Katalog

DÖRT CUMHUBtYET 21 AĞUSTOS 197* POÜTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL TURHAIM SELÇUK Bürokrasi Nerede Ç VE ÇOCUJc BA^AMINI ok değıl bundan yedl yıl önce. Taks.m'den bir taksı 'e bınd'ğınız zaman, sızl on lıraya Şışiı ye go:urur, g°no on iırayo getıirdı Bugün öyle m? YüzeMı üroya gıd p, yCzellı liroyo oelemezsmız Yanı. bundan yedı y j öncekı /,rmı iıroiiK gıdıp gelmeye bugun 300 hro vermek zorunoasmız. Duno korşılık gellrımz ne oimuştur? Olduğu yerde sayrrissa bıle benzer oronda artmcmıştır Serbest rırieslek S2h bı ,ssnız gene öır orando gslırmızce bır artış variır. Işci ıser.ız hadı neyse... Yo memursonız, yondığınızın resm d'r Kat soyıları ı!e, mat scvılan ıle komur parası ıle bu pahalılığa davonmak olcsı değıldır. bugun avanîası yokso gn büyük sıkıntryı ceken kes rrd r Aidtğım rr.ektu&larda, «Ns olur Dlraz da bnlm durumumuza e<j!|i'i!» dıvor'ar Memuriorın djrjmuna eöı'el'm da ne dyelım? Bugune öeğın dev'et. b.zım bıidığımcce nemur demektl Memur kendıne sahıp ckmayınca, de\'et devlet olur mu? Devlet, bif anlofnda, memuruno verdığı pcran n gcstergesi l!e bctıyor savılmoz m ı ' Eır devlet de kıyıdo su almıs yclpalcncn bır eandal gıbı batmaz k:!. Tanıdığım. devletln yüce kotına değin çıkmış baz memurlar vcr. Nasıl gectnırler? l^ıce b.r ev Ktrası 810 bın lıradır Çccukîarını parclı okullarda okuturlor Eh. oldukco ıvi b r yaşan'arı vordır. Aldıklorı paro da dıyellm, 1015 b'iı irradır Gone de yaşıyoricr. Bu aeğırmenın suyu nereden gelır? Devletln memuru vasomak lctn bîr ovanta buluyor. Bulmuvor dersenız. onu benım kuloh.ma onıatın. Gecım zorfuğu hepımızln başırdo. olınonla ycşamanın oianoğı ycktur Bır yerierden, b r şoyler buiup kazancınıza katacoksınız. Yok bunuo boşka türlu coresll, Devletln memuru nomusludvj». Sporun Anatomisi Sporun sosyo ekonomîk yapıdan soyutlanamGyaccâım s:k 5<k yıneledik. Altını cizdık Top'umsal kurum olmanın, bınlerce görunmez Ipte topıum gövdesine l'ışmenm cok sayıda zorunlu sonucu vor. Bu zorunlu sonuçlardon l!kl, belkl de en öneml sl. «boğımiı doğişkenı durumuno gelınmesi, yanı toplumdan bağımsız bıcımde ve kendı dınamığıyle yollarının tıkatı olması... Bunun da amamı, hangl sporlar>n nasıl ve ne amaçla yapılacağımn geneldekı sıyasal topluTisai is*e'te'ce beür'endıĞI . Ceşıtlı orneklenm gormuşB.r boşka, rorunlu sonuç. lop luTun keıd sıns bıçtığı değere flore otekı top.umsal kurumlar orasında yer luimak. toplı.msal Işlev nın ge'eklerinl yerıne getırmek . Sozgelışl. top'um, spo ru «sağlık» aracı olorak gördüğünde bir türlu, teğlence oracı» O'orak de$erler>dırd!