Katalog

POÜTİKA VE ÖTESİ .MEHMED KEMAL âBDULCANBAZ TURHAIM SELÇUK Yolgeçen Hanı Büyuk romancılanjıızdan Reşat Enıs'le, Hablp Edıp Torehan ın çıkardığı mavı başhklı Yenı Istanbul Gazotesınde bırlıkte çal'ştık Yenl Istanbul Gazetesi, 1G80 darbesınden sonra, Habıb Edıp Turkiye"ye gelemez olup el degıştirdılıten sonra kıdem tazmlnatı alırken Reşpt Enıs'le bırlikte kazık yedlk Yenl Istanbul da basınımıza girmış blr tuhaf grazeteydı ha' Yıllann alışkanlıgının dışına taşıyor, Bab'ab yerıne Şışhane de yöneüllyor ve basılıyordu Butün gazeteîenn başlığı kırmızı ıken, bu gazete mavı başlıkla çıkıyordu Yonetıcı olarak Babıalı personelını kuUanaııyor, nerede Genel Müdür Musteşar, asker emeıdısı varsa onlan kullanıyordu. Neden boyle yaptıgını soran bır dostuna Habıb Edlp. «Bunlar daha ıyj emır dınlerler. onun içın yapıyorum» demıştL Şışhane baskısına mavıgazete dıyorlardı. 1648 7ilında mavı gazete çıkınca, Babıalı'de yıllann ubtası Hüseyıa Cahit Yalçma sorarlar: • Üstad. Habıb Edip Torehan adlı bır müyoner Şışhane de nıavı başlıklı bır gazete çıkanyor. Ne 9 dersınız. tutar mı » Usıad, soranı şoyle blr süzerj •Vallahı». der «Bız geçhgtmızda Babıalı'de para kazanır, Tepebaşı'ndaki balozlarda yerdık, şımdi tersi oluyor bırisl, bır yerlerda para kazanmış şimdi Tepebaşında gazete çıkararak yıyecek.» Mavı gazetenin Ankara temsılcısı idım, Reşat Enis de Yazıışleri Mudürlerinden bin îlkln telefonda başlayan dostlugumuz, sonra sicak iş arkadaşlıgına dönuştü Istanbul'a geldıfımde kırlaşmış saçlan. ekmek parası İçın yapılsn işlerden yorgun yuzü, herkese hoçgörüyle bakan gö7Jeri, içindeki kaynar dağların ateşmi kolay dışa vurmayan bu yazı ustasmı görünium Konuşmalanmız hoşbeşten (lerl gıtmezdi Aranrzda bjyük bır yaş farkı var gıbı geürdl bana O yaşlarda da öyle olur. • Cstad. hurmetler edenm» «Allah öınürler vers^n» Babıah'ye ozgu bır gazeteci tipi vardır, acaba onlardan kaç kışl kalmıştır? Bunlar, alabıldığıne nazıktırler. alabıldığmo saygıLdırlar. Öyle kı. sa>gılan ve nezaketı altında ezıhrsınlz. Ben de ezıhrdım. Bab'alı yı bırakıp Adana'ya gtttiğini ve orads gazetecılık et'ığıni bılıyordum. Toprak Kokusu romanını orada edındıgı Izlenımler ustune oturtarak yazmı^tı O zanıan kl lktldarlar klmblllr kendilerlru n« kadir ett! puften görurlenrış ki blr romandan bıla korkarlardı. Nıtek'm Reşat Enıs'in Toprak Kokusu Bakanlar Kurulu karan ile yasaklamnıştı. Bir tane edınmış cldugumuz bu roman blzım kuşak arasında e!den ele doıaşırdı. Eıraz o dönemlerdekl yasaklamalar üzennde durmak ıstıyorum Matbuat Umum Müdürlugünun bir (Iç Ba&ın Mudürlugü) vardL Burada çalışanlar hep eskı gazetecılerdı Çogu öldu, adlarını anmayayım. yakınları saygısızlık ettıgımi sanabıhrler Bunlar herhalde Reçat Enis'in de Babıalı den arkadaşlan olabıhrdl Işte gazetecılıkten gelme, bır tür bu sansür kurulu. kendl arkadaşlannm kıtaptarı hakkında yasaklama kararlannı düzerJerler. Bakanlar Kurulu önune sererlerdi Bunlardan bazılannın yıllar sonra çok parfcli sıyas&I yaşama girdığimızda demokrası kahrananı