Katalog

SEEtZ CUMHURÎYET 1 EKİM 1980 Olur şey degil Nadir NADrnin anıları Adnan Menderes'in hiç bir zaman fazla dostu olmadı 10 YILLIK IKTIDARI SÜRESİNCE MENDERES'IN ARKA ARKAYA 3 DOSTUNU SIRALAYABILIRIM RAIF METO, MUKERREM SAROL, RIFAT KADIZADE... MENDERES DAHA COK. ISTEDIĞI AN YANINDA BULUNDURACAĞr. YURUYUŞLERINDE KENDINE EŞLIK EDECEK, DERDINI DINLEYECEK, MORALINI GUÇ LENDIRECEK BIR ARKADAŞ ARARDI. 10 DNAN Beyin az dostu vardı Burada dost» sözcugü pek yennde degıl galıba. O daha çok ıstedlğı an vanmda bulunduracagı yurüyuşlennde kendıne eşhk edecek sıkıldığı zaman derdını dınleyecek gerektıgınde moralını güçlendırecek bır arkadaş arardı Buldu mu da posasını çıkanncaya dek kullanırdı Bu bakımdan aynı zamanda bırden fazla «dost»u olmamıştır sarurım On yıllık ıktıdan dönemınde Menderes m arka arkaya üç dostunu sayabılınm: Raıf Meto, Mukerrem Sarol ve Rıfat Kadızada A METOM BEY AİF Meto hem Menderes'e hem Demokrat Partı've yurekten bagh bır arkadaştı Bız ona aramızda Metom Bey derdık Mübadele yoluyla Rumelı den Adana ya yerleşmış bir göçmen aılenın çocugu ıdı Halı vaktı çok yennde oldugu ıçin dostlar alış verışte görsun kabılınden gazetecıhk yapıyor Ankarada tek başına uç dort gazetenın temsılcısı bulunuyordu Gazetelerden aldıgı paralann toplamı masraflanm karşılamaya yetmez ayrıca cebınden eklerdı. Muhalefet dönemmde DPye çok yardımı dokunmuştu Partinın adeta dış ıhşkılennı yoneten adamdı Gerekırse yabancı elçılerle DP kuruculannın buluşmalarını saglar yemeklı toplanfılarda menu hazırlamaya kadar her ışı canla başla yapmaya çalışırdı Metom Bev Menderes e hayrandı Onun ?ekasına veteneklerıne polıtık gucune yurekten ınanıjordu. Menderes de daha muha!°fet vıllanndan başlayarak onu kendıne dert ortagı seçTiıştı Hemen hıç yanından ayırmazdı. 1950 seçımlennde DP lıstesınden adav göstermek ıstıyor Metom Bev de mılletvekıllıgıne pek heveslı gorunuyordu Na var kı Meto aılesı oldum olası CHP lıydı Ozelhkle vasamda çok acı görmuş yaşlı annesı bu hevese şıddetle karşı ç>kmış «ad=uhgını koiarsan vallahı hakkınu helal etmem» dıyerek sevgılı ogluna rest çekmıştı n R DERT ORTAĞI tLLETVEKILI olamamasına karşın Raıf Meto Adnan Bey m eskısı gıbı vazgeçılmez dostu olmakta tesellısl nı buluyordu Çogunluk Partısı Genel Başkanı ona Meclıste bır takım ayncalıklar tanımıştı Mılletvekıh olmadığı halde ön kapıdan gınrek kondorda volta atmak merdıven sltında bakanlarla dıledıgınce konuşmak bu ayncalıklann başhcalanndan sayılır Eskıden nasıl ıdıyse Adnan Beyın yıne dert ortagıydı. LJzun yüruyuşlere bırlıktp çıkarlar başı sıkıldı mı Adnan Bevın moralını yükseltmek hattâ kımı sıyasal konularda guç kazanmak uzere Adnan Bey hep ona başvururdu. MÜKERREM SAROL (MENDERES'IN SAĞINDA) UZUN YILLAR BAŞBAKANIN EN YAKINI OLARAK TANINDI. M FALLACİ Ne doyurucu Wr yanıt boy Dengl Şlmdı son bir konuyo değlnecsğlm. Ounya savaşı Daha doğrusu, slz