ğin» de boşka tur*u, tmeslsk» soydığncla daha da boşka turlü dovranrypr, Bunlardan sonuncusunda, doktor gibı, muhendls g bt. sanaicı gıbi, belll toplumsa! Işlevlerı olan blr me«legMrı gereklerlnın yerlne gatirflebllmosf içln nesnel koşuilorı hazırlıyor, sporculuk mesleğine bıc len değer üstunden emek karşılıklarını belırlryor. Blr OcOncO sonuç, boçıboşluğun yadsınması, bır başko deyışle, kuralları koyaoak, uygu'3/acak, oenetieyecek ve ger ektiğlnde yaptmmlar getirecek btr yonetsel orgutlenmeye gıdılmesı... Bu örgütlenme. Japonya ve Avustralya'dakl gıbt. butunuyıe gönüllO kuruluşlann yetkılerı sınırli bır «Konfederasyon» çatısı oltında toplonmoian blç'mınde alabılir. Soo run bır tboş zamanlan değer fendırnre orocı» olarak gorülrrejtnın doğ2l sonucudur bu... B rissık Amerıka örneğınde gd rülduğu qıbı. muıkıyet ycDisının yonetım yapısını beiirledıgı. bsll' bır spor dalındakl kulüp sahiplerının bır ara/a gelerek yonetım Islermden sorumıu bir Lig Boskanı secitk!eri bır 6'gütle".meve gı^ lebıI r Kuluplerin şırketleştiği, şır ketıerı.nse 60 m!lyar dolar yıllık cırotu b'r spor sanayiınl denetledığl bır üıkeae on dogal, en etk'll örgütlenme bıçımıd'r bu .. Ya da sosyalıst ulkelerde olduğu gıbı, spor örgutü dev!et rılyerarşısı Içlnde yer alabillr. ışleyış ve etklnliğınl devletın yaptirma gücune bağkır. Bu da, sporu, mutlako denetlenmesi gereken önemlı blr toplumsal kurum. devlet polıtıkasının blr parcası olarak gör menln doğol uzantısıdır. Sporun ttoplumsal kurum» olmaktan geien zorunlu özeliıklerl, görüldüğu glbl ilglno dengs durumları yansıtıyor. Ama bu dengelerden en onemlisı. hatta belırleyici olanı, buroya kadar hlc sözünü etmedığlmiz bln... Kıtle sporuy» lo yanşma sporu orasında ku* rulanı... (Sporun ldeolo|isi» cte dlyebılırız buna... Doç. Dr. Knrthan FİŞEK S.B.F. ÖĞRETtM 0YESİ Sporda seçkinciliğin iki boyutu Evet. devletln memuru, hosa toz kondurmayır, nomusludur omo söyleyin lütfen bana. bu kozaiıian paraykı yoşanobllır mı? Yaşarvr dlyep berı geısln, ben ona avantosının nereden geldığml sorarım. tVay. sen devlet roemuruna hokoret ml edTyorsun?» «Haytr efendım, tersıne devlet memurunc arfca cıkryorum.» Adına börokrosl dedlğlmlı keslm Os'nerHı'nm vtkılıa dönerrlraen berı devlsre hep ogemen olmuştur Devıet. eşıttır burokrosl Idı Cumhuriy'et de rremurunu rieo koliomıştır Cünkü cumhurıyetl kurnnok üzere S'vas tan Ankora'ya dcğru yola cıkan'orm pcrosa! yoksuüoğu be'Iıd r. Heyet: temsllıye butün parası He 20 vumurta. 1 okka peynlr, 10 ekmek alınabılmlştir Bınlten arabolann benzlnlnl de Sivas'dokl Amerlkon Koleil ormog"an etmıst'r. Osmanlı da, cumhuriyet de memuruno bakmrstır. Cumhunyet dönemınde yatılı okullarda okuyabıieoler her zomon 8ir*lenno g yecek blr şey. konnlorına dolduracak stcok blr yemek bulmuslardır. Sıv/H de, askerl de geclr»cek kaaor poro olmıştır. Arrto currhurfyetten sonrodır M bflrokrmt <Jev(et elty» ta Wşl zertgln etTienın oracı olmuştur, günümüzde bellntn bukülduğönâ. kendı esertnm eyuncakiıjnv ettıfimt ^nlomıştır. Burokrosl glbl, yapay blr burfuvayi da yarotmok Istemışızdır Bugünkü burıuvayı da bugunku zenglni de dofiuron burokrosıdır Kendi yarattıflı yapay dev, eibe» Wr gun gelecek