kesiloıklennl görmüşümdur Demokrası içın gelec Demokrat Parti nın baskı dönemj de daha sonra gene bunlar eliyle basın ustünde baskısını kurabilmiştir Neysel Reşat Enis. çok genç yaşmda gazetecüige başlamıştır Dlyebıknm ki 20 21 yaşlannda .. Ama gazetecıligınin yanj sıra romancılığını da sürdJrmüştur Ilk romanı. «Kıhcımı Sürüyorum«dur 1930 yılında yayınlanan bu romanı ila dikkati çeken üstad ardmdan «Gong Vurdu»yu çıkannıştır Hüsıyln Cahit o yıllarda, FiHr Hareketlen» derg^sini çıkanr, edebıyat eleştırllen yazardı Beşat Enıs için yaidığı, ustadı ün« kavuş^urmuştur Toprak Kokusu nun Bakanlar Kurulu kararıyla yasaklandıgını sojledık Ekmek Ka\gası romanı da yayınlandıginda benzer sonuca uğraaı Bakanlar Kurulu karan ıle yasakland,. Halıdp Edıp Toprak Kokusu nu Steinbeck ın Gazap Üzümleri'ne benzetır. Refık Halıd ıso şöyle der •Degeri lyıce bolirtılseydi yazann hak ettlgi büyük ünü çoktan saglaması gerekırdi • Reşat "nısın Deopot ve Afrodıt Buhurdanında Bir Kadın adlı ıH romanı daha vardır. Afrodıt Buhurdanında BJ Kadm adlı romanı okuyan Nâzrm Hıkmet •Bu kitap Turk edebiyatının temel taşlarmdan bıridır» denrşti Heşat Lnıs ın romanlan, bir süre genç kuşaklar tarafından unutulur gıbı olmuştu şıriıdı yenıden gun ısıgına çıkmaktadır Bır çagın türlu sorunlannı yansıtan. blrçok sosyal korıulan ıçeren bu kıtaplar yenıden de£erlendınlecektır Geçmışte bu kitaplan övguyle cleştirenlerın >ennı genç eleştırmenler alacaktır Bakaîım onların bojlesı k'taplar ustuns deger yargılan aeler olacaktır'' Her yenı aradan b^r süre geçtıkten sonra. bır •eski» olur Ama eskımez, kendi gücunu, çağlar ötssinden buyük aynalara vuran gun ış'ğı gıbi sergıler t4 ORMANA KlLlT OLMAZ,, "Orman köylüleri yönetime Koray DÜZGÖREN <m le«r«n Ur şartnameyi tam zalamoaı gerekll. Bu şortnamede orman )şç1 sının aleyh ne her şey var. Ama yaarına bir hükum bulmak o'anaksız glbl Angarya sözleşmesı demek daha doğru Açıkço Ana/oscnm «Angarya yasaktır» hükmüne oykırı düşü yor. Yıllar yılı hıçbir yonetıcı bu şartname hukurrlerınl ınce leyip değışt rılmesi lc n blr glri simde bu unmamış Şartnameden ıkı ornek vermek yeter. «Madde 7 Şatname hukumlerının devam 1 muddetınce teslım edılen bölmelerde vuku bulacok her turlu usulsuz hare<eılerdsn ve tahrplerden ışçı cr muteselsı en sorumlu o acaktır» Yanı toplu cozalcndırra von'em Oysc cezalar n kışısellığı dı,3 br hukuk kura ı blunuyor ama bu şartnamcy haznlr',ap|rı*ın buT dan haber erı olraclıÇı açık. B ı «Mutes°'sll sorumluluV» ya nl toplu C27alond rma şartnamenın h°Tien hsr yerınde göze çaoıyor Ayıca yukcırdaki rrcddede «Her turlu usulsüz hareket»ln ne ofdıığu ve bun'arın nasıl eaptondığı da blllnmlyor. Btr Ormanda keSırn ve sürum Işlerlnde boğaz totcluğuna. son derece kötu koşullarda calışan Türkmenler derme çatma barckalcrında yaçarlar.. fkîncJ ftrnek. Yenlce bölgesınln an etWn kooperatıf'orınden b ri de Bektan ıxoyu Crman Kooperatlfi, ı972 yılırıda kuruıan bu kcoperat f 1978 e dek hıcbır ış yapmamış 1977 nın martından baş'oyarak çalışmaya ko/ulmuş Daha sonra OR