Katalog

r. SEKFZ CUMHURİYET 18 EKİM 1! DEVRIMDEN YANA NE KADAR GAZETECİ VARSA ANKARATfA ÜŞÜŞTÜK. ARAMIZA VATAN CEPHESİNİ DESTEKLEMİŞ KARŞI DEVRİMCİLER DE KATILMIŞTI. ORGENEKAL GÜRSEL BİR BASIN TOPLANTISI DÜZENLEDİ. DEVRIMİN AMAÇLARI HAKKINDA DÜŞÜNCELERİNİ ACIKLADI. BİR ARA AZIZ NESIN BİR ŞEY SORACAK OLDU. DEVLET BAŞKANI TERS BİR YANITLA AZİZ'İ SUSTURDU. HOŞUMA GİTMEDİ PAŞA'NIN BU DAVRANIŞI Olur şey degil Nadir NADI'nin anıları I Nihayet beklenen ya da beklendiği sanılan şey geldi: 27 Mayıs 27 27 MAYIS, HALK TARAFINDAN COŞKU VE SEVINÇLE KARŞILANMIŞTI. kJışeyı kuUanacaklardı. Canım sıkıldı, ne yapmalı? Vakıt de yok Bır an once makıne dönmezse mujdeyı halka nasıl yetıştırecegız? Ben, boyle olmaz dıye tepınırken makınıst Dımo akıl etmış murekkep kazanlanndan birını degıştırerek yeşıl renklı bır ba$ka murekkep kazanı takmış Provayı aldı geldı. Gerçı Atatürk uzgun bakışlanyla yıne oradaydı ama hıç degılse yeşıl renk bırıncı sahıfenın kasvetlı matem havasını sılmış, dagıtmıştı Derhal baskıya geçtık Bu, gazetecılık yaşamımda sahıfe duzenıne son kanşmam oldu O gün akşama dek matbaada kaldım Gerçek bır bayram günuydu Sokaga çıkma yasagı öğle üzerı kendıhğmden kalkmıştı Tamdık tanımadık onune gelen kapıdan ıçen dalıyordu. Herkesle şapır şupur öpuşüyorduk. ,Ozellıkle askerler Tegmenden Albaya o gün belkı 2030 ünıformalıyla kucaklaştım Gazetenın o gunku sayısından bır tanesı baştan aşagı asker ımzalanyla doldu (Arkadaşım Oktay Kurtböke'nın arşıvınde saklıdır bu sayı). Hepımız sevınçlıydık. NADıK NADI 27 MAYIS IN LlDtRI ORGENERAL CEMAL GURSEL'LE.. hakkında düşüncelerin} açıkladı Devnk ıktıdar, Anayasayı hıçe saymış, başma buyruk. zorba bır rejıme kayarak ulkeyı felakete surükluyordu Ordu ışe ei koymasaydı kısa surede felaket gerçekleşecektı Devnmın amacı her şeyden once hukuk devletı koşullarını yenıden gen getırmek, yurttaşlanmızı lâyık oldukJan guven ve ozgurluk ortamına kavuşturmak Salona bır goz attım Daha üç gun oncesme gelene dek ıktıdarı canu gonulden pohpohlayan kımı gazetecıler onlennde kagıt çala kalem Gürsel'm sozlennı (Kemalı cıddıyetle) not edı yorlardı Paşa, kuşkusuz bunlarm kımlıgmden habersızdı O. bır kaç sıvnlmış yazardan başkasını tanımıyordu Falıh Rıfkı Bedıı Faık, Azız Nesın Nadır Nadı vb Bır ara Azız Nesın bırşey soracak oldu Hakkında herhalde ıyı şeyler duşunmuyor olacak kı, Devlet Başkanı ters bır yanıtla Azızı susturdu Hoşums gıtmedı Paşanm bu davranışı Solcu olmuş, olmamış Azız Nesın herşeyden once kendı duşüncelenyle uyum halınde durüst bır yazardı Tutumlannj ış başındakı hukumetlere gore ayarlayan ıktıdar degıştıkçe o yandan bu yana yalpa vuran gazatecıler ortada durup dururken solcudur sosyalısttır dıye Azız'e çatmasını Gurselin olgunluguna yakıştıramadım dogrusu Akşam üzeri Çankaya'da bır kokteyl partı verildı Çogunluğunu unıformalılann doldurdugu salonlarda ve taraçada neşelı bır dugun baj'ram havası esıyordu Gursel Paşa hepımi7le ayn a>n ılgılendı Ozellıkle pek sevdıgı anlaşılan Kardeşım Doğan Nadı'yi uzun süre yanından ayırmadı