Katalog

DÖRT CUMHURİYET 27 EYLÜL 1979 ; POÜTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL, ABDİCANBAZ TURHAM SELÇUK Bir Edebiyat Öğretmeni S olım Rıza (Kırkp'nar) hocayta epeydlr tanışırız tstanbul I seJerının ünlü btr öğretmeni olduğunu. tıyatrocu, yazar. şaır bılım adamı bir cok öğrencı yetıştirdiğını bılirim Delıkanlıfığım istonbul'da gecmedığl tcm bana öğretmenlık etmedi, bundan yoksunum Artık emekllye oyrılmış, köşesıne cekllmış, anıtan lîe başbaşadır. Bo) anısı var, her rasladıöıroda yenı bir şey anlotır. «Hoca, şuntarı yozsano'...» derim. Gülec yüzüyle bakar, boynunu eöerj «Ben yazıya, yazmayo alışmomışım > Sabahattın AliVe Nazım Hıkmet'e uzanan bazı onr•an olduğunu. Yohyo KemaJ'in sofrcsındo bulunaugunu, tcmrnrnış edebıyatcılarla gecmışınde ıclı dışlı günler gecrdtğini bilırlm Gecenlerde konuşurken söz dondu dolaştı, Nazım Hıkmet'e geldi. <Hoco Nazım Hıkmet'l tanıdın mı?» dlye sordum. «Neasınden bosla/ayım?» der gıbf boşını ıkı yano sallodi. durdu: «Sen Vedot Ar*ı tamr mısın?ı dlye sordu. tEh.ı dedım. cBıraz > «Bır gün bana Vedat Ar rosladı Hoco, dedl. Nazım Hlkmet Lole Devrı dıye b'r Mm çevıriyor.» cNe zamon oluyor bu'» «195Vde.» tYoni Nazım hapısten cıktıktan s o n r o «Evet» dedl «Vedat ArMa bırlıkie Nişantaşı'nda Nr stüdyoya gıttık. Ben o zamano değln studyo nedır f*lmıyorum. gormedım. Nazım'lo doha önce tanışmıştık. burada bır daha tanıştık Vedat hocoyı getirdım rieril Nozım. bem 6uzdü Hoco sen tyl şıir okurmuşsurt Eh. okurum dedım Hocom dedı. ben Lale Devrı diye btr senaryo yazdım Oraoa bınsı Nedım'm bır gozelını okuyor. Ancak bizım aktor bır turlü omzlo yazılmış şılıi okuyomıyor Blzde Nedım Divonı da vok Acaba ezbere Nedim'ın bır gazelınl bılıyor rnusunuz? Ben de, izın verln belleöıml bir yoklayayım. dedım > Üstod. oturuyor. b^r süre belleğinl yokluyor. bir ştIr cıkarTaya calışıyor «Bır nım neş'e soy bu cıhann boharını» drye başlayan gazelı, sonunda cıkarıyor. Okumaya boşlıyor Nozım Hikmet «Bir daha rfca edeceğlm» dlyor. Bir doha okuyor. «Oldu» dıyor Nazım H kmet «Şımdf banttan bır d nleye'ım » Sailm Rızo O zomano de§ln bont, bando şllr okuma fatan bıimedıömden eppyce şaşırryor Bandı calıyortar. kendı sesınl gürül gurül dınlıyor. Nozım Hikmet. hocayo dönerek: «Cok güzel o!du önümüzdekl hofto Metek mosında kertdi seslnl dlnle» dıyor. Sal m Rıza (Kirkpınar) anlatmasını sürdurdu «Ben Nazım Hlkmet'l 1930 yıltomda Balîacıogiu' nun evmde tanımıştım Onu söylemedtm Hotta bu ev^de, orta ovtıou bı'e ovnamıstık O zamanlar Baltacıoğlu Karagöz'e ve orta oyununa meraklı Idl. Nazım Hıkmet'in de merokı vardı» Aradan yıllar gecryor. Nazrnı Hikmet. yurttofl aynIryor, Salım Rıza öğretrrtenllğlne devam edlyor. Bır gün Istanbul lıseslnde edebiyat öğretmeni iken bir müfettiş gellyor «Hoca.» dlyor «Hokkınızdo bir Ihbar vor. Bazı sorulor eoracağım ıfodenızj alacağım » Soruları soruyor kl bunların her birl, o zaman MllII Eğıtım Bakam olan Tevfık llerı'nın bır hocayı bokonlık emrlne almasına yeter de artar