Çlnlilerin dunya •avaşının kaçınılmaz olduğunu toylerken n« demek istedlğınlz?.. DENG Savaş kacınılmoz, çürvkü süper guçler ve emperyalızm yoşıyor Ve bunu düşünen yalnızca bız değılız Bugun dünyada savoşın seksenll yıllarda patlak vereceği kanısınaa olan pek çok ınsan var Gelecek on yıl çok çok tehlıkel! Dehşets duşurücü Bunu hlc unutmamalıyız cünkü savaşın herren ya da cabuk patlak vermeslnl önlemenın tek yoludur Ama barış ve Helant üzenndekl tum bu gevezelıklerle onleyemeyız onu Batılılar, Ikınci Dünya Savoşının sonundan beri barış ve detanttan BÖZ edıp duruyorlar Sovyetler Blrlığl de Pekl orna nerede barış'' Nerede detanP Yıldan yıla, hatta günden güne dünyanın sıcak noktaları çoğalıyor, onlarla beraber blzl ücuncü dünya sovaşına gotüren ögeler de Batılılar tse bu arada hâlö barış ve detonttan soz edıyorlar FALLACİ Aslında Insanlann coğu savaşm «ıkacagına inanmıyor ya da Inanmak Isttmlyor Ozellikle Avrupo'da. DENG Kendılerlni savaşa engel oiunablloceğıne inandırmak Istıyorlar Gözlennl kapatıyorlar her defasında da ağızlarıno yılorı kacıyor Bızi sovaşo götürecek ögelerden tiridır bu körlük bu boyuneğmışlık Ikınci Dünya Savaşı'rdan once bu tutum tek bir sözcükle tappeosement» sözcüğü lle ünlenmıştl Chamberlain ve Doladıer. berl yanda Doğu Avrupa'yı yutan Hıtler karşısırıdakı edılgınlıklerıni açıklamak Için bu sözcugü kullandılar Bugun bazı Avrupa ülkelerl otekııer de öyle aslında tıpkı Chamberlaın ve Daladıer'nın otuzlu yılların sonundakl dovranışları icındeler Chamberlain ve Daladıer ne kazandıior^ fAppeasement» ded'kten şey neye yaradı' Ikınci Dünya Savaşı tehlike önemsenmedığı ıcin bazı Avrupa yönetıcılerınln edılgin kalarak ve Hıtler e odunler vererek önloyebıleceklerın1 sandıkları ıcın patlak verdı Şlmdılerde de bu venı cappeasemert» sadece Batı'yı Avrupa'yı zoyıflatmaya yarıyor Ve Sovyetler bunu gayet lyı bıluoriar onun ıcın de bu tutumu yüreklendırıyorlar Bu yüzden her gecen gun daha çalımsatar oimaktalar. FALLACİ Schmldt ve Glscard d'Estaing'ln Sovyetler Bırlıği'nin oyununa rnı geldiğinl söylemek istıyorsunuz? DENG Bazı klşilerln tehlıkenln billrcinde olmadıklarını soylemek ıstıyorum Bazı kışılerın eeçtıklerı yontemırt akıllıca olmadığını soylemek Istıyorum Bazı kışılerın kaderı zonadıklarını. rizıkolar aldıklarını ve bunun akıllıca olmadığını söylemek ıstıyorum Bız Cınlıler böyle davranmıyoruz Bir takım sorunlarla örneğın Vıetramdakı gıbı sorunlarla yuzyüze geldığımızde yalnız Çın ın cıkarlan doğrultusunda değıl ama butunu kapsoyan bir stratepnın kuralları uyarınca davranıyoruz Deng: «Uçüncü Dünya Avrupa için patlak verecek» buronun bırkac üyesıni toplaması yeterll Afganlstan Icın ne oldu? Polıtbüronun bırkac üyesı bir araya geldiler ve bu ülkeyl Işgal etmeye karar verdıler Beni ryl dınleyın Sovyet strateıısınin ana noktası Avrupa'dır Hep Avnıpo olmuştur Ve bu gercek, hıc