Katalog

ONİKİ CUMHURİYET 23 OCAK 1980 Afgan halkı Taraki darbesini başlangıçta olumlu karşılamıştı I SLAM UZMANI BİR ETNOL'OG OLAN B 1 MİKE BARRY 1963 1973 ARA• SINDA 10 YIL AFGANİSTAN'DA YAŞAMIŞ VE BU ULKEYLE İLGİÜ SON DERECEDE İLGİNÇ BİR OE KİTAP YAYINLAMIŞTIR. 0 GÜNDEN BU YANA BİR ÇOK KEZ AFGANİSTANA GİDEN MİKE BARRY TÜM BU GEZİLERİ SîRASINDA, ANCAK ATLA ULAŞILABİLEN EN GERI KALMIŞ EN DAĞL(K BÖLGELERE GİTMİŞ VE COK İYİ FARSÇA BİLDİĞİ İCİN BİR COK KABİLE TARAFINOAN SANKİ KENDİLERINDEN BİRİYMİŞCESINE KABUL EDİLMİŞTİR MİKE BARRY 1972 YIUNDA, ÜLKEDE 200 000 KIŞINİN OLUMUNE NEDEN OLACAK ACLIK SALGININI ÖNCEDEN HABER VERM1ŞTIR BU BATILI UZMAN «COK GUCLU BİR ULUSAL BILİNCİ OLOUÖUNU» İLERİ SÜRDÜĞÛ AFGAN HALKININ SON OLAYLAR KARŞISINDAKİ TUTUMUNU VE OUVYLARIN NEDENLERİNİ ANLATIYOR «LE NOUVEL OBSERVATEUR» DERGİSİNİN MİKE BARRY ILE YAPT1Ğt SÖYLEŞİYI OKURLARIMIZA SUNUYORUZ. buna sahıptır kl, bunlardan bıri Turk asıllı özbeklerdır. Ulkenln kuzeyınde Sovyet sınırı yakınındo yaşayan bu grup So\yet Ozbeklerınin amca cocuklarıdırlar Ikıncı azınlık grubu ise orta bölge dağlarında yaşayon Moğol asıllı olup. şll mezhebmı secmış bulunan Hazarlardır Bununla birlıkte Afganıstan'da. eskıden ben katı saf bır muslumanlıga bağlılıkla somutlaşan bır ulusal bırlık vardır ve bu bilınc yabancı ıstıla karşısında daha da artacaktır Zaten 19 yüzyıldan ben, he'e hele bağımsızlıgın ılanı olan 1919'dan bu yano Afganıstan tıtıziıkle yansızhk polıtıkasına bağlı kalmıştır SORU Bıraz daha ılen gıdellm Acaba bu ülkenın cok hatta cok faz'o kendi ıcıne ka panık kaldığı söylenebılır mı"> BARRY Evet kesınlıkle gereğmden fazla Cok kıyıda ya da cok kendıne özgu kalmış olan Afganıstan muslurrvanlığı sonunda ülkeyi, yalnızlıga her yerden kopmuşluğa ıtmıştır Bu durumda. Sovyet ışgalı karşısında herhangi bır hareketten cok lafı yeğleyen obür Muslüman ulketerlnın davranışlarının nedenını acıklar sanırım Düşünebılıyor muSunuz 1964 yılındo Afgamstan'dan Iran'a gecebılmek ıcın on kılometre yüruinek zo•undo kaldım Ikı ulke sınırındo dar bır patıkadan başka yol yoktu Ulke tam o sıralarda yol yapınına başlayabılmıştı Sovvetler Sovyet Özbekısianını Kabıl'e baglcyan Kuzey yolunu yapıyorlardı Hmdıkuş dağlarından gecen bu yolun yapımı cok guctu. unlu Salang gecıdınde ucbın metre yü'' seklıktedır her kış koskoca bır Sovyet kar temi7İeme fılosunun yoiu acması garekıyordu Mos kova bu yolu yaparken gelecegı duşunmuş olmalı tiksintl yarattığını söylemek gereksizdlr santnm. Ve bundan sonra. blr aılenin tüm bıreylerınln öldürülmesı artık resmı bır hükümet polıtikası oJarak kabul edıldı. Moskova'da yetışmiş Afgan subayı olan bır dostum vardı Bana blr gün dedi kh «Hıc ıstemıyorum ama zorunlu olarak asılere kar şı savaşmaya gideceğım. Cünkü bunu yapmar ısem. anam babam ve kardeşlerım oldürulürler» Gıttı ve savaşta öldü Ölüsü geldığınde ailesl ce naze icın toplandı Ve hemen