Katalog

oösr CUMHURİYET 19 AĞUSTOS 197Î POLİTİKA VE ÖTES1 .MEHMED KEMAL, SULCANBAZ HiHM. KM£ ZiYAPEEJKEM TURHAN SELÇUK VA Aftl HvvfL, YA AKt3AKSANA i İ 5 Yuvarlak Masa Yuvarlak masa ge!ene§ı. bıldığim kadanylo, Ankara'nm Kcrpiç'mo özgudur. Gerrı Kcrpic'in kcpıdan gırince so'a düşen salcnda görkemli bır Amerikan barı aa vardı ama, eskilsr yuvarlak nıasaJa oturmayı yeölerdi. Bu rrıcsanın ünlülerı de Akagünduz, Nurettin Artam, Adil Akbay. Ahmet Mutiip Dranas'tan sonro yenı parla/an gençiercı. Bazı bJroKrct!ar da gelmez değıldı. Ahmet Salih Korur, Mümtaz Toıhan, kaaastrocj izzet Bey, Mallyeden Fevzı Magat yuvarlak masa müştsrıierındendı. Vall Dılaver Argjn'u aa unutmoyahm. Istanbul'da bazı meyhanelerde yuvartak masatar fconduğjnu ıjoruyorjm. Bellı kl Karp.ç'i duymjşluklan vcr, özen.ycriar. içkiü yere bir yuvartak masa konur da, acaöa onün eski mC'şteri'eri de sa§!anabii:r mi? işın puf noktası bundadır, pek koiay sağlanmaz. Akagünd'jz, bir zaınanların en çok okunan yazarlanndan bırıyci Bızîer onun cok ünliı yazılar yazdiğı donems yetışernedık. Bizım mascsma oturduğumuz yıllarda üstad bır «siyasa! menkOp* gorünumündeydi. 1846 seçımier.nda mstL'Siu'k 'ısîesmden CHP adını sflrns. 1950 da Demokratlar geldiğinde de eMnden tutnr.uşıardı. AnaGolu Aıansı Yoretım Kurjlu Cıyeiğı bile onun geç.mni soğlamasıpa ystı/ordu. Siyasette Kison bir kez duşm^ye görsün, ciebelend^kçe kuyunun dıbır.e doğru batar. Aiotur*a sıyasetciue vefa ycktur. Akaaündüz, cocuksu mavl gözlerlpîn ardından fcaYan vumuşacık bir insondı. Balkanlardan bır cığ gibı koFiıp gelen siyasetçilerle birtıkte Anadclu bozkınnc ırm!şti Artık re geîdiöl yerler biz'mdı, ne de oralaro dönebilirdı. Ankora bağlonnaa, önce Dıkmen'de, sonra Keçlören'de oturdu. Di*m3r,'de otururken, bağ kuyusunun öründe bulduğu yaraiı bır ytion!a tiost OITIUJ. Sofra artıkiarı ile beslediğı yılan öylesırce evcıl'.eşmiş ki, bir kedl. bır köpek çibı evin içinde dolanırmış. Avcılığa meraklı üstad. tavşan yerine yılan besler olmuş. Artık yerinda yeller esen unutulfnoz Korplc gecelerlrden bir'nde Akagünduz'den bir fıkra diniemıştık. Aklımaa kaldığı kadarı>!a cktarmcya çalışayrn Olay. üstadın cnlattığıno göre. Abdülhamıt döneminde şehrernın! Rıdvan Paşa ıle, Kara Sait Paşa arasında geçıyor. Kora Salt Paça, Selımlya'de komutandır. Muzoffer Bey da paşonın yaverı. Ricîvan Paşa, ata meraHi olduğu Icin clns, güzel bir Arap k'S.cğı olmış. Ne olsa bır kısrak, dellendırrr.ak istlyor. Haber ver,yorlar kı, Selimiye komutanı Kara Saıt Paşanırt a^ınnda cms bir aygırı var. Eh, ondan dö! alınabilir Rıc'van Paşa haber sadyor. aygırdan döl almak Istedigtm b'ldiriyor. Sırmalı bir yover gelfp, Soıt Paşomn yaverne dirumu onlatıycr. «Rıdvan Paşa hazretlen biraderinlzln selami vor, gözlerinizden öpüycr. Saroy harasıno bo^lı. ahırtnızda buluncrı aygırdan döl almak istıyor. Ne er.ıır bayurur•unuz?» tGönder Muzaffcri» Muzaffer Bey dışan cıkar, fakot kuşVulu oluşu Poça'nın gözünden k3çma7» Bsraz sonro yenlden icerl gırer: cPaşa hazretleri. oygın «mrtnlz gereğl Q&rıa'»''9<*flte, «mriniz baş üstOne ama. bir dileğım v a r j tEâyle bakayım Muzaffer ne var?* «Şey efendım, hanı oygır saraya bağlıdır da. PadV çah etendımızın atlarına ne kadar meraklı oiduğu...» tAnladım. gönderme Muzafferi> «Başjstüne efendim.