KO'dan 190 b.n lııa'ık teşyık kredlsl almış Bu paray'a kooperGtit 'jyelerının zorunlu gerekslnım'erı karşılanmış Bunlan oldukca uycnık v« bıl nçlı bır kövlu önderı olan koope r ctıf başkanı H'lmı Acar söy!u\or Orman yönstıml dlğer koo^ r ratıflore yaptığını onlara da yapTiayı denemiş. Kesırn içın oyrılan bır bclgeyı Kooperatıfe değıi de tuccara vermek Istem ş Ama tum kâ/l j karsı çıkınca boyun eğmek zorunda kalmış Ormon emekç len ışı surdurürken orman /onetımı sureklı engellerrelere gırışmış Buna rağmen ıçı bitırmlşler Kooperatif üyeieri sonucu beğenıp daha bır destsk olmuş'ar «Ha k butün bunlara roflmen kooperatıfçılığm gerçeK anlomını kavramış değıl üyelerın bır bö'ümü hala rahatsızlık duyLyor Dsvletın butün bu konularda bizo yardımcı olacak kö»e ulaşan elomonı yok. Kooperotıfler odeta kendi hollerıno terkedılmlş durumda. Orman gıderek tueknmekte olduğundan bcşka İş gjçlerle de uğ'cşmak islıyoruz Tutüncuiük bızl geçınciırmıyor. Örnoğ n Inskcılık yapmaV Ist^oruz, Ama yeterll kredl yokı dlyor Halıl Acar İŞ GÜVENÜĞİ VE İNSANCA ÜCRET Ormanda sözün tam on!amıyla «O man yasasıı gecsrll. Kım güçlüyse onun ded ğl oluyor Şımdıye dek genellikle guclü olanlar orman yönetiml ıle tüccar Onların dayattığı İş koşuliarında ve saptadığı üc rotlena gün boyu calışmak Orman köyiüsunun deflışme2 yaz g sı Ama bunu f orgutsüz orman koylüsünün» dıye duzeltmek gerek Uygulamada orman yönettmlndsn ya da tüccardon kesme. sürtme ve taşıma Işlerınl alan orman köylüsü bütün oraç gereclyle calışmak durumunda Ustellk bırçok ağır koşul konulmuştur yönetlm torafmdan Htç blr can ya da İş gü venlıği yoktur Sıgortası, sendıkası zaten sözkonusu bıle değıl Hıç bır şeyl talep edemez ve hlç blr şeye Itıraz eoemez Yanl tam blr feodal llışkl gozlenlr deyım yerlndeyse ormanda Dedık ya «Orman yosasn tüm acımasızlığıylo gocerlı Kesım, orman yönetlmlnce be Tlenmlş agacları kesmek Iş lemı Bu ış ıçln köylu kullondığı motorlu testereyi kendlsı bulmak zorunda Motorlu Jestere ıse ayrı blr sömüru konusu Kasabada motorlu testereyi satan bır ya da ıkl tuccar Onlar da flyatı ıstediklerı gıbi ortırır ıstedıklerı satış koşullarını koyarlar Orman emekçısi kendısı icın cok onemlı bır uretım aracı olan testereyı peşın paraylo alamayacagı içın ağır taksıt koşullarına katlanmak zonında Surum, orman Işçıl.ğının en ağır yanı Dağlorda kesılen kü tuklerın geçıcı toplama merkez lennde top'anmo ışlemı Bu ışlem, bıtırıcı tuketıcl hır uğraşı gerektırıyor Dağlardan geç'cı toplam merkezlerıne /jzlerca kıloluk natta bırkaç tonluK kutukler okuzler tarafmdan taşınıyor Çunku tepelsrde yo! yo< Yol ancak gsccı toplarra merkezıne knonr Orman emekçısi bu aşamada do üretım arocını kend sl sağlar Yanl ökuzlorl Bır cıtt öfcüzun bugunku fıyatı 7080 bln lira dolavlcnnda. Ûküzlenn Orman idaresi tüccarîa kooperatlfi bır tutuyor, hatta tuccara çoğu kez aj'rıcalık tanıyor. Yenice böîgesi orman kooperatiflerı Istanbul ve çevresuün odun gereksinmesini karşılamaya hazır. den bni ölse ya da sa^ctlonsa o mevs m «b tîı» demek Çunku kım c 3 