak bır subay atayacaktır. Tesıslere gırış tesıs komu tanının denetmı altında olacak tır. Techızot ona kalemlerı ıle sılan ve mühımmatın Turkıye'ye Ithalı ve Türkıye icınde kesın yer değıştırmesı. yetkıli Turk makamlarının denetımı al tında olacaktır. Ayn t şekılde tadılat ve modernleştırme de Türk makamlarının iznıne bağlıdır. INCİRLİK ÜSSÜ İLE İLGİÜ DURUM NATO savunma pkmlannı desteklemek üzere, Incırlık te sısınde bulundurulmalarına Izın verılen ABD rotasyon fılosu ucaklarının ve bunların destek bırlıklerının ve bu anlaşmanın ilgıti maddelerl uyarınca Izın verılen faalıyetlerı destekleyen ucoklonn Türkıye'ye gelış ve gıdışlerl Ile faalıyetlerı uygulama onlaşmalarına uygun olarok yürutulecektir. Karanlığı Delmek İçin Müşerref HEKİMOĞLU Yıllarca önce Ankara'da Goz Bankosı kurulduğu zaman bır doktor goz bağışının erdemlerını anlattı, buyulc coşkuyla dınledım o konuşmayı Sonra da Akşam gazetesınde yazdım ızîenımlerımı Goz bağışı oldukten sonra gercekleşıyor Cunku goz olmu/or, vucudun en uzun yaşayan parcası goz Baska bır deyışle sızın gozlerınızle bır başka kışının karanlık dunyası aydınlanıyor. O zaman cıceğı burnunda bır gazetecı ıdım Onumde uzun yıllar var, ama gonlumde de buyuk bır ycşam sevgısı ve oz» lemı Oldukten sonra da dunyamıza bakmak, guzel olayları seyretmek tutkusuyla yazdıklarım cok kışıyı etkıledl. Aralarında ünlu sanatcılarımızın da bulunduğu bır grup gozlerıni bağışlamaya gırıştıler. Bugun gazetecılıkte otuz yılı tamamlarken duşünuyorum Otuz yılın yırmı yılı Ankara'da gectı Başkentımızın dalgalı, calkantılı yaşamını yakından hıssettım Az şey gormedım Ama duşunuyorum, gorduklerım gormek ıstediklerıme oranla nasıl az<. Cok kışı sorar bana. Başkentın gerılimine nasıl dayanıyorsun, hava kırlenmesı bır yana bunca duş kırıklığını, dar boğazları. kısır tartışmaları yaşamak az yorgunluk degıl, derler. Başkentımız sıyasal yaşamıyla sınır torpüsü gercekten, yıllar ıcmde değer yargılorınız tersıne gelışır, cok kez yazdığım gıbı, bır mıtıng alanında onbınler onünde dev boyutlarla konuşan bır polıtıkacıyı kışısel hesaplar ıcmde cuceleşmış gorebılırsınız Kımı zaman burukluk, kımı zaman bır bulantı hıssedersınız Kımı zoman olaya bılım dalında bır dostun yorumuyla yaklaşırsınız. Iri yarı polıtıkacıların kucuk oyunları, saray oyunları yerıne oturuverır bu yorumlcrrda. Bayar. yakınlarına ıki buyük partınin genel başkanları bır Cumhurbaşkanı adayı konusunda anlaşmalı, Genelkurmay Başkanı Kenan Evren adaylığı reddettı ama, ıkıncı başkana bır onerıde bulunabılır aemış, sozlerıni duyunca gulumsersınız. Koca Rels Saadettın Bılgic'm, zehır hafiye Faruk Sukan'ın erdemlı polıtıkacılar rolunden sonra sıyasal sahnede yenı roller yuklenmesını eskı bır oyunnn kuralları olara^ karşılarsınız. Neyse, bu mayıs sabahını sıyasal sahneye bakarok selamlayalım Vaktıyle, rahmetlı Bedrı Rahmı'nın «Kıraz Ayı Gelıyor» şıırını soylerdık mayıs gunlennde