Katalog

ON CUMÎIURÎYET 14 EKIM 1980 Olur şey değil Nadir NADI'nin anıları A, Bazı Türk üyeler kendi hatalarından zaman zaman güç duruma düştüler | AVRUPA KONSEYİNDE TÜRK DELEGELERl UZEN OLAYLARDAN BIRI DE MENDERES'İN PROFESOR ERGİN'Î CEZALANDIRMA GİRIŞIMÎYDİ. DP'Lİ OLMASINA KARŞIN ERGİN'E KIZAN BAŞBAKAN, ODENEĞİNİ HAKSIZ YERE KESTIREREK PROFESORUN KONSEYE GITMESİNI ENGELLEMÎŞTİ. HABER STRASBOURG'DA BİR BOMBA GİBİ PATLAMIŞ, SONUNDA ADNAN BEY DE TUTUMUNTJ DEĞIŞTIRMEK ZORUNDA KALMIŞTI... A vrupa Konseyi'nde Türkıye yı temsil eden delegelerden her yü 23 kışı degışıyordu Kımı kendı ıstegıyle kımi de grupta seçılemedıgı ıçın bir daha Strasbourg'a gelmiyorlardı CHP adına bir sure Hüseyın Cahıt Yalçın toplanülara katıldı Onun yaptıgı ateşlı bir konuşmayı bugun de unutamam Avrupa Savunma sıstemı üzennde tartışılırken söz aldı Hazırlıksız (ırtıcaien) yaptıgı bu konuşmada ustat tıpkı yazılannda alıştıgımız polemıkçı uslubuyla Batılılara çattı Onlan korkaklıkla, yureksızlıkle suçladı Neden Sovyetlere karşı kesın bir tutum almıyorlar dıye kınadı Vous avez peur detre bombardes (bombalamaktan korkuyorsunuz) dıye ıkı elının parmaklanyla onundekı sırayı tıkırdatarak protesto gösterılerınde bulundu. 23 ÜSTADIN HAKSIZ SALDIEISI Y alçm'ın belkı hakkı vardı O gunkü koşullar altında Batüılann Sovyetlere karşı daha tutarlı bir davranış ıçmde bulunmalan gerekırdı Ama kendı aralannda tam bir uvurn saglayamayan bu uluslar bir yandan Amerıka Bırleşık Devletlen'nı koliamak durumundaydılar Yalçın «bombalanmaktan korkuyorsunuz» aerken Batılılara çok haksız bir saldında bulunmuş olmuyor muydu' O konuşurken duşundum şu sıralan dolduran temsılcılerden her bınnın ulkesl yıllar yılı bombalanmış. kaduı çoluk çocuk mılyonlarca ınsan canından olmuş yaralanmış sakat kalmıştı Bombalanmayan bir ulke varsa o da Yalçın'ın ulkesıydı Bu koşullar altında fazla sert o sözlen haksız ve yersız buldum Allahtan burası Avrupa Konsey ıydı Burada polemık yapılmazdi Yalçın ı nezaketen alkışlamakla yetındıler. SORBONNE'DAN BİR PROFESÖR... ir bnşkaoturumdaDPMılletvekıh Prof Sadrı Maksudı Arsal konuşacaktı Orta Asya Turklerı nden Arsal ın katıksız bir Rus duşmanı olduğunu bılıyorduk Onun ıçın arkadaşlar hep bırlıkte kendısmı uyarmak geregını duyduk Konuşmasını yazıh olarak hazırlamasını açıkça Sovyetler'J hedef almamasını örnegm «Rus tehlıkesı dıyecek yerde Le danger quı vıent de l'Est (Doğudan gelen tehlıke) deyımını kul lanmasını onerdık Boylelıkle salonda bulunan bir bolum sosyalıstlerın sert tepkılennı önlemış olurdu Prof Arsal konuşma sını yazıh olarak hazırlamayı reddettı. «Ben Sorbonne da profesorluk etmışım ırtıcaien konuşurum» dedı Buna karşılık Rusya sözcügunu agzına almayacagını, onun yerıne (le danger quıvıent de l'Est) deyımıyle yetınecegım vaadettı. Soz sırasına bir ıkı saat kala Arsal