Katalog

CUMHURİYET 26 EKÎM 19i [ Olur şey degil v Nadir NADİ'nin anılan Esen özgürlük havası içinde Atatürk ilkeleri ışığında kendimizi yenilemek zorunluydu yanlısı degildim. Sadece sosyalist fHalktan yana) egılımlı bir yazardım. Ulke koşullarına gore hangı sıstemın bıze uygun gelecegı (dev letçılık, lıberalızm, karma ekonomı, vb) tartışma konusu edılmelıydı Bu ve benzer konu lar uzermde kamuoyunu duşunmeye çagırmak yararh olacaktı 1962 1963 yılı (Yunus Nadı Armaganı) yanşmasını (Liberalızm mı, sosyalızm mı? ) tartışmasına ayırdık Her yü oldugu gıbı kuçuk seçıcıler kurulu yayınlanmaya deger yazılan ayıracak, sonra bunlar buyuk yargıcılar kuruluna sunulacak, sonuç gazetede açıklanacaktı Nazık bir konu oldugu içın kuçük seçıcıler kurulunda ben de go rev aldım Yazılar ılkm bana getırılıyor, benım denetımımden geçtıkten sonra ılgılj arkadaşlara venhyordu Duşun özgurlugüne sonsuz saygı besledıgım halde 141 ve 142 mad deler karşısında bu önlemı almak zorundaydım. «mraa BabıaHds mmer e layan görece özgurlük havası p şısmda Cumhurlyet sessiz «edasız ka*mazdı, bir şeyler yapmak Ataturk flkeleri ıçığında kendıni yenilemek rorundaych. O güne dek tabu bıllnen sosyalızm, mark«tan gıbı sözcükler çoğu yazarlanmızın kal» mlnde ve ulkeyl yok edecek bir veba, ya da blze dunya cennetlnin kapılannı aeacak tıli «mlı bir anahtar sayıhyordu. Gericiler sosyalizmle marksızml v* Rıu u$aklıgını e$anlarnda kullanıyorlardı. ı I I I ı = ~* İ=j 355 l StSTEMLER TARTIŞILMALIYDI. 1962 . 1963 YUNUS NADİ ARMAĞANI YARIŞMASINI «LİBERALİZ M Mİ, SOSYALIZM Mİ» KONUSUNA AYIRDIK. HİKMET ALKHJÇ İIVIZASIYLA GELEN VE HER NEDENSEBENİMKONTROLÜMDEN GEÇMEDEN YAYINLANAN, ACEMİCE KALEME ALINMIŞ, HİÇ BİR YENİ FİKİR GETİRMEYEN BU YAZI YÜZÜNDEN BAŞIMIZA GELMEYEN KALMADI... EMEKTAR ÎŞÇİ SUÇLÜMÜYDU? e yapmabydık?... Daha dogrusu ne yap. mamız gereginden önc« ben ne oldugunu ıyı düşünmeüydım. Komunlzm propagandası bızde öteden berl yasaklandıgı içın ömrümde kunseye bu konuda bir soru yöneltmış degıldım. Hem ayıp, hem de saçma geliyordu bana bu gıbi sorular. Hnstıyanhgin «uç Bayüdıgı bir ülkede «ben hnstiyan degilim» diye böbürlenmeyı anlamsız buldugum kadar komunızm propagandası yapanlann cs' zaya çarptmldığı ulkelerde de bağıra çagıra komunıst olmadığını ilan edenlen gülünç bu luyordum. Bununia bırlıkte yaşamım boyunca hıçbır doktrıne, hıçbır ıdeolojıye yuzds yuz baglanmadığımı söyleyebılınm. Tuhaftu, çocuklugumda kardeşlenmi baskı altına almak tan hoşlandıgım halde bıreysel haksızlıklara karşıydım. Buyüyup de hanyayı konyayı aniamaya başladıkoa toplumsal adaletsızlıkler ie yureğımı sızlatır oldu. lise ögrencüıgım nüannda aılecek matbaamn ust katında otuurduk Her sabah okula gıtmek üzere evden ;ıkarken posta odasuun önünden geçmek zo •undaydım Orada abonelere göndenlecek ga setelen paketleyıp pullayan Bağdasar admda rorgun yuzlü emektar ışçiyi görur «bu adanın da gazetede benım kadar hakkı var» dıre duşunürdum.. Aradan yülar geçü, blzim Bagdasar'in ya\am düzeyı hep aynı kaldı. Bir gün pul paraannı zimmetıne geçırdiğı içın onu kovduar Doğrusu Bağdasar'ı suçlamaya gönlum rarmadı. Daha sonralan kitaplar okudum Çok be fcendıklerım. az beğendıklerun, beğenmedıkenm oldu. Hıç bırme köru körüne kapılmaUm Toplum dedıgınuz nesnel varlığın degışnez öğesi zaman ıçinde sürekli değışmeklıktı, Jretım araçlan, üretım teknıgı degıştıkçe üre ım ilışkılerı de degışıyor, toplumun yapısı lir yaşam bıçımınden bir başkasına geçıyorlu. Alışılmış duzeni korumak ısteyen tutucuann dırencı bu olguyu surgıt önleyemıyorlu. Bınlerce yıldan ben gozlenen nesnel gerek buydu.. Uygulamada sosyalıst ülkeler ve partiler ırasında degışık yöntemler kullananlar •ardı. Bunlardan hiç birin» öykünmek lennde ancak 8090 yü önce suç sayılabıle gını bıldırdıler 29 11963 gunü başlayan davada Agır C za Mahkemesı Kayhan Saglamer'ı oy bırl üe hemen ük celsede serbest bıraktı. Şadı'n tutuklulugu suruyordu Aradan dort ay g< tıkten sonra 1. Agır Ceza Mahkemesı bir sezdırme Cıhsası rey) olayı yuzunden dava ' bdkmaktan vazgeçtı Gıttık 2 Agır Cezaj Bu mahkeme gerekçesını bıimedıgım nede lerle davaya el koyamayacagı kararma van Oradan hadı 3 Agır Cezaya. Mahkeme &ı kanı Uluer Yuceoz, uyeier Ismet Peksoy. N jat Yavuz. Saygıdeger mahkemenm karşısıı bir kez ben de tanık olarak cıkarıldım Şa Alkılıç yazı hakkmda benım de fıknmın s rulmasını ıstedı Orada bıl'rkışı sıfcitıvla b lunmuyordum Başkan. Alkıhç ın ıstegını ı n çevırdı. MAHKEMEDEN MAHKEME'YE A radan aylar ve aylar geçmış, 1964 yılıı gırmıştık O yılın 29 şubat gunu 3 Ag Ceza Mahkemesı Şadı Alkılıç. aolaylı ı larak da Cumhunyet hakkında aklama k ran verdı Karann duşunce ozgurlüğunü c akladıgmı duşünerek hep sevındık Ne var 1 Yafgıtay 1 Ceza Daıresı kararı bozdu Istaı bul 3 Ağır Ceza Mahkemesının cesur yargn lan karann kendı yetkılenne tecavuz nıtelığı de olduğunu ılen surerek davadan çekıldıle Bu kez 5 Ağır Cezaya sanık olarak atandı l kılıç, oradan da aklama kararı aldı Yargıta Ceza Daıreleri Genel Kurulu aklama kararır yenıden bozarak Alkılıç'm mahkumiyetıne h rar verdı 5 Agır Ceza Mahkemesı de karar uymak zorunda kaldı Nıhayet, 11 Mavıs 19e de Yargıtay 4 Ceza Daıreoi yazıda komünızı propagandası bulurmadıgına, mahkumıy» karannın bozulmasma \e Alkılıç m tahlıye1 ne karar verdı. Şadi Alkılıç ve Kayhan Saglamer hakim önünde... KIYAMET KOPUYOR... oldu Kayhan'a» dıyerek üzüntülerlyle birlıkte yazının suç sayılabılecegmı de belırlemış oldu. Savcılıkta verdıgı ıfadede Kayhan Saglamer kole) çıkışlı olduğunu ogrenım duzeyının bir yazıda komunıst propagandası bulunup bulunmayacagmı ayırdetmesıne elvermeyecegını söyledı O zamanlar Babıah de alav konusu olan bu savunmanın pek de yabana atı lır bir gerekçe sayılamayacagı yargılama su resı boyunca ortaja çıktı KAYHANIN HAKKI VARMIŞ... D G elmeye başlayan yazılar düzenlı biçımda yaymlanıj or, yarışma kamuoyunda ılgıyle ızlenıyordu Derken gunlerden bir gun Hıkmet Alkılıç ımzası ıle (Türkıye'nın tek kurtuluş yolu Sosyalızm) başhklı bir ya zının gazetede yayınlandıgını gordüm Neden se bu yazı benım kontrolumdan geçmemıştı. Acemıce kaleme alınmış. hıçbır yenı fıkır ge tırmeyen. ılkel bir yazıydı bu Pek önem vermedım Ama ertesı gun kıyamet koptu Mılli yet gazetesının bırmci sayfasında (Hoppala) başlıgı ıle bızı ıhbar nıtehğinde bir eleştın çıktı Savcılık harekete geçtı Yazının asıl ya zarı olduğunu söyleyen Şadi Alkılıç admdakı yurttaşLa, Cumhunyet'uı o sayısında yazj ışle rı mudüru gorulen arkadaşımiz Kayhan Saglamer tutuklandılar. Başbakan Ismet Inönü'y du Haber kendısıne ulaştınldığında «Yazık UZUN SUREN BİR DAVA | s tan bul 1 Ağır Ceza Mahkemesınde açıI lan dava uzun sürdü Eskı Adalet Bakanlanndan Sahır Kurutluoğlu savunmamızı üstlenmıştı Başlıca batı demokrasılerı Sosyalıst Partıleri ılerı gelenlerme Alkılıç'ın yazısı m göndenp duşüncelerıni nca ettık. Hepsi, •özleşmış gıbı yazıyı ılkel, çocuksu, eskımiş fi kırlerle yuklü bulduklannı, bunun kendı ülke emek. kole) çıkışlı yazı ışlen müdür Kayhan Saglamer m hakkı varmış Yük sek ogrenım gormuş, hukuk okumuş ya h başlı koskoca yargıçlar bir yazıda komünıs propagandası var mı yok mu dıye aralani] da boylesıne çelışkıye duşerler ve bu uğurd >ıllarca tartışırlarsa, ertesı gunun gazetesır çabucak baskıya yetıştırmek zorunda bulunaı koleı çıkışlı genç gazetecı ne yapsın? Beı bu ışten anlamam derse onu ayıplayabıhr nu sıniz?... Davanm başlangın ile sonuçlanması an sında 5 yüı aşkın bir zaman geçmış, bir yur taşımız bu sure boyunca bir hukümlü gıbı b< şuna cezaevınde çıle doldurmuştu Ama en a: bunun kadar önemh olan. aynı süre içinde g« rıcı, tutucu basın tarafından Cumhunyefe dc nuk saldınların yoğunlaşarak surüp gıttığıdır YARIN: CUMHURİYETTE DÖNEN OYUNLAR.. [rak, Humeyni'nin gücünü iyi hesaplayamadı 4 tabın aydınlattığı Azerbaycan topraklannda ilerleyen otobüsümuzde onumuzde otuan 70'lik ihtıyarın kendıne ozgü Türkço lehîsıyle Iran hakkında anlattıklarını dinlıyoruz Bir a Cumhurbaşkanı Benı Sadr'a llışkln duşüncenl soruyoruz, «Benı Sadr nasıldır? Yahşi rmr?» cBurası Islâm Cumhurıyetı> yanıtını veri>r. cBurasını halk yönetiyor Benl Sadr Isterse ıhşl olmasm Şah'ı nasıl devirdlysek, onu da, ışkasım da ıstedığımız anda devırırtz.» Azerbaycanlı Ihtlyarm sözler), aslında, Iran 80 gerçeğıni yansıtıyor Devrımın, Iranlı yığınra kozandırdığı özgüvenl. Tahran'o llk Irak hava akınının yapıldığı g^ı Hemedan lehçesiyle Turkçe konuşan bir otel jstahdemıyl© bırhkte başkentın zengın mahallerının bulunduğu kesımde, Kuzey Tahran'da ıkselen alevlerın ne olduğunu cozmeye calışıruz Bir yandan da sohbet edıyoruz. Kuzey ıhran'ı ışaret ederek «Şah zamanınaa iktıdarlydılaf Şımdı bız ıktıdardayız> dıyor Devrımın oncekı gorevıni soruyorum Aynı gorevdeyış Ekonomık statusunde hıçbır değışıklık yok. na kendını ıktıdarda hıssedıyor «Eskıden bu elde Amerıkalılar Ingılızler bıze usak gıbı davnırlardı Şımdı, bız kımsenın uşağı değılız. Iklardayız» dıyerek konuşmasını surdüruyoı Az edeki Sovyet Buyukelçılığını göstererek gülur, «Orasını da ışgal etmelı, casusiarı yakala3lı» dıye takiıiyoı. Hem Amerıka'ya. hem Sovyetler*e nasıl kardurursunuz, Iran'ı paramparça ederler, dıyeık oluyorum Yanıtını yapıştırıyor, «Kımseden ırkumuz yok Sonuna dek herkesle savaşirız» T obrir'den Tahran'o doğru parlok blr mefi | Şattülarap'ın ! İran Yakası Cengiz ÇANDAR ı îran'ı dışanya zayıf gösteren iç hareketliliğe ve karmaşaya bakanlar, rejimin güçsüz olduğunu ve her an yıkılabileceğini düşünüyorlar. Oysa, bu karmaşa, bir yanıyla Iran'ın güç kajTiağı. Milyonlann siyasileşmesinin, coşkusunun, canbhğının bir belirtisi. Iran, bu nedenle, savaşı ayakta karşüadı. Irak saldınsının hedefi olan Humeyni, milyonlarca Iranh için insanüstü bir yaratık. Allah ile insanlık arasuıda bir kategoride yer alıyor. Humeyni ile İslâm inancına bağh milyonlarca yoksul arasuıda doğrudan, dolaysız bir iletişim var. Rusımun, özgürlüğün keyflnl çıkarma3mın. caniılığınm bir belirtisi. iran ayakta. Bu nedenle, Irak savaşını da ayakta karşıladı. bokan. Meclls Başkam. falanca dln adamı. sotcu örQüttsr. 80ğcılar. ortacılar, Iron'da siyasal yaşa mı oluşturan tüm gruplar, toplumsal pıramidın eı tepesmdekl Humeyni ıle halk arasındaki kademey oluşturuyorlar. Her bırı halk icmdekı ceşitli eğı lımleri sımgeliyor, temsıl ediyorlar Ama, Iman Humeyni. tümünun topiamından t&k başına dah( güçlü Eğer vetosunu çekerse, orîada ne Ben Sadr kalır, ne Beheşti, ne Rafsancanl, ne Reca ne de bir başkası. Hemen belırtmek gerekır kl, bürokratlar v< t»knokratlar ve özellıkle aydınlar ve ozellıkle baş kent Tahran'dakıler Humeynı'ye pek yakınlık duy muyorlar Hatta, bırcoğu ona karşı olduğunu giz lemıyor blle Ancak, bu zümre. imam'ın buyruğuy la canından olmaya hazır milyonlarca yoksulur yanında pek etkıslz ve zayıf. iran'a llişkın herhangl blr değerlendırme mutloka vo mutlaka Imam Humeynı'yı ve ona ta parcasına bağlı mılyonları, yanl Iran'ın kendın« özgü toplumsal dokusunu. tarihsel ve kültüre! ozellıklerlnl hesotoa almak zorunda. Iran Irak savaşmın