Katalog

ONIKI CUMHURiYET 12 ARALIK 1979 NATO, bugün tarihi bir toplantı yapıyor Brüksel toplantısında 572 yeni ABD füzesinin Avrupa'ya yerleştirilmesi sorunu karara bağlanacak CRUISE FÜZELERI: TEK SAVAS BAŞLIKLI VE 2300 MENZILLI 50<OO METRE ALÇAKTAM LıB RAPARıA SAPTANMASı ÇOK ZORDUC VARS0VA PAKTI KLJVVETLEBI NATO KUVVETLERI 8 5 0 OOO ASKEK 7&L OOO A?KER 'nun bugün başlayocak oI lan Bakanlar Konseyı toplan tısı, orgutun 31 yıllık tarıhın dekl en onemll toplantılarından bırı nıtelığındedır. Hollanda parlamentosunun ülkeye orta men zılli Amerıkan fuzelerının yerleştırılmesını reddetmesı toplantının onemını daha da artırmıştır. Toplantıda NATO nun Avrupa dokı takcık nukleer sılahlarının modernleştırılmesı sorunu korora bağlanacaktır. Modernleştırme programı Batı Avrupa'ya ABD yopısı orta menz.llı 572 tane yenl füze yeıleştırılmesıni ongorüyor Bunların 108 tanesı 1000 mil menzıllı Pershıng . 2 füzesl, 467 tane sl de menzılı 2300 mil dolaylarında olan Cruıse füzelerıdır. Cruıse füzeleri yerden yalnızca 100 metre yükseklıkte uçabıldıklerınden radarlarla saptanmaları cok güctür. .ülüiülil 00 TAtCT < JCAK 5 795 TAkTIK UÇAK 240 T KE S S 2 0 FÜZE'" Û. TOPLANTININ HEDEFLERİ NATO müttefıkleri. Bruksel toplantısında Ikl bölümden olusan bır planı uygulamak amacındadır C Batı Avrupa'ya orta menzıllı Amerikan fu zelerı yerleştirilmesi sorununun karara bağlanması. C1 Aynı zamanda Avrupa dakı strate|ik nükleer sılahların azaltılması ıçın Sovyetler Bırlığıne görüşme cağrısında bulunulması NATO nun yeni planının buyük öneml şuradan gelmektedır kı. Batı Avrupa'ya tPershıng 2» ve «Cruıse» fuzelerı yerleştırıldığı takdırde NATO bır savaş sırasında llk kez Sovyetler Bırlığıni vurma olanağına kavuşacaktır. NATO nun halen elinde bulunan taktık nükleer sılâhları yainız ca savaş alanında etkılı olup. Sovyetler Bırlığınl vuracak gucte değ Idir ABD 572 tane «Pershıng 2» ve «Cruıse» fuzesıne karşılık Batı Avrupa da bulunan 7000 takt k nükleer füzeden 1000 tanestni gerl çekmeyi kabul etmıştır Fuzelerın Batı Avrupa'ya yerleştirilmesi ışlemı ise ancak 1980 yılında tamamlanacaktır NATO bu arada Sovyetler Bırlığı ne Avrupa dakı stroteıık nükleer fuzelerın azaltılması ıcın goruşme'ede bulunmayı önermektedır özellıkle «akıliı fuzeler» denen tCruıse» füzeleri, 100 metreye kadar alçalabılıp. duşman radarlarınaan kurtulabıldıklerınden ve önlerıne çıkan dağ. tepe kale gıbl engellere çarpmayıp, bunları oşabildıklerınden, son derece tehlıkeli sılah nıtelığındedırier Ayrıca, gerek «Pershıng2», gerekse «Cruıse» fuzelerl cok isabetlıdırler. HHHth. 