a kondorda rastladım. Ellen arkasmda bir boydan bir boya kondorda volta atıyordu. Her halde konuşmasını kafasında hazırlıyordu. B O N L O YAZAR HÜSEYIN CAHİT YALÇIN, KONSEY HAKSI2 YERE SUCLUYORDU. ÜYELERİNİ NİHAT REŞAT BELGER, KENDİNE FAZLA GÜVENMENİN SIKINTISINI ÇEKTI... Iran Irak savaşı, 3. Dünya'da gelecekteki savaşlar için bir bir örnek oluşturuyor (Dış Haberler Servlsl) IronIrak savaşının yoğunlukla surduğü bu gunlerde Batı basınındo sovaşın bıcımının Batı'nın tahmın edemedığı kadar tahrıp edıci ve savaşın bu bıcımının ücüncü dünyada gelecekts olabılecek dığer savaşların bir prototıpi olobıleceğı konusunda yazılara yer venlmektedır. Nevv York Tımes'in savaşın gıdışı hakkında hazırladığı bir ya zıda elde edılen verılere gore savaşın dusunülmeyen olcüde yıkıcı ve onemll merkezlen tahrıp edıci olduğu belırtılmıştır Basra körfezınde ki bu savaşın ücüncü dünyada kl muhtemel savaşlar içm bir örnek oluşturabıleceğı belırtllerek, dunya acısır.dan taşıdığı oneme dıkkat çekıimıştır. Elde edilen verller cercevesın de Basra korfezındeki bu sava şın ABD hükümet ve asken uz manlarını şaşırttığı belırtılerek. bu savaş geleneksel sınır savaşlarının cok ötesınde bır olay olarok yonjmlonmıştır Savaşın askeri hedefler dışında slvıl hedeflerl de yok etmeyl amaçlayan bir bicım almasının yetkılılerl büyük ölcüde şaşırttı ğı bıidinlerek ücüncü dünyanın elmdeki modern sılahların bundan boyle büyuk savaşların cıkmasına neden olacağı öne sürülmüştür. Basra körfezlnde savaş d a sılığının bellrmesınden sonra ABD Savunma Bakanlığının Iran'ın lc kargaşa nedenl ile da ğılmış olan ordusunun Irak sal dırılorına fazla bir gücle karsı koyamayacağı görüşü ona su İĞNESİ TAKILIvnŞ BİR GRAMOFON D • îran Irak savaşının geleneksel sınır savaşlannın çok öte sinde yıkıcı ve tahrip edici özelliği Ba tılı tüm siyasal ve askeri çevreleri şaşkınlığa düşürdü. Batı, kendisi için büyük önem taşıyan silah ticaretinin, 3. dünyadaki savaşları akıl almaz boyutlara ulaştırmasmdan artık endişeli. erken Başkan Spaak oturumu açtı ve bırer bırer adını yazdırmış olan üyelere soz vermeye başladı Sıra bızımkına gehnce ustat ellen arkasında ayaga kalktı büyük bır rahatlıkla konuşmasına başladı Avrupa devletlennı bekleyen gorevlen sıralıyordu «Dogudan gelen tehhke»ye karşı dıkkatlı olmak geregını ılerı surecek daha kım bıhr neler dıyecektı Ama nutkun burasında ustadın nutku tutuldu Orta Asya lehcesıyle h danger quı vıent dı 1 Est dıyor arkasından bır ıkı sozcuk eklıyor sonra yenıden «lı danger qul vıent dı l'Est formulune donüyor, bır türlü dıyeceklennj toparlayamıyordu Ignesı takılmış bır gramofon plagı gıbı bu le danger quı vıent de l'Est» nakaratını boyna yıne'ıyordu. Salondakıler hayrete duşmuşlerdı Bız Turkler ıse buz kesılmış, donmuş kalmıştık. t VE NİHAYET ETEĞİ ÇEKİLİYOR B K HUMEYNI Irak ta Huseyın