kend.sıne /ardım etmez. edemez. Bır iretım böı a 3s!nde sürüm Iş'emı yapılan b r yerda orman emeKC'erne «Uret m araçlarımz h ç o mazsa crman yonetımı tarafınaan s gorta ettırılsa ya aa b J i a benzer bır garantl sıs'emi uygulansaı dıyecek oldum «Boşverssne beğ» dedıler «Burda ınsan ho yatını duşunen yok kaldı ki hay vanlar duşunu'sün» Bu sozden sonra da geçen mevsım öküzlerlnden blrıni yıt ren bır komşularının ne'er çektığını hâlâ belinl doğruUamadığını anlatmaya koyuldulor. TÜRKMENLER Sürüm ıslemlnde yoğun olarok Türkmenler de çalışıyor ormanda Turkmenlerm durumu Ise daha da yurekler acısı Orman içınde her turlü gereksınimdeft uzak derme çatma ba rokalarda aylarca yaşamok zorunda kalan Türkmenl&rın aldıklon para ancak karınlarını doyuracak kador Kuşkusuz onlorın da ne sıgortası, ne Iş güvenllkleri ne de başka blr güvencelen yok Yalnızca, durup dinlenmeden çoluk çocuk tomruk taşıyıp duruyorkır Dımdik yükselen ağaçlann örttüğü göğü bile göremeden. Taşıma Ise geçlcl biriktlrme merkezlerınde toplanan tomruk lcırın ve odunlcrın traktör ve kcm/on!arla ormcrt depoıarına tcşınma işlemı Kolay gıtH görurıen bu ışın de bır çok g j ç Ijk'en var He!e son zamaniar • da koyla'da mazot ou'mck guc leşınce taşıma ışlemi de sık sık aksıyor Bu uç ışlemın tümü blrden bır müteahhıt ya da şımdılerde Yenice bolgesınde olduğu gıoı kooperaîıf tarafından yapılacağı g bl a/rı ayrı da yaptırılabılryor An'cşmaya bağlı KOOPERATİFLER BİRL1ĞINE DOĞRU Yenlce llçesindakl koopvratlfleşme hareketı tum dığer orman bolgalerıne ornek olacak nıtelıkte Şimdllık 12 kooperatif var Ama bu sayının hızla artacağı kesın Kooperatıflerln bundan sonrakl amacı ışlerln daha eşgüdümlü yapılabılmesi, dayanışmanın artınlması Içln blrlık kurmak Orman yönetlmınin karşısına «Kooperatıfler Bırllgl» olarak çıkmak. Ke8lm alıp tomruk ve odunu hep blrlikt» pazarlamak, böylece aracıyı ortadan çıkararak yaşamı ucuzlatmak geçım duzeylerlnl yukseltmek Kooperatlfçller. blrllfll kurduktan sonra tomruk ve odunun tuketlclye ucuza lletllme8lnln temel amaçlanndan birl olduğunu söylüyorlar «Hatta Istanbul ve çevre beledıyelerıne şımd'kı flyatlardan dörtte blr ucuza odun satmcmız blle soz konusu o.abılır» dıvor'ar. ORMAN YÖNET1Mİ URET1CI İUŞKILER] Orrran yonetımı ile orman koy usunun ılışkılerl son de'ece bozuk Yenlce bo'gesınde her yerde orman yönetımınden ya da bolge şefınden yakınılıyor Orman yöneılmi yıllann getlrdığı uygu amayı sürdüruyor Geleneksel olarak orman koylusüne karşı tavır almış Yerel polıtıkacıların çıkar hesapları ve baskılorıyla tüccar ya da bellrll bir grup sürekll korunmuş, kayırılmış Ormandan bun iar yararlandırılmış Orman yö netımınde çoğunlukla boyle bır kadro kemıkleşmış Ormanların tüm halkın malı o'duğunu, orman köyiüsunun oncel kle ormandan yararlanması gerektığıne Inanan genç b r kadro da yetışmlyor değıl Ama hâlâ ormana «kıllt» vurma eğıllmındekl yönetlcıler Işbaşında Buna bır de MC donemınde Işbaşına getirilen, ama hâlâ gorevlerlnl surduren ve açıkça kooperatıflere karşı tavır alan mudürler