Şıir, şarkı donemını bıraktık, anıla. donemıne yoneldık artık. Anılarırmz da bır akkara tablosuna benzıyor. Bır ışığa gulumserken kara basıyor bırden. Her zaman yazarım, başkentin gerllımını, yüksek tansıyonunu sanat olaylarında unutur cok kışı Dıyelım Parlamentoda Cumhurbaşkanı secımının bılmem kaçıncı turunda, yorgun ve bezgın, mutsuz, nerdeyse Parlamentoya kuskun duygular ıçmdesımz, bır Ferhat ıle Şırın oyunu, bır oda orkestrası konsen, Suna Kan'ın kemanından bır koncerto, bır bale, bır opera, bır resım sergısı o mutsuzluğu, kuskünluğü sılıverır. Gecen akşam Bahcesaray Ceşmesı'nl seyredıyorduk. Bir dıplomat dostum şoyle dedı: . «Boyle balesı olan bır ulke çökmez. Bu dansedenler bızim cocuklarımız.» Bahcesaray Ceşmesınde guzel bır kaynağımızı da seyrettık gercekten. Ozkan Arslan bır Tatar honı rolunde soluğumuzu kestı Salonda ığne atsan yere duşmuyor. gündüz g'şenın camlan kırılmış, guzel bır şeyseyretmek icın saldırıyor başkentlıler Bahcesaray Ceşrresıne danslarıyla damgaşını vuranları A|da Pekkan kadar tanımıyor kamuoyu Vucudu boylesıne konuşan bır danscı az bulunur, tum çızgılerı dansedıyor. Özkan Arslan, Ingıltere'nın Festıval Balesınde unlu Nunyev ıle dansedıyor, Fransa'da Almanya'da dansedıyor Amerıka' da New York'un unlu MetroPolıten Operasında dansedıyor Onu seyrederken halk danslorımızın, halayların, horonların, zeybeklerın özunu hıssedıyor ınsan Merıc Sumen ve Rengın Tac'ıa dans>n doruğuna cıkıyor gene sanatcılar. Bahcesaray Çeşmeslnj blr Sovyet koreografı sahneledl. Aslında Tatar hanı cok densetmıyor bu eskı Sovyet balesınde, ama Sovyet koreograf Ozkan Arslan'ı gorunce yenı dan<« sahnelerı eklemış, bu eskı baleyı nerdeyse yenıden oluşturmuş. Bu yapıtla Devlet Balesı de ovunebılır, bız de övünebılırız. Sonra da elımızı şakağımıza koyup düşunebılıriz. Bu gu/el kaynakları gelıştırmek ıcın, dunyaya sergıleyebılmek icın neden boylesıne becerıksızız dıye' Kultur Bakanlığının adını «Mıllı Kultur Bakaniıgı»na donuşturenlerden bu becerı beklenebılır mı dersınız' Bu hafta kuruluşunun sekızıncı yıldonümunü kutlayan Artızan Galerısı Istanbullu bır ressamı tanıtarak kutladı bu güzel gunu O ressam kım bılıyor musunuz'' Ozan Başaran'ın kızı Fılız Başaran Ozayten. resımierıni seyrederken cok duygulandım Ağaclarda El.f'lerde babakızın ortak üruhlerı de var Başaran, şımdı yıldonümlerını bıl<3 g j c kutladığımız Koy Enstıtulerınden fışkıran bır ozan Koy Enstıtulerı, koy cocuklarına okuma olanağı venlınce bozkırda baharın yaşanabıleceğını kanıtlayan bır kurulustur ulkemızde O enstıtulerden guclu ozanlar, yazarlar yetıstı, "Turk yazın yaşam, renklendı. cıceklendı bırden. Fılız Başaran Ozayten de o ocağın bır uzantısı gıbı geldı bana İşte bcyie, b'r yanımızda bır yedıveren gülü gıbi durmadan cıceklenen sanatcılar ressamlar, oyuncular, danscılar, kemancı'ar, orkestra yonetıcılerı hepsı cağdaş duzeyde Otekı kuruluşlann yozlasmasına