bile... «Hocam o sorulor nelerdı?» «Sabahatt n All ile arkodaşlık etmişainiz. Narım HTtmefın şıırlenii öğretmenler odosmda okumuşsunuz. Mareşal Fevzi Cakmak'ın ölümünde aleyhınde bulunmuşsunuz Bırkac lane daha var» «Ne yaptınız" » «Ben 25 yıllık hocayım, bana bunlan nasıl sorarsınız? Sonro bunlar bakanlığın elıne gectığınde bır öğretmeni ışınden uzaklaştırmak ıcm bıcılmış kaftandır Müfettıs bano sor dedıler, soracağım, dedl Oturdum. bir qüzel yai't dosendım Saborıa'tm Alı'nın okııi arkadoşım olduğunu soyıeaım Nazım Hıkmet'ın Sımavne Kad sı destanı yenı C'Kmıştı pıvasada satılıyordu pıyasadon oldwn. OKudum bir sakınco gormedım asdım Maresal Wn sövled'klenm de şun'ardı Babıalı'den ınıyordum Moreşal ın da cenajesı gecıyordu Hocalar. gerıcıler one gecmışler tekbır sesler ılahılerle cenazeyi gotürüyorlardı. Vay dedım Ataturk'ün sılah arkadaşı boyle gerıcılerın elıne kaiccaktı? dedım » Ne olsa fıoca Tevfık ilerf'nm tutumunu bftryor. Sonı!an boyle vamtlomış olsa bıie basma blr»akım işler ge'ebılır Sokakta Rıfkı Me ul e raslıyor. Boşına gelenlert anlatınco Rıfkı rvielui «Va'iahı senl yarın Bakanlık emrlne alırtar» dryor. •Sen hemen Ankaro'yo git. orada ısıri cozmeye çalış.» «Ben Ankara'do klmsevl tanımam » «Olsun sen bır kez gıt bir tanıdık bulursun» Hemen Ankaro voiuna düsuvor. Eski okul öğretmenlık arkadaşlanndan klme durumunu anlattıysa «Senin Işın Bakanlık» dlyorlar Sonunda Reşat Tardu'ya cıkıvor Reşat Tardu Müsteşar'dır. Oaha kapıdor qırer glrmez: «Buyurun Sallm Rıza Bey» dlyor «Her şeyl blliyorum Dosya önümde Inceledim Slz merok etmeyla Hemen Istarbul a dörün' > Reşat Tardu Demokrctlardart yanaYdı ama. öğretmerıierin derd'm billrdl Niteklm ihbar ederu işten uzaklaştırıyor, hocayı do kurtarıyor. «Sonra? üıyorum. «Nazım'ı bir dohc mı?» görmedinlz 7 ÇİN 79 Çlnii bır yetkılı ıle kcrşılıklı oturup dış poiıtıko konuşmaya boşladınız mı, ne nısbeüıyor ınsan bılıyor musunuz?Soyleşı belırlı konuıara geiıp takııdıgında, gozunuzu bır an yumsanız, sanKı Karşmızda AmeriKan Dışışierı Bakarıiıgı nın Dir yetkınsı. ya da sozcusu var gıbı bır ızlenıme Kaptırabılifsın.z kendınızı . Pek oyie abartugımız kanısınaa aeğı'ız Beikı ae. Çınli dostlar kendılerını yalnızca «kuzey komşuıarınm duşmanlığı»na oyıesıne kaptırmışlar kı. gunümuzde ornegın bır ABD nın bır NATO'nun ya da g&nel o/araK kap ta'ıst sıstemın k&ndı ulkesmdekı cgmıklı varlığma, oncel kle karşı cıkcn bır yurtseverı akılları olmıyor gıb. bır ha'lerı var Zıyafet sofraiannda altmıs derecei k «Mao Taı». doiu yjRsuk gıbı <adehier sureklı teK bır hedefe karşı kaldırılmak ıstenıyor. «Kuzeydekf ortoK düşmana karşı. şerele..» Hasan CEMAL vor Bir lamanlor Endonezyo reiırrvl Çınlılerl ezmlştl. Ama biz sı.ohlı mudchalede bulunmadık, bulunmayı düşünmedik...» Cın'ın dış polıtıkası bugün «Sovyet tehlıkesı» eksenı etra fındo clusturulmaktadır Pekin' e qöre vayılmocı bir polıtHco ızleyen Sovyetler Cm'l kuşatıp boğmak tstemektedlr Onun ICindır kl, Cin. bu kusatmayı yo rıp Sovyetler'e karsı