Katalog

CUMHURİYET 13 ŞUBAT B ES b>r vandon kılıse/e dayanarak, H r st /an Derrokratlarla FaıanIistlerı bırb rıne duşurup kabul etrrek gerek r kı ustchkla yonettı Ispanya yı kırk y I bo/unca UUen n dunyadakl sanayıleş T I Ş de/letier arasındo onuncu s rayı oiDbılnesı onun zamamn CJ ç,sx2< es 60 a"da< ^anc <i esn e atı m ı ıle bırlıkte Ispon.ol 1 alkınm vosam duze/ı T ab.ıaıgı.ne yukseldı ve Ispan/a C n «Avrupo nın Japonya»sı de pmı Küllanılır o'du Başl ca uc oge bu ba'sarıiorı nazır adı F'anko repmıre Once ık rıcı dunya savaşına katıl nıacı Ispanya sonro boguk sovcs donemı dara Pırkac yı on ce dun,ayı kano bu ayan taş "t ve ncszı c 'gınlıgırı u n j t t u r i j gıraa uİKe cme goniulou IU valn z'ıktar cıkt ve 1953 den basıa,arok ABD ıle sıkı ıçbırlı g 5 o r <jru a j T n; 3 to a r •e 'e m n deTiokrat k na< ve ozgüiiuklere saygı gosterr e< ÇID bır kaygısı olma/ sı se°dı KCS z g e^sız, rruhcle'ets z «dr kensız gul bahçesınde» bır eko nm k Kalkınmcm oercet'eştırı ec Imes ne o'anrk e r aı MADRID ^Lıb<rtod en ordes», \ c n «Ojzen ıçında ozgur luk» Isponya n n ssgcı r uha e fet lıde FGga rıcaMe n.n p c tısi «Alıanza Popuiannn (Hc k çı bırl'k) s'oganı bu Bır s yasal kurüus ozjur j k kavranınt «duzen» kc;t.ljna 003 cdı IDI, durup d u s ^ T e k ne ek b r an Kuskjsuz ozajrljk Vıvrarn rnn tarrcm'cyıcıs «onors1» de ğ I fFeisefı cr'arri"aa cnar:; den sozetmıyoruz elDeHe polıtıkacının ku! a'dıcı cnloır.nda onarsı burGdc ceamd gmi2| Ne vor kı ozgjrluk ttoplum cıka rı», «devlstm guvenlıgı» \.b gı bı geeKçele'is «korunmck» stenme,e gorsun usune bır <upek şal» kapatacaK ^ s 'er re men bu unur 1975den DJ , r r a r k v Pı< bır faş.st dıktatorl^rj g'ru"usuz, patırısır tasf ,e eîmeK'e o ] an Ispai.ada bı>qı.r ıtduzen»ın aeiO'vrası ı v n erden1 cl ması gereKg nı savı.anlar a, deTiokrasının bcşlı basına b r erdem oiduganj kapıtlo r raqa ugraşanların sa/asnn \asanıyor Savasımın redenı ETA acı 1le bılınen tedtvs orgutunun Pıreneler'de (hem üe Prenele' ce), bağımsız, bagsız ve de Morkstst Lenırı st b r Bosk dev etı kurmak sov. le actıg savaş \e, ozelltkte ordu rrersup.anm hetief olar cinayet'er Kurbaniarı IM Franko re|irr T H olaurı b t tı bas dayanagı o cgelen ordunun yukse< 'utoe 1 subaylon ve polıs o r g J t j mensuplan cra S'ndan sect'kce (vclnız ocok ayının iık on guru ıcınde on kurbar) b j e e o LCO sıgrnayan cınayet seberesını a~ ac'or> doğrultusurro acaoa ISDanyol Sılohlı Kuvvet e r «artık yeter» deyıp detroKraSı,e pcvcos eltı rırler rıı so r LSj .5 er ıstenez kafalaro takılı.or ISPANYA: Terorizmin namlusundaki NASIL BIR SAYAŞIM? Ispcnya nın Bosk boıgcsı nala kaynayan bır kozcn Polıs pro*°slo eden Bas'l lar gosterı sras nda NE YAPAMADI? Ancck tum bunlar Frankc r« lımn saglamlaştırmaya yetmedı Bunun sosyo . ekonomıl' ns denlen va' Bır Kez zaman ılerled kce yenı ku^aklarla repm a ras nda uır /abanc tık be rdı Fasıst vonetımın dogası