karşın onlar coskularını, ıctenlıklerını koruyabılıyorlar Gorevden uzoklaştırılan plancılar ekonorrvstler darboğazları aşmak ıcın vargüclerıyle konuşuyor yol gosterıyorlar Kımı burokratlar kapalı kapılar arkasında buyük savaşlar vererek Turkıye'nın cıkarlcrını yureklıce savunuyorlar Başka bır deyışle bır yanımız mutlu olaylarla dolu ama obur yanımız karanlık ve mutsuz O karanlığı delmek ıcn ozlemımızi dındırmek ıcın, gozlerımızı bağışlayarok oldukten sonra da gormeyi surdurmekten başka yol yok galıba 1 ... «Bugun kımi olayları. kimi kişıleri görmerreyi, görmeye yeğlerım» dıyenler var. TV'yl yaratanlara Dile ıcerlıyorlar. Olaylar karşısında yüreğı carpmadan. kaskatı bır et yığını gıbı davrananları halkla alay edercesıne konuşanları. ulkemız ıcın cok onemlı, canlı sorunlan gorüşürken kışısel gosterılere yeltenenierl seyretmek zorunda kalmaktan yakınıyorlar Partı grup toplantılarında Necmı Efendıye ıkıyuz ellı lıra verümes! konusunun görüşülmesınden yakınıyorlar Korıdorda cozümlenecek ınsancıl bır sorunu grup kursusune getıren yönetıcılerden yakınıyorlar Ama haksıziar bence Bunlar doğol sayılır artık Yozlaşmış kuruluşiar, guclerını yıtırırış kışılerle uğraşmak gerekıyor anık. Turkıye'nın bır'kımı onları aşıyor Olayların gerısınde kalanların boşluğu dolar enınde sonunda, yenı lıderler gelır. yeni kadrolar oluşur Yozlaşan kuruluşlar taze kana kavuşur enınde sonunda. Yıllar İcınde bu gercek daha cok keskınleşiyor. Bu nedenle savaşı surdurmek gereKiyor hepımız ıcm. Karanlığı delmenın başka yolu yok... D emokraslye gecılmek Istendfkten sonro kurulan DP yı herkes kendıne gore anlatır Cunku DP nın kurulması hazırlıkları ıclnde herkesın kendıne gore tuzu, bıberı vardır Dört kurucunun başında gelen Celal Bayar'ın DP" nın kuruluş oncesı ve son>ası anıları önemııdır. Ba yar. DP'nın kuruluş oncesını ve kuruluşunu yakın cevresındekılere, konuştuğu kışılere, yazdığı kıtaplara gore anlatmıştır Bu konuda Celal Bayar'la yıllar öncesl blzlm de şahsen goruşmelerımtz olmuştur En onemlısı, Bayar, Kayserı Cezaevınde ıken DP'nın kuruluş öncesıni ve sonrasını Samet Ağaoğlu da anlatmıştır Butün bu bılgılerden ve Ağaoğlu'nun notıarından bır ozet yapacak olursak şu sonuclara varınz. Şukrü Saracoğlu'nun Başbakanlığının ilk gunlerinde Ismet Paşa Bayar'ı Cankaya ya davet edlyor Koşkun havuzlu bolumunde kabul edıyor. Bayar'ın anımsadığına gore koşkte Yakup Kadrı Koraosmanoğlu olmak üzere Ismet Paşonın bırkac yakını daha vardır Paşa. bulunanlarla konuşuyor. Bayar, «Beni ılgılendırmeyen konularda gorüştukleri ıcm önem vermedım» dıyor. Bır süre sonra İsmet Paşa. Bayarı elınden tutarak bır koşeye cekıyor. «Sıze söyleyeceklerim var» dıyor. lctekı hole götüruyor, orda: «Sızınle beraber calışacağız, arkadaşımız caksınız» okıl| bır ulusal kurtuluşcudur. Hamıt Şevket ince İS9 ozellıkie sıyasal ve sansasyonel davalara gırışıyie un kazanmıştır N'hal Atsız Sabahattın Alı