rejımını devırmeyı amaçlıyor «Son derece akılsızca bir lıkî olarak yorumlanmıştır B r askeri yetkılı ıse «eger ulkelerın bırmde veya her ıkısınde nükle er sılah olsa ıdı bugun kesınlık le kullanmış o'acaklardı» demış tır Askeri yetkılıler savaşın aldığı bıcımı değerlendırırken, Irak ve Iran'ın tahmın edılemeyecek olcudekı hareketlerının ıkı ulke dekı ıc polıtık kargaşa ve her ikl ülkenın ordulorının modsrn sılahlarla deneysızlığınden de kaynaklanabıleceğını vurgulamışlardır Uzmanlar ozellıkle Tahran ıcın bu koşulların gecerlı olduğunu eklemışlerd'r Ortadogu konusunda uzman olan ABD lı Geoffrey Kemp daha oncelen 1973 MIST Israıl savaşınm ucuncu dunyado olabılecek savoslann orneği olarak kabul ettıklerını soyleyersk. SADDAM HUSEYIN Hedef petrol merkezlerı .. tugün bu düşüncenm gecerll olmadığını belırtmıştır Irak Iran savaşının geiecektekı savaşların ne kadar tahrıp edlcl ve tehlıkelı olacağını gosterdiğ>nı belırten Ksmp Basra korfezındeki bu buyuk savaşto Sovyetler Bırlığı ve ABD nın her ıkı ulkeye 1970'lerde yop'ıkları sılah satışlannın rolunun orvemıne dıkkat cekmıştır Bazı gozlemcıler de 1973 Mısır israll savaşında veya Pakıstan Hındıstan savaşında olduğu gıbi ne Sovvstler ne de ABD sayaşın gıdışınde yeterınce etkılı olamadıklannı one surmüşlerdır 1971 yılında Isroılll bir akademısyen olan Yehezkel Dror ücüncü dünyadaki radıkal hukumetlerı bu denlı ağır sılahlandırmanın uluslararası ıstıkran tahrıp edıci rolunu ıceren bir kıtap yayınlamıştı «Çılgın Devletler» adı ile yoyınlanan kl tapta ücüncü dunya ulkelerının savaşlannın alabıleceğı boyutla ra değınllmıştı Ancak ABD yetkılılerl Irak ile iran arasındakı savaşın tümüyle de akıl dışı olmadığını belırtmışlerdır Savoşın llk günlerınde Iran'ın Hürmüz Boğazı'nı kapatma tehdıdınde bulunmasına rağmen bunu kullanmamış olması ABD tarafından buyük bir olumluluk olarak nıtelenmıştır ABD'nın korkularının aksıne Iran'ın savaşı Kuvsyt ve Suudl Arabıstan a sıcratarak tüm Arap olemıne vaymayı denememesi de olumluljk dusuncesınrn guclenmes ne yol acmıştır. Uzmanlar Iron Hava Kuvvetlerının sınır savaşında da cok etkılı olabılecekken irak'm stra teıık mevkılenne saldırmayı tercıh etmesınm Iranlılarm hava ordusunu yakm savasta kullonocok taktı'< deneyıne sahıp olomavışı olarak vorumlamışlardır Yetkılıler Batı lcln hayati 6nemi olan sflah satıslarının 0cüncü dünyada varatabıleceğı savaslorın boyutunu büyutmesı celıskısmden dolayı artık endîşelı olduklarmı belrtmışlerdır. omedı ne kadar sürdu anımsayamayacatun. Uç dakika bıle surmuş olsa, bıze uç saat gıhı geldı Nıhayet Başkan Spaak Osman Kapanı'ye gözlenyle bır ışaret çakarak arkadaşımızı uyarması geregını bıldırdı O da yennden kalkarak Prof Sadn Maksudi Arsal'ın bulunduğu sıraya yanaşıp etegını çekmeye başladı Sorbonne Profesörlerınden Arsal (daha önce Duma