aılenin başı olan baba hapsedıldı Neden de, üc kışıden fazlasının bıraraya gelme yasağının cığnenmış olmasrydı Bu yasak. repm ıcın savaşırken olen bır subayın cenaze törenınde bıle gecerüydı Ulkede hıc güvenlık yoktu Herkes her an herhangi bir nedenle tutuklanabılır ya da öldürülebılırdı Boskı öylesme kördü ki. ona karşı ayaklanmamak olanoksızdı (DIŞ HABERLER SERVISİ) SORU Afganlı osılerın dırenme örgütlenn bırleştırdıklen soylenıyor Sızce bunların kendı lc çekışmelennı ve geçmış anlaşmazlıklarını bır 10na bırakarak bırieşmişlen olosı r m ' Aynca Sov yetler karşısındakı şanslan n e ' BARRY Afgan savasçılannı küçümsememek gerekır Onlar 19 yüzyılda Afganıstan'ı işgal et mek ısteyen ve Hındıston yolunu acmok ıcln uğ raşon Ingılız Ordularına karşı olağanüstü bir dı renış scvaşı vermışlerdır Ve sonundo unlü 'ngı lız ordusu Afganlstcm da burnunu sürtmüştür. So ğuk bır kışta Kabul nehrınl gecen Ingıllz orduîon tepelerde mevzılenmıs Afgan sovoşcıları torafın dan kınlmıştır 13 ocak 1S43 günü. blr ot üzerın de olüm halmde Celalabad Ingılız gamızonuna ge len cerrah Brydon onaltı b r Ingılız askerının bır haftada öldurüldüğü haberinı getırryordu. 1868 yıtında da Ruslar Orta Asya'yı ellerıne gecırmeye başladıklarmda cetm cevız Afgonistan'ın Ingllizler ıle aralarında bir tompon devlst olarak kalmasını daha uygun buldulor SORU Evet tampon bır oevlet Amo ou Afgonıstan'da bır ulus olmasına yeter mı? BARRY Evet Afganıstan etnık gruplardan oluşan bır mozaıktır Kuzeyde ve batıda oturan Tccıkler Farsca konuşurtar Gercekte bunlar sun ı müslumonlordır ve nufusun %40'ını oluştururlar Doğudo Pakıstan sınırı boyurca çok guclu ve uplü savaşçılar olan Paştunlar vcrdır Bunlar Paştunca odı verılen bır dıh konuşurlar ve yine nufusun %40'ını oluştururlar Afgcnıstan'ı birleştıren sınesmden hanedonlar cıkaranlar Paştunlardır Eskıden Afganistan demek paştun demektı Bunlardan başka Afganistan ıki önemll azınlık gru TOPRAK REFORMU SORU Reıımın hlc değılse yoksul köylülerın desteğıni sağlaması gerekırdı Cünkü, ağatara aıt toprakları koylülere dağıtmışlardı BARRY Bu cok yuzeysel bır görüştur Afgan gercekleri daha değısıktır Colde kim nereye ne isterse ekebılır Asıl onemlı olan su ve tohumun mulkıyetıdlr Aslında zengmler su dağıtırlar ve onların başı kı Sumerlıler donemındsn beri o lagelmıştır Suların emırı dıye adlandırılır Koy ü suya kıra oder ve tohumluk alır, sonra da r bunu ü etımınd9n oder Kabıl'dekı burokratların yaptıkları gıbı hıc kımsenın beş dönurrden fazla toprağa sanlp olamayacağ'nı ılan etmenın hıc bır anlamı yoktur Sonra ağa deyımı uzerınd» r du mck gere< Örneğın kuzeyde Sovyet sınırı yakınında ağalar vardır Ama orada topıak bölunmuştur, başka bır deyısle koîlektff olarak kullanılmaktadır 1960 1970 yı'ları arasında. hükumet tapu kadastro gırışımınde bulunduğunda. her aıle her kabıle orada kendı sectiğı ya da geleneksel olarak