değışmeyecektlr. FALLACİ Yanl savos Avrupa'do da başlayabılir. DENG Hayır, III» de Avrupa da başlama8i gerekmez. Ama Avrupa içın savaşılacaktır Ucuncu Dunya Savaşınn Avrupa icın patlak vereceğını soyluyorum' Avrupa da güclu bir ekonoml var, Avrupa da etkm bir polıtıka var. Avrupa'da b'r askeri guc var ve dun/ayı yonetmek ıcın tüm bunlara gerek var Çın'le ya da dunyanın geri kalan bolumlerl ile uğraşmaları bıle gereksız Sovyetler Bırligı ozlemını cektığı dunya hegemonyasına ancak Avrupa'yı elde ederek erışebılır. Avrupa elde olmadıkca buna olanck yoktur Ama elbette Sovyet strateiınln ana noktası Avrupa'dır derken. Orta Doğuyu, kuzey Afrıka kıyılarını. yarH genel olarak Akdenızi de kastedıyorum. FALLACİ Baera körfezinl savmıyorsunuz... DENG Afganıstan'ın Işgall blle yanl Sovyetlerin Hint Okyanusuna doğru yürüyüşlerı Avrupa'yı cembere alma strateıılennın b'r parçasıdır. Acıktır kl, Afganlstan'ı ışgal etmekle Sovyetler Bırllğl Hınt Okyanusuna ulaşmayı, sonra da Orta Doğu'nun denetımınl ele gecırmeyl hesoplamaktadır Plan uygulandığında, Avrupa krltık bir durumda kalacaktır Sovyetler Bırlığı Orta Doğu'nun petrol kuyularını ele geçırdığınde Avrupa ne yapabılır? «Üçüncü Dünya Savasının bir nükleer sa vaş olacağını kimse söyleyemez. Bana göre, tarafların her biri nükleer silaha sahip oiduğundan Üçüncü Dünya Savasının kon vansiyone! bir şansı vardır.» «Çin gözönüne alındıkta, Sovyetlerin savaş gücü üs tünlüğü konusunda mitoslara gerek yok tur. Çin'de ye rîmiz öylesine bol, insanı mız öylesine bol ki...» YTLDIZI SÖyÜVERDt NKARA Palasın banndakı akşam sohbetlerinde yanında kımler bulunursa bulunsun Raıf Meto hıcbir /aman eksık degıldı Nasıl olduysa bır gun Metom Bevın vıldızı bırden ^onuverdı Bır akşam Başbakan Ankara Palas ı n arka salonundf Alı Nacı Karacan Mukerrem Sarol \e Celal Fuad Turk<reldı ıle otururken yanlarına \aklaşmak ı=teven dert oıtagı Meto yu adeta kovar gıbı çok ters karşılamış Hıç ummadıgı bu muamele Vîetom Bevı yüregınden yaraladı Haftalarca aylarca yemeden ıçmeden kesıldı Bu dun\ada unutulmavan acı yoktur derler ya sonra o da kendıne "\dnan Beysız bır yaşam çızgısı buldu Hurrıyet Partısınp kay dı Fnver Gureh Ra'f Avbar gıbı «ıspatcı.larla bırlık oldu. Menderes seıdasını yenmış kurtulmuştu. A O DOSTLAR EKİBİ VE SAROL ORIANA FALLACİ. DENG ZIAPOPINGI KONUSTURUYOR da olmamakla beraber, dıkkatlerlmlzl ftncellk!» Iran uzerınde toplamamız gerektığını duşunuycrum. ETO'DAN boşalan yeri flk zamanlar bır ekip ele jç»çırdı Alı Nacı Karacan Mukerrem Sarol Firuzan Tekıl Celâl Fuad Türkgeld] Menderes'e derece derec» yakmlaşmayı başarmışlardı Ama sonunda Mukerrem hepsinf gende bıraJcmayı bıldi Tıpkı Meto gıbı Menderes'ın vazgeçemedığı yakın dostu oldu Ankara'nm Çankaya'smda, Istanbul un Yıldız Parkında adet hahne getırdıgı uzun yürüyüşlen onunla yapıyor kafasında düğümlenen sorunlara onun yardımıyle çözüm anyordu