da mılletvekıllığı yapmıştı galıba) sozlerını nasıl bagladı bılemeyecegım ama. yenne oturana dek bır kaç «lı danger» daha patlatmaktan kendını alamadıgını gayet ıyı anımsıyorum. rulmüştü Irak'ın karada aldığı başarılara karşı Iran'ın cok guç lu hava savunmalan ve saldırıları yapmasının tum batılıları şaşırttığı belırtılmıştır Araştırmada en şaşırtıcı olayın Irak ve Iran'ın en hayatl noktalara tereddütsüz saldırrnası olduğu belırtılmıştır Iki ülkenın de petrol ve nükleer ener |i merkezlerıne yaptıkları saldırılar Beyaz Saray tarafından İHTİYATI ELDEN BIRAKMAMAK * nsan ne denli kendıne guvens e yıne de Ihtiyatı elden bu rakmamah, her olasıhğa karşı gerekl, önlemlen almaktan çekınmemelıdır Bunun başka bır örnegını de Nıhat Reşat Belger'de gördük Konsey Genel Kurulu'nda söz almaya karar verdıgı zaman konuşmasını yazıh olarak hazırlamasını ve öyle okumasını nca ettık .Ben yapacagımı bılınm» demekle yetındı Konsey'dekı steno kızlardan bınnı yanına alarak bır odaya kapandı Yazdır babam yazdır Bır gün ık.' gun uç gun. evet tam uç gün Nıhat Reşat Belger nutkuna hazırlıyor, begenmedığı bölümlen sıldınp yenıden yazdınyordu Gunü gehp de orurum açıldığı zaman elinde çantasıyla salona gırdı sakın yerıne oturdu Herhalde artık ezberlemıştır. dıyorduk Sırası gelmce ayaga kalktı. gerçekten akıa bır Fransızca ile ırtıcaien» konuşmaya başladı Nıhat Reşat Belger 30 yıl Fransa'da yaşamış orada hayatını kazanmış, Fransızlarla haşır neşır olmuş bır yurttaşımızdı Ulusa) Kurl tuluş Savaşı yıllannda Londra'ya banş olanaklan aramak ıcın gıden, ıçınde babamm da bulunduğu Türk Heyetı'ne çe\ırmen olarak katılmış, guzel Fransızcasıyla puan toplamıştı. I WALESA: "BİR SAATLİK UYARI GREVİNİ BİR YIL ERKEN YAPTIK,, P olonya'da eskl adı Danzıg şımdıkı adı ıse Gdansk olan sanayı kentındekı dok ışcılerl grevının başına gecerek ağustos ayı olayların dan lıder olarak çıkan ışcı Lech VValesa 3 ekım 1980 günu ulke capında yapılan bir saatlık uyarı grevı ıcın şoyle demıştır: tBu greve bir yıl erken başladık » VValesa, bu sozlerıyle, henuz ne bürolan, ne telefonları, ve ne de tüzük örneklerı bulunan Polonya'daki bağımsız Işçl sendıkalarının zorlukları nı ve kuruluş cabalarını yansıtmaktadır. Bir sendıkanın örgutlenebıl mesı Icın her şeyden once bir mühüre gereksınım olduğunu bu konuda gonüllü olarak ca lışan 60 kışılık kuruldan «Polonya'da muhürsüz hıçbtr ış yapılamaz, bu nedenle once bir mühür edındıkı sozlerıyle anlatıyor Onyszkievıcz Var şova Unıversıtesı matematık oğretım üyelerınden Gdansk' daki grevleri sona erdlren işcihükümet anlaşmasının kaleme alındığı 21 sayfalık belgeden sendıka tüzüğü çıkartma ya çalışan gönüllüler kurulun dan Tuzük ornekleri Varşova' dakı merkezden ülkenin bırcok yerlenne gonderılmekte ve bağımsız Işci sendıkalan kurmak isteyen Işcl gruplanna teslım