Karşıhkb esprıler yaptılar, guluştuler. G odot'yu bekler gıbl herkes bır şeyler beklıyordu Neydı bu beklenen'' Herhalde ıyı bır şey. ülkemız hesabıaa hayırlı bır şey olmalıydı Nihayet beklenen ya da beklendıgı sanılan şey geldı 26 Mayısı 27 Mayısa baglayan gece yansı bır arkadaşın telefonuyla uyandım Radyoyu açmamı soyluyordu. Ordu yonetıme el koymuştu, ANLAMSIZ BİR KAMPANYA... • stanbul a donunce hoşa gıtmeyen bır haberle karşılaştım; | Bır takım gençler daha çok Be>oglu ve Taksım dolaylarında «Vatandaş Turkçe konuş kampanyasına çıkmışlar. Turkçe konuşmayan azınlıklara ve turıstiere baskı yapıyorlarmış TunsUn ne munasebetle «vatandaş» sayılabılecegını bır yana bırakalım. azmlık ya da çoguniuk, Türkıye Cumhunyetl uyruklu yurttaşlan hangı hakia ılla Turkçe konuşmaya zorlayabılırdık? Koyu şovenızm ve ırkçıhk kokan bu gıdış gelişir de yayılırsa sonu nerelere varırdı'' Komşulanmız Bulganstan Romanya. Yugoslavya ve Yunanıstan da toplam sayısı mılyonu aşan soydaşlarımız yaşıyordu Bunlar «Vatandaş Bulgarca. Rumence Sırpça, Rumca konuş» dıye baskıya alınsalar hoşumuza gıder mıydı0 Anayasamıza ve ınsan haiilanna oldugu kadar mantık kurallarına da ters duşen bu yakışıksiz tutumu bır başyazımia sıcağı sıcağına eleştırdım Istanbul valıhgıne yenı atanan General Refık Tulga Ataturk ılkelenne baglı. uygar komutanlarımızdan binydı Derhal konunun ustune egılerek gereklı onlemlen aldı Boylece ulkemızı görmeye gelen yabancüar sokaklarımızda dolaşmak ıçm Turkçe ogrenmek zorunlugundan kurtulduklan gıbı oz yurttaşlanmız da dıledıklen dıüe konuşabılmek ozgurluğunu korudular Zıra ırkçıların başlattığı baskı guçlenerek surdurulseydı, arkasından «hangı Turkçe ıle konu şalım1'» sorunu ortaya çıkacaktı Oz Turkçe mı. Osmanlıca mı derken dıl devnmı (hem de sokakta) yenı bır saldınya daha ugrayacaktı. GERÇEK BIR BAYRAM GÜNÜ... tldınler. marşlar dınleyerek sabahı zor buldui Erkenden matbaayı arayarak gazetenın arabasını getırttım Sokaga çıkma yasagı kondugu halde kımlıftmızı gosterdıgımız subaylar nezaket. hatta sevgı behrtılenyle yolumuzu açıyorlardı Emınonu nde bjr yuzbaşı nereye gıttığımızı sordu Soyleyınce kendısını de Cagaloglu na bırakmamızı nca ettı Tum evler apartmanlar dukkânlar aJ bayragımızla donatıhyordu. Başta Gene) Yayın Mudurümüz Cevat Fehmı, başdızıcı Husnü Usta, makınıst Dımo hemen herkes koşmuş gelmıştı Bınncı sahıfey, baştan başa degıştırmışler Ataturk'un elie yapılmış bır resmmın klışesını sag koşeye oturtmuşiardı Bu resnu beğenmedım Olum yıl donumlennden bınnde kullanıimıştı, kara rengıyle sahıfeyı bır matem havasına boguyordu Arşıv sorumlusunu bulamadıkJan ıçın rastgele ele geçırdıklerı bu B GÜRSELİN YERSİZ BİR DAVRANIŞJ D evrımden yana ne kadar gazetecj varsa hepımız Ankara'ya üşüştuk Aramıza o gune değın Vatan Cephesı propagandasım destekleyen kımı karşı devnmcıler de katılmıştı Devlet Başkanlığı gorevını ustlenen Orgeneral Cemal Gürsel Başbakanhkta bır basın toplantısı duzenledı Devnmın amacı Ciddiyet UNLU SESLER Dallas'ın kötü adamı Ceyar'ı