ı Bıraz sonra yeniden girer. «Ne Istıyorsun Muzaffer?» «P35am, boğ:şiayınız. Aklıma bir düşunca geldf de...» «Nedir oğium?» «Hani, yok mu ya, aygır meselesl...» «Aygın göndenredln değil mi?ı «Izin verînlz Paşam.. Şey.. Düşündüm kl, Rıdvan Paşa hc^rstlerl. yuce kişüiğıniz glbi Padişah efend'mizln gözbebeğld'r. Hober a'ırlarsa, en lyl adamım Rıdvan kırk yılda bır aygır Istedl, en ivl adamım Sait..» «Hı anladım, gönder Muzaffer^ Bır süre sonra: «Ns var Mazaffer? Aygın gönderdln ml?» «Paşam. bir türlO lş!n içlnden c'kamadım. G5nd«rmesine gönderelim. Fakat, 6arayo sormadan flânderdl dlye nafıyelsr |urna' edeılarse?» tGönderme Muzafferi» Bir süre daha gocer, yaver bir kağıt aimak Czere lceri girer. «İyı ettin de göndermedln.» «Fakat Paşa hazretlerl, önemll b!r noktayı sunmama Izln buyurunuz... Dıyelim kl saraya yazıp sorduk. KUŞKUsuz verın dye bir onay cıkacak... Ya bunu Rıdvan Paşa r hazratierl duyar da, ya öyle rr, . derse. Pasa kardeşimdon bır avgır Istedırn. o da baca Inanmadı, durutnu saraya sordu derse. gıdıp sarcya şikayette bulunursa, hanı çıkcyet değıl da sızlamrso...» «Gonder Muzaffer!..» Paşa'nın zihni ryice kanşmıstır. Biraz sonra yaverl r karşısında go unce: «Inşaallah gonderdin MuzafferT» «Hcyır Paşam.» «Nsden?» cKendi akhmca tarttım. bictim, cyarladım...» «Eee sanrc?» tŞey PaşaiH.» «Yıne mı bir sorun?» ;Evet Paşann. şöyle bir şev dOsündOtn. Rıdvan Paça hazretlerıne haber gördereiım. Dıyelim ki. aygırın «aj bacağı bıraz oksıyor. yürüysırıyor, Su yüzden...» «Evot, bu yüzden?» «YCıce devietlilerinm kısra3ım buaya gönderniz.» «Hay Alich senden razı oisun Muzaffer. Bunu. bona, daha önce nıye söylemedtn? Yaz Muzaffer kısragı gonderstnler!» «Fakat efendim?» «Gene ne vor'» tBu Kez de sarav havvorlarına dışardan kısrak dor.lıyor dıve... Earoyo Iurnal...» «Yaz Muzoffer gundermesınler!» «O zaman da Rıdvan Paşa hazretlen yazıma yanıt rilmedı...» «Yaz Muzaffer gönderslnlerl...» «Padisah hczretlerl, |urnalcılar...» «Yaz MuTaffer göndermeslnleri» «Şsy efendlm.» «Def ol Muzafferi Aygın da. senl de gözüm sin artık!..» AkagOndüz, değeıii bir yazar olduğu kadar, güzel konuşan bir sofra adamıydı da.. Sporun Anatomisi Ulusal ve ulusîararası duzoyde spor, yalnızca seyirciye seslenen estetik. fîzik ve teknik bir süreç değil. sporcupnn beden ve kişüi^l ösiöııda etki ve lsterleri olan, tam gun çalışmayj gerektiıen bır taeslektir. Bir znmanlar kural, bupun bile oPmpiyatİpra katı!tnanaı ön koşulu olan «ama türlük» elbeLte bu golişmeIsrden etkilcıunezlik edemez tU. Edemedi. spor dunyasında dort tür «amatör» görüyoruz. Yeri gelinca btınlara bir b3şincisiru ekleyebiliriz. tlk tür «amator», yanşmayı düzenleyenlerden «masraf» adı altında ödeme görenlerdir. P.ussell turü söyle betimliyor: «Iyi spcrcuysanız, seyirciyi da çekiyorsanız. profesyonellera vcrdikieri paranın aynısını «masraf» adı altmda size de verirler.^ Koştuğu her metre için organizatörlerden 1 dolar alan bir mesafe koşucusu tanınuçtım. Bir gun. gişe gclirieri. koşacagı mesafuden 54 dolar eksik çıktı. Koşnıaaina koştu. ama, ipe 54 metro kala adelesl çekti, topallayarak yarışı bıraktı... Bir başka kazanç yolu. New York'ta otiirup Kalifomıya'da adre3 göstermektir. Pist mevsimi «çılıp da Doğu Kıyısı yanşlan başlayınca, unıü atletler. her hafta bir kenttedirler. Philadelphia, New York, Boston ve Washington... Her yanş tçin Kaliforniya'dan bu kentlere şridiş dcnüş birinci sınıf uçak biL.