kendini ylyecektl. Blr yargıcla tartışıyorduk. KenoTnl devlottn yosol bekCisl sayıyordu Tanışmo geldı. tx»ıt benzetmelere oayandı. Sordum: «Komünıetım dtverri lcerl tıktın mı?» «Cok tıKtım » tBen kaoltalıstim fy «Onu ne dıye tıkayıml» ciklsı de bırer duşünce biçlml değ\\ mi?» € Hayır. komünistlik suctur.» Bunco yıl bur]uvo. kopltol'st yorotacogız diye burokrasıyı kullanonlar. bugün burokrasl geçtm stkıntısı ıc<nde cırpınırken bıyık altından güluyorlor. Komunıst tehlıkes*. komunıst avcılığı bicımınde bır ulusun dlkkat'ertnl boşka yano ceker, bır yandcn dn kapıtalıst adı altında rengin ye'ıştırırsen. uıusol gelırden paytnı aiam<u surunursunt. »Onunla onun ne llgisl var?» «ligısı o'duğu tyıce onloş'ld'» Cumhuriyetın memuru. demokraslnin memuru slmd) Cel'c catan koallsyontu dörtemm memuru... Hepsi de memur ama. bın hıc olmozso yaşoyabilıvordu, öteki sürCmuyor Ecevıt de Demırel cfe memurun elınden ar\ k tutamaz Memurun durumu bır Ecevıt, Dem.rel sorunu da değı d.r Anık memur maaştarına bıle İMF bakıyor. BlUyor musunuz? İMF He slyosetctnln yonıbasında pozan.oo gırısen memurdur Pazarlıkta uyuşma sonucu n^oasınöan $ıkâvet eder> gene memurdur Ce''Skrye bokın. devletln rfemuru sendıkol hakıormt IstemeK lcın bıroz dıkeleoek cısocOtur yerinei» dlve eünde copuvta onu nizayo getlren de gene devletln memuru değıl mıdlr? Burokrası sıyosetcıye co* dırenmlştlr, hokkıni vermell . Ama öyle Dir qün geimış. buriuvozı burokrosıyl tejiıc a'mıstır Bugun devletln icinde görülen cel.şk» bOrokras ıle burtuvozmın cotısmogıdır 8ıri dsvlet! ber> yo netecs<5im a<ve puç^k cıforıyor, oteki oen yöneteceğ'm banc Voiaviık sağio dlyor. tBızım devletten cok dövlzimîz var. sıkıntısi cekıien rnni'an getıreiım, gumruĞunü vere'lm ama dövizleri nereden buı.iuöumuzu bıze kımse soramosın.» Bu ne demektir? bO'okras1 bono 'kticîarcta oMuğum hcHe »ngel ben t>u buroKrasiye da^anarrram, sjrundürurjrn cnu.. demektır Pcra tiabaian öyte gDc'emflter M ortık şunco yuı vıl'ık Durovas PIÇB'nı osmok ıst^or'or Iktıdar bizdodtr, burokrası onumuzden ceUılsm dıyorio/. rÇekü' ..» «Çekıimem ı «Oyle ıss suründOrurum.ı Gorunum ortndadır. Yryıcl tokımı ekonomice guctenfl* ikDdor o(mu«, kendı ıkfdarmm karş>sırwic kımseyi ıstsmlyor. Hatta ortak da olmıyor. Beyter us«un Yiylcl takımının acımasız Iktfdar gösterisinde butunduğu b.r yerde memur. klmınle ortaklık edeceginı bllecek. karcrını verecektır. Memur tokımının gelecpktek! ortağ yıyıc' takımı değıt. o!sa o!sa gencHıî'ne karşın emekcl kesırrldlr. Emekcl keslml de ortagnı bektlyor. öyJeyse? Memur Wr Işcl dırenlşinde bln klşıyi Içert tıkmo kararını kim n Içın verdiğlnl bflmelldir. vardır. Biri ırkçılık, öteki sosyal Darvvinciliktir. Spordaki iktidar yapısı ülkenin iktidar yapısını clduğu gibl yansıtır... ute yondon. Amerikan spor sonayıının en önemlı tefc oöeel olan «seyircl» olgusunun trtbünlere ya da ekron batırm cekilmssl. orada