0 3 ^BSIÎİNĞ? FJZES1 PERSHING2 FUZESI • SOVYETLER BİRLİĞİ'NİN, AVRUPA'YA AMERİKAN PERSHİNG 2 VE CRUISE FÜZELERİNİN YERLESTİRİLMESİNİN DETANTI BOZACAĞINI SERT BİR SEKİLDE UYARMASI BRÜKSEL TOPLANTiSINA BÜ YÜK ÖNEM KAZANDIRDI... • «NÜKLEER SİLÂHLARIN MODERNLEŞTİRİLMESİ» PLAN! VARSOVA PAKTI'NDA SERT TEPKJ YARATÎRKEN, HOLLANDA PARLAMENTOSUNUN PLÂNA KARSI C1KMASI NATO İTTİFAKI İÇİNDE BÖLÜNMEYE YOL AÇTI. | ! ; | ! SS20 VE «BACKFIRE» NATO ülkelerl «Cruıse» ve «Pershlng2» fuzelerinl Sovyetler Birlığının «SS20» fuzelerl ile «Backfıre» borrbardıman uçakıarına karşı yerleştırmek Istemektedırler. «SS20» fuzelerıyle «Backfıre» bombardıman uçaklan SALT2 Anlaşmasının kapsamı aışında bırakılmıştır Üc tane savaş başlığına sahip «SS20» füzeleri Avrupa'daki hedeflerl büyuk bır ısobetle vurabılecek guctedır tBackfıre» bombardıman uçaklan ise ABD'yl büe ürkütmüştur. SALT2 goruşmelen sırasında Wash ngton bu uçakların uzun menzıllı ve çok tehlıkeü silahlar olduğunu belırterek strateıık sılah sayılması gerektığınl ıleri surmüş ve SALT2 anlaşmasının kapsamına almmosını istemıştı Uzun pazarlıklar sonucu «Backfıre» ucaklarımn SALT 2 anlaşmasının dışında bırakılması kabul edılmıştır ABD'II yetkılılere çöre Sovyetler halen yılda 30 tane tBackfıre» bombardıman uçağı Imal eımektedır. Sovyetler'm elinde «SS 20» füzelerınden ise 240 tane bulunduğu bıldırılıyor Nukleer savcş başlıkları alanında ıse. NATO'nun 7000 nükleer savaş başlığına karşılık, Varşova Paktmın 5795 nükleer savoş başlığı vardır Sorunun sıyasal vcnı ise yenl gelişmelerle adamakıllı karışmıştır Batı Avrupa'ya Amerıkan «Pershıng2» ve «Cruıse» füzeleri yerleştirilmesi planı Sovyetler Bırlığı lle dığer Varşova Paktı ulkelerının sert tepkılerlne yo ocarken NATO'yu da karıştırmış ve Hollanda Parlamentosu. bılındiğı gıbi. Hollanda ya Amerıkan fuzelerının yerleştırilmesıni reddetmlştır Hollanda Parlamentosunun bu kararı NATO'da şok etkısl yapmıştır. Ka NATO'nun asi çocugu: Hollanda rar NATO'nun blrliğine flndirılmlş blr darbe» olarak nıtelenmıştır Hollanda. ABO füzelerlnin yerleştirilmesi t3sarlanan beş NATO ülkesınden bırı ıdi (dığerıerl Ingıltere, Italya Belcıka ve Federal Almanya'dır) Amerıkan fuzelerının yerleştırılmesını kabul eden İtalya'da ise yalnızca Komünist Parti planın oleyhinde oy kullanmıştır. ollanda parlamentosunun orta menzıllı Amerıkan fuzelenne ıhşkın NATO planını reddetmesi örgut ıçınde derın çalkantılara yol açmıştır. Hollanda'nm bu kararını açıklamasından ıkı gun sonra Danimarka. nükleer silahların modernleştınlmesl planının 6 ay ertelenmesını onermış ancak bu onen ABD tarafından reddedılmıştır NATO planına gore Federal Almanya, Ingıltere. Italya, Hollanda ve Belçıkaya 572 tane «Pershıng» ve Cruıse» füzelen verleştırılmesı ongorulmektedır Hollanda'nın planı reddetmesınden sonra, dıger dort NATO ulkesının payına düşen fuze sayısı artmaktadır NATO yetkılılerj Hollanda'ya karşın «Modernleştırme planının kabul edılecegını belırtmektedırler Öts yandan Hollanda parlamentosunun karan Başbakan Andnes Van Agt, başkanlıgındakı 2 yıllık Hrıstıyan Demokrat Lıberal koahsyon hükumetının gelecegını de tehlıkeve duşurmüştur NATO planının kabul edılmesı gerektığmı savunan Baçbakan Van Agt ıçm, parlamen H todakı oylama bir yenilgi olmuştur Hoîlanda öteden ben nükleer sılah aleyhtarlıgı ıle tanınan bır ulkedır Buyük devlet polıtıkasına güvensızlık duyan H^llanda haiKi htr