ve şefler de eklenmell YÖNETİME KATILMA Işte bu nedenlerden dolayı konuştuğum kooperatıfçıler orman koylüsünün ve orman emekçısınin ormanın yönetımi ne katılması gerektiğl uzerlnae onemle duru/orlar. Ormanın tum zeng nl kıerının hakça, eşıtçe bo uşlurülm6Sinın ve bunun dsnetımınm en iyı bu yolıa o'abıleceğ ni soyluyorlar. Aynca orman uretlcışının durumunun ve haklarının açıkça belırtıldiğı kuralların ve yasalann konulması gerektlğme de değınıyorlar. Bekten Köyü Kooperatlfi Başkanı Hılml Acar orman yone* tımınln açıkça tuccara ayncalık tanıyan bır uygulama içlnde olduğunu söyluyor Acar «Bır orman "ha esıne tuccar gırebılıyor ama köylular gıremıyor Orman yonetımı satılmayan orman ürünlerl Içın yuzde 40 a kadar indırım yapma yetkısıne sahlp Ama bu indırım kooperatıflere tanınmadığı halde tuccara tanınıyor. Boylece tüccarın kârı ıkl mlsll oluyor Sonra orman yönetiml bır bolgeyı kooperatıfe verıyor ama öyle bir şartname uygulanmasını Istlyor ki bu koşullarla Işln yerıne getırı mesı neredeyse olanaksız hale geliyon> dıyor. ŞARTNAME Kooperatif Başkanının «Orman burokrasısı» dıyebıleceğımız şartname konusundakl sözlerı çok haklı Gerçekten de keslm sürum ve taşıma Işlemını /apmayı taahhut eden bır kooperatıfın topiam 54 mad «MadCe 29 Işçl agaçkmn kalıte evsaf ve nevi kıymeıinl duşürecek ve kaybsttırecek şe kılde taks mat yaparck Keserse b j emvaılerın kesım ıstlhkakı ödenmıyeceğ! gıbı behsr metre küp ( ) I ra üzerındsn tutar bedeli Istıhkckmcian kesılecsk'ır i^ç'nn buna It raz nal'kı yoktur» Her koş ı'da '"'Cl cezaîandırılıyor, işınden edıliyor ya da ucretl kes ' yor Buia it rcz ha\&\ bıle yok Işte butün bunlar lç!n orma nın yönetımıne kaiılmck, ışletH mesınde soz ve '<arar sariıbı ol mak Istıyor o'rnan kö/ıülerl Her yıl ülkeye mılyorıarca IIra kazandıran ormanın tüm zengınlıklerıni tcştdıklcrı halde yararlanomayan, buna karşılık devletın gozetımınde sömurülen, hem de alobıldığ nce sömü rülen orman köylüsjnjn tek bır çıkış yolu var örgütlenmek Örgutlu gücjn yenılmezlığınl kanıtlamak Yen ce'll orman emekcılerl bunu başarmo yolundalar. ULUSURAÜASIYAY H»r sydının EVINDE VB har iş adammn ma*«»ınul culunmaıı zofunlu KİIapları Iftiharla lunar Aa fOnJerlriz] pa;la«an tSIJUI CENAZE tSLERİ blr telefonU arortnııdeoır Oauıe U&n n amam muam» leler doKtor rapor dettn rubaaa Batlm duası d«rlr daılan Oflva aetfz lslert yapıiır H3«<asivetle n tıtlzllklp mnalertnUI d«rul)te eder VEFATLAR İÇİN ISLAM CENAZE İSLER! NOT • BQ"tln muameieleı t*le<meye a.t olm^t uzere yun Içı Turt a sı nırt dı$ Düao nırda sen ?e nakll oapıııı ojrjr aeı saauuce amnzu» TEL: 47 23 (»ü 10 68 86 {Tarkei 5615) gflr»vt«ıı ckuduk'arı a kullor b»sı.' l«rı v» u ÇIKTI «la'irın M ( ,t »r» ür»ı ırd»l, Ihri<".'f ı 3Uyj» ÎJy ol«lîa.'ı J lı J 1 ( l ı . 3 ta !»• rt*c sjj'eliT • .. r» o =ret 101ttr 10 ılrsı * î e»f« p uyfirfî ınlı Ç' e y t ı ı K i f »F AT PfcSI KİTAPÇILARA YU2OE 25 INOIRIMLE ODE ÖKuzter oımasa orman kö/İusü hlc bır şey yapamaz. IeK ure tım araçlan oKuzdur. Bu nedenle oniara eviatlan gıbı tKikarlar.