geregı ustesınderı gelemeyecegı bır olaydı bu IC scivası /a?an ış kusaklorı. yaşam duze/lennm yukseltılnesı Karşıl gı po tıkcnın o1smda tutabılmıstı reı m Boğa gures ve futboila »etır /ordu esKi kuşak Ne vcr kı araaan gecen yıllarla bırlıkte ıc savaş da b r eskı tarıh olup cıktı Franko nur son yılıarında Isponyol rıalkmın yuzde 70 1 40 yaşır altında, yanı ıc savaş bıl memış tanımamış ,urtdoşıaraan oluşuyordu Bu ınsanlor ol dukca rahat ekonom k koşullarda sanav leşmıs bır ulken n bıreylerı olarak «neden bir çocuk gıbı yonelıldıklennı» sor makta/dılar Sonra repm n ekonoTik ba^a rılan kapıtal'St dun/o kon onk tuune baglı olarok gercekleşmıştı 70'lı vıllarlo bırlıkte batı\ı kap tal st dunyayı etkısırs rion ekonomık kr<z Ispanya GO an keid sın gosterme<te gecık ned N hayet fasıst dıktatorun olumu ıle bırlıkte kurdugu repmın de varlık nedenı fı ien o r 'adaı <a kt «ORDU IKTIDARA...» Boşuna dSj 1 c r bakırra bu kaygılar 3 ora ıl> gunu bır ETA komandosu tarafından Moörıd ın gobeg rae oıduru'en Başkent askerı \a!s neneal Konstcrt no Ortn n cnaze t^ cn "dekı gosterıler c*o 1 cırdekı nuzursuzlugjT kan t crı aı Torere koî lan b r CLP s^bay Suarez hukumetmn So>,urro Bakanı ve BasbCKan vardımcsı Gererol Gutıer ez N/'eilcdo\a «boın» oıye bag'" p ıstiTasım stedııer HALKI Iktıda daki "Demokratık DEMOKRATİK Merkez Bırlığı,, Partısının HAKLARINI onde gelenierınden Bay KULLANMAYA Ruperez, "gosterıleıle ÇAĞIRAN hukumet darbesı SAYISIZ yapılmaz,, dıyor AFİŞLER ARASINDA ÇİZİKTIRILMIŞ GAMALI HAÇLARA DA RASTLANIYOR I Ber ,aida aer I T f'rsat b en osırı sağcı g» r uhla' Bosk bo,raamı vn^crken OCIK acık oır «Hukum«t darbesi» oncrı/o' zr «Ordu iklıdcra» aı\e ha,"ırı\O' lardı Ama bü qoster ler Isponv nın \enıden eskı reiıne suruk lend ğını ^an tlOT\a,a /ete>r r r ı 7 Iktıdardakı «Demokrolık Merkeı Bırlıgt» tUnıon de Centro Demof~ratıcal p a t sınn onde ge lenler nden bcv Rı perez e ba k.l rsa «goster'lerle bır hukumet doroesı yopılmoz « Ancck r>, n ^etkılı goru=nerrz s ro smdo ordunun «ne yazık kı de mokratık gelsnek'ere sahıp olmadıgınu r.a kobtl edıyordu O O hoıde Isponya do bugün neler olup bıttığını anlo /ao r e r ıc n ourada b raz d j r^p gerı/e bo^Tak ge'pk ,or *Ou~cn ıçın ozauıluk s'ooam lspan\a aa sagcı muhate'et partiıi Alıanza Popular a aıt Fotognfta lıder! gını Fraga Inbarne ıiıi \ap*'gı part"im o^r gosteri'; \eı alnor FRANKO NE YAPTI? Bıhnd ğı gıb 20 yuzyılın herhalde en sansl. dıVtatorunun kırk yıllık ık'ıdarına yolacon o l a j a r 1930 larda bas or Ge^e raı Prımo de R '.era nın boskı cı /onet mı ad ndan 1931 de Is panyn da rrciarşı rieırıldığ n de kı'LJ an cumhjrıyet halka nemed g cın yaşa,an'adı «Fonte Populer» Hal*cı Ceo he) r 1935 seç m er noekı scn dKSil başarıs'no karşm 19?6 temmu<'unda askerle Tya<ıarcı lar ve Ctı yuzbn erce mscr r yaşanına na'olan o fecı ıc sa vaşın bc^lcngıcı o l d j I ; scvaş n 'k haftalarında