bölgenın buyuğü önde gelerrt olan kısının adına kaydettırdıler kendı topraklannı. Örneğın Muhammed X kâğıt üzerınde kırk hek tar arazıye sahıp gorunmesme karşın gercokts bunu sekız kardes yeğenlerıyle böluştü TarakVnın buyük yanlısı bu geleneksel yapıyı görrrlezlıkten gelmesı oldu Hükümet toprok sahlplerınl Kabıl'e cağırdı ve onlara topraklarının beş hektar Ile smırlı olduğunu soyledı Gerı kalan toprakları da başka koylülere dcâ'ttı Itıraz eden toprak sohıplerl. Pole Şarki hapıshanestne atıldılar ve bınlercesı öldürüldü Ostelık. l*ke olarak bu yeni uvqulamadan yararlandığı söylenen köylüler de bu toprakları ku'lanmayı kabul etrredller Ortlor Kabıl'den gelenlerın bllmedığlni. yanl tarım reformunun coğu kez en kucuk cıftcıleri zarara soktuğunu bılı/orlardı Ve onlar diyorlardı ki. clslam yasalarına göre, bızım bu ınsanların yaşamları icın zorunlu olan topraklarını almaya hakkımızyok» Ve işte o andan başlayarak toprağı ışleyen köylüleri ıle sahıplerı arasında, acemlce hazırlanmış ve katı bır şekılde uygulamaya koyulmuş olan toprok reformuna karşı blr direniş bir dayonışma basgöstermıştır Ve bu dırenış tüm bölgelere yayılmış herkes sılaha sarılmıştır SORU Bu dururrda re|lmin vıknması g«rekmez miydı? BARRY Hayır cünkü Sovyet ucoKlorr asllerl bombalamaya başladı Bu bombardımonKir yüzünden gelecek vıl büyük bir aclık cekılmMİ kacınılmaz oiacoktır. SORU Bu müdahale olmosavdı. Taraki Amın yonstıml devrılecek mlydı? BARRY Hıc kuşkusuz 1979 eylulünde l * lusiararası Af Örgütü 12 bınden fazla Insanın kay« bolduğunu yazryordu Bundan iki ay sonra, Tarokl'yi öldurten Amln 17 bln kişinln Oftaaan kof* bolduğunu gösteren bir lıste yaymlocJı Oysa o sırada kendısi lclşleri Bakanıydı Amin'ln bir sdzü kulaktan kulağa yayılmaktadır. Bu söz belM doğru o'mayabılir ne var kı tüm Afganlılar do§ruluğuna inandığına gore bır düşünceyi yansıt mok acısından sirrgeseldır «Yırmı yaşının üstündekı Afganlılar benı llgılendırmıyor» insan Pol Pot'u düşünüyor Bu arada belırtmelıyım kl, Sevvet'er'ın asılere karşı mudahalesı, Taraki ya do Amın'ı değil. Sovyet yanlısı reıımî Işbaşında tutmayı amoclamaktaydı. SORU Peki SovyetJer neden Amln'l bıroktılar ve doğrudan müdahaleyı göze aldılar? BARRY Amln düşecektl ve pek Buyuk blf olasılıkla islam Cumhurıyetı'nı ılan edecek olan bır askerı grup işbaşına golecektl. bu Kaddafl yo da Humeynı türü bır yönetım olacaktı ve doğallıkla Sovyetler Icın büyuk blr başarısızlığı 8lnv geleyecektl. SORU Belki aynı zamonda da büyuk bir tehlike olacaktı İslam salgını Sovyetler Icln blr tehlike oluşturuyor m u ' XXlAtt A B. 0 NIN y&mo,\ KJLLAE AMA KATLIAMI 2 asal olmoyon, yanl yeterll sağlık hlzmetterinden yoksun kürtajın, cocuk yopma cağındakl kadınlar icin onemlı bir ölum nedenı olduğu yapılan araştırmalar sonucu saptanmıştır Nufus ve toplum sağlığı uzmanlarımn yaptıkları calışmalar, dunya uzerlnde her dört gebelıkten bırının kürtaj Ile sonuclandığınt ortaya cıkartmıştır Belki abartılmış gelebılir. ancak dünyada her yıl 40 mHyonun üzerınde kurta| yapıldığı bır gercektır Bu miktarm yarısı yoeol ormoyon yollorcton yopılon düşüklerdır Röportaj: Mustala BALCI BABRAK KARMAL ülkeyi bırleştlrebilecek ml? cünku 27 aralık ışgalı sırasınaa Sovyet kara kuvvetlen bu yoldan gecerek Kabıl e vardılar. 1960 yıllarında ıse Amenkalılar Iran'ı Kabıı'e, Kabıl'l de Pakıstan'a bağlayan yolu yapmaya başlamışlardı Görüyorsunuz ya, Afganıstan her alanda. haita yoJ \e köprüler konusunda bıle yansızdı... SORU Evet ama, bu polıtıka zamonla değıştı ve gıttıkce Sovyetlere eğılim gösterme'/e başladı Bu ne zaman pasıl VP necen oldu 7 BARRY 1953 de başla^ Zahır Şah ın yeğem Davut Han gercek ıktıdarı elıne gecırınce O, ülke yl icinde bulunduğu azgelışmıslıkten ancak Sovyet ler Birlığı kurtarabılır umuduyla Moskova'ya acılmo ya başladı Afqan ordusunun subayları Moskova'da yetıştırılmeye Afgan doâal gazı Sovyet Orta Asvc Cumhurıyetlerme gonaerılmeye, satılmaya boşta*!dı Bununla bırlıkte Davud Hanm iktldan 1964 'le 1973 yılında zayıflaoı Yenıden quclenen Zahlr $a^> ise Amerıkalılara yakınlaştı 1973 yılında Davud Han Kral ı devırdı tum ıktıdarı elınde topladı ve Sovyetlere yaknlaşan yansızhk polıtıkasına yenıden snnldı Cok fozla ılen gıttığıni gec cnladı ve ABD ıle ılışkılennı gelıştırme yoluna dondü Bu cok büyuk bır hataydı kendısı ıcın 27 n'san 1978 de Davud Han ıkt dardan duşunj'dü ve oldürüldü komünıst yonetıcı Nur fVuhammed Taraki ord'jnun desteğıyle baça gectı Bu olav ülke tanhinde b * dönüm noktasıdır Artı 1 Afgamstan Sovyet etk alamna gırmış bu'unrraktadır ••• Kurtaı Yasagının Kurbanlan ••• buna katlanmak zorunda ka'ır Kürtoıı gereklı kıian nedenier sadece ekonomlk değıldır Gebslık sırasında kocasından ayrı'an bır kadmm ayn'd.gı kocasından cocuk sahıbı olması </eva ka r dırma zorta ırza gecme gıbi cocuğun o1masında gereklı o'an en onemlı sebep «doğal sev gnnın bu'unmadığı ve dcğacak cocuğa b r yığn sorunlar yuk'e/en topljmsal nedenler kürtoıı zo runlu Mmoktadır Dr Oğuz A/gun bu konuda şun ları soylemektedır «Bugun gayrımeşru bır çocugjn doğuracoğı sos/oi oiaylor meydandadır Bunlar vahlmdır ve her hclukârdo kurtaı keyfıyetınden daha vahımdır So nı.clorı en hafıfıyle aıle ıcınde bedbahtlıkları doğurmakta bdzen de kanlı olrraktadır Bunun ya rıbaşında ıstpnmedığı ve ekcnomık bokımdan ye tıstır ımesı fevl alade sıkıntı verecek rralı kulfet le'e uinşan gebehkler coau t»re ırjt'daı u=u ler'f •zale edıimeye calışılmaktodır Bunlar cogu zaman sahıoın oldLrrrese bıle hayot boyu bure^eK dart lere mupteia e"nektedır» Y Kürtajın nedenleri Kurtaı hemen hemen tum ekonomık ve sosyal gruplarda görülur. Ancak. kürtaıa başvurma ulkeden ülkeye olduğu gıbl ceşıtll ya? grupları, eğıtım evlıliğın toplumsal önemi, cinsel özgurlük gıbı se beplerle farklılıklar gösterir. Yıne