Partılı bir mılletvekili oldugu ıçin Sarol Menderes'e belki Meto'dan daha da yararlı oluyordu Nıtekım bır sür e sonra Mukerrem Sarol u Devlet Bakanlığma getırdı Turlü kıskançlıklara. entnkalara karşın zekı Mukerrem orada uzunca bır süre dayanmayı becerdı. M AĞASINA KTRTLMIST1 Callaghan, Başbakanken Cm'e geldığmde, bu hlpotezler uzerınde uzun boylu konuştum kendısiyle Ve ona belırlı bir soru sordum Sovyet yayılması Basra Korfezi ıle Orta Doğu'ya ulaştığı zaman ne yapacaksınız sayın Başbakan'? O durumda yalnızca ıkl seçeneğıniz olacak Ya Sovyetler Bırlığı onünde dıze gelecek ve en ıyı şık da Finlandıyalaştırılma/ı kabul edeceksınız ya da savaşacaksmız Callaghan bana «Tek bir seçenek olacaktır» yanıtını verdi Seceneğın han gıs! olduğunu söylemedf, ama ben anladm ve şoyle dodım <Şu halde hemen bırşeyler yapmck daha lyl saym BaşbaKan Beklememek daha iyı» Benı lyi dınleyln Hemen seclmi yapmak demek Afganistan ve Kamboç'c'a smırlan kapatmak demektir Şımdı anlıyor musunuz, bıraz önce Kamboc hakkında soyledıklerırni'? Eğer Sovyetler Bırlığl birkac yıl Afganistan ve Kamboc da bloke edılebılırse ücüncü dunya savaşı geçıktınlebıhr tRKAÇ kez hukümete gınp çıktıgını anımsıyorum. Bu gınş çıkışlar aralanndakı dostlugu zedeledı ml zedeledıyse ne ölçüde zedeledı şımdı bılemeyeceğım. Ama hıç değılse bır keresınde Mukerrem'in adamakıllı gucendırıldığıne tanık oldum Boyle kenara ıtılmış bulundugu bir sırada matbaada benı görmege geldı ve Ağasından şikâyet ettı. Onun ugruna çok özvenlerde bulunmuştu. Sovyet tehdidi, Çin gerçep FALLACİ Pekı ya Iran? Bazılarına göro izin verın Sız Cmlıler hep Sovyetler Bırlığı nden korkmomak, onlarla catışmaya hazır olmak gerektığıni ylneleyıp durursunuz Ama o korkunc Sovyet savaş maklnosı ile boy olcuşebılecegınizı nasıl duşunebıiıyorsunuz? ? DENG (guluyor) Ha1 Cın fakırdır, savaş donatımı modern degıldır kabul Ama bızlm y^leneklerımız var Uzun suredır, fakır ve eskı aroçlarla donanmış oldugumuz halde lyı sllahianrmş düşmana karşı savaşın sanatını gel ştırmışızd r Topraklarımız cok genıştır, ve bu çok genış topraklar uzerınde ınsanlar uzun surelı bir savaş ıcın r r dayarvmayı ogre ımışle dır. kendı zayıflıklarımız sayesınds duşmana boyun egdırmeyı oğrenmışlerdır Cın'ı ışgalı duşieyen her kımse bunu gozonüne almalıdır Ve sanırım Sovyetler bunu cok vı bılmekteler Pekn ı ve Sarıdenız'.n kuzeyınr11 kı tum bolgeyı de ışgal etseıer, bu b'zım ıcın savaşın henuz başıaigıcı derrektır Çın gözönüne alındıkta, Sovyetler'ın savaş gucü üstunlüğü konusunda mıtoslara gsrek yoktur Bılıyor musunuz, Afganıstan'da, gerıllc ar boyağı etken durumdalar Ve Cın de yenmız oylesıne bol, ınsanımız oylesıne bol kı... FALLACİ Hangl geleneklerln sözünü ettlğlnızl anladım Bay Deng. Kuçuk parmağını kaldırıp, cgelın benim küçuk farelerlm, gelın de başınıza gelecekleri gorun» diyen gdenek. DENG (neşelı) Bakın herşeyden