artorak tutut* ması, <en lyl» sporcunun «en lyı» biclmde spor yopmasını. o da cok lylyi lyiden, rylyl de orta ve kötüden ayırocak blr •ayıklamo» sıstemınm oluşturulmasını gerektirıyor. Amertka'da llkokuldan başlayorak üniverslteye ve oradan profesyonel llglere uzanan kapsayıo blr spor örgutunün vartığma bakarak. bunun «kı«e sporu» lcin ge'lstlriidıöl sanılmasın. Sporcuyu profesyonelliğe, yan! mesleğmin doruğuno hazırlayon bır avıklama elstemkllr bu... Yeteneklıyl yetencKslzden ayıran, her aşamada eiek ustünde kolmoyı bcşarabilen ılkokuldon lıseye. lıseden ünlversitaye, oradan da prolesyo» nel llglere ulaşttran bir nakliye koyışıdır. Bu da IkL Blrl yonsmoyi, öteki Bporunu yadsıyon kars^t uctokı bu Ikl örneğ! gördukten son ra, sormak gerekln Ooğrusu nedir? Yanıtını daho önc» vermiştlk: Ikls'nln ortosıdır. Her yoştan Mşlye yomtn we billmsel bicımde spor yaptınlmoctıkça, yarışma sporlan sıstemınden Ostun sporcu cıkmc•ı roslontıya bağlıdır. Basarı ktslsel, dolayısryla a^clcld'r Doğru llke şudun Ostün sporcu ureten bir yanşma sporlan duzenml besleyscek tek kaynak yaygın ve örgütiu blr k.tle sporu uvgulamak; kıtle sporunda başarının tek ölcütu de yaygır blcır.ide spor yapan blr kıt!9den düzenli bıcımde ustürt sporcu çıkıp cıkmadığıdır. Spor, sosyoekonomik yapının doğal uzantısıdır YÜZME HAVUZLARININ, TENİS KO RTLARININ VE GOLF ALANLARININ BUGÜN BİLE ÇOK YERDE SİYAHLA RA, YANİ AMERİKAN NÜFUSUNUN YÜZ DE 15'İNE KAPAÜ OLUŞU, IRKÇIU ĞIN EN İLKELBELİRTİLERİNDEN BİRİDİR. *•• «Sporun Anatomlsl» boşl>9» oltnda slmgelerden. sportoplum köprusunu kurmado bu Simgelenn nası! kullonıldığından soz ettık. Topliırti yopısrylo gırdığı ılısklden sporun nosıi etk'lendığınl. kendlnden gelen özell klerın hangı süreclerl Islett.ğ'nl gordük. K.sacası, sporun evrensel yanlarını, dunya genelındekl konumunu değerlendırdık. Ama genell özeHe pekhştlrmek, bılımsel cözumleme oroclarının oze! tfurumla' a nasıl uygulartacoğını ornek olaylarlo göstermek de gereklı. Hatto zorunlu.Onurt lcin d Z'nın SOP vazısında konu Turkıye Amo, gelm'ş gecm;şı ıcğı ctcığıyla Turk.ye sporu değ.l... Yainızcc bır kesitl.. Konu. ycsa oereğf *oorumuzun terreı O"qjtle^me bır'it» . doiovsıyic vazoecılmez dges ve ıtıc* gücü o an kjiâpler.. Tfırtf ve'de soorun toc um yaO'SiylO a rrtığı ıiışky' ku'üpcülOVten dona carD"ı b c Tid*» se'g îeyece^ Dir ık'ncı olgu vok.. , TÖRKİYE'DE KULÜPLER Oon ceklldller. Moo TseTung, o yıl dunyo ulkele'.n.n bunoan böyle Taıvvan'lo spor yapnn arına karar verdı. ıce donerek uiKesını 3 O mllyon sporcu iC çın genış ve czel bır arttrenmcn olcnınc donCş'urdu» (Put noT, 32 33! Gozlem süruyor: «1960'ların ortalarında Kültur Devnml Cm'ln ustune kasırga fl'bı cöktu... 