ı vcrirler. Biletieri satar. arabayla bir kentten 6tekine geçerslniz» (Russell, 35 36). özellikle Amerika'da yaygınlıkla raslanan ikinci tur, burslu amatörluktur. Bu sistemin nasıl işledigrini enlamak için. kısaca, Birleşik Amerıka'daki yüksek öferenim düzerune bakmak gerek .. Amerikadakl yüksek öğrenim kurumlannın bü>ük bolumü özeldır, öğrencilerdea «dınan okuma ucretleri ve özel kişilerin (başta eskj mezunlarm) ba*ışlarıyla yaşar!ar. Bir üniversiîonic sporda admı duyurmasımn bu tur bağışlan artırdıfeı. spora bağh gelirlarin de akademik çahşmayı desteklemek için kuüanıldığı boyle bir ortmnda. ünıversite yönetiminia. bu gelirJerin bir böljmünü «burs» biçiminde üstun yetenekli sporculara aktarması dogaldır. Iyice bır üniversitenin yıllık okuma ücretinin 4039 dolar olduğu Amerika'da, bu uygulamanın an'amı. iyi Dır sporcuya, aka demik irdelemelerle ilgisi olmaksızın sırf sporru olduğu icln. dört yılda toplam 16 bin doiar. üstüne de yüksek okul diploması verildigidir. Eskl mezun'ann kazanılan her maçtan sonra gönderdikleri armaS'anlan. okul kantininde parasız yemekten yanm günlük narah işlere ksdar sağlanan onaklan da bu arada saynuyonız. Oçruncu «amatörlük» turu. ilk örneîderıne İtalya'da ras ianan, son yıllarda da Türkiye'de hızla yayılmaya başlayan fabrika kulüpçülügunden, bizdeki deyimiyle müessese kulüpîcrinden kaynaklanmaktadır. Fabrika bacalannın gölgesinde geüşen ve çc*u işverenin gözünde «işçileri kötü düşüncelerden uzak tutan yararlı bir uğraşı» olan iîk fabrika takımlanmn Ooç. Dr. Kurthan FİŞEK S.B.F. OÖRETfM 0YE9İ BÎR ZAMANLAR KURAL, BUGÜN BİLE OLÎMPİYATLARA KATIL1VÎANIN ÖN KOŞULU OLAN «AMATÖRLÜK> BU GELÎŞMELERDEN ETKİLENDİ jun çagaaş spor düîiyasında dört tür "Amatör YENI AMATÖRLER: # «Masraf» adı altında para aianlar; bu çağdafl Rrdıllan. kirri yerde yasal zorurJuluk, kimı yerde vergi kavirma yontemi, kiml yerâo de kurujı adınm parasız reklamı olarak gazetelerde yer alma igtemi sonucunda doğmuş'ardır. Bu uyguJama. «naylon» \şçi ya da ıramur kadroJannden ürret alan sporculann amatörlügün biçimsel koçullannı yerine getirmelerint sağiajnaktadır. Bu üç amatöriük» rurune kapitalist ülkelerde rashyoruz. Bir de »osyalist ulkelerin geUştirdikleri anıatörlük» turü var. «Devlet amatörlü» fru dediğimlz tur... Sovyetler Birliği'nin batıda «şampıyon fabrikası» olarak nitelenen sporcu kitlesel üretimini başlatması. İkmcı Dünya Savaşı'nın bitıp d e sıstemler arasında Soğulc Savaş'a girildigi doneme raslar. Uygulamanın ılk yıllarında, kapitalizmin kurum kulüpçuluğüne benzer biçim de küçük vaştan başlayarak tum zamanlannı spora ayıran kişılerin geçim için belli görevlere atandjklannı. ama. maaş almaktan öteye bu gorevierie üışkiye girmediklerini göruyoruz. Bir yından sporculara tanman ayncalıklann ötekl çalışanlarda yarattı&ı hoşnutsuzluklar. dif 9r yandan eylemli sporculuklan scna erdiginde bu kişilerin uretken biçimde de ğerlendirilmelermi sağlayacak bflgı ve becerilprden yoksun kalrraları nedeniyle. bir süre sonra eski uypulama bırakılmış. yenisi eeliştirilmiîtir. Buna göre, beden eğitimı öğretmenügi. spor uzman!