olsun da kımınle olursa olsun. venl ıttifaklar kurmck oeşındedlr Tar! hın CÖD tenekesme atılmava bır dokıka kala Şoh'ın Tohran" ına Başkan Hua'nın zıyoret! bu yuzdendır. Pekın'deki üst djzeydeki bır yabancı dıplomatın soylediğl qıbı «Brezılvc, SI lı gıbt ülkeıerle can cıösr kuzu doıması nıtellğı taşıyan dıplorrotik gösterıler voomos» bu nedenledlr ABD ile vakınlaşrr.o Jaronya ıle dostıuk anlsş ması AET ıle tıcoret an'osmosı Basrc Körfezi'n'ie «Korfez Gü.enlık Paktı»ndan sozetme sl, SALT ll'yi ve yumuşoma"yı yerden vere ı/urması Vietn^m'ı «cezalondırmaı soldırısı. IMP ve Ourryo Bankası gıbt kuruluş loro üye olma arzusunu beiH etmesl... Bunlann tumü Cfn'ın bugünkO dış polltlkosının temel unsurlarıdır. slna Ne olursa olsun! Coyrek yüzyıldır Izlediğinız dümen suyu polıtıkası getlrıp sızi bır sılah ambargosunun Kucağına bırakmış olsa oa: ceyrek yüzyıldır Iztediğlnlz ekonomi polıtıkası bır yerde yozgr nızı bır tür ekonomık ambargonun cengeline asrvermiş olsa da: topraklarınızda venJlğlnlz askerl Cısler, ulusoi güven lığiniz ile bağımsızlığınızı ceyrek yüzyıldır kıskaco almış oJsa da; NATO'nun llerl karakolluğu ekonomlnıze oğır yukler bındirmiş ve ulusal savunmamzı ıpotek altına almış olsa da; tümunü bır yana bırakacoksınız. Ve kadehler yıne de «Kuzevdekı ortok duşmana karşı Gan bey yoni şerefe» dıve kalkacak. Efier kalkmazsa, sadece bız dekı krıpto uzmanlarına özgü sandığımız «kucaktan kucaga teonsı» gecerlı k'lınacak Sanki «ulusri bağımsıziık» dıye bır kavram vokmuscasına !lte de bir «kucakttan dıâer bır «kurağo» oturmak gerekıyormuşcasına.. «Gökte cennet. yerde Hangcow» dlyor Çlnliler Ipek diyarı Hangcovv'un Wr parkında moiarızo bır temlzlıkçı harum. başmda hostr çcpkası işine g(derken. Çın Başbakan Yardımcılarından YAO YILIN, dort Türk gazetecıs'nl kabul ettlğı zaman. «Amerika tyıdır, NATO lyldır, Ortadoğu'da Arop ülkeleri Mısır'la anlcşsınlar, kötu olan Sovyetler'dır» demeye getırdi.^ Çinliler için tek düşman kuzeydeki komşuları... «Beyaz ayılara karşr» Başbakan Yorrjımcısı Oeng Şıoo Plng. gecen yılın araiık ayında Ikl Amerıkalı gazetectye verdiğl demecte. «Beyaz oyılora korsı Ittlfokıtan söz etmlştlr. Oeng'ln dlllnde «Beyoz ayılcr» Ruslar lcln kultonılmaktodır botı basımno göre Ve Boşbokon YortJımcısı Deng'e göre bugün Sovyetier «en tehlikell süper çüc»tür Nltekim Cin Komünist Partlsınin 11 Ulusoi Kongresme (116. 1977) sunduğu ropcrda Boşkan Huo Kuo Feng şöyle derr c Sovvetler Bıriı^' Ue ABD, yert) bır dünya savaştnın kavnoklarıdır. özellıkle Sovyet 6osvcl emDervalizml daho tehlıkel1 bir nitelik taşımaktodır» Bu. kâğıt üstündekl resml bır saptamadır Pratikte, dış pol tıkasmın özellıkle son Iki yıldır, Moo'nun ölümünden sonro gösterdıği yönelişlertyle Pskın dış düşmam ortık teke indlrmıştlr: Kuzeydekl he gemonyacılar, vani Sovyetler. Bu tovır, Boşkan Moo'nun Cm dış pollt'kası ıcın «0c dünya teor'si»yle cızmış olduğu cercevenın btr yano bırakıimosı mıdır' Degil mıdır? Bu konu özellikle Batı basınında tartışılmaktadır «Uc dünya teonsı» konusunda Başkon Mco 1974'de şövle konuşur «Görüşume göre, ABD ve Sovye'lpr BırMğı blrlna dünyayı oluşturur Jcponya Avrupa ve Kanada ikıncl dünyova mensupturiar B'Z ücüncu dunvayız. Ûcüncü dünya muO77cm bır nüfusa sahiptir. Jdoonya nın dışındo Asya ücüncu dünyoya butün Afriko ucuncü dünyoya bütui Latın Amer ka ücuncu dünyaya men supturj NATO deyince... Bu satırlan yazmazdan önce ABD nın Ankara BjvukelcıS' Spıersın ANKA A|ansma verdıâı demecı okuvordum Sayın Büyükelci. Batı Ittıfakımn, NATO'nun, AET'nın eraemlennden söz edıyordu Cm Halk Cumhurıyetı Başbakan Yardım cıiarından Yo O Yılın da Pekin'de kabul ettığl dön Türk ga7etecısıne benzer sözler etmıştl. < NATO konusunda ne dü şünüvorsunuz''» dıye sorunca. kıso ve öz bır yanıt almıştık « NATO, kuzevdekl hegemonyacılara karşı d'renmede oiumlu bır rol oynamaktadır bızce...» Güneydoğu Asya « Guneydoğu Asyo'dakl durumu nosıl değerlendırlyorsunuz?> « Güneydoğu Asyo'dakl okrylann gellşmesınde en büyük ve en önemii neden Sovyetler*ln bu bölgeve eliennl sokmak istemes'dır Oniar tüm Cin Hındl'nt kendı Asva güvenllb böigesı ıcme sokmak Istlyorlcr Sovyetıer bu Istekıerinl gercekleştırmek içln, VIe'"3m b r arac D ' sıich o'aray kullamyoriar Sımdl bölgenın en onemlı meselesi Kambocya'dır Eğer Vıetnam orduları Kambocya topraklarından cekılmezse ve Kambocyo'vo saldırmaya devam ederse Gunevdoüu Asya'da istıkrar sag lanamaz » Hangco^do Batı go'ünün ortasında sefc yaoon C'nl" gencler ancak bu voila saglonabilir.» Washmgton'un do Otodoğu sorunuyla flgılı soyiedıkleri bundan farklı değıl her halde. Ve Kürt sorunu Pekm'le VVashıngton'un Orto doğu'yo doruk polıtıkaiarının geneı olarok çakıştı<3ı bır gercek Benzer bakış acıann' «Kürt Soruru»via llgıll oıarak da saDtamak mumkün Boigede sorunu kurcaıayan, da ha güpluk bır deyişle pormaklayan tek dış güc o'aıak Sov yetlerl gormekte b rieş.vorlcr Şonghay Devrım Komıtesı Bas kan Yardımcısının Chmg Cı ang Otelı nde bae verdığl ak şam yemeqınde de saptodı't r ounu Başkan Ya dımcısı Bav Zao Sın Zı. 1960 larda Bağdat to Buyukelc'lk yapmış Bu bo l< mdan boiçevi billyor Sövle şımiz bir ara Ortadoğu ve Iran'a kayınca aynen şunlan sdyledi: , ± Kürtlert ve Belucllert I «1958 yılında Paris'e gltmiştlm Sobohottln Eyüboğlu'nu gordum Yahu. Nazım Hikmet burado dedl gördun m u ' Nasıl ao'ebiiırim' Bano gösterınef mı? Sen. dedı Abıdın OmoVu tanımaz mısın? Tanırım uyıe tsa ona ge'ecekt<r oroda görürsun Abıd'n Oıno Satnt Miche'e'de oturur Yarın oraya gidellm Nazım Hikmet'l gâ rüruz» Oenı'en gun ve saatte gidiyoriar. «Nazım Hıkmefle oturduk. şorop «C'ik. sürter okuduk Ben basımdan gecenlerf anlattım O da NedımMn şlirlnı okuduğum günü onımsadı.» Hoca anıiarına dolmıştı. «Bir daho sefere de Yahya Kemol'e alt anılarımı anlotırım olur m u ' ı dedl. c. «Olur hocara* ran'da Sovyetıer kışkırtmakto dır. Bu cok önemll bir olgudur.. Bız Sovyetler'e (Sosyal Emperyaiıst) dıyoruz.. Slzinle ortok bır Kuzey komşumuz var. Sürekll uyonık oimalıyız. Kürt