1965 yılı Dunya Mcso Tenıst Şompiyonasmdo kazamlmadık ünvcn, almodık kupo btrakmayan Cin Ulusol Masa Tenısi Takımı anında gozden kayboldu. Uc kere dun ya bırıncısi olan Chuang TseTung, spordakf başcrılcnndar» kaynaklanan bir #kışl oullaşması' yarattığı »cın, duvar gazetelennde Kızıl Muhafıziarca en sert bıcımde eıeştırillyordu. Sesl duvulmaz olunca öldurulouğü 6cnıldı Ama. Chucng ve büf'jn eskl takım arkadoşları, Cın'le Amerika arasında tmasa tenısi dıp'omaslsi» boöloyın ca, 1971 yılındo safl scllm ortova cıktılor... Ne ıv H Cin aıt'k mosa'an egemen 'Johnscn. 93). mllyara yakloson blr ülkenin ısrarlı biclmde «şampiyon sporcu» çıkcrmoması, üstelık masa tenlsl ve voleybol dışmdakl spor dallarında dünya standartlarının cok oltında kalması ıtk bakışta şasırtıcıdır. Olasılık kuramını ycdsıyan bu llglnc durumun kökenınde. sonı rız. kitle sporuvta vorışmo spor lan arasındakl llişkınln yonlıs kurulmus olması yatıyof. önce dostluk, sonra yanşma . Çin Halk Cumhuriyetı'nın spor Ideoloıısını temellendlren, spor politıkasına yön v&ren kc zandırmayı butünüyle 'k.ncl plo r.a ıterek hatta yadsıyarok, dcstlu<ju one cıkoran llke bu. Soor yapmanın bu ıkl blcımlnl avrık vcnı nıteiıkce farklı 80vcn. çeniş kıtleierin billmsel bl cımde spor vaomolarını vansma sporunun vazgeclmez temell yanşma sporunu da kitle sporunda başarının doğal ölcütü olarak benımsemeyen blr anlayış bu... Oyle olunca da, ara kjrındo organlk boğlar bulurv mosı gereken ıkl olgu, birbirlennden soyutlonmış olarak vorlıklarını surdürüyordu. Kıtle sporuyla yanşma sporu arcsındakı bağıontıyı yanlıs kur manın karsıt uctokl örnet}! Bırles'k Amer'ka'don... Eskl Yunan'da ve yakın cafl Ingıltere'sinde olduğu gıbl. Bırleşık Amerıka'da da sporu uzun sure yalnızca soylular ve zengınler yapmıştı Anımsoyacağız, bu gelenekten ılk kopmaiar, blr onlamdo Ilk profesyoneı sporcular güneylı buyuk plantasyan sahıplerlnl eğlendır mek. övundurmek lcin döğuştürülen kara köleierdl Ancak, eok gecmeden. spordokl yüksek gelir potansıyelinm değerlendirllebilmesl içın genış halk kıtlelerınm spora yoneltilme'erl gerektıği anlaşılınca, sporda kl dar ve seckıncl tekel de ken dıliğınden dağılmaya boşlodı 1870'lerın ekonomık bunalımt. yaygınlaşan ışsızl'k, âzellıkle maden ocakiorındo yayılan grevler de bu 6ürecl hızlandırdı. Gercek oniomdokl Ilk kulüplerıe profesyonei sporculorın Pennsylvonıa'dakl kömör ocak larından cıkışı bu yüzden rae* lantt değıldır. Amerıka'da spor «seckincl» blr anlayışla doğmuştu. Bugun de seckincıdir. Ama, şu farkla seckınlığin ölcütu artık zenglnllk ya da soyluluk d«flildir. Secklnciltğtn tdeoloı* ptonda İki bellrme blcımı vordır. ilkl ırkcılıktır Gercekten de, yuzme havuzlonmn, tenıs korflannın y« golf alankırının bogürt bıle cok yerde siyahlora, yanı Amerıkan nöfusunun yaklasık yüzde 15'lrte kapalı olusu. ırkçılığın en itkel belirtllerlnden bl rldır Asıl önemlı olanı. belll sporfarda elde edilen basarıların derl rengıne bodlanması eğillmidir. Sıyahı da bunu yapmoktodır. beyazı da... 1947 »tlına kadar yalnızca beyazların oynadıöı. IrlbCnlerdeyse