ı!h glb! daüard» öğrenim yapan sporcular. hem yetenek ve jretıskinliklerine uygun bir konuda çalışmakta, hem de spor yaparken meslek'.erinin pratfgine Inmektedîrler Blr bakınıa stafını yapmaktadırlar. Amatörlügün bu dört türâne yerj geldiğinde bir beşincisini ekleyeceğimizi »5ylemiştik. Sanınz yeri geldl Sporda bir zamanlar «kural» olan amatörlük, artık istisnadrr, gelişmeya engeldir... bulunuyor Sporun yan dallarındaki Devlet amatörleri; Müessese kulüplerinin «naylon» kadroluları. baska bir acnuc Tornı«yec*ltir. OHnıplyatlar dallannda en üstün olan sporculann belirlendigi en büyuk yanşmadır. Ama, Ollınpiyatlar, açıktan para alanlara kapalı, gizliden ödeme görenlere acık bir yanşmadır. Yapay bir aynmın taraflanndan yalnı?ca blrtnin gücünü sergileme«Ine lzin verilen Wr yany ma... Bu yönüyle de dünya sporunu temsil etme olanc£ıru, kiml spor dalında yavas, kimi dalda hızla, amu, kesin biçimda yitirmektedi. Dunyad» en çok seyircl 11gisl çeken spor dalı futboldur. Ollmpiyatlarda en B Î seyircinm lzledigi dallardaî bln de yina futbol dur. Bı çelişki olimpiyatlardaki fu bolun «ama'dr» nitelıgiyl* acıklanabilir. Putbolun dorugu Olimpiyatlar gibi dört yılda bir duzenlenen Duny» Kupası'dır, onun bu duruma ge'.İSi. amatör prcfesyortl aynmı gözetmeksizm her u kenin takımına RÇJk oîuşurdandır. Son yıllarda teniste d e gf^ rünür bir ilgi ve katıima partaması olmuştur. Amatorh profesyonelia kaışı karşıya tfelmelerine izin veriln3esinL.ı, bir baska deyişlo, amatcr profcsyoncl yapay ayrımına son verllmeainin sonucudur bu... Bu gldise hangi spor dallannm na zaman katılacaklan bilînmiyor. Ama, gidiş o yöndedir. Yön verici ilke da su olmahdın Sporu dileya^. amatörce yapar, düleyon da «eçimlnl ona bağlar. Yari blri ya da diğerı değil... YARIN, SPOR SANAYt KAYNAKLAR Blü RusselL Go Up frr Glory, Coward McCan ı, New York, 1966. I Spor İçin yüksek öğrenim bursu alanlar; Nesli hızla tükenen bu tur, Epo:d&iı dolay'ı ya da dogrudan hiç bır kazarcı olmayin gerçck amatördur. •N'csli tukeniyor» diyoruz. çunkü. şarapiyonîuk sporu yapmak için küçük yaşt&n başlayarak tanj gün çahşan bir kişinin, sporrulu^u blttikten sonra kendisino geçim gıivencesi olacak bir ikinci meslek edinmeya wıni(tnı yoktur. GunümurOn beîkl de tek gerçek amatârleri, greçim güvenceleri doguştan gelenlerdir. Yaal znngin çocukl»n... Onlann sayıst da çok olnıasa gerek... Spor dünyasuun en buyOk şöleni oıan Olimpiyetlara katılmanm ön ko$ulu sayılan, sporu genış kitlelere yaymada uzun yıllar en etkill araç olarak görev yapan bir ilka. •amatörlük» llkesi. bugün. bu durumdadır. Sporda gelişmenin aracı olmaktan çıkarak bu ;elişmenin 5nüne çekilen bir set, içsiz içeriksiz bir ilke durumung dönüşmufltur. Çok sayıda nedeni w bu gelışmenın... Sporun kendl dınamiğinden kaynaklanam, toplumdan geleni var. Sporun yanjmayı. yan»ma nın kazanrnayı. kazanmanınsa uzmanlafmıt yogun çalışmayı gerektirmesi bu nedenlerden biri... Ama yalnızca biri... Başka nedenleri de var. Sözgeliş!. köleciügln dorugunu yansıtan Yunan slta devletlerinde ya da feodalliği simgeleyen orta çaft krallıklannda. ekonomik gellçkinlik düzeyl. bir avuç teçkin yurttaş dışındakilerln spor yapmalanna elvermiyor. bunun