meselesı yalnızca Iran'da değıl Turklvede Irak'ta, Surıye de de var.. Sovyetıer bu nesele Ue Ugılenıp nütuzunu genışietmek ister...» Plak takılmış glbiydl bir kere.. Yınelenlp gidlyordu Kürtçe yayın olup olm'idığınj merak edıyordu... Slogandan düşen nedir? Ve Cir» Komünist Pcrtlsınln 1969 do yapılon 9. U'usal Kon gresrnde şu slogan atılın « ABD emperya lızml ve Sovyet revizyonamının saldırı8ı. mudahalesi ve zorbaiığı altında ezilen butün ülkeler. bütun halklar. bırleselim ve mumkun olan en geniş birtesık cepheyi kuralım ve ortak düşmonlarımızı yıkalım.» Bu slogandan artık cABD emperyalizml düşmüş glbldir. Mao'nun «Üc dünyo teorishnde «Bırıncı dünyoda yeralan ABD. «Ikınct dünya»yo kaymış gıbıdır arîık. Özellıkle son <ki yıldır dış polıtıkada cekılen cizgl bunu gösteriyor olmolıdır. Resmı bsigeler ve konuşmalorda yeralan sözcük ve tümceler aks! de olsa. dış pol'tika pratığl bu durumu vurguluyor. Üç haftalık Cm gszımızde edindiğımlz izlenlm budur. Irak'la ilişkifer Çinl! dostların Turfclye'nln Irak'la ilişküeri ve Kürt sorunu İle yakından ügılendıkleri dikkatımızı cektı Halkın Günlüğü Gazetesı GeneJ Müdur Yardımcısının Pekın Otelı'nde Türk ga zetecılen onuruna verdlğı yemek sırasında Idi. Pekın'dekl Büyükelcımız Oktay Cankardeş In de katıldığı akşam yemeğinde, Cm Dışışlerl Bakanlığı'nın temsilcısı. gayet 1yı bir Ingıllzce ile. şunlan öğrenmek ıstedi. Türkıye Irak'takı gelişmelerl nasıl değerlendırıyordu? Ylrmi bir kişinln idamı konusunda ne duşunuluyordu?... Irak'la illşkllerımlz nasıldı? Bağdot'tokı Boos relimlnfn Moskova ile arasına gıderek daha çok mesafe koymava başloması, Pe kın'in Irak'a tlgisını artırmıştı. Halkın Günlüğü Genel Mudur .Yardımcısı Ise. Turkive'da Kıbrıs sorunu Kıbns sorunu konusunda ne düşünüyordu Pekın? Bu soruyu Başbakan Yardım cılarından Yao Yılın'a yönelttık. Kısa yonıt şu oldu: « Kıbrıs meselesl, emperya lızmln müdahaleslnln bir sonucudur. Onun lcin bız şunu ümıt etmekteyız Kıbns'takl Ikl topluluk, Türkıye. Yunanlstan ıle Kıbrıs, yanı uç ülke aralarında anloşorak barışcı yoldan Kıbns sorununu bir cözüme kavuş tururlar.» Şanghay Devrim Komltesi Başkon Yardımcısı Bay Zao ıse eskl bir dıplomat olmasına karşın mesleğıne özgü dılin Incelıklerıne sığınmcksızm Türkıye'nın Kıbrıs'a sılahiı müdahalesinl onaylamadığını söyledı: c Endonezva'da Çiniilec Plak takilmış... Pekl ya bir ABO İsrofr?. Bu ü'keler boigenin masum coouklon mıdır'? Ne dersinlz sa /ın Bc?kan Yardımcısı?... «Ku zevdeki ortak komşuya karşı gan bev» mı dlyorsunuz sadeoe?. Sanqhay Devrlm Komltesi Saskan Yordımcısının blzden •arenmek ıstedığı yalnızca şu oldu: * Turkrye üzerlrdekl en bü yük dış tehllke bugün sızce hangisidlr?..» Ortadoğu'da... t Yo Ortodoğu'do borıt ve tetikrarm koşulu ned!r?ı « Ortadoğu sorununa ge llnce... Bız bütün Arap ulkelerlnln blrleşmeslni ve Mısır'lo Arop ulkeieri arasmda samımı bir illşklnln kurulmasını lstiyoruz. Ancok boylellkle Ortodoflu'da teklkrar sağlanablllr ve gelişeblllr. Ortadoğu'da bonş BİTTJ