de. ıstenmeyen gebellklerln oluşmosı ve kurtaıın, bu gebelıklerden kurtulmanın bır yönteml olarak kullanılması nedenlerine topluca bır göz gezdırmekte yarar vardır. Gebelıği önleyıci arac ve gereclenn yaygın ve etkm olorak kullonılmayışı. kürta|ın en onemlı nedenıdır Tüm dunyada yaşayan hemen hemen her üc doğurgonlık çağındakl kadının ikısı gebe kalmo tehlıkesi ıle karşı karşıyadır. Bır hesaplama dun/ada doğurganlık çağındakl 560 milyon kadından 360 mıiyonunun bu tehlike Ile karşı karşıya olduğunu ortaya cıkartmıştır Bu kadınların coğu gebellği önleyıci çağdaş arac ve gereçlerden yoksundurlar Yıne bunların coğu, gerek özel, gerekse kamu sağlık hizmetlerinln yetersiz olduğu azgelışmış veya gelışmekte olan ülkelerde yaşamaktadır Bu ülkelerde yeterli düzeyde alle planlaması hwmetleri yoktur.. Gelışmış ülkelerde ıse. bu olanaklann tümünün bulunmasına karşın. düşuk gelır gruptan ve buluğ cağında yeterli alle planlaması eğltıml görmemiş kadınlar Istenmeyen gebelıkler ile karşılaşır ve kürtaıa başvururlar «X» ısınları X» ışınlonnın etkısınde kolcn bir gebe kadın cocugunu aldırmak zorundadır Yıne zehırlı kım \osaı 'naddelerle tenas sonucu zehclenme zararlı ı oc kullanma ya da cenın.n yaşamını teh'ıkeye so kacak şıddette yuvarlanTia ve'a koza/a uğrama ^uru r r'onnda kurtaı kacını"nozd" Gelışmış ülke lerde cenımn ana rahmınde ıncelenerek doğacok cocukto nerhangı bır sakatlıgm olup olrradıgı sap tanmakto ve gerekırse rahın boşaltılmaktadır Kurtaıın nedenlerının olkeden ulkeye onc6kı cocuk sayısından evlı o uo o'mara/a kuitjr ve e&ıtım yapısından cinsel ozgurlüğe kadar onemlı fark'ılıklar gosterdıgıne değınnrştık Gercekten, gelışmış ülkelerde kürtaıa başvuran kadınların coğu 30 yaşından yukan. evlı ve cocuk sayısı ıstenılen sayıya yakın. ya da aşmış olanlaraır Tunus'ta 1976 yılında kurtaı yaptıran her bes kadından ücunun dort veya daha fazla cocuğu olduğu gozlenmıştır Htndıstan ve Sıngapur'da kurtaı yaptıran kadınların yüzde 90'ının evli olduğu. buna karşın, ABD Kanada ve botıiı dığer gelışmış ülkelerde kürtaı yaptıranların yaşının 20 veya dahu kücük ve bekör oldukları saptanmıştır. ABD'de. 1976 yılında kürta| yaptıran kadınların yuzde 74'ü evlenmemış ve yüzde 46'sı cocuksuzdu r NÂSIR TİPİ SORU Bu durumda halkın tepkısl ne oldu? BARRY Yenı yonetım herkes tarafından olumlu karsılandı Afgan aydınları. hatta askerler sonunda Nâsır tıpl. mıllıyetci. muslüman ve ılerıcı bır re|im'r ışbaşına geldığını düşünmüşler ve glrışırm a'k.