Katalog

D Ö R T CUMHURİYET 14 HAZÎRAN 1979 s ANKARA NÖTLAR1 MUSTAFA EKMEKÇİ. Ü ABDULCAMZ l l l . PASAYı I}£MKAZA TURHAINI SELÇUK Yüz Yıh Aşkm tktidar Çizelgesi Blzde öğrencllerie öğretmenlerl kullanarok padişarM dsvlrmek (yonı ıktıdarı değıştirmek) ılk kez Abdölazlz dö» nemtnde olmuştur. Sadrozam R0ştQ Paşa, Hüseyln Avnl Paşa, hatta Mlthat Paşa bozı generallerle bırleşerek padlşahı alaşaği etmek Istıyorlar ama ışı blr turlü kotaramıyorlar. Hepsl birleşıp alaşoğı etmek ısteseler bıle, ondan sonra bır fetva gereklıdır Şeyhıslam Hason Fehmi Efendı Abdülazız'e cok bağlıdır Fetva vermayeceğl bılınmektedır. Öyleyss önce Pad şaha sıkı sıkıya bağlı. onun bağışlan lle geç»r»n şeyh'Siamın değıştırılmesi gerekmektedlr. Paşalardan kurulu cunta bunun da careslnl buiur. Fotlh güvenlık komutanı Albay Abdülkerım Efendl arocılığıyla medreselerde okuyan öğrencller ve onlan okuton öğretmenler kışkırtılır Öğrencl ve oğretmenler sokafia salınarak: cŞeyhıslamı tstemezükl Şeyhlslamı I6temezüxl.» dly« cığrışmaya, bağrışmaya toşlarlar. Başgösteren oğrencı ve öğretmen kargoşası padişaha yansıtılır Padışah «Ne yapalım'?» dıye sorar tEfendım şeyhıslam Hasan Fehml Efondtyl öğrend ve ögretmenler ıstemezler Eğer yerıne Hayrullah Efendl otanırsa onu sevdıklerl lcn seslerını keserler Irade buyurulursa Hayrullah Efendl şeyhıslamlığa gatirılsın, gürültunün kökü kazınır > Sonunda padışah razı olur. Hayrullah Efendl saraya cağrıtır padlşah tarofırtdan kabul edıllr Sultan Aziz der k l . cBen senl şeyhıslam etmez tdlm Fakat öyto IstedlSsr. Bundan otüru bu gorevl sana verıyorum » Zaten «paşalar cuntasu da fetva almak üzere Hayru'lah Efendıyı ayarlomıştır Hayrullah Efendl goreve atonır atanmaz cunta harekete geçer Yağmurlu bır salı gecesl Süleyman Paşa Harpokulu ftğrencılerinl Kur'an Cıstune yemın ettlrerek Dolmabahçe sarayını sarar Beyoğlu kışlasındakl topcular da sarayın bır yanını cevlrırler Savas gemılerl de sandal ve fılıkalarla denızden sarayı kuşatırlor Boylece saraydakıler, •arayı bekleven askerler kımıldayamaz hale getlrılır Huseyın Avnl Paşa yanına başka askerleri de alarak 8abaha karşı sarayo gellr Uykuda olan Par şatı, Cevher Ağ aracılığıy'e uyandirır Uyku serseml gozlerlrtf acan padışah kızgınlıkla Ağaya«Na var?» dıye sorar «Huseyın Avnı Paşa sızl görmek Istlyor» cEu ne ıştır? Bu ne küstahlıktır? Bu saatte beni ne yapacak'>ı «Efend rrvz saray kuşatılmıştır Asker ışyan haiindedır Pencereden bakarsanız durumu sız de anlarsınız » Kaouı edılen Husevln Avnl Paşa tPadışahım, bu dakıkaya kadar padışah Idlntz Şlmdl nnıllet sızl tahttan ındırdı Sultan Murat hazretleri tahto Ciktı Padışah ıradesıne dayanarak sızı Topkapı Sarayına gotürecegım» der Kokenınde oğrencl ve öğretmen bulunan blr hareket sonucu padışahlıktan Azız gıder, Murat gelır Murat'ı da, sadrazam Mehmed Ruştu Paşa, Mlthat Pasa ve asker korması blr cunta, «Akli dengesl oozuk» d y8 