henuz Franko nun adı pek dı> urıiuyorau Ancak ayoklanma n r lıde!erı çe^eraı Sar Ju r ]o kı 1932 de de darbe\e ko kı^ " ış yckolan p olum cezasma ccrptrıld ktan sor r a a 'eoı rr ş tı ı e Kuze, ordjsu komutarı Genercl Mola b r bafta ara le garıp b rer uCOK kazosıroa cor ernce samede ucuncu adcm Avrupa nın Napoıyon dan sonra tonıdıgı en genc generaı (29 ya şınao ıdı yı dızın taktıgınca) Frans çko Franko kaldı 1939 YILINDA Franko 1939 yılında ıc so»a$ ton galiD cık'ıqında dogai olnrak foş zmı s vosal progron sec tı kendme B r /andan orduya. Amenkor ^ıiTması vl'or yılı tum dun/ada Amerıkaya r ozgu bı dızı olguyu .aşcntıyı gorun ımu ve s mgeyı yo/mayı SLidı, du Btgun sınemanın yan sıra TV f ımlerının V6 best selle'>le ın surdurdu ğu bu s ev e t t m duryada Ame" ka vo Amorıka 1 ya ve «ATeriKan b c n «csoTna dsgg n so " u ' .s,'o sc/jt gorıjnurrıern <avamların, duşunoe er a o uşn as TG ol oct B^ıOTon boz lar. ulas! tıkla'i can 1 ı< gexc ' k eî<ı g u c j vs vayg PI k dola/ısi'a cag " oi2"iı'ı ve evrensel mı*osla' ] laı ''e ge'dı'er Amer <rjT sıneTasnın \e O'^.i b r uzcntısı 0 or TV 'ao mc I ğ rın yarc tıg bu ırrge ve m tosları uc ajze/oe b reı, o e ve top•" duz = /n r ie nce'e^ek ve a gı on"< 0 ono<I13 r SAM AMCA'LI BİR YAŞAM Atilla DORSAY İlahlastırılan oyunculat Amenko va ozgj mıtosların başlıcast b rey ve b rey n kıS'sel guru vetenegı. yapcbıleceklenn n col lugj ve nerdeyse sınırsızlıgıdır B reysel gırışım u'kesı herkes n «eşıt fırsotlaras tabı oldugunun soy'end gı Amerıka'da bl reysel gucun bii denlı oiemsenmesı ^er lurlu ve her alandakı başannın b reysel guce ve yeteneçe bağlanması «aşıriıcı degıldır Amerıkc da bıreyler aşırı yuceltılır, ıdol halıne geî rılır, kucuk tanılor katına yukseltı'ır Sınema yıldızlan, gecmışte bu tanrılaştırma ışlemının ozellıkle uy gulandığı kısıler olmuşlardır. Rudo'ph Valentıno Ramon Novarro James Deon Maron B'ar^o El ' s Pre^le/ ve ş rrdılerde de John Trovol\o kad nlardan se Mary P r k ford Mcrlere Dıetrıch Greta Garbo Mar lyn Monroe, Elısabetn Ta.'cFQD c a«cett bu tarrı as'ırma s'em re somut b rkac ornektır Zaman zaman bu suıen^a. muzık ve TV vıldızları kuşkusuz k s sel O7elltk!er rın, yetenekıe* nın ve olayiarın da besıedığı oylesıne buyu< bır tanıtrra kampanyasıyla re<lan edılmektedırler kı, kısa bır zaman da cok genış vığınlarca g de rek bazen fılmler r veya ses lerının henbz ulasmadıgı djnyanın uaV kosetennde yaşayonlarca b le benımseımektedırlsr. çağın mcdern ıtahları holıne gel •n^ktedırler A/rıca, bu mıtoslasan k şılerm kılıkları aıysılerı sac tuvaletlen. bak'sları ve vuruyuşlerı de kısa zamanda dunyayı sarar u uslararası evrensel mo dalar oluşturur Gunumüzde r ylne Faran F v\cett tarzı sac veya Jo'in Travolta gıbı yurume ve daT^etme rrodoları bu ko">jHa< en yakın orneklerdır Monckton "Hain Kurt,, CIA başkanı "Kırmızı Şapkalı Kız,, mı? YILLARDIR GOZLERİMİZE VE AKILLARIMIZA