edılmektedlr. Polonya'da 13 mılyon IşcH yl kapsayan ve daha önce tumü de Komunıst Partl tarafından kurulmuş resml sen dıkalara bağh Işcilerden ayrılıp «Bağımsız Işçl Sendıkası» kurmak isteyen işçıler bu tüzüğü bastırıp cevresınde üyeler toplayarak örgütlenmektedıder. VValesa'nin «Dayanışma Sendıkası» adını verdiğl ken Çoğu CAKA SATMAKTAN VAZGEÇİYOR Amerikali, Japonya'nın ekonomik büyümesinin ABD yararına olduğu görüşünde TOKYO (ANKA) Amerlko lı'ların ücte ikeınln, Japonya'nın ekonomik alanda buyuk olmasının ABD'nın lehıne olduğu görüşunü savunduKları, Gallup Enstıtüsü tarafından yapılan bir kamuoyu yoklamasında bellrtenmıştir. «Kim Kimdlr^» kıtabırtdan soCİIen 1339 Amerıkah ile yapılart araştırmada, soruları cevaplandıronların yüzde 76'sının Japon ya'yı Asya'nın ıstıkrarı ve barışı alanlarında daha yakın ışbırlığl kurulabılecek bir ülke olarak ka bul ettıklerinln ve bu ulkenln ABD ile benzer hedeflerının olduğunu savunduklarının saptandığı kaydedılmıştır. Kotnuoyu yoklamasına yanıt verenlenn yuzde 53'ının ABD Japonyo llişkılerlnl. ABD Avrupa lllşkilerl kadar yakın gördükterj de bildlrilmıştlr. A m a işte aradan bir çok yıllar geçmiştl v e lnsanlar her yaratık gıbı yaşlandıkça çaptan düşuyorlardı Insan Haklan ozgurlukler banş temalan uzennde guzel güzel konuşurken. Nıhat Reşat Belger'm bellegı kanştı Sozlennın arkasını getıremıyordu Bır sure düşundükten sonra, caka «itmaktan vaz£reçmek zorunda kaldı Çantasını açtı ıçınden çıkardığı bır tomar daktılo edılmış agıdı kanştırarak tak.ldığı yerden konuşmasını okuırayı surdürdü Oysa daha soz alıralmaz doğrudan doğruya okuyarak konuşsavdı ne denlı daha ı>ı olacaktı. Çünku gerçekten guzel bır konuşmay dı japtığı. ÜZÜCÜ BİR OLAI. A VVALESA Ağustos ayı olaylarından llder dl sendıkası, tüzuk basmak ve yayınlarını broşur halınde dağıtabılmek ıcın bir baskı makmesı bulmak zorundadır Baskı makınesını, merkezı Bruksel'de olan Uluslararası Ozgur Işcı Sendıkalan Konfederasyonu veeecektır llk kez Sovyet Bloku ulkelerınden bırınde kurulan Bağımsız IşCı Sendıkalan «Dışarı»dan boyle bir baskı makmesı getırmektedirler. Polonya Işcl llder! VValesa 4 eylül 1980 günü kurduğu ve Varşova Beledıye Başkanını ikna ederek telefon, Ikı tahta masa ve dort sandalya alıp yerleştırdığı merkez burosundakı konusmasında «Hükümet flümrük vergısl ıs ola rak cıktı. tılacağını söyleyen VValeso, mahkemedekı başvurusuna olumlu yanıt alamamıştır Wa lesa mahkemenın itırazlarını hukuki olmaktan cok, polıtık bulduğunu soylemektedır. Aslında VValesa, ötekl Işcl sendıkalarının denemedığı bir yolu denemekte ve bölgesel sendıka kurmayıp ulke capında üye toplayabıleceğl bir ışcı sendıkaları konfederasyo nu kurmaya calışmaktadır. VValesa'nın Doğu Bloku öl kelerındekı bu ilk deneylmi ıkl masalı. bir telefonlu, Ikı odalı, baskı makınesız, fakat olduğunu söyledığı