patlak vermesl w bunca uzun rekor sayılacok bir süreyle aevarr etmesınm ardında Işte bütün bu özellıkler hesaba almamak ya da yanlış hesap yapmak ya tıyor. SAVAŞ NEDEN ÇIKTI? S ÜÇSÜZLÜK VE GÜÇLÜLÜK T um bu sözler ve bu anlayış, bir bakımg, Iran'ın bir buçuk yıla yakın süredir lcınde bulunduğu karmaşanın. cok merkezli Ikti>r olgusunun bir onahtarı nıtelığinde Iron, yo»tmesi kolay olmayan bir ülke. Şah döneminın, ıro ıstıbdat «Jonemının ortadan kalkmasıyla fışran özgürlük ortamı neredeyse her bir İranlıyı r iktıdar odağı hallne donüştürmüş iran'da 36 ılyon insan yaşıyor Şahlığın ortadan kalkmayla birlıkte, sankl 36 mılyon siyasal cızgl, 36 ilyon felsefe okulu oıkmış. Herkes başına buyık Günlük yaşamını güdecek bir otorıteden jşlanmıyor. Iran'dakl cok merkezn Iktidar olgusunun, jrmaşanın siyasal ıstıkrarsıztığın toplumsal te«II bu Bunu saptayabılmek, Iran'ın gucsuz ve içlü yunlarını anlamayı da kolaylaştıracak. Koyu blr tutku halınde milyonlarca İranltyo jrleşmış bulunan ıçerıde özgürlük, dışarıda tam Dğımsızlık anlayışı. Iran'ı dışarıya zayıf gösteren ıç hareketlılle ve karmaşaya bakanlar, reıımın güçsüz oluğunu, her an yıkılabıleceğını duşünuyorlar. •ysa, bu karmaşa. aynı zamanda, t>ır juc kay. Milyonlarca Iranlının sıyasıleşmesinln, coş İRAN'DA HlC KİMSE IRAK'fN SÜPER DEVLET LERİN DESTEĞI OLMADAN iRAN'A SALDÎRMIŞ OLABILECEĞİNİ DUŞUNMUYOR. ÜLKENİN EN SEVİLEN MIZAH DERGISI «BEHLULıDE YAYINLANAN BU KARİKATUR, SADDAM'IN BİR YANDAN SOVYET DESTEGİNDE OLDUĞUNU, BİR YANDAN DA ABD'YE KUR YAPTIĞINI İFADE EDİYOR. HUMEYNt FAKTÖRÜ B u olgunun farkına varmak kadar Humeyni faktorünü de doğru değerlendırmek, yerll yerıne oturtmak Iran'ı anlayabılmek lcin önemli Imam Humeyni, t36 mılyon siyasal cızgl ve 36 mılyon felsefe okulusnun üzerınde. erışilmez bir yerde bulunuyor. Otorıteden hoşlanmoyan Iranlı milyonlann tek hoşlandıkları onun manevl otorltesl. İmam Humeyni, milyonlarca Iranlı Ictn Insanüstü bir yaratık Allah Ile insanlık arasında bir kategonde yer alıyor Humeynı'nın dünyada pe« az fanıye nasıp olan bu gücü nereden gelıyor? Beni Sadr'ın sağ kolu, gönlündekı Başbakanı, ve onun Cumhurbaşkanlığı secim kamponyosmı yönetmış olan Ahmet Salamatyan bu soruya şu ocıklamayı getıriyor: tlmam Humeyni, Iran tanhinde uç temel ogeyl klşiltğınde bırleştırebılmiş llk kışidır. Bırıncısı Mercıdır (din otontesi anlamına gelıyor, her dın adamı mercl değıldır. Mercl olan dın adamlarının sayısı cok azdır); iklnclsl polttize bir dın adamıdır ve ucüncüsü özgürlük ve bağımsızlık mücadelesının sımgesl v« önderfdır. Ömeğın, Musaddık, bunlardan sadece üçüncüsüne sahlpti 195060 arasında Iran holkı üzerınde olağanüstü bir etkısı bulunan Ayetullah Borucerdı blr Mer cı Idı ama polıtıze bir dın adamı değıldi örnrürü Şah'a karşı mücadele lcınde geçıren Ayetullah Taleganı hem polıtıze blr dın adamı, hem de özgürlük ve bağımsızlık mücadelesınin yılmaz bir savaşcısıydı ama Mercl değlldı Imam Humeyni, bunların tümünü kışılığınde blrleştırmlş tek klçl olduğu lcm Devrlm'in de tartışmasız önderl oldu.» KfTLE İLE İLİŞKİSİ Devrım'in öndenne sevgl ve tapma karışımı İ bir duyguyla bağlılar Bu noktada Iran topran İslâm Devnmı nl gerceklestlren yığınlar, lumunun ezıci coğunluğunun Lslâm'ın Şu mezhebine bağlı olduğunu ve Şıılığın temel taşını Imamet anlayışının oluşturduğunu hotırda tutmak gerek. Humeyni, Şu ınancındakı 12 lmam"ın yanl bir gün ortaya çıkarak insanlığa adalet dağıtacağına Inanılan Imam Mehdı'nın vekıli sayılıyor Imam Mehdl, Peygamber'in vekıli Boylece Imam Humeyni'den Hz. Muhammed'e dek uzanabılen bir manevl güc ve otorıte ılışkısı milyonlarca Iranlının zıhnınde oluşmuş Bu nedenle, Humeyni ve İslâm İnancına bağlı milyonlarca yoksul arasında doğrudan, dolaysız blr iletişim var. Gerek Cumhurbaşkanı, gerek Baş avaş neden cıktı? lkı müslüman Dlkenln bln bırlerının boşlıca zengınlığl pstrole cııgıncasına zarar vererek surdürdüklerı bu savaşın nedenınl anlamakta cok kışi gücluk ceklyor Savaşı 22 eylulde bir «yıldınm harekâtı» ıle Irak başlattığına göre savaşın gerekçesıyle Itgıll olarak Irok görüşune kulak vsrmek gerek Irak'ın resml gerekcesı 1975 yılında Şah ıle Saddarr crasında imzalanan Cezayır Anlaşmasındo ıkl ülke arasında güney sınırını oluşturan Şattülarap üzerındeki egemenlık alanlarına ilışkın olarak Irak'ın cuğradtğt haksızlığı» düzeltmek Bu arada, blr de Irak'ın Arabıstan adını verdığı ve tanhseı olarak kendısine aıt olduğunu llerl sürdüğü Kuzıstan sorunu var Kuzistan, l> ran'ın petrol servetınin yattığı bölge. Sovaş süresınce Irak yetkılılerl blr yandan Iran'dan toprak elde etmek amacında oimadıklarını bildlrirlerken blr yandan da askeri hareVâtlarını Kuzıstan'ın belll başlı kentlerl olan Hurremşehır, Abadan ve vılayetın merkezi Ahvaz'ı ele gecırmek amacına yönelttıler Bu bakımdan, savaşın Irak tarafından açıklanan resml gerekçesıne Inanmak pek kolay dsğıl Galıba, Irak acısından savaşın nedenlnl ar> kadaşımız Okay Gönensın'ın Irak'ton döndükten sonra Iraklıların ağzından yazdığı satırlardan anlamak mümkün Amac Humeynı'yi cezalandırmak yani Humeyni reıımıni yıkmak Bir anlamda. İran İslâm Cumnurıyetı ne son vermek. Peki. Irak neden humeyni reıımıni ya da blr başka deyımle İslam Cumhunyetı'ni yıkmak Istl1 yor » Ancak, iran'da hlc kımse Irak'ın Iran islam Cumhurıvetı'nı vıkma amacını salt Irak'a özgü nedenlerle açıklamıyor Iranlılar. islam Cumhurıyetı nı yıkma cabalannırTardında başta Amerika, ıkı super kuvvetı görüyorlar. (YARIN: IRAK SALDIRISI VE SUPER KUVVETLER)