şlamıslardı Hatta ulkenın azgelışmışlıği konusunda cok duyarlı olan gocebe koyluler bıle (bunlardan bın fcona. «düsunebılıyor musunuz. b r toplu ığne bıle yapomıyoruz» demıştı) yenı bır döremın başladığını duşunüyorlardı Her yerde büyuk bır sevınc egemendı SORU Bununla bırlıkte bır aydan daha kısa bır sure ıcınde her yerde ayaktanma başgösterdı Neden"? BARRY Cünkü. yenı Başkan Tarakî ıle onun lcışlen Bakanı Hafızullah Amın hemen akıl almaz bır becerıksızlık polıtıkasını hem de en goddar bıcımde uygulamcya koyuldular Tarakî acık acik. Sovyet yanlısı bır tutum ızlemeye başladı Dıne karşı cıktı. Kurtm ayetlerıyle başlayan radyo yayınları. proleterya dıktatoryasının sloganlanyla acılmaya başladı Afgan bayrağı yerıne kızıl bayrak getırildl vb Bunlar bırer sımgedır belki ama son derecede de carpıcıdırlar Ustelık TCOKI Amın arasında hemen bır ıdeo!o|ik cekışme başgösterdı Bılındığı gıbı Taraki ve Amın Halk Kt>münıst Partısınden Babrak ise Bayrak komümst partısındendır. Ve bu durumda Tarakî Anın grubundan olmayan komünıst ve sosyalıstler buyuk baskı ile saf dışı bırakıldılar. Yalnızca korşıtlar değıl. ama analan bobalan karılan ve cocuklarryla bırlıkte tüm aıleleri öldürülüyorlardı. Babrak Karmal ölümden Prag'a elci olarak atandığı icın kurtulabıldı Tarakî ve Amin ıkı kücük komünıst partısının üyelerının hemen hepslni öldürttüler 1979 eylulünde ı yalnızca Amın'ın genış oıleslnln bıreylerınden oluşuyordu yönetıcl kadro Ama baskı yalnız orada da kalmadı Cllkenln hemen hemen tüm yetışmış kadrosu oldürüldü Memurlar, Onlversıte rektörlerı profesörler, doğallıkla aydınlor da öldürüldüler Ama bu arada dınsel kışıler moilalar da temızlendl (Sünnl mezhebınde molla'ar şlller de otduğu gıbl bir din smıfı oluşturmazlar. Onlar da öbur yurttaşlar gıbi ınsanlardır) Binlerce Insan korkunc Pole Şarkı hapıshanesıne tıkıldılar. Bu hapıshanede hıc bır sağlık gereksınmesl yerine getırılmryordu «Allah verdı bır kere . • Menapoz dönemi Kurtaıın önemll nedenlerinden bld de gebellğl önleylcl yöntem kullanımında başarısızlıktır. Blrçok cift gebelık önlevlcl yöntemlerl arasıra kullanır. bazılan gebelık riskınl yanlış yorumlartar. Örneğin tmenapoz» dönemıne yaklaşon kadınlar sürekli gebelık önleyıci arac ve gereçlerl kullanmayı cok erken bırakırlar. bazılan bu aracların kullonımını yanlış anlarlar Hele hele. genç cıftlenn gebelık önleyıci yöntemleri etkın ve doğru uygulayabılmek icın zaman ve tecrübeye gereksinimleri vardır. Ancak, bu dönem. onlarm doğal doğurganlıklanrnn en yüksek olduğu dönemdir. Yeterll aıle planlaması olan ülkelerde blrcok ctft gebelık önleyici yöntemleri etkın kulanarak, gebelıği önledıklennden. sadece bu yöntemlerm başorısız olduğu durumlarda kürta|a başvururlar. Uzmanlarca yapılan calışmalara gore. modern gebelık önleyici yöntem kullanan «her uc cıftten bıri beş yıl içerisinde Istenmeyen gebelıkle karşılaşmak tadır». Ağızdan olınan gebelık önleyıci haplarm başan derecesf yüzde 99,7 oranında olsa bıle. salt kullananın yapabıleceğl bazı hatalar nedenlyle, bu haplan kullanan kadınların yüzde 4 ıle 10'u kadqrı gebe kalmaktadırlar. Dünyada her dört gebelikten biri kürtaj ile sonuçlanıyor Kürtajın önemli nedenlerinden birı de gebelıği önleyıci yöntem kullanımındakı başarısızlık. Başlıca ölüm nedeni Yasadışı kurtaıda