davasında vardır. Hamıt Şevket Ince, Ataturk'e suıkast davalarındakı sanıklardan bazılarının vekıllığını ustlenmıştır. B undan sonrasını Bayar'dan dınleyelım. «Bu sozler uzerıne ben olumlu olumsuz bır şe/ soylemed m Yuzune baktım, vedalaşara* ayrıiaım Bırkac gun sonra gene Şukru Saracoğlu benı davet ettı Bana, durup dururken CHP Meclıs Grup Başkcnvekillığını onerdı Duşunme< ıcm ızın ıstedım Bırkac gun sonra Refık Şevket Ince gelerek bu onenden soz ettı Demek o da Işltmıştı Ince. bu onerıyı kabul etmemı söyledı. Sozunden anladım kı, Saracoğlu na bu fıkn aşıiayan odur Oysa ben hukümetın gıdışını beğenmıyordum. Grup Başkanvekılı olmak, beğenmedığım bır polıt!kayı grubun ıcine sındırmek olurdu kı bu yukü omuzlarıma alamazdım. Bu fiKrı Refık Şevket soyledıkten sonra da Mustakıl Grup Başkanvekıllığını kobul ederım, dedım » Dörtlü Takrir Veriliyor İRaftaki Mehmed KEMAL Demokrası CHP'de bağımsız bir grup, Meclis içi demokrasi kurmaya çalışıyordu B ız gene o gunlerde Bayar'ın hareketlerınl kendı ağzından ızleyelım: «Dortlu takrırın verılmesı fıkrı Fuot Koprulü ve Adnan Menderes'e aıttır. Onlarla partı kurulmasını oncak bu önerge dolayısıyla konuştuk. Bu önergeye Refık Koraltan'm da ımza koymasını ben ıstedım. Cunku Başbakanlıktan duştukton sonra bana kârşı cok vefa gostermıştı. Önergeye Refık Şevket Ince de ımza koymak ıstedi. Kofaltan ve Koprulu, mılletvekılı olmadıg'ını one surerek kobul etmedıler. Zaten Refık Şevket de Koraltan'ı hıc lstemıyordu » Dörtlü taknr hozırlanıyor ve CHP Meciis grubunda okunuyor. CHP'de cok önemlı bır calkantı ve tepkı vardır. CHP'ye bütun ömurler) bcryunca bağlı oianlar bu dortlu onergeyı cok yadırgıyorlar. Okunurken, «Defolun, partıden gıdın...» dıye bağırıyorlar. Bayar'ı dınleyelım: «Dörtlü taknr grupta okundukton sonra bana yapılan saldırıları Koraltan ve kendım yanıtladım. Saracoğlu, konuşmasının sonunda onergeyı gen almamızı ıstedi. Koprulu, gerı almak ıcm yerınden kolktı. Eteğınden tutarak oturttum ve kendısıne gerı almanın mumkun olmadığını söyledım. Bız onergeyı gerı olmayınca Saracoğlu Reıım sağlom ve temızdır. Bu onergeyı red edeceksınız arkadaşlar, dedı Onerge reddedıldı. Bundan sonradır kı, bır parti kurmak ıçın orta< calışmalar başladı Demek o zamana Kadar herbirımız, kendı cevreıerımızde, ayrı ayrı bu dusunce/i ve gırışımı ele almış durumdayız. Hıc kımse: Fıkır benımdır... dıyemez. B urada bır parantez acmok gereklyor O dönemde, CHP ıcmde bır bağımsız grup vardır Sozde partıyı ve hukümetı bu grup danetlemektedır. Boylece partı ve Meclıs lcı bır demokrasının kurulmasına calışılmaktadır. Bayar, bağımsız grup başkanvekıllığını kabul etmeyı onerdığıne gore, partı ıcı muhalefetı omuzlamadan yana olduğunu belırliyor. Bayar'ın anılarına devam edelım. «Saracoğlu'nun önerısın! kabul etmedlğlml Ismet Paşaya soylemem gerekır dıye auşundüm. Cunkü Ismet Paşa, bana daha önce, yukarda söyledığm önerıyı