ock en der »iyoh renge rosıandığı «uiu sai spor» beyzbolun hızla seylrci Hgısinl yitirmesinl. sıyah sporcuların g'dersn coğolmasına, tokımlorda coğunluğa gec mesıne boğlayanlar vordır. Çok parlak spor yaşamlanna kor$ın pro'esyonel bevzbol. basketboi ve futbol takımıarının bosına sıyahların getırılmeyısıni tslyahların kafası çalışmazı gerekcesıne bağlayan kulup sa hiplert vardır. Spor olanlarındo elde ettlk'erl başanlan Sfyah ırkın beyazo Ostunlüğüyle ocık loyon karoderilı sporcular vardır (Sıyah ırkın Cstunluğü» gö rüşüne katılmayan amo, sonucta bırieşen bevazlor olduğu glbl tSıyahların ycptıkları spor lordo başorılı olmoları, beyoz Insano gore, HkeUere cok doha yakın oimalanndondır. Doha düne kadar. siyah Insonın koşup sıcramosı, ormondokı ölüm kolım savaşının blr parCO8rydı» fCrorrmell. 6). Seçklncfllğln Iklnct bellrme blcfml Sosyal Darvvincılık'tır «Sosyai Dorvvtncl antoyışa göre. toplumlor, herkesın herkesle yanştığı, gücsüzlenn ovtklonarok güclülerın hızla doruğa eıktıklorı bir toplumsal oyıkiantna söred Idnde celikleşirier. Bu pKttokrotik, secklncl ve oto ritef Ideolojlyl benlmseyenler, O ondo Ostte olup butün parayi eilerlnd* tutomardır» (Hoch, Amertko'da egemen olon •eçklncl spor kteo|islnin bu Ikl boyutu Ikl ayn yonden, Mttev yarışma sporu dengesıne etkl yapmaktadır. Bozi sporlonn slyohtaro kopolı tunılmosı, slyahların cok başanfı olduklan bazı sporlora do beyazların ancak smırlı biclmde yönelmelerl, Amerıka'da yapılan spo run başıno «kıtle» sdzcOğünün eklenmeslne elvermıyor. Bu blr. ÖLÜM 1940 tophımcugerçekçl edebiyat kuşağının temsilcılerınden. ozan ve yazar, uvemlz degeıD KAYNAKLAR Pat Putnam «A Great Pionos Forword for Chlna». Spcrts lllustrated, Saptembsr 16, 1974. Wi)lıam Johnson, «Foces on o New Crıına Scroll». Sporu. niustratsd. September 24, 1973. Dean Cromwe!l, Champlonthlp Tecnique In Trcck and Fletd. McGrcwHıü. New York, 1941. Paul Hoch. Rlp Off the Big Game, Ooübıeday AnchO', New York. 197Z Blr Olkenln spor poJitlkasının özünde ckltle sporuyla yonşmo sporları arasında hangl noktoda denge kurulacagı» «orusu yatar. Bu sorunun yanıtı ülkeden 01 keye değişır Tcban tabana karşıt olanları vardır Sozgelışl, Bırleşık Ameriko'nın spor Ideolo|ısl kitle eporunu yodsır, Cın Halk Cumhurıyetı'nın ıdeoloi'Sl de yorışma sporiarını... Ovsa, gercek. ikisinln tam ortosındodır. Gözlemc ierin gfizOyle Cln ör neğfm görelım. «Cmlıler 1954 yı lırtda uluslararası yarısmdor Ömer Faruk TOPRAK'I 20.8 1979 pozartesl gunü yltlrmenln octsı lclndeyiz. TOm yosomını toplumcu gercekçl edebıyat sovaşımıno odomış olan arkcdoşımızın cenazesı, 22 8 1979 carsombo günü Kadıköy Osmanoga catnıi'nde kılınacok ıkindi namazından sonra Karacoahmet Mezarlıjında topraga verilecektlr. Aüeslne, crkadaşlarına, Oyelerlmlze, okurlanna boşsoglığı diler, her zaman yosayacak olon anıet onünde saygı He egillrlz. TurkJye Yazariar SendfluMi