için gerekli olan ürün fazlasını ve boş zamanı üretemiyordu. Admı çok andığımız Klasik Olimpiyatlar da. temelde. özgür yurttaşlann, yani nüfusun yanya yakınır>ı n kölö OİdUgU bİT top lum duzenfnda seçkinleria yanşmasıydı. Eperr.en sınıtlarm spor yapma tekellerinl sinıgeliyordu Talao ekonomisine dayalı Roma İmparatorlugunda biriken zenginlikler. seyird , sporcu aynnunın maddi v« teknik temellerinl de attı Köle gladyatörler döğüştü. köle s&hiplen ve jrurttaşlar seyretti. Feodaliteyi yasamaksızjn k5lecilikten lıapıtalizme gecen Amerika'nın da benzeri bir gelişmeye sahne cidu^u, İlk spor karşılaşmalanru dögtlv turdükleri kölelerinin baçanlanndan övünç ve kazanç çıkaran gunevli plantasyon sahiplerinln düzenlediğj billnlyor. Demek ki tarih sured içinde, amatorlügun kökenleri varlıkh seçkinlerin dinlenme eğlenme isteklerine. profesyoneüiğin kökenlerl de boğaz tokluğuna döguşturülen kölelere uzamyor. Gunümüzde profesyonelll^1 »lmgeler duruma gelmi» transfer borsalan. genellikl» •sahip» (kulflp) yanlıst aozlesmeler, oyuncu alım »atımlan, açık artırmalar vb.. lster lstemez, profesyonelllgin bu kökenlerini çaffnınnyor. Ama. gelln gorfln kl. amstorluk bir özlem, dünun &ılemi. profesyonellikse btr ger çek. bugunun gerçegi... «Profesyonellik. sozunden rahat•ız oluyorsanız, buna. «sporun mesleklefmssi» da diyabilirsinlz. Oogrusu da bu..* oluyor. tfta, «ralannd* Dwight Stones ve Karen Schmidt gibi lkl dünya rekortmenmm de buiunduğu dört Amerikaü aüetin basına g9lenlar... öylesjne yapay bir ayrun ki, amatör futbol en uatta profesyonelligin jrer aldıgı bir merdivenln ilk basamagı profesyonelliga geçi» U ç'.a olgunlaşma hozırhklannın yapıldığı bir ugraşı sayüıyor. tste, Turkiye'deki du rum bunun somut ömegiı Futbolda amator kümeler, birind, İkinci ve üçüncu profesyonel liglerin «bekleme odası» olmaktan öteye İ5lev«ls. öylesina yapay bir ayrun ki, Türkiye'de. •amatör» ba*ketbolcu va voleybolculann •transfer ücreti» clarak ns aldıklanru bütün gazeîeîer yazıyor, kimse yadsımıyor, kimse de lşlem yapmıyor. Toplumsal geçerliginl yitirmi» bir İlke karşısmda belki de yapılabüecek tek gerçekCi sey bu... Susmak, görmezlikt*n *relmek tnsanlann önce putu yarmbp »onra ona tapmalan gibi. «por. bugun. bir zamanlar birinln koydufu. baskalarının da kaldırmayı unuttu|ru bir ükeye köle olmus, onun tpotegi sltına girmlstir. Bu Ilka •amatörlük» ilke. •idir. Içeriginl yitirdikttm. toplumsal lşlevini tauıaınladıktan sonra bila «tki«ini surda* rta bir İlka... Amator! ugün profesyonellige geçis İcln «hazırlık döneml» sayıldığı, bunlar arasın* daki tek farkm odemenin açık ya da gizli yapıJmasından kaynaklandıgı, üstellk da sporun mestekleştigl ve tamgun çahşma gerektirdlgi bir ortamda, .amatörlük» llkestnln bağnazca savunulması, geçim sıkıntısı olmayan k|«ilere prim vermekten öfye anlam taçımayacak, aym Işl yapan kişilerin avn alanlara hapsedilmasinden Profasyonal âmatör «ynaunın. günümüz koşullannda, yapay bir aynra oldugunu »öylemlstlk, öylesine yapay Wr aynm ki, üst düzeydeki tüm »porcuların yeteneklerlni sergilemek için al altından ya da açıkça para aldıklan. bunun da basta y6natlciİ9r herkesçe bilindigi bir ortamda, para almak değü, aiırken yokalanmak ya da bu konuda açık sözlu davraDmak su;