anlamom. Örneğın ekonomıden Ama savaş konusunda blraz bırşeyler bılırjm. Nasıl savaşmak gerektığırri bılırim. B Sovyet hedefi Avrupa'dır FALLACİ Sızın düşuncenıze g&re, bugun 8ovoşo neden olacak başlıca sıcak noktalar hangılerı? DENG llk olarak Ortadoğu lle Cln Hındı'nl sayabılırim Ancak bundan boyle tehlıkelı bölgeler heryerdedır ve ateşın nereden başlayacağını soylemek kolay değıl Uzun süre, Cmlıler ıkı ulkerın savaşı başlaatbıleceğınl söyledıler. ABD v e Sovyetler Ne var kı Ikınci Dünya Savaşı ndan veya daha doğrusu Kore ve Vıetnam savaşlarından berı Amenkan gucü durmadan zayıfhyor ve ABD hep gerı cekılıyor Bugun, savunma durumundalar ve Sovyetler Bırlığı nden korktuklorı da soy enebılır Bu yetmiYormuş gıbl, ıvedı kararlar verebılecek bir polıtık sıstemden de yoksunlar Buna karşılık Sovyetler Bırlığının saldırı halınde ve bir karar olmak durumurda da poltt Savaşı geciktirmek FALLACİ Pekl sonra ? Eğer savaş gerçekten kaçınılmaz Iss, bıraz geciktirmek n« anlam taşır ki? DENG Sonra olacokian görürüz Bırkac yıl iclnde, olaylar değışebılır önemll olan savası geciktirmek, bırkac yıl kazanmaktır FALLACİ Bir gözlemhnl cltl» getlrmeme Afgonlsian oloyı, Sovyetler Içln Iran'ı Işgalden önce hozırlanmış bir deneme batonu. DENG Sovyetler Bırlıği'nin Afgantstan'da kalmayacağına emınim Eğer onlan durduramazsak çetecek hedeflfi ya Iran ya da Pakıstan'dır. Hangısinin önce secıleceğınl soyleyecek durum «Gazete çıkaracaksın» dedı meslekten anlamadığımı söyledım «Anlayan bınlennı yanuıa alırsın» dedı param olmadjğını ılen sürdum. bana kredı buldu gazeteyı çıkardım Şımdı yanm mılyon lıra borcum var Ama bana yarım mılyona mal olan tesısin değen bugün 1 5 mılyon edıyorsa kusur bende mı?> dıye dert yanarak kolay kolay yadsınamayacak bır mantıkla haklılıfını öne surdu Sevımlı hoş sohbet bır kışıligı olan Mukerrem doğrusu benım pek yakın bır arkadaşım değıldı Bunlan kardeşım Doğan'ın da yanında bana söyleyebılmesl içın Ağasına herhalde fazla kınlmış olmalıydı YARIN: ÇAPKINLIKLARI VE YALNIZUĞI Nükleer savaş olmayabilir Fransa'da a§ ın sağcılar yahudilere l.arşı terör eylemlerini yoğunlaştırc [ılar PARİS Federal Almanya'dan sonra Fransa'da da aşm sağcı orgutlerin, eylemlerini yoğunlastırdıkları ve 700 000 Yahudlnın yaşadığı Fransa'do son dort gun lcmde 5 Yahudi mabedı ya da sosyal kurumunun ma klnell tüfek ateşıne tutuiduğu bıldırılmektedir Bu arada. tAvrupa Mıl llyetcl Hareket Federas yonu» (FANE) adlı NeoNazi örgütünün kurucusu olan ve örgütün bu ay başında kapatılması üzenne tMıllıyetcl Avruoa Faşlstleri (FNE1 adlı örgütü kuran tFransa'nın Fuhrer adoyı» Marc Fre derıksen ın bazı yandaş ları ile bırlıkte gozaltında bulundurulduğu acıklanmıştır 44 yaşındo bır banko memuru olan Frederık sen hakkında ırkcı kış kırtmalardo bulunmak yü zünden kamu davası a cılmış bulunmoktadır Frederıksen ıse savun rrasında Yahudılenn hıc bır zaman kotlıam kurba nı olmadıklarını bunun dünyanın sempatısını ve malı yardımlarını elde etmsk ıcın uydurulmuş bır sıyonıst propagandosı olduaunu ıddıa etmısti (ANKA) MACARİSTAN BAŞBAKANI: ÜLKEMIZDEKI SOSYALİST UYGULAMANIN DA HATALARI VAR Dış Haberler Servisl Macaristan Başbakanı Gyorgy Lazar, Polonya'dakı grev olaylarını da değerlendırdığı konuşmasında, kendl ülkesındekı sosyalıst uygulamada da eleştırılerı susturma ve yonetıcıler dıktatorluğünü sağkımo gırişımlerının var olduğunu kabul etmıştlr. Hükümet programınm anahatlarını da acık ladığı konuşmasında Lazar, tbizım devlet yonetımımızde ve ekonomık yaşantımızda da hâlö lıderlerın yardımcılarına ve daha alt düzeydekl yetkılılere danışmadan kendı başlarına karar verdıkleri alanlar var Bızlm sıyasal sistemimlze gercekte ters duşen bu uygulamaları. kınryorum > demlştlr. Polonya da bağımsız Işcl sendlkalannın kuruluşu ve bu sendıkalann kendı konuiarında söz sahıbl olmalarını memnunlukla karşıladıklarını soyleyen Macaristan Başbakanı Lazar ıSendıkalarkj Işbıriıği yonetıcıler Icln yalnızco gerekil değil, aynı zamanda hayatıdır de Çünkü böylelıkle hükümetın faalıyetlerl uzerınde bir sosyal denetim mekanlzması kurulmuş olacaktır,» demiştır Lazar'a göre böyle bir dene tım mekanlzması daha sağlıklı kararlarin alm masmı sağlayacak ve alınan kararların genış kltlelerce kabulünü ve uygulanmasını kolay laştıracaktır. tBlzlm ekonomlmlzln de radlkal değişlkllktere Ihtlyacı vardır,» dıyen Lazar, üretılen molların kalıtesının rylleştırılmesıne acıl gereksinme olduğunu söylemıştır Lazar, Macarıstan'da ekonomık verımlılığln ölcutfl olan standartların artık cağdışı kaldıgını kabul ettıklerinl de kaydetmış, cyenı koşullar ve yeni taleplere cevap verecek değısımlerl gercekleştlremedlklerl ıçin hatalı olduklarını da kabul etrnıştlr. Polonya'dakı olayları da yakından Izledıklerlnl kaydeden Macar stan Başbakanı Lazar «Polonya'nın sorunlarına sosyalıst slstem c»rce vesınde cözÜTiler bulacağını umuyoruz,» demiş Ur. FALLACİ Aslında, klmsenın sovaşacafc vaktl olmayacak. Cln'e karşı savaş dünya savaşı demektir, dunya savaşı nükleer savaş antamına geHr ve nükleer savaş da herşeyin sonu demektir. DENG A^sıyonunuzun bınncı kısmına katılıyorsam da kalan bölumlenne katılmıyorum. Ucuncü dünya savasının bir nükleer savaş olacağını kımse soyleyemez Bana gore tarafların herblrl nükleer sılaha sahıp olduğundan, ücüncü dünya savasının konvansıyonel bır savaş olma şansı vardır FALLACİ Son bir soruya Izfn verlr mlslnlzT Slz kendınıze Cın usulüne gore nasıl bir tyüzde» veriyorsunuz? DENG Hım' Dlnleyin Kabul, hatalar yaptım, hem de bazen ciddı hatalar Ama bu hatalan hıçbır zaman kotü bır nıyetlo bılerek işlemedım Hep lyl nıyetlerım vardı Bu durumda hayatımda bana vlcdan azabı cektırecek hıçbır şey yok Hım' Bakın Dıyelım kı kendıme yüzde elll venrdım. Evet yüzde ellı bana yeter. BİTTİ