zaman sılahlanmayı yeglennstır Üç hafta once ülke ma konusuna kuşkr. lle bakmış Iki süper guç arasındakı ılışkılerde tarafsız kalçapında yapılan >enı nukleer sılahlan protesto gostenlerıne on bınlerce kışı katılmıştı. NATO nun nukleer sılahlarm modernleştınlmesı planına karşı açılan kampanyada Hollanda dakı Katohk ve Protestan kılıselcr ae onemlı rol oynamış boylece dının etkın olduğu bu ufak ulkede haücı nukleer sılahlar aleyhınde kolayca orgütleme olanagı bulunmuştur Parlamento da çeşıtlı kurumlardan \e halktan gelen baskıların etkısı ıle NATO planını reddetmıştır. Hollanda'nın bu tutumunun NATO içınde önemlı bır çatlaga yol açtıgı ve örgutün bırhfire agır bır darbe ındlrdıgı konusunda ıse tum gozlerncıler göruş bırhgı ıçındedır. tedlr Ancak Sovyetlerın bır nükleer mlsıllem«6ine hedef olmaktati korkan NATO ulkelerı, sorumluluğun tumüyle ABD ds olmasını ıstsmektedır Avrupa boylece, kendı açmazını da sergıiemeKtedir. Bır yandan Sovyet SS20 füzelerınden ürkmekte. öta yandan bunlara karşı Amerıkan füzelen yerleştirıldığı takdırde. Sovyetler BırHğl'nin mlsıllemeSinden korkmaktadır. SOVYETLER'ÎN TEPKÎSÎ NATO'nun planına karşı Sovyetler BirtiğPnln tepkısı ıse çok sert olmuştur Sovyetler Bırlığı Devlet başkanı Leonıd Breınev, 6 ekım'de yaptığı konuşmada Doğu Almanya'dan 20 bm askerle 1000 tankı çekeceklerınl açıklamış, ayrıca NATO ülkeleri yeni Amerıkan füzelenn! kabul etmedıklerl takdırde Sosyetlerın Avrupa'daki füzelerıni azaltabıieceklerıni belırtmışti Sovyet lıderl, Amerıkan fuzelerının yerleştırılmesının ise, Avrupa'da havqyı çok gergınleştıreceğtnı ıfade etmıştl Leonıde Brejnev'ın bu konuşmasında sonra, Varşovo Paktı. Amerıkan füzelerıne karşı glderek yoğunlaşan tjır kampanyoya gınşmıştır Nıteklm Sovyetler Biriiği Dışışlen Bakanı Andrel Gromıko ekm ayında Ispanya ya yaptığı resmı zıyaret sırasında ıPershing 2» ve «Cruıse» fuzelerının Avrupa'ya yerleştırılmesının detantı olumsuz yönd> etkıleyeceğlnı ve slyasal atrr.osferı çok gergınle;! receğını söyluyordu. Gromıko, aynı savı Bonn'a yaptığı resmi zlyaret sırasında da yınelemiştır. Varşova Paktı Dışışleri Bakanlarının 56 aralık taıihınde Doğu Berlın'de yaptıklan toplantı sonununda yayınlanan ortak blldırıde de NATO'nun Avrupa'ya orta menzilll Amerıkan füzeleri yerleçtırmesı gırışimln n yumuşama (Detant) polltıkasım zedeleyebıleceğl ve bu konu ıle ılgıli göruşmelerm kesılmesıne yo! açabıleceğ! belırtılmlştlr Bu gelışmelerın ışığında Brüksel toplantısı bütün bütüne önem kazanmcNtadır. (DIŞ HABERuER SERVİSİ) Bonn hükümetl Ise «Pershing2» ve cCruıse» fuzelerının Federal Almanya topraklarında yerleştırılmesıne ızın vermek ıçın hlç olmazsa bır NATO ülkesmın daha bu füzeleri paylaşmasını şart koşmuştur Italyan Parlamentosu Amerıkan fuzelerını kobul ettığınden. Federal Almanya'mn bu şartı yerıne getırılmıştır Ancak Başbakan Helmut Schmıdtın kendi partisinın soi kanadı füzeler konusunda daha esnek blr tutum Izlenmesınl ve Sovyetler Bırlığı'ni kızdırmaktan kaçınıimasını