tslevızyonda Turkçe konuşturan aktor kahveye girdı Masalardan bırıne ılıştı Çevresıne bakındı Tanıyanı yok Pışpırık oynayanlor. okey dizenlar Her kez kendı derdınde Çoy lcecektı Garsonu aradı Ocakta çene calıyordu Işı acele El sal layarak S9Slendı Hey baksana, bana bi cay' Kahvedekıler enselerine yumruk yemış gıbi donduler Bırf masayo vurarak ayağa kolktı: Burası Oallas mı ulan' Nereden cıktı bu herıf Akşam evde kafamızı bozuyor, sabah kahvede Çaycı. «Yanlış mı duydum'ı gıbilerden sordu Bano mı dedin abı? Aktör başını salladı: Evet sana Cay ver. cay.. Ocakçı ellerıyle boru yaparak bağırdı Ceyaaaar aramızdaaaa1 Kahvedekıler oyunu bırakıp aktorun yanına geldıler. Konuş bokıım abıı... > Ne konuşacak mışiT? Numara yapıyor. Bu Ceyar değıl. Ceyor olmasa böyle konuşur mu oğlum'... Casus olarak gelmiştir. Ben o Babı'nın yerinde olsam gözünü patlatırdım senin. Bunun babası da yumuşak adam. Bakma öyle cart, curt edıyor oma. Sen benlm oğlum olsan alırım elıme odunu. yer mfsın. yemez mısın.. Ocakçı cah supürgesıni koptığı gıbı geldı: Senl namussuz heıillifL U'on Amerıka'yı karıştırdığın yetmedı, şımdı de bizl mf buldun? GENÇ PATRONUN HAKSIZ YARGISI... " lk haftalar Ankara'ya sık sık gıdıp gelıyordum Bır seterınde Ankara PaLas ta Falıh Rıfkı ıle otururken yanımıza ünlu bır Istanbul gazatesının genç patronlarından bm yanaştı Çok derdı vardı genç patronun Kardeşıyle bırlıkte yönettıgı gazetesı devnm oncesı ters bır yol ızlemış, devnk ıktidar dogrultusundakı haber, resım ve yazılanyle ünıversıta gençlıgıne karşı cephe almış gençlıgı kızdırmıştı 27 Mayıs darbesı olmayıp da hukumet dızgınlen ehnden kaçırmasaydı kuşkusuz keyf ıçınde yaşamını surdurecektı Bır kaç hafta önce sokakta rastladığım kardeşı Cumhunyet'm tutumunu açın bulmuş olacak kı «azızım böyle kanşık günlerde ne yap yap gazetenın kapatılmasına yolaçacak yayınlardan sakın'» dıye bana nasıhatta bulunrauş, aksı gıbı nasıhatını dınleyemedigımden olacak. Cumhunyet on gun süreyle kapatılmjştı Şımdı durum tersıne donmüştü. öfkelı gençlıgın tepkısınden korkuyordu kardeşler Hemen 28 Mayıs ta Atatürk un renklı dev bır portresını matbaalannın ön cephesıne boydan boya asmışlardı, bır kaç gun sonra da «Mıllı Bırlık Konutesı»nın açtıgı yardım kampanyasına buyuk bır para ıle ılk katılanJardan olmuşlardı. Ama hâlâ korkusunu ustunden &tamamştı genv patron. Bız Falıh Rıfkı beym oğlu değılız, Yunus Nadı bejnn oğlu değılız. Bız esnaf bır adamın çocuklanyız dıyor. bunu soylerken, babasını da ıstemeyerek suçlamış oluyordu Oysa babası hakkuıdakı yargısını ben hıç de paylaşmıyordum. Rahmetli, elbette bu* duşun savaşçısı degıldı Ama esnaf da degıldi. hele uç kâğıtçı hıç degıldı Ömru boyunca çok satışlı ıyı bır halk gazetesı çıkarmaya özenmış bır kaç kez yayınladığı dergı ve gazetelenn batmasına tanık olmuş sonunda başanya ulaşmıştı Bunu kımseden yardım gormeden, hıç bır hukumete yaltaklanmadan yaptıgına ınanınm 1950 oncesı dönemuıde DP yı tutan yazılar yazdıgı sırada bır gün Celal Bayar'a «Iktıdara geldığımz zaman sızden bır yardım bır ıltımas nca edersem bana da adam demesmler» dedığını kendısınden dujrmuştum I Kurban Bayramına «Kurban» olayımî.. Kurban Boyromm/n doğuşu ile llgıl/ oykü hemen hemen herkes tarafından bılmır Hazretl Ibrahım oğlunu Tann'ya odar ve günü gelınce bır dağm tepesınde kesmeye haztrlanır. Tam o sırado Tanrı gokyüzünden tnr koç göndenr ve Hz. Ibrahım'e bunu kesmesınl soy ler. İşte o günden beri ınsonlar Kurban Bayramındo koyun keserler ve sonunda bugünlere gelınır Görüldüğü gibl hıc para ödemeden bır koca sahıp olan Hz Ibrahim Kurban Bayramından en ucuz kurtulan kışl olmuştur Şımdı bu iş bıraz değışmıştır Orneğın bugünlerde rastgele bır vatandaş kurbon kesmeye kalksa, koyun fıyat\an karşısında önce kendısi «kurbanlık» hale gelır ve ko,un pazarında melul melul dolasağa sola koyun gıbı Yaradana sığınıp bir koyun almaya kalksa önce satıcı tarafından bır güzel tkesilır» 3onra koyunu eve kadar taşı^acak olan hamal ya da taksl şoföru kendısmi yenıden ıkeser» En sonundo da kurwnı kesmek ıçın dolaşan ka(aplardan bın koyunun densiıl yüzdükten sonra votandaşı lo soyup sovana cevirır. Kurban et'nin fakir fukarao dağıtılması geleneğı hâlâ ürmektedır Bu vüzden koyuu satın aldıktan ve eve getlp. kestırdıkten sonro tyıce Jk/rfeşen vatandaş, kestığl kurbanı kendf aifesıne dağıtır. Boylece gelenök bozulmamış olur. Kurban Bayramının bfr özellığı de 4 gun sürdüğü lcın mut laka başında veya sonunda htrf la sonu tatılı ıle bırleşmesi ve 56 gunluk bır tatıle uiaşmastdır. Koyun etı yemek Istemeyen vatandaştar bu uzun arodon yorarlonorak uzak yerlere totıle gıderler ve gönlenn) bol bol kazık yıyerek gecınrler. Yıne böyle zomonlorda herkesın özel otolarıyla crynı gönde yola cikması ve aynı gunde dönmeye çalışması yuzünden yollarda da bır cok «kurban» verılir. böylece Kurban Bayramı sona erer. İSTANBULPA 3 HİZMET ADAMI Mayıs devnmının ılk donemınde Istanbul halkı o güne dek pek az rastladığı üç hızmet adamıyla karşılaştı Vaü General Refık Tulga, Beledıye Başkanı General Şefık Erensü, Haller Mudürü Albay Turgut Budak üçu de asker olan bu hızmet adamlannın ortak ögesı üçunün de partızanlıktan uzak olmalan, dogrudan dogruya halkın rahatı. halkın çıkarlan, kentte dırlık duzenhğın korunmasını amaç bılmelenydı GeneraJ Tulga, kendısıne «Pa^a» denılmesınden hoşlanmaz, her konuyu ancak uzmanJarına ya da o konudan az çok anlayanlara danışarak çozmeğe önem göstenrdı. Bir gun, nasıl oldu unuttum, benı vılayete çagırdı Sorun Ayasofya kıhsesınde senfonık konserler venlıp venlemeyecegıne deggın bır karar almaktı Valının çalışma odasında beş altı arkadaş vardı Içlennden Cemal Reşıt Rey le Vedat Nedım Tör'u iyı anımsıyorum Vedat Nedım venhr düşuncesmdeydı Cemal Reşıt ıse duygusal bır yaklaşımla buranın Fatıh Sultan Mehmet tarafuıdan fethedılmış bır yer oldugundan. hangı maksatla olursa olsun ıçınde muzık yapılamayacagı tezıni savunuyordu. Bana gelınce eger akustık koşuilar elvenyorsa pek ala cıddı müzık yapılabıleceğını söyledım Bu olaydan burada bu kadarcık söz edıyorsam bunu Tulga nm (paşa dersem kızar) görevınde keyfı davranışlardan ne denlı salcmdığını bebrtmek ıçın yapıyorum. Yalçın PEKŞEN Umnr BUGAY Doktorun Yeri Bır öykü aktaralım Lafonten'den Kıssadan hısse alması sızden, aniatması benden. Antık cağda savaş acma konusundaki yetki Tonnlar Tonrısı ZEUS'un gorevlerındenmış Omsros'un llyadasında yazdığı gıbı. Orneğın canı sıkıidığında, uykusu kactığmda Elcısme buyruk verırmış Zeus Tanrı t Gıt. kumandan Agamemnon'tm cadrrma var, Zırh gıydırıp soldınya gecirsln Yunanlıları,.. Hemen Troyayı gerl alsınlar..ı Boylece Zeus Baştann 26 ağustos 1922'ye kadar Tarıhte on kez kapıştırmış Yunonlılorlo Troyolılon. İşte antık zaman ıcınde FIL Ile GERGEDAN Paylaşamayıp şu koskoca dönyayı Teketsk savaşa nıyetlenmışler bu ikl kabodayı Derken bır haber yayılmış dünyaya GERGEDAN'YAFİL'JSTAN SAVAŞI Zeus'un elçlsl yeryuzüne Inıyor dıye Fıl cenapları hıç şaşmamrş. «Bana elçl gelıyor» dıye burnu büyümüş Sonra fıl, bakmış kl yok gokten haber mober Hep savaşı Ile meşgul sandığı Tanrılar Hıç oralı değlllermış savaşıyla meğer. Oysa bunda şaşocak ne war Onların gözünde ha fıl olmuşun ha sınek... Fıl dayanamamış şöööle bır uğrayan elclye « Selam söyle, demış Zeus Tanrıya Yakında cümbüşlü blr savaş görecek..» Elci: < Ne savoşı''» demiş kaşlarını catarak. « Bıl(yorsun> demlş Fil Boyölcüşmeye kalktı benimle Gergadan» Fılıstan Ile Gergedanya çarpışacak Bilırsın bu ikt üniü devletf elbet f Ya. nerdm biieyim? demlş elct. Umurvnda değıl Tanrı katında sizln savaşınız> Fı) fena bozulmuş: « Nlcm geldın oyleyse niye?» « Hııç bırkaç karmca bır otu bolüşememışler Bırleşmış Hoyvanlar adıno geldım onu pay etmeye > Boylece Fılıstan'lılar, Gergedanyalıların boynuzundan, Gergedanyalılar da, Füıstan'lıların kulak/armdan Hoşlanmadıkları Için birbırlenyle savaşırlor Ateşe verıp bombalarlar ülkelerinl Hatta öbürünun elıne gecmesin dıye Yakarlar kendi petrol kuyjlarını Zeus Tanrıysa umursuz, oğuşturur hazla ellerln/ Sattığı sılahlora bakar... Sonra onarmak içın yenıden petrol teslslerinf Kazanacağı dolardan ağzının suları akar... HALK YARARINA ÇABALAR... G Dr. İhsan ÜNLÜER eneral Erensü de partı ayınmı gözetmeksızın görevinl sırf Istanbul halkına hızmet tutkusuyla yuklendı öyle de yürüttü Karşılastığı güçlukler önunde yılmadı Turlu engellemelere göğus gerdı gece günduz çalıştı yasa dışı madrabazlıkîan yıkmak uğruna dıdındı durdu Yazık ki aşırı yorgunluk sonucu geçırdıgı bir kalp knzınden sonra genç yaşında emeklı oldu Haller Müdurluğüne atanan Albay Turgut Budak. işe başlar başlamaz hallen hailaç pamugu gıbı attı Ne kadar üç kâgıtçı kabzımal varsa hepsıne bırden amansız bır savaş aça^ rak hallere çağdaş uygarlığa yakışır bır duzen vermeyı gorev bıldı Tuketıcuun soyulmasını engelleyecek bır dızı önlemleri cesaretle yurürlüğe koydu Budak'ı duşman belleyen çıkaralar elbette boş ciurmadılar Akla gelebılecek butün oyunlan deneyerek haJkın sevıp benımsedıği genç Haller Müdürünü, hem de Inönü'nun Başbakanlığı sırasında görevınden uzaklaştırmayı başardılar. YARIN: AMELİYAT OLAYJ...