mılyonlar ca yandaşıyia başarıp başar mayacağı merak edılmektetedır. terse ışcilerden toplar verırız» dem ştır BOLGESEL VE ULUSAL GdansVtakı oğustos ayı grevlerınl sona erdıren 31 o ğustos tarıhlı ışcı • hukümet cnlaşması hukumlerıne goıe bağımsız işcl sendıkalarının hukuKi variık kazanabılmelen Varşova'dakı mahkemeler aracılığıyla «Kayıt» edılmelerıne bağlıdır Gectığımız ay Varşova daki mahkemeler bölgesel sendıka kuran Işcl gruplannın taleplerını kabul ederek Polonya'da ılk bağım sız işçı sendıkalarının dog malarını sağlamıştır. Partı denetımındekı 13 mılyon uyell sendıkadan ayrılarak kendı tDayanışma» sendıkasına 5 mılyon kışının ka Sovyetler Birliği, deniz suyundan uranyum elde etme çalısmalarına başladı MOSKOVA, (ANKA) Sovyetler Bırlığı'nın denız suyundan uranyum elde etme çalışmalarına başladıgı bıldırılmektedır. Pravda gazetesınde yer alan haberde, Sovyetler Bıriığı nın Barents Denızı ve Pasıfık Okyanusu kıyılarındakı tesıslerde. denız suyundan kucuk mıktarlarda uranyum elde edılebıldıği kaydedılmıştır Gazete uygulanan teknolojlnın ilerıde denız suyundan dığer metallerın elde edılmesınde de kullanılabıleceğını vurgulamıştır Kullaj ın teknığın basıt ve ucuz olduğu belirtılmektedır. vrupa Konseyı'nde Türk delegelennl üzen olavlardatı birı de Adnan Menderes'm Prof Fendun Ergın e karşı yurutmek ıstedıgı cezalandırma gınşımı uzerme patlak ver mıştı Gerçı o sırada benım Konsey uyehgım artık sona ermış tı. Ancak DP son dönemının parlamenter dokunulmazlıklar konusunda tuttugu antı demokratık davranışlan belırtmesi bakımından burada o olaya kısaca dokunmayı yararb buluyorum. Prof Ergm bılırsiniz lıberal eğılımlı bfr arkadaştır DP11 olmakla bırlıkte kendı hukümetırun tutumuyla her zaman aynı çızgıde bulunmuyor, düşüncelennı d e özgürce açıklamaktan çekınmıyordu Bır ıkı yıldır d a Avrupa Konseyı ne DP den seçılmıştı Yıne bılırsiniz uyelenn aıasraflan ulusal parlamentolar bütçelennden karşılanır Işte bır kızgınlık anmda Adnan Menderes Ergın'e ödeneğıni vermemelen ıçın Meo lıs Muhasebesı'ne emır vermış Ne hakla ve ne sıfatla? Orası belh degıl DP Genel Başkanı olarak Adnan Menderes Prof Ergın'ı Konsey'e seçtırmemek ıçın grup uzenne basla yapabıhrdı Ama bır kez seçıldıkten sonra hıç degılse bır yıl onun toplantılara katılmasına engel olamazdı Fendun Ergın gıtmeyınce haber Strasbourg'da bomba gıbı patlamış. Tum Konsey üyelen bunu parlamenter haklara bır tecavüz saymışlar v e aralannda para toplamaya kalkarak arkadaşın Konsey'e katılmasını sağlamak ıstemışler Doeal olarak bızım Strasbourg'dakı uyelen bır telaştır almış Onlenemezse görulmemış bır skandal patlak verecek Telefona sanlıp Ankara'ya durum anlatmışlar Sonunda Adnan Bey tutumunu değıştırmek zorunda kaldı ve Fendun Ergın de Strasbourg daM Konsey toplantısına yetışti. YARIN: BÜYÜKELÇİ Mİ OLUYORUM?