ölüm oranı normal doğumdakl ölüm oranından hemen hemen sekız kat faz ladır. Saptanan bu oran, yasa dışı kürtaiın kadın olümlennın başlıca nedeni olduğunu kanıtlar nıtelıktedır. Örneğın, gebeliği önleyıci yöntemlerin kul lanımının kısıtlı ve kürtaiın yasadışı olduğu Latın Amerıka ülkelerınden Şılı'de. hükumet yetkılilerınc« yapılan araştırmalar sonucunda ülkedekl kadın olümlennın yüzde 35'ının kurtaıdan kaynaklandığı ortaya cikmıştır. Şill Hükümetınin Y'Hık sağlık bütcesının yüzde 6'sı yasadışı cocuk duşürmeden doğan sağlık sorunlarının cözümune harcanmaktadır. Yine Latın Amerlka'da, mıkrop kapmış ve kanamanın devam ettığı cocuk duşüren blr kodmın tedavı maliyetının bır sezeryan operasyonundan 4,5 kat. blr normal doğumdan 9 kat pahalı ol duğu saptanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nun yaptığı araştırmalara göre, bazı Ortadoğu ve Afnka ulKelerınde. kent hastanelerıne gelen her ıkı kadın hastalardan bırınln gelış nedeni yasadışı kürtaı sonucu ortaya cıkan sorunlardır. HAFIZULLAH AMIN Katı yönetimı tepkl'eri yoğunlaştıraı BARRY Belki, belırli bır öicüde Amo biliyorsunuz kl, 1921'den beri Afganıstan ile Sovyet Asya Cumhunyetlen arasında aşılmaz bır güvenlik kordonu vardır Tacık ve Özbek Kulturlerı tümden Ruslaştırılmıştır Bu uluslorın kendi dlllenni kml alfabesıyle yazmaya başlamaları aşılmaz bır engel oluşturmuştur. Zaten ılk Afganıstan'a giren bırlıkler âo Özbek ve Tacık bırlıklerıdır. Bu bırlıkler gorevlerını yaparken herhangi bir savsoklama göstermemışlerdır. Hayır sanırım Sovyet müdahalesını yukanda ılen sürdüğünüz nedene dayandıramayız. Sanınm esas sorun Sovyetler'ın Afganistan hokkındaki düşüncelerıdır. Onlar Afganıstan'ı Guney Yerren'e benzetmek ıstedıler Yanı, Sovyetler Bırlığı'ne hammadde veren, temelde Markslst ve kendı ıc düzenınl kend, sağlayabılen bır ülke. Bu proıe gercekleşmeylnce Afganıstan"ı tşgal yoluy la yeni Ozbekıstan yapma gırışımı başladı. SORU Babrak, hapıshonelerın kapılarını actı, tutukluları bıraktı Sovyet Ordusu taraTından ışbaşına getırılen reıım. ozgürlüklerl vereceginı ılımlı bır yonetım uygulayacağını söyledı. Uzun donemde Sovvetler Afgan halkını kazanablllr mı' J BARRY Bunca oîaydan ölümden sonra Sovyetler'e karşı amansız bır kin duyulduğunu sonıyorum Ama herşeye ka^şın yaşamı sürdür mek gerek Kentlerdekı insanlar hıncla başeğecekler, kırsol kesımde umutsuz bir gerılla savosı sürecektır Sovyet ordusu gerıılaların ustesınder gelerredığı ı. böıumünün işın1 acliğın ve soğuğun görmesınl bekleyecektır Pakistan da yenı bır Tayland olacaktır. Dunya bu durumda ne yapacok Afgan halkmın geleceğl bu sorunun yanıtma bağlı. Ben kötümser olduğumu söylemek Isterim. Koşulların zorlaması t Kac cocuğun var?ı f Altı cocuğum var. \edmcisine rîamiieylm » t Isteyerek ml oldu bütun cocukların 7 » t Hayır, ıstemedık ama oldu Allah verdl blr kere. rızkını da verır herhalde > « Aldırmayı düşündün mü hlc 7 » c Evet, hatta bu cocuğu da aldırmayı düşün dük, ama cok günaha gırmış oluruz dıye vazgec tik. Bir cocuğuma hamıleyken hamoma gltmemı sıcak cok sıcakta cocuğun düşeceğinl söylediler Ama düşmedl. Benım tansiyonum düştü. hastane ye götürdüler.» t Pekl neden doğum önleyici yollara başvur muyorsun'>ı t Ben hap kullanmak Istedlm Hatta doğum evlndekl doktorlar yay (spiral» taktırmamı Istedı ler. Orada isteyene bundan takıyorlarmış Dokt,or lar bunun hlc tehlikesi olmadığım söylüyorlor Ama kocam Istemıyor. Kaynanam günah demiş AJIahın verdıği can alınmaz demış Kocam bır hocaya sormuş O da cok gunah olduğunu söylemış Ben bunun günah olduğuna Inanmıyorum Cocuk larımızı doğru dürüst besleyemıyoruz. Bu günah değıl ml sankı?» Bunları, Ankora'nın Ismetpaşa semtınde ikt x)alı bır gecekonduda oturan kocası benzın ıs rasyonunda calışan bir kadın söyledı »Cocuklan T I Z I besleyemıyoruz» derken. elıyle besıncı cocu aunun vitamınsızlıkten sırtında cıkan cıbanı kanıt oıarak gösterdL Dar gelirll aıle Icln yenl blr cocuğun ne de Tiek olduğu fıyatların hızla arttığı günümüzde her <es tarafından kolayca anlaşılabılır Çocuk Isteme /en, ancak nüfus ve aıle planlaması hızmeti götu rulmemış. dar gelırlı allenın fdışı kuşu» kurduğu vuvaya besleyebileceğı kadar yavru yapabllmek ıcın ya yasadışı kürtaıa başvurur ve sonuclartno katlanır, ya da cocuğu olur. hem o. hem de cocuğu Romanya örneği Yasadışı kürta! ile yasal kQrta|m kadın ölum lerıne olan etkısl. en belirgın olarak Romanya'do ızlenebılmıştir. Bu ülkede 1966 yılıno kadar kürtaı serbest bırakılmış, doktorlar tarafından hastanelerde yapılması sağlanmış, ancak nüfusun gıderek azalması dıkkate alınarak 1966 yılından sonro kısıtlanmıştır. Bunun sonucu 1967 yılında, kürtaıdan ölumler 1966 yılı düzeylnln ıki katına cıkmıştır. Eldeki son venler, Romanya'da 1966 ve 1971 yıllan arasında kürta| sonucu ölümlenn yedi kat irttığını göstermektedır. Bu süre lcerısmde yasal olmayan kürtaj eskl yasal kürtaj düzeyıne ulaşnış ve Romanya. kürta|ı kısıtlayarak kadın ölümlerinl artırmış, başka hicblr somut sonuca ulasoramıştır. BENZİNLE YAKTI SORU Pekl buna lsyan edenler olmuyor muydu 9 BARRY Kentferde olanaksız demesek bıle cok güctü ayaklanmak. Örneğın 17 ağustos 1979 da dört Hazarî Kabıl'de bir karakolu basıp, silahları caldılar Ücü kactı, bir tonesl yakalandı. moğol tıpınden dolayı Hazarî olduğuna karar verildl. Ve o sıroda icışlerl Bakanı olan Amm, hemen kentın Hazarî böigesindeki pazardan rastgele ücyüz kışi toplattı. Bunlan bır meydana göturdu. Yüzellısının üzenne benzın doküldü ve bunlar yakıldı. Öbür yüzelll kışi Ise hemen oracıkta kazılan cukur lara canlı olarak dolduruldular ve ustlerinden buldozer gecinldı. Bütün bunlar Amln'in karşıtlanna gözdaöı vermek İcin yapılıyordu. Bu olayın. kendısinl ilericl llan eden kanlı rejlme karşı büyük bir YARIN: «Döllenme özgürlüğü»