ısiemektedır TETİK KİMİN ELİNDE OLACAK? Amerıkan füzelerıne Ihşkın dığer bır soaın da, nükleer tetığın kımın elinde olacağıdır ABD, sorumlluluğun ortck olarak paylaşılmasını önermek ÎRAN'DA DİKKATLERİ ÇEKEN ÎKÎ ÎStM: GOTBZADE VE ŞERİATMEDARÎ RAN ABD catışmasının patlak verdlğl bir bucuk ayı aşkın süre içınde dunya sıyaset sahnesınde bazı Iranlı yetkılıler birden ön plana geçıvermışlerdır Her geçen gün dünyada mılyonlarca ınsan bu Iranlı ıslm lerı tanımakta ve onlara ılgi duymaktadır Bu Is mienn başında kısa b r süre önce Dışışlerl Bakanlığı gorev ne atanan 41 yaşın dakı Sadık Gotbzade gelmektedır. I SADIK GOTBZADE Şubat ayında zafere uloşan Iran devrlminin ertesınde Devrım Konseyl üyelığıne ve çok etkın bir görev olan Iran radyo televızyon kurumunun başkanlığına atanan Sadık Gotbzade, Musaddık ın CIA tarat.ndon duzen lenen bır darbeyle düşürulduğü 1953 »e devrımcl ulusal hareketın saflarında bır lısell IIder olarak çalışmıştı Gotbzade, Musaddık'ın duşuşu ve Şah Pehlevı'nın ABD tarafından ışbaşına get rılmesınden sonra Iran'da uygulanan baskı reiıml tarafından 1955 yılında tutuKlanorak SAVAK'ın elinde Işkence gormüştür Nufuzlu olduğu soylenen aılesı işe karışarak Gotbzade'nın ülkeyi terketmesı karşılığmda serı best bırakılmasını sağiamıştır Gotbzode. Humeyni lle blrlıkte Iran'a dön düğü 1979 yılıno dek yurt dışında. özellıkle ABD'de ve Fransa do yaşamıştır Bır sure es ki Başbakan Mehdi Bazargan tarafından kunılan ve AyetuMah Taleganî'nln lıderierl arasında bulunduğu iran Kurtuluş Hareketi'nın yurtdışı temsılcılığınl yürütmüştür 1959 yılında ABO nın ünlü ünlversıtelerln den Washıngton'dakı Georgetown Oniversltesi'nde dıploması oğren mine başlamış 1963 yılında Şah aleyhtarı faalıyetlerinden ötürü sınırdışı edılmıştır Gotbzade dort yıl sonra ABD'den bır kez daha sınırdışı edılecek ve devrımle blrlıkte Iran'a donene dek Suriye po> saportu taşıyacaktır. Sadık Gotbzade, 1963 yılında Iran'dan sı nırdışı edılen Humeyni ıle ilışkı kurmuş ve bugune dek ona sadık kalmıştır. Yurtdışında yaşadığı yıllarda Iran devrım cı hareketının uluslararası boğlannı kuran mılıtanlardan bırı olarak göze carpan Gotbzade 1964 yılında Cezayır e gıderek Ben Bella'y la göruşmüş ve Iran'da bir gerılla hareketınl başlatmak ıçin Cezayır'ın desteğ ni elde etmeyi ummuştur Sadık Gotbzade devrırrden sonra başına ge'ırıldığı Iran radyo . televızyonunun Batı et kısınden anndırılması ıçın etkın gırışımlerde bulunmus ve devletın en etkılı yayın aracını tumuyle Islâmcı değerlerın hüküm surdüğü bır onlayışın kontrolu al'ına sokmuştur Bu neden le de kımı cevrelerın en fazla tepkısını çeken Iran ın devrım sonrası yonetıcleri arasmda yer almıştır Devrım Konseyı'nın tsert eğılım'ı» grubu arasında kabul edılen Gotbzads nın Humeyni' nın goruşunu almadan ag^ını ccmadığı, bu ne denle 9 ay ıçınde dorduncü kez degıştırılmış olan Dışışlen Bakanlığı görevınde kalma şansının yüksek olduğu ıfade edılmektedır Gıyımı kuşamı ve öğrenım yte tam bır Batılı olