Katalog

O Nİ Kİ CUMHURtYET 21 MART 1979 tran'da "Etnik azınlıklar,,ın özerklik istemieri yoğunlaşıyor • TURKLER KURTLER, ERMENILER ARAPLAR VE BELUCILER OTURDUKLARI TOPRAKLARA EGEMENLIK TANINMASIN1 ISTIYORLAR. ABD, VİETNAM SONRASI ÇEKİLDİĞİ "KABUĞUNDAN,, ÖRÜLÜ ORTA DOĞU'DA ÇIKMAKTA KARARLI GÖRÜLÜYOR • IRAN OL^YLARINDAN SONRA ABO NIN ORTADOGU DA ASKERI VARLIGINI GUCLENDIRME CABALARI YOGUNLAŞTI VVASHINGTON UN B0L3EDE ASKERI ETKINLIGINI ARTIRMA CABALAPI HINT OKYANUSU NUN SILAHSIZLANDIRILMASI KONUSUNDA ABD SSCB YAKINLAŞMASINI GECIKTIRIYOR. • aşkan Car'erm beklenmed k gezısı sonundd Miai1 ıle Israıl arasında saglanan an aşma \e ozellıkle bu anlaîinanın îsraıi jn Fılıstın konubundaM \umuşaması \e S nanın gerı \e^ilıTıe^ı durumunda da Mısıi ın Isıaıle petıol sa'ma.ı \aad etmesine ı1 şkın tajlamle'i AmeriKa Bırleşı^ Dı\ letîsn nm O ta Do^u konusunda msjlamava Aararlı gn lunaa^u etK n polu.kanın sonuçiarı olarak >o umlanıvor B I ran'da devr m =onrasmın Colkantt'on surerken Iron toplurru cınde oramlı yer îutan ve Farsca dışında* 1 dıllerı konuşon «etnık azınlıkların» ozerklık ıster lerıyle a/rıiiKcı gırışım'erde bulunmosı clasılığının da arttıgı gozlemıenmektadır Buna gore, Iran da boşta Iran nufusu nun yuzde 25'ınt oluşturan Turkîer o mak uzere orolarında Ermenıler. Kurtle ve Belucıierın da bulunduğu toplam yedı etnık ozınlık grubunun ıcten ıce kaynaştıkları anlaşılmaktadır Financıal Tmes gazetesınde konu>a llışkın olarok yayınlanon bır yozıda SO7 konusu az nlık qruplannın bır \andan daha genış ozerkl k hakları sterken bır yandan da geleneksel olorak /eneşmış bulundukiarı bolge erın egemenlıgı uzerın de hak ıddıa etrreye başladıklan ılerı surulmektedır Bu da Iron Islom Cumhunyetı nı kurma cabasmdakı d'nı iıder A/etul loh Humeynı ve yandas orı ıcın hıç de hos karşılanamayacak bır başlangıç nıtelığındedır «Consteilatıon» uçak gemısı Basra korfezıne gonderıldı ABD. TİC \RF.T Y\PTIĞI ÜLKELERİN HEMEN HEMEN TÜMÜNE TİCAKELİE EN A\R1CAL1KLI ÜLKE,, STATÜSÜNÜ TAN1\OR AMERIKAN ÇÎN YAKINLAŞMASININ ARDINDAN. ABD NIN ÇIN VE SOVYETLERE TICARETTE EN AYRICALIKLI ULKE STATUSUNU TANIMASI KONUSU GUNDEME GELDI meka C n yakmaşrası Amenke iırt bu u keve uvguladıgı t corı kıs't'araıann gevşetılrresı konusu nu gundeme getırn ışt.r C'inku Çm Halk Cumhjnyet a ploTat k ıl şk !e rın kurulmasının araından ABD n n kenaısıne tı carette «en ayrıcalıklı ulke» statusj^j tonımcsı nı ıstem s t r The Econom st d°rgıs ne gore ABO baz sosyolıs* ulkel°r harıc tıcar< ı ısı ıc nae o duğu ulkster n hemen heTen tu^ıune «en oyrıcoIrklı ulke» s'atusunu tarırrıştır Batı lı gozlomcılpr ve yı\ın or^anlai. Iısn De\ıımı | J \BD nın OTCIÎIII b r ?u encesın MtuTncsi le basla>an gııışım!°n sualprken o/e'iiKİe bolgedani asken etkınhg^n art ması [3I şmolarmı \urgulu\oı lar Ge"çekıen de ıkı Yfmen didb'nda bp^lasan çatışmalaıla bılıkte \BD n n en ba\u< uçak gemılerınden Con.tena>ıon u Hmt Okjanusunda de\ıı \e ge/me\e voılaması gene Yemtn sa^aşına baplı olarak Suudı Arabı^tan a ıkı ^VVACS eı nen ujarı sıstemivle donanmış keşıf uçağını vol'aması F 15 saıas uça'ılaıından oluçan bıı fıloyu Sujdı \rabı=tan ın envr \e caensına hazır dusumda bckletme^ Batı janhs> Kuzev Yemen e parası Sjudı Arabı^tan tarafından oaenecek sılah \e gereç vardımı \ apacagını açiAİaması gıbı geLsmeleı hep ABDnm Orta Doguaa askerı \arhgmı guçlendırme îşaıetlerı olarak sergıieniv'or \BD nm Orta Dogu dakı askerı etk n! k \e denetım'nı gjçlu kılmaK çm ba^lıca uç ^ecenek ustunde duıdugu belıı tih\or Bolgede bır denu ha' a ussjne sahıp olmak Orta Dogu dakı dostlanna Sıl'h satmak \e bu dostlanvla or*ak askerı mane'vralar j a da calışmalar japab.lme^c Us olarak dort \er sozkonusudur îsraıl ışgalı altmdakı Sına da Etsnon ha\a üssu gene Israıl ın denetım nae olan \e Şarm el Şevh te \ eralan açiK denız usu D'ego Gar cıa adas ndakı a» \a da Somah nın kendılerme saglavacagı bır us Bır anlamda ABD en bu^uk umudu tsraıl ın saglavacası surekiı uslere baglamış gıbı>dı ^ncaa Carter n son gezısı sııasınaa Israıl ın *topraklarımızda ABD ussu 1»temı\oruz şeklınde açıwlamalan bu umudun sondugunu gostermektedır Türkler Son gei şmelenn en onerrlısı Turkmsnıston boigesındekı Turk ası ı gocebe top luluklardan sayıları \arım mılyonu aşon bozılorının gectıgımız vonm yuzyıl ıçınde ya Şah lık toproklanna katılmak ya do tarım olonı vapı rnak uzere ellerınden alınan topraklar yenıden ele gecırmeye baş lamalarıdır Ustelık bu g rışınler devrm sonrasınaa belırgın bır ıvme kozanmcna yonelmıştır Bu a'aoa TUTK gocebelerının tarımsal a'an o arok elıerıı den alınan yaklaşık 614 bın donum tutarırdakt topraklara elkoyduklan ılerı surulmektedır A Kürtler Turklem yanısıra Kurtlerın ae ceşıtll ozerklık ıstem ennde bulunduklorı ve lıderlerı Ahmet Muftüzade nın Kum kentınde Humeynı ıle r optıgı goruşmele'de Kurtlerın «etnık, kulturel, toplumsol ve ekonomık hakları konusunda onemli odunler koparttığı» ılerı surulmekteduv Ne var kı, Muftuzode ulkedekı dort mılyon Kurtun tek Iıderı olmodığı gıbı. daha etkın ozerklık haklarındon yona olon Kürt Demokratık Partısı nın lıderı Şeyh İzzeddın Huseynı de henuz son sozunu soyiemış degıldır Bunların yanısıra özellıkl© Tahran ve yöresınde etkınlık kazanmoya başlayan ve sayılarının 270 bın dolaylorındo oldjgu belırtılen Ermenıler de sılahlan'na pesındedırler Ermenılerın ozellıkle Tahron daki kucuk satıcılardan surekiı sılah aldıkları da bhinmekteoır Ayrıca. Güneybatı Iran da yerlesen ve petrol uretımıyle zergın olan 700 bın kadar Arap ile Iran Pakıstan smınndaki ıssız alanlardo ulkenın dığer kesımlerınden soyutlanmış durumdakı Beiucner da ozerk ık peşındedırler Aslında Belucıler fron da devrıme karşı Şah ı desiekleyen erder azınlık gruplarından bırıdır Bunun nedenı de kuş kusuz kı Şah yonetımının Belucıer n tek gecım ka/naaı olan kacakcı'ığa acık bıcımde goz yummuş olmasından koynoklonmaktadır. (Dış Haberler Servısl) Silah satışı ABD nın Orta Dogu dakı dostlarıni silah satışı surmektedır Ancaît asken calışmalar konusunda pek çok Orta Dogu ulkesın n soguk* da\randıklan \e hatta oneriM açıkça reddettıklerı de gorulmektedır Aslında ABD nın Orta Dogu j a yonelık çahşmalarının ardında yatan kavgı son haftalardâ Batı basınının ozellıkle de NeuS\\tek dergısının \urguladıgı g bı Sovjetler Bırlığı nıc bolgede etkınlık kazanması olasılıgıdır Kuşkusuz kı V ashıngton un Orta \ Dogu da en onem verdıgı dostu Suudı Arabıstan dır Ne \ar kı gozlemcıler son bır vıl çınde Suudı Arabıstan ıle MosKO\a arasındakı ıhşkılerde bır ıl'mlıiaşma oldugunu belırtmektedırler Bu olgu ılerde \BD nm Mısırla kazandıgı denge usLunlugunu >ıtırmesıne yot açarsa ne olacaktır Nıtekım Mosko\a rad^osu \e SSCB son zamanlaıda *hnver Scdat Şahıri fonundan ders almahdır* dı\erek \BD nın kuş kularını dogru çiKartmakta degıl mıdır 7 A\nı anda Woshıng»on dokı yetkıl cevreler, Cm e en oyrıcalık'ı ulke statusu tanınırken Sov/etler Bır lığı nın öundon ayn duşunuıen<eyaceğın« v« ıkı ulkeye oynı anaa bu uygulananın baslomasınm gereklılıgıne dıkkatı cekmekted rler Ne var kı bu konunun Amer kan yetkılı kurullarında gundeiie gelebılmesı ıcın 1974 yılında uygulamaya koran, JacksonVanık yasa degış.kııgı a ye adlandırn lan madde er n Amerıkan tıcaret yasaiorından çı karılması gerekmektedır ABD n n t.carı alonda sagloyocagı kolaylıkları, kon unıst ulkelerden daha serbest goç olanaklarının soglanması koşuiuno baglayan 1974 tarıh ı JucksonVan k yasa değış klığının gercekte Sovyetler Bılıgıne \oneI k olduğu ve Musev gocunu koiay oştırmayı amaclodıgı bel rtılmektedır memektedır Ayrıca yasa dpğ şıklığmın sohıp erınnen bın olan Şenaîor Jackson ATerıkon Kongresı ncie oteşlı Cın yanlılarının on sıralannda yör almaktaaır rıimıştr Bu durumda Cın e t cceUe en oyncaııklı ulke statusu uygulanırken Sovyetler e de oynı uygulamanm boşlaması konusunun qundem9 getırılmesının buyuK bır tepkıyle korşı aşmayacagı belırtılmektedır. Tepki bekleniyor Ne var k Amerıkan Cın tıcaretının yo§unlaşmasına ABD dek, bazı başna (,evrelerden tepkı beklenmektedır C'n ın gecsn yıl ABD ye yaptıg 324 mılyon dolorlık ıhracatın yaKİaşık uçte bır nı teksül ve gıyım ma ları oluşturmaktadır Cm e uvgulanan tıcarı kısıtlanalonn kaldırılmasına en S3rt tepk nın Arrerıkan tekstıl sonayıınden gelmesı beklenmekiedır The Economıst e gore Sovyetler Bırlığı'nden yaDilan goc de Arrerıkan Kongre uyelerıni hoşnut edecek duzeydedır 1979 ocak ayında 3700, şubatta da 3840 Musevi Sovyetler Bırlığı nden ay Zamanlama Ancak bu konjda zamanlama ve Moskova * Wash ngton ılışkıler nın genel havası onemlı rol oynamaktadır Ornegın SALT2 anlaşması ımzolanmadan Corter yonetımının Sovyetler Bırlığı ne t ccrette en ayrıcalıklı ulke statusu tanınması ıstemıyle Amerıkan Kongresı ne başvurmosı olası gozukmemektedır Sıyasol gozlemcılere gore tum koşullar bırcrada degerlendınldığınde Ctn e tıcarette bu oncelıgın tonınma şansı daha fazladır. (Dış Haberier Senrlst) Çin Yasa a aereg nce bu koşulun Cm ıle olan tıcareîte de aranmas' gerekrrektedır The E~ono mısfe goe C n Halk Cumhur yet ncen de her yıl onenVı miKtorda Cmlı boşka ulkeiere goc etTek tedır Resmı ıstatıStiKİere gore valnızca gecen yıl 70 b n Cmlı Hongkong a goc etmıştır Gecen ay ıse gunde 300 Cmlının Honakong a goçtuğu behr|r lenmıştır Bu durLmda goc konusunun C ı ABD tıcaretını kısıtlayıcı b r etkı yopması be<len r Bedeli Aüu nm tum gırı^ımlerı kend»sme bırşeyler Kazandırmakla bıriıite Newsv\eek ın de behrttıgı gıbı 'bu gelışınelenn bır de bedeh ^ardır • Bu bedel ABD ıle SSCB arasında sılahsızlanmanın en kolav saglanabılecee;ı bolge olarak gosterılen Hınt Ok\ anusu ndani >akmlaşmalarm geçıktınlmesı olarak ortaja çık maktadır Ne var k tum gozlemcüer \BD nın Vıetnam dakı jenılgısınden bu \ana geçen dort jıl boyunca ıçme çekıldıgı kabugundan Orta Dogu da hem de her turlu tehhkej.. goz» aıara. çıkmava kararlı oldugunu • ° bu bol > gede tı h bır asKerı etkın'ık kazaama>a yoneldıgını »urguıamaktadırlar N tekım \BD Başkan \ardımcısı W alter, Newsweeke verdıgı demecınde « letnam m V bıze verdıgı ders tecr.d edılmı? bır ulke olma nuz çerektıgı degıl tam tersıne. karıştıgımız konularda tum olanaklanmızi kullanmamız perektıg dır* deıken banu kamtlar gıbı de9 gıl mıdır (Dış Haberier Ser\ısı) S TOCKHOLM Ruzgar gucu Insanoğlunun yararıandığı er» eskı enerı kayna< arından bırıdır. Hıc kımse ık yeldeğırrrenınm ne zaman kullanılmoya başıandıgını kesınlıkle bılmemekt8dır Ancak e^ki Mısıriıiar ve Gıntlılerın 4 000 yıl once ıl<el ruzgar mak nelerı kullandıklan sanılmaktadır M S 7. yuzyılda Perslerın buğday ogutmek 'c n dıkey eksenlı yeldegırmenlerını buldukiarı ly bılınmektedır Ortacağ'da ruzgar teknolo ısı fıızlı b r bıcımde gelıstı Sanavı devımıne kada' Flamanıar, Hollandalılar ve Danımorkalılcr sanay ler nı ruzgar ve su gucu ıe ccl s <aı cr Da ha sonraıa' ae H^landTl !a> ruzga' tekno'o Iisını bıl rrsel bır hale getırdıler ve Holtandalı muhena sler Kuzey Demzıne acttklan muca de'eyı başara'ak denızden kazandıkiarı toprak'arı kullantlab I r tonm alanlan durumuna getırd ler Gunumjzde kullanı an ruzgar turbın erl esKi Hollanda ,elaeg rmen erın r co< gel sırr, bıc mlerıdır Bu konuda temel tekno O|i fazla degışiKi ge ug'amamıştır Ruzgarın ıc nde depo onan enerı der yararıaTnak ı ç n bazı uİKe er calışmalar yapr mak'ad rıar Dunya petroı kaynakla ı yavaş yavaş aza ırken Isvec g bı enerıı gereKsınımıc n n o 70 n ı dışardan karşılayan ııerı sana/ıleşm ş ulke!er degışık enerıı kaynaKlanna yonelmışle'dır Ustelık her şeym otesınde dıger guneş ene'iısı ka.nakları gıbı rjzgar gucü de teke leştır lemez Bu neden e bırcok ulke ruzgar enerı sınden ycarlanab Imek ıc n prog ramlar hazırlamışlardır Bu ışe 60 m l/on dolor ayıran ABD bu konuda en yüksek rıarcamayı yapan ulked r ABD nı 26 mılyon dolarlık «Ruzgar butçesı» ıle Isvec Izlemektedır Bu yıl, Karvado Danımarka vs Hollanda da ruz gâr enerıısı i c n mıtyonlarca dolar hacaya caklardır Ote yandan ruzgar enenısl dıger bazı ülke er de ılgılendırmektedır Yenl Ze landa hukumetı su gucuyle ruzgar enerııs n bırleştınp e'ektr k uretme konusuyla ılgılen mektedır Ital/ada Fıot frması bazı deneyle!e uğraşmaktadır Mıs r ıse ucu A«demz kı ytsındo, Ikısl de Kızıl Denız kıyısındo olmak u Rüzgâr Geleceğin enerji kaynağı: Geleceğe ilişkin çabalar ISVEC RUZGARDAN YILDA 32 MILYON MEGAVAT SAAT ENERJİ URETMEYI PLANLIYOR RUZGARDAN ENERJİ URETIMI KONUSUNDA ABD, DANIMARKA, HOLLANDA VE KANADA DA YOĞUN CALIŞMALAR YAPILIYOR zere beş yerde ruzgar gucunu o cme ça ışrna larına başlarrıştır Isvec n ruzga r enerps progra^i Ener ı Kaynaklarını Gelıştırme Ulusat Kurunru taa fından yu utulmektedır Kurum bu koruda uc cşamalı bır progran hazırlamışt r Progromda 1975 1977 arasında ıncelerte ve dene/lerın yapılması 1978 1981 aras ndo ılk modellenn ortaya cıkması ve 1981 1984 arasın da da bunların tam olarak değerlendırılmes ongorulmektedır Federal Almanya'da 8 bın dolaylarında Dogu Alman casusu bulunduğu tahmın edılıyor BONN, (ANKA) Federal A,man,a Gızıı Haberalma Orgutu (OND) yetkılılerının başto Batı Berl n oınıak uzere bırcok kentte 8 bın dolayındo Dogu Almanya hesabına calışan casusun bulundugunu. tahmın et'ıklerı bıldınlmektedır Son gunıerde NATO da calışan bır bayan sekreterın Dogu Berlın e kacması je Doğu Almanya adına casusluk yaptıgının anloşılmasından sonra tBatı»dakı casuslar konusu yıne guncelleşmıştır. Bır Federol Alrran yetkılısı Dogu Almanyanın «onemli ya da onemsız» bır cok Batı AİTian kuruluşlanndo casuslarının buiundugunu buna karsın Dogu Aiman/ado Batı hesabına calışan casusların doho cok onsmlı bılgı ve belgelerın peşınde olduklannı soylemıştır Gectigımız ay Dogu Almanya dan kacarok Batıva sığınan verner Stıller n Almonya'ya gelırken Derabennde Botı da Doğu Almanya hesobınu colışan casusların lıstesını de getırdığl belırtılmektedır Son gunlerde Dogu ya kacan cosusların sayısmın artmasının b • nedenının oe burlann Stılle ın verd gı bılgıler sonunda ortava cıkartılma olasılığının artmasından ka/nakladıgı kaydedılmekt«riır Botı Almonya da btr ye| dtgırrrsnı Insanoglunun en eskı ener|i kaynagı ms olanag n n bulunmas dır Isvec elektrık gereksınımının "o 70 ını S J gucunden sağladıgı ıcm. ulkenın ruzgar eserken enerpyı depolaması va ruzgar esmedıgı zaman kullanması ıc n pahalı ve karışık depo'ama sıstemlerı ge lıştıımesıne gereksınımı yoKtur Isvec te nutun sıstemlerın ruzgar enerıısı ıle cahştırılabılnesı halınde, 2 000 yılındai sorvra ulkede 3 200 kadar buyuk ruzgar turb nlermın yapılc bı'ecegı ve bun'arın yılda yaklaşık 32 m lyon megavat saat elektnk enerı sı ure'ebıieceklerl hesaplanrraktauır Bo da bır tek ruzqar turbın nın yıldo 10 000 megavat saat ener|i uretTiesı demektır Yılda 32 milyon megavat saat enerji Isvec batı ruzgarları kuşağında bL,lunm bır ulkedır Bu da ekonom k oloraK <ullan abılecek deeced9 yeterlı ruzgar ensrıis n n o ması demektır Isvec'm botı ve gjney kıy ları ıle doğu kıyısı acıklarında bulunon Oland ve Gotlond adaiorında, 12 000 km kareden fazla bır olanda eıde edılen meteoroloıık b I gılerın ana ızı t ınn altı ayında yerden 100 m yuKseklıkte ruzgarların sanıyede 7 m nızla estıgını ortayo koymjştur Bundan başka o nemlı bır etken de, Isvec'm kış aylarındak ruzgar enerıısı potansıyel nın yaz a/Iarına go re daha yuksek olmasıdır Isvec te kış aylannda guneşın sabah 9 30 sıralannda dogup ogleden sonra do saat 15 00 sıralarınaa batttğı gozonune olınırsa ruzgar enerjisının Isvec ıc n ne kadar onemi oldugu ortaya cıkmaktadır Ayrıca oneml bır konu da ruzgardan elde edılecek elektrık e ner| sı ıle su gucunden sağlanan e ektr k ener I s nın bırbırı Ile bağlartılı olarak kullanılab I