SERGİLENEN AMERIKAN GÖRUNTÜSU, BOL BOL TÜKETEN ORTA SINIF BlR REFAH TOPLUMUDUR VAROLDUĞU BILİNEN YOKSULLARDAN SOZ EDENSE YOKTUR... lar, Idoller varatmanın dışnda da Amenkan anlatısında b rey n rolu buyuktur «Tekerlekler»de 60 mılyon dolarlık «Kartab pro;esı yatınmı, bır tek < s ye Adam a bag ıdır «Zengın ve Yokstlnda senator JordO'he cağdaş bır Don k şot gıbı CUTLTIJŞ b r yasa ma organına karsı nerde/se tek başına savaş.r «Kaoo 1 Kapılar Ardında Wasn ngton» da, sınema ve TV d z len aracılığıyla yaratı an yenı b>r mıtos, «Amerıkan demokrasısı> ve onun sınır tonmaz eleştırı ve ozeleştırı gucu mıtosu ordında SOT den 1 kamoşık b r polıtık ve toplum sal olay b revsel bo/utlora ındırgenır bır sıstem n kokuş•nuşluğu degıl bu s sten ıcm dekı lyıier ve kotülerın savaşı mı sozkonusudur Beyaz Saray 0 nasıl qırm ş «ııaın KU"'" Monc<ton/N xson a karşı yakışıkl oİTas.na o?en goster Invş CIA başkanı Martın, nerdeyse fkırmızı şopkalı kız> denlı masumdur . Oysa olayın asıl korkurc yanı bu «devlet ıcınde devlet» orgu tyn Arrerıkan yonetımını nerdeyse ıkı başlı ha e getı ren korkunc gucu Amerıka başkanına şantaı yapmaya varabılen ^anılnaz curet 1 deg I mıaır ' Nıxon ATerıka n n nasılsa coktan feda ettı ğı (ve ancak Cm başKonla rının zıyaretınde anımsamaK zo'unda ko j q ) b ' es<ımış cu'umuş ve rafa kaldırılmış ımaıdır Onu tumuyle rezıl e den b r dızı, Amerıka nın om rjna. gercek prestıı ne bırşe, ^aybettTmez aksır.e «Anerı kon demokrasıs »ne y«nı hay r aiior kazandır r Oyun usta IIKIO tezgahlanır, ka'moşık VP gerılimlı b r dızı sonunaa <kotu» Nıxon'o <Oh olsun» denır cımler « ynnın ve <dogru» r j n vonjnae olur Ancak ıster «Kucuk Evıın mutlu aiıesı. .5terss «Zeng r ve Yo<suı»L.n, »Tefecıler» n veya «Tekerlekler» n bunalımlı aOelerı o sun Ijjnlann be lı ozellıklerı varaır Tıp k Amenkan aıleler dır bunlar oncei tle ekonomık dj'UTi o'arak Crta sını fın temsı cıs dırler yoksui oICT ar b e <Amprı<or< /o<sulu»dur yanı b ze gore nerdeyse zenç n Surekl tuketır ler zengın cevrelerde gecen oyku'erde bo boi otomob I, vvnısky puro tuket I r paMı le d rsler dcvet er .erı r, İ3ha bas t cevrelerde ıse koısewe Coca Cola hazır /ı,e csk tuket m h c durmaz Ces ıl elek'r * 1 ev a etler tu f Irler n deg srez aksesuan oıaa< se/ırcı/e, \ mb lır han g ulkenn hongı voksul sey rc s ne sj^ekl nz em er vermekten gerı kolrraz FRANKO'DAN SONRA * Bugun Ispanya do bazılorı, FranKO nun kendısnden sonra daha lıberol bır yoretımm kuru! masmı amaclodığırı bunun ıcm calıştığını sovlamaktalar. Ornegın «Allanzo Populor» hde rı Irıbarne bunlardan bm 1 1 1963 69 >ı lan arasında Fron ko /onet m nde tunzm tanıtm ve ıcışierı bokanlıklorı yapart oM Ispanyo da «turızm mucızesınl yoroton kışl» olarak bılınen Ir nfV bo r ne ye gore taşısî dıktator, 1967 lerde yenı bır sısteme yonp nııstı Ancak ken' ısm '9 beraber cal st ğı vonetıc ek bı «Jon Turkler» d ye n f ' e / e r In bame ıktıdarnan uzak^ştınima larım e reıımm yenıden tutuculugo gorruıTiesını Fronko' nun yaşlanmıs olmas ndon bcska nandırıcı bır gerekceve bağ loyamıyor Yıre bu k şılere gore yoşlon dıgı ıcın dustındLgu «S'yosol re form»u gerceK ect rem«j°n Fronko nun amaclannı bagjn kral gerceKİPs'ırrektedır B J go ruş taşıst dıktatore hıç de hck etmed ğı bır onur payı ayırmak ta Oysa gercek bunun tam tersı Fronko cok buyuk bır oiasılıkla kurduğu reumın »elıoht sectıgı Juan Karlos tarafından surduruleceğmı sanıyordu Ns var kı prens Franko nun dersın den cok dıktatorun bır numoralı duşrranlanndan olan surgundekı babasımn telkınlennl bellemıştı Tahta cıkor cıkmoz, buyuk bır ustalıkla eskı reı ml tesfı/eye yonelerek Fronko yu. ası| kral Karlos gomdu bır do ho d rıitmemecesme Boylece 1975 den başloyorak demokrasıye yonelen Ispan yada ulkeyı kırk yıl boyunca b r askerı reıımle vonetmış olan faşıst dıktatorun denılebılır k( ızı kalmadı bugun . Soğlığında bosnmıs modenı paraların uzermde holâ duruyor elbette Mad rıd 1 boydan boya kateden ge! nış bulvorın adı hâ â »Generoller generalı Franko bulvorı»; ama sokaktak yurtdaş ıcın an lamı kalmam s bır uzok onı art k 'asıst dıktator T* Kabul ettirilen ahlak Bu dızıler ve fıımlerdekı ah lak cnlay Ş' ıse Amerıka da o donemde gecerlı olan ve toplurr rıosgorusunun ızın verdıgı an ayış a bagımlıdır Ne e<sı< ne fazlo 193C lar da< Amenkan fılmlerı donemın urlu sansurcusu Hays n kgndı ısm yle an lan yasası/la baglıydı ar acıksacık sah ne ere ızın yoktu opuşmeler 6 sonıyeyle sınırlıydı. «normalı olmayan hıc bır cınsel dovranısa gıderek bunun ımasına b e ız n yoktu Sevgılıler n h c yatmadıgı sevışmedıgı, kacarrak bcımde opuştugu c nsel sapıkiıkların tecavuz o.ayının h,c bır bcımde var olmadıa.1 b r tertemız dun\ay dı bu Buaun o donem cok aşı mıstır 1°60 lardaki «seks f devrım>* >le bı hkte cınseüık tTbu oimoktan cıkmıştır AnCQK henen her d zıcte yer alan karmakar sık ıl skılerın sonu gelmez «zına» olay cr nın, orneğın bızım toplumjIşte 20 ,uz\ü Amerıka sının onenAı cınaye tını zapta\an ıotogra" hennedy nın ka'ıl zanlısı Oswald lokamacı Rubv tarafından vurulu\or ken, «güzel kızı alıp kacan» yakışıklı Ma't n savesnde CIA ve g rışım'erı aklanmış olur! lu ışıerın esrarlı olumler n yan s ra t tızlıkle korunan bu «b rey hakkı», Amenkan yakın tarıhının bu yuzkarasını bıle nerdevse bu toplumui ve onun ınsan baklanra say gısının bır ovgusu haiıne ge t reb ır A/rıca ou d z ce r r ato gerılım kısa zanar,da 2 avukat arasındakı cekıgme den doğacak hale gehr. Bo lece osıl sorun yan Kennea, nın olduruimesı unutj ur, sa; cıvla savunma arasındfki ce kışmede sey rcı, hem genei 1 <'e msanoglunun savuru lanın yanında yer tutması fem de bu ro'de ceş 11 d 7 f Imlerden tanınan sev len bır cvuncunun =evımlı Lorne Greene'ın bulunması dolovı sıyla kend'nı Kenneay'n n ka t I zanlısı O=wald'ın yanınaa buluverır Acabo ist°n=n a maclanan bu mudur' Bu esrarlı o/kude, temel sorun goz leroer kacırıtmak ıstenme^le ne amaclanmaktadır? tunde yapacagı etk ler he r halde duşunmevı ve ta'tışmayı gerektırmektedır Toplum duzey nde ıse genell'kle cızılen g o r j n t j c t a sınıflardan oluşan ve bol bol tuketen bır refoh toplumu go runtusudur Arerıka da da va rolduğu bılınen yoksü sınıflar hemen hıc gosterılmez Bu tu ketım toplumjnun toplumsal duzeydekı bazı ozellıklerı de ^jrek! vurgulan r Hukukun» korunrrosı vatandaşlık hakıa rna sa^gı fırsat PŞ tı a. ozei gınşımın ven bıreysel ccbaların herzaman başarıya uiosabıldığı ışlener temaiardır Bunlara S'vasal planda daha once sozünu ettığırrvz Amenkan demokrasıs ne ve onun ö zeleştıri gücüne olan ınanc ek lenınce sınema ve TV'nın ycy gınlaştırdıöı caödaş Amenkan Titos'larının ve sımqelennın gorunümü tamamlcnmış olur. muz ve ahlck an CVISITIZ US ANCAK . ESKI gunlen oz^/enle vor kuşkusuz Ornegın sağdo solda duvarlarda metro kondorla rında, cızıktırılmış bır gOrroll haca yohut «Ne Carillo'yu ne Suarez'i istenz Bıze yenı bır Caudıllo gerek» gıbısınden slo ganlora rastlavobılırsınız Arro sıyasal partılerın sendıkalann, halkı demokratık tıaklar nı kullanmayo ccğıran sayısız afış'8 * rı arasında bu sıkılgan cıkış ,lar bır sosvo • polıtik oloydan. cok psıkoioıık bır rahatsızlığın tKun'er! olarak be'ınyor Ancak totai'ter reıım altında qecınlen kırk uzun yılı hıcbır bıc mde anımsotmayan bu artam ve genei gorunum ıcmde, teronzmın demokrnsıye korsf acfıgı savoş var Ispanya do Ve eskı reıımm basiıca dovoro' f 'a'i olar orduvu pol s örgütünu hedef old'âı oicude kuşkular. koygılar uvandırıyor teronîm. Kennedy'nin katili kim.' Ama bre^cı olmak b reyı korurrak kolav değı dır Bu b reyın ve bıreysel hakların en kotu kosullar altında bıle korunmasını emreder Ve Amenka bunu yaptığını her fır satta goster r «Oswald Yaça ~aydu gıbı Amerıkon yakır tar hının en traı k ola/ınc bu yakın tarıhın en ılerıcı baş <anı Kenned\< nın olduru'me^ olayına değır.en b r dızıde bıe sey rcıyı ozellıkle e'< e ven kotıl olduğu besbellı Lee Oswaid ın haklarını ko'umaK kotıl olmoyabı'ecegı o as lığırtı sonjna dek sle mek cabasmı gosleren savun T. Fondakı ceş t,ı kuşku Amerikan ailesi ve tüketim Amenkan smemosı ve TV d zılennın yoygınlaştırdığı bır aorunum de Amenkan aı'esı gorL.numudL,r cKucuk Ev» g bı bır d zıde, guclu Amenkan devlet'i n kuru'uşu yıllarında toprağa bağlılığın mul k yet duygusunun onemı ış 'enırken, duygusallığın egerren o'duğu cok etkılı bır senaryo oyun ve anlatım aracılığıyla mutlu bır aıle tablo su cızılır Daha «modern» dı zılerde bu a le ıl şkı erı «Ku cu Ev»dekı denlı basıt yalın ve temız oimaz korışıklıklar, a dotmolor, kıskcnclıklar kavgolar eksık değıldir Ama ,uzde doksan dokuz, herşey mutlu sona bağlanır, son se Bireyin sonsuz güciı Ama cağdaş \e SOTUÎ ılah Yarın: Amerikan toplumu ve şiddet YARIN TF.RORİZMİN STRATEJISİ