Şeyhlslam Hayullah Efendinın fetvaşı ıle devırırler. Yerıne padışah olmak lcln yanıp tutuşan Abdülhamıt geçer. Har darbeden Iktıdar «ohıpiert blr ders olırlar Harfi't, oidığı dersfe 33 yıl başta kolabılmiştır Daho tktldarı nın boşında görünur düşmanlarını guıerek ezmıştlr. Tahto cıktığında Mıthot Paşa ya : «Sız, benlm babam sayılırsınrr Istediginlzl ve mllletln Istedığını yorın* getirmek ve yapmak benlm borcumaur» demıştır. Koltuguna oturduğunun eeklzlncl gunu unlü ozon Namık Kemal I kabul ederek blr saatten fazla konuşmus, «Kardeşlm slzlerle göruşmeyı bana yasaklardı. Şlmdl, artık goruşebılırız Kemal Bey hep bırlıkte calışalım, bu deviet ve saltanatı eski düzeyıne çıkaralım» demlştir Oysa Mithat Paşo'yı boğduron Namık Kemal'l cOruten odur Ama her şeye karşın, Abdülhamıt de Ittlhatçıtarın asker slvH karması blr cunta tarafındon devrtlmiştır Vahdettln'ln sonucunu blllyoruz. Olke düşman tşgalt oltırda ıken bır Ingılız gemıslne bınerek kacmıştır Mustafo Kemal Paşa bır Ulusal Kurtuluş Savaşım oteşleyerek halkla bırlıkte yola çıkmıştır Istanbul do padlşohlardan arta kalan saraylara deaıl Cankaya'ya blr kücük bağ evıne bıleğının hakkıyla gelip oturmuştur Saraylar da başkent de onun gücüyie degısttrilmıştlr. Onu blr cuntanın devırmesl devirmeyı duşünmesl blle olası değlldır Ataturk'ün ölümünden sonra verine Ismet Paşa'yı. Mareşal Fevzl Cckmak ın desteğı Celai Bayar'ın açtığı yoi getırmıştır Eğer bu destek ardındo buiunmasa belkl Şukru Kaya cuntası başarı sağlayabılırdı Atoturk ten sonra 12 yıl Iktıdarda kalan ismet Pnşa yumuşak blr tntşle Iktıdan vermese Idl kımbılir, blr cunta da onu devrebılırdi Celai Bayar'ı bılıyorsunuz Demokrasi adıno secımle geldl dıktaların en acımasızını kurdu On vıllık ıktıdan sonucundo oğrencl ve oğretmenlerın ayaklanması sonucu bır asken cunta tarafından devrıldl Devıren gucler arasındT Harbıye oğrencllerl de vardır Cemol Gürset blr raslantının ödfılüdür Yerlnde durmaya calıştı Ondan sonra gelen Cevdet Sunay bütün cunta kumkumalannın lcınden gelıp geçmlş ve cuntacı olarak oturmuştu Kokenınde askerlık buiunduğundan açık ve kapalı cuntalar ona pek elleşemezlerdı Bır ıktldar değlşlml ancok başbakanlık koltuğunda olabılirdı 12 Mort cuntasının Sunay"a elleşemeyıp zavallı Demırel'i alaşağı etmesı bundandır Oedık ya her darbe iktldar heveslılerlnl deney sahlb) 1 eder Demırel' de 12 Mart darbesl bılinclendırdl Kaçıp, sındlkten sonra blr daha başbakanlık koltuguna oturmoy •ındakl hıkmetı bu denevde aroyın! Saym Koruturk de askerdlr Demırei'ln her sıkıştığındo bu makoma soidınsı onun tarafsızlığının kanıtıdır Ancak Demlrei hang ateşie oynadığmın farkında mıdır? Ya da bu ateşın blr daha kendlnl yakmayacağı kanısında mıdır? Hesap adamının h«sabını bılerrıyorum Demokrasl kavgası ^erdlğine Ise klnv 8e Inanmaz Yüz vılı aşkın bır iktıdar çızelgesl vermeys calıştım Doğan H'zlan arkadaşımız gıbl hep sanat clzelgesl verecek değıllz ya. Siyasal Partiler ve Anayasa Mahkemesi a. Geçmlsın Mirası: 27 Moyts Harekatı urkı>ede 27 Mayıs darbesını asker ve sı vll burokratların muhalefettekl CHP ile I? blrliğl lclnde, meşru ıktldann devr Imesı olarak algılayan es kı DP ve onun ldeolo|isınl sür düren AP lıter arasında yöksek yargı organlarına karsı beili bır güvensızlık beslendıfiı gercektır Ozellıkle 27 Mayıs ı izleyen gunlerde, DP hükümeti ve mıiletveklllerınl yargılamak üzere sıvıl ve askerl yargıçlardan oluşan bır Yuce Dıvan'ın kurulmasını CHP ıle Yuksek yargı organları arasın dakı sıkı Işbırl.ğının bır kanıtı olarak değerlendıren bu cevre ler, son yıllarda Yassıada Duruşmalarını konu eden ceşıt I' kıtarjlar ve makaleler yayın lamaya başlamışlardır Anılan Incelemelerde Yassıada Yuce Dıvanı ve üyelerının eleştlrllmesı ve CHP paralellnde olmakla suçlanması sanırız basıt bır raslantı değlldlr (örne ğm. bkz Nazlı llıcok. 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor, Istonbul Kervan Yay 1977 «Sıyasal Tanhımıze Inen Giyo t n Yassıada. Mılll Irade Yar gılanıyor» Orta Doğu. 14 Nl 6an 1977 vd) Adnan Monderes Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın Idamlarının yo nısıra, cok soyıda eskı DP mılletvekıllnln hapse mahkum edılmelerl ve siyasal hakların dan yoksun bırakılmalannın anılan çevrelerde yuksek yargıva karşı olumsuz blr duygu bırlkimme yol actıflı llerl sürülebıür b Yenl Ancyosa ve Slyasal iktidarın Denetlenmeslı Artım ÜNSAL T AP Genel Başkanı Demlrel sık sık yakinıyor ve «Türkiye parlamentosu üzerinde Anayasa Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti üzerinde Danıştay mevcut olursa yasama ve yürütme organı büyük sıkıntılar içine düşer Yasa yapmada nihai organ meclisler olmalıdır» diyordu. Kökenl 1950 1960 yıllarına uzanan, Yassıada duruşmaları va 1961 Anayasasının ulusa! Iradenln kullanılmasına yeni ortaklar getirmesiyle yargıya karşı tutum giderek daha da «hasmane» bir nitelik alacaktı. AP Iktidarı, yasalardan bazılarının iptal edilmesiyle iyice tedirgin oluyordu. Sağ çevreler, kurulduğıı günden bu yana Anayasa Mahkemesini eleştiriyor Anayasa Mahkemesi kurulduğu toplantııarından blrınd» tır. Dovletln tekllOl prensıbl bozulmuştur. Seçımle gelmls Pariamentonun, ona dayanan hukumetın herşeyl yanlış yapabıleceğı düşuncesınden hareket eaı'erek Anayasoda alınan tedbırier, mil lete karşı hesap vermeyen organları, mıllet ıradesıne dayalı ve mıllete hesap veren organların üzerıne çıkarmıştır» (Bkz. Mılllyet, 12 şubat 1978) yorsak. blrkaç klşınln diktatör olmayacağına nasıl güvenebılirız' Nıtekım bu Anavasa Mahkemesi Halk Vıcdanının af dışında bıraktığı Marksıst eylem c lerı bır başına af etmış ve şehırlenmızl bombalı. otomatık sl lahlı anarşıstlerle doldurmuştur» (Bkz Ismet Bozdağ (der), «Celâl Bayar Anlatıyor Atatürk Metodolofısl» Tercüman, 23 ağustos 1978 Metlnde buyük harflerle geçen sözcükler aynen alınmıştır). AP Genel Başkanı Derrrtre) de ıktıdarda olduğu donemlerde sık sık «ülkenın Idaresınde bazı zorlukiarla karşılaşıldığı»ndan yakınnaktadır «Turkı>9 Parlamentosu uzer nde Anayasa Mahkemesi. Turklye Cumhu rıyetı Hukumetı uzerınde Danıştay mevcut olursa yasama ve yurütme organı buyuk sıkıntılar ıçine duşer... Yasa ycpmada nıhaı organ meclisler olmalıdır» (Bkz. Mıllıyet, 28 mayi8 1977) Demırel'e gore «Yasama organının yaptığı yasaların hanglslnln ne zaman Anayasa Mahkemesi tarafından bo zulocağı meçhuldür Zıra Anayasa Mahkemesi. yasama organının yaptığı yasaları bozar. Bununla da kalmaz, yerıne, yasa mahiyetlrKle olan kararlar ikame eder Bu sebeple vatandaş yasama organına nıhaı mer cı olarak bakamamakta, bu du rum yasama organını kucültmektedır» (Bkz Mılllyet. 12 şubat 1978) Demırel «1961 Anayasası ve Devlet Idaresı» ko nulu verdığı bır konferansta da şunları sftylüyordu. «Işte burada bir meseleye temas etmek Istyıyorum Azınlık tahakkumü. «Blz tetemezsek parlamentodan kanun çıkartmayız» dlyor. E, o zaman sız parlamen tonun üstüne cıkarsanız mlllet Iradesinın de ustune cıkarsınız. «Nereye cıkarsak çıkalım, çıkartmayız» dlyorlar. Bunun karşısında çoğunluk onu yerlne oturtmaya mecburdur Mıılet onu yerıne oturtmaya mecbur» (Bkz. Son Havadıs 11 şubat 1977). lak anlomda tarafsızlığı ve ku ruluşun sosyal fonksıyonlannın geregl olan fıkrı tecub« ve yapıyo kavuşması saglana mamıştır» «Bunu doğol karşılamak» gereğıne ınanan Par lar. gene de AYM'nın bazı uygulamalarından yakınıyor «He le hıc murakabe Imkanı olmayan, yanl halk tarafından su veya bu şekılde denetlenemlyen kurumlar, kararlarmdan çok daha temkınlı olmalıdır. Kendilerıne venlen o yüce yet kinın hıcbır şekllde mıllet eğe menlığme zede vermemesl, göl ge düşürmemesı esasını unut mamaları lazımdır» (îSlyasal Bunalımlar Karşısında Bazı Anayasal Kuruluşlanmızın 7\f tumları Anayasa Mahkeme» sı», «Son Havadıt 16 Ağus> tos 1976). özetle, kökenl 1950 1860 yıManna uzanan, Yassıada du ruşmalan vs 1961 Anayasa'et nın ulusal Iradenın kullanılma sına yenl ortaklar getlrm©6lyl« daha da artan yargıya karst tutum, giderek «hasmarve» blr nltellk alacaktı AP Iktldan, A* nayasa Mahkemesi'nln meclla coğunluğu tarafından cıkanlan yasalardan bazılannı A n » yasaya aykırı bularak İptal et mesıyle lyıce tedlrgJn olacaktı. Blr bakıma bu bir yerde do ğaldır da: 1961 Anayasası «gs Cld blr dengenln eeorl olmakla blrlikte, toplumda gercekts olan güç dengeslnln çoğunluk takj partlnln görüşlert araoıİH ğryla anayasal duzeyd» yansn masina onemll ölçüde engetı olabılmlstlr. (Bkz. Cem Eroğul. Anayasayı Değlstlnr» Sorunu, Ankara. 8BF Yoy, W 4 . s, 176). 1961 Anayasası'nın siyasal Ik tldarın ulusal Iradeyı kullanışına yenı ortaklar getlrırken, bu arada, yüksek yargı organlarının yetkllerlni artırdığı bılınmek tedır Ozellıkle yenl kurulan Anavasa Mahkemesi'nln Yasama Meclıslerı tarafından cıkarılon yasaların Anoyasa'ya uvgunluk denetımını yapmakla gö revlendlrılmesl cmıîli lrade»nln savunucuları tarafından ulke yonetımınde bır engel olarak görulecekti Ustelık, Yassıada duruşmalarıyla, sağ çevrelerde yargıclara karşı daha da artan güvensızlık Anayasa Mahkeme sı nın ılk üyelerl arasında Yassıada Yüce Dıvan Başkanlığını yapmış olan Saılm Başol glbl Isimlerın bulunmasıyla yenl boyutlaro ulaşacaktı DP'nln Izleyicisl AP, zaten Ilk gunden berl tgayn meşru» saydığı yenl Ana yasa ya karşı olduğunu acıkca ortaya koymuş, hatta her secım bıldırgesinde Anayasa değlşlklıklerıne gldılmesını zorunlu gör düğunü belırtmekten gerl kalmomiştır Bu arada, yuksek yar aıya siyasal ıktıdan denetleme yetklsının verilmesıyle, bunun amacını aştığı zaman ulusal Ira deyı kısıtlayıcı bır guce dönuşeceğınl de vurgulamıştır Örneğın, AP Oenel Başkanı Süleyman Demırel, tulusal Irade» nın karşısına cıkarılan bu engelden hâlâ yakınmaktadır: c1961 Anayasası ülkenın Idarssine çoğulculuk getlrmlş, devlet otorıtesınl temsll edenlerln kullandığı yetkıler parcalanmış MHP'NtN TUTUMU MHP de yenl Anayasa konu•unda benzer blr tutum ıcındedlr. cMilllyetçl Hareket. mılll bünyemlze ve şartlarımıza uymayan, temell Avrupa'nın lıberal ve sosyal demokrasısıne dayanan bugunku anayasayı başından sonuna kadar değıştırecek mılll demokraslyi bütün müesseseierlylo kuracaktır. Bu 6istemde Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık yetkılerl bir tek şahısta toplanacak, temellnde otorlte, güven, disiplin olan bir hükümet doğacaktır Mılll demokraslnln dığer müesseselerlnl. bilhassa TRT'yı. Anayasa Mahkemesini, Danıştay'ı. Yargı tay'ı, Üniversıteyl, Yjksek Hakımler Kurulu'nu mıllı menfaat ve guvenlığımıze uygun olarak değıştlrlp yenıden kuracağız» (Bkz Alpaslan Türkeş, Temei Görüşler (3 bası), Istanbul Dergâh Yoyınlan. 1976. 8. 148). skl Cumhurbaşkanı Celâl Bayar da 1961 Anayosasını yapan Ku rucu Meclls'ın «tek endlş«si>nJn halkın sectığl «Parlamentonun gücünü kısmak ve bu parlamentonun eectıği hukü motlerin de yetkılerınl daraltmak olduğu» kanısındadır Bayar*a göre, «yasamo özgürluğü^ nö kısıtlayan» Anayasa Mahkemeal'nln kuruluşunun «bır tek anlomı» vardır «Milletl tefnsll eden. BM, yanl HALK yanlıs düşünür yanhş karar verebıllrı Anayasa Mahkemesl bu vanlışları engelleyecektır Peki ama eger bütün blr MİLLET yan li« düşünebıllyorsa, bu mll!etln Içlnden çıkmış blrkac kışırvın yanlış düşünmeyeceglni sanmak demokrasıye Inanmaktan boçka neyl Ifade eder? Eğer Parlamento coıjuniuğunun dlktatöc o(at>4l«c«dina«n korla*. KÜLTÜR BAKANLIĞI KISA FİLM YAPTIRMA YARIŞMASI KofMi ve amoçı 1. Kültür Bakanlıflı, (a) kendl alanında ustalık aşomasına varmış Türk eanat ve duşun adamlarının gelecek kuşaklarda da yaşamalarını sağlamak, (bj belge fılmcıllğlnı özendlrmek amaclarıyla, bugün yaşamakta olan büyük Türk sonatçı ve duşünürlerınln yaşamlorını. düşüncelerinl. yapıtlarını, calışmalarını konu edınen fılmler yaptırmak lcln kısa fllm yaptırma yarışması düzenlemiştır. Katılma kosutlan ı 2 Yarışmaya katılmak tsteyenler, aşağıdakl belgelerle blrlikte 28 Eylül 1979 günu Iş saotı bıtımine kadar Kültür Bakanlığı Slnema Daıresl Başkanlığı, Ankara aaresine başvurmalıdırlar: a) Fılmde klmln ele alınacagı, görüşme yapılacaksa hangı konuları kapsayacağı, bunun fılmde nasıl kullanılocağı, fılmde nelerln gösterileceğı vb glbt konulan Içeren ayrıntılı bir senaryo (7 kopya). b) Fılmtn yapımında yer alacak yönetmen, senaryo yazarı, gâruntü yönetmsnl, müzikci, vb. gıbl sanatçıların adlan (7 kopya). c) Filmln teknlk nltelıklerl (18 mm. ya da 38 mm. renklı ya da slyah beyaz, ham fllm loboratuar özellıklerl vb) (7 kopya). d) Fılmin yaptrn glderlerl, calışma program» (7 kopya). e) Fllm yapımtm tstlonecek fllm sohlblnln adt v» açık adreel. a Yoptınkıoak fHmtorln sOrasJ ylrml doklkoyı 4. Yoptırılacak flmtor lcln odenecttk yopım g)d«rk«rl, daklkosı 20.000 TL.'smı aşmamak Ozer* hesaptonmalıdır. 5. Yanşmoya katılanlar bu sartnarrvs v* yonetms» Ifk hükümlerlnl kabul etmis sayılırlar. 6 Yarışma şartnamesl şu adreslerden sağlanabllin KÖItOr Bakanlığı, Slnema Dalresl Başkanhgı, Ankara Kültür Bakanlığı Yapım VB Gosterlm Merkezi. Ataturk KOltOr Merkezi Istanbul. ÖLÇÜLÜ ELEŞTİRİLER Ö E î L A N Fabrrtcamızın örettlfl! mamOMerlmlzln toptan satıs y«rt. Istanbuf cTvan Ile ınal mübayaa eden flrmalar ıcm fabrıkamızın Istanbul satış rnoga^asıdır TstanbuVdan duyrulur, Aydın, Izmlr ve clvan lcln de fcbrikamız Tl caret Mudürluğudur. llgıienenlere AYDIN TEKSTİL FABRİKASI Fabrika : Nazlllı asvaltı uzerlnd» Telefon • 1721 1722 1723 1619 {Tlcaret Mudürlüflöi Teleks • 59124 oy aytr İ8tanbul Sotış Mağazası Aşlrefendl Caddes! Faal Han No; 2 Telefon • 27 60 29 28 47 35 26 78 70 Teleks • 22204 AyıkTR (CumhurVet 4808) tekl nağ güclerden or neğin, MSP'ye yakın haftahk bır dergıde Anayasa Mahkemesi* nln «milll örf ve adetler» kav ramına değinen blr karan, eleştjftnrken ondan çöyle soz edllmektedlr: «Mflhud Anayasa Mahkemesi ... Artık Devlet tolnde devlet olmaya boşlayan Anayasa Mahkemesl...» (Bkz. SebU. N a 3. 16 Ocak 1978, s. 16), Gene aynı karor konusun da MHP ycnlısı blr gazeteds cıkon imzasız blr basyazıda. AYM'nM cmilll» sözcOğOnO yo rumlarksn MaollM tors duştu90 bellrtlHyor ve Yüoe Mahk» me cdit akad«TH»l oalısmalan Içlne g)rmek»l« cuçlanıyordu. (Bkz. Orta Dogu. 5 Nlsan 1976). AYM'n» yapılon eleatlrller arasında bazılannın daha dW çOlü olduğu da oortılüyor. ö r neğln, o gOnlerde AP mlllet* veklH olan Mustafa Parlar'a göre; «Yenl blr anayasal kuru luf olan Anayasa Mahkemsmlz, blr Rıtllal sonrast kuan lus otarofc elbetteki, TOrk hoU kı II* organlk bağlannı henüz kurataamtş v* Oyelertnin •>«> YARIN: tKTİDARLAK VE ANAYASA HEDEF, DEV BÎB DENÎZ GÜCÜ! TÜRK DONANMA VAKFINA YAPACAĞESTIZ YARDEVTLARLA BU HEDEFE ULASABÎLtRÎZ.