yapmıştı Randevu alarak koşke gıttım Calışamıyacağımı soyledığım zaman Ismet Paşa Saracoğlu cok üzülecek... dedı Bırkac yıl sonra istanbul'a gıttım Beni Harblye'de bır eve gotürdüler Orada Topcu Ihsan, Cafer Tayyar Paşa. Hasan Rıza Bey vardı Tanımadığım bırkac kısı de bulunuyordu Bır partı kurmak gerektığını soylüyorlar, benı de bu ışe ozendırıyorlardı. Hatta bırcok yenılıkler düşünmuşler, bır ceşıt program hazırlamışlardı Bu arada bır kımsenm dort yıldan fazla cumhurbaşkanı oimama'îi gıbı duşünceler de vardı Yaparım veya yapmam dıye her hangı bır fıkır soylemeden ayrıldım. İzmır'e gıttım O rada halkın eğıllmlerlni yansıttıklarına inandığım kımseler vardı. Onlor da aynı yolda benı teşvık ettller. Yenıden istanbul'a döndum. Bır gun yolda Lımancı Hamdı'ye rostladım. Benı yazıhanestne göturdü O da, bıra* Nasyonol Sosyalızm fıkırlerı cevresınde bır partl kurulması tezını uz^n uzun anlattı. Bu aylar icinde Tevfık Ruştü ile konuşmalarım oldu Tevfık Rüştü de bir partı kurulması düşuncesınde dırenlyordu. Adnan Beyi (Menderes) Tevfık Rüştü'nün evlnde bırkac kez gördüm Bu konuda konuştuk. Aynı konuda. Ankara'da. Refık Şevket fnee ve Hamıt Şevket Ince Ile de görüşmelerlm oldu. Hamlt Şevket Ince'nm yozıhaneslnde bır parti kurulması kararını bu iki katdeşle birlıkte verdlm.» • Yeni bir parti kurulması fikri önce Harbiye'de bir evde orta ya atıldı, sonra Bayar, Refik ve Hamit Şevket İnce kardeşlerle Ankara'da bir parti kurulmasına ka rar verdi.. B Bayar, blr partl kurulması Için karara varmıştır ama. hangi yöntemı uygulayacağı hakkında henüz onun kafosında belirgın cizgller yoktur. CHP* den nasıl kopacoktır. yanıno kımlerl alacoktır. Kimlerle birlıkte yola ckacaktır bellı değıldır. Reflk ve Homlt Şevket Ince kardeşler o dönemde unlü ikl avukattır Refık ince, Atatürk dönemlnde mebuslıA ve bakanlık etmıştır. Gencliğlnde ate? u arada Refık Koraltan'm Umancı Ahmet Hamdı Başar'ı program hazırlığına soktuğunu, fakat ozellıkie Fuat Köprulu'nün, biraz da Adnan Menderes'le anlaşarok Llmancı Hamdı'yı aramızdan yavaş yavaş uzaklaştırdığımızı söyleyeyım. Partıyı kurmaya karar verdıklen sonra daha rahat calışmak ıcın mılletvekıllığınden cekıldım » Burada ümoncı Hamdi üzennde bıraz durmak gerekıyor. Atatür<'e bır yurt ıçl gezısınde katılan ve cok yanaşan Hamdı Başar. düşüncelenm Ataturk'e' benımseterek uygulayacağını sanıyor. Elbette yanılıyor. Ataturk'e bıraz Nasyonal Sosyalıst olduğunu fısıldıyorlar. Cevresınden uzaklaşıyor. Dolmabahce'de verılen bır duğun sırasında adı gecıyor. Atatürk. «Bır zamanlar aramıza gırdı, kendısıne değer verd k, karşımıza hayalci bır adam olarok cıktı. Nerede şımdı, gelsın karşımıza da fıkırlerml acıklasın» dıyor. Lımancı Hamdı o gun, bugün plyasadan cekllıyor, ancak DP'nın kuruluşu sırasında ortaya cıkabılıyor. 1950'de DP'den bır dönem mılletvokili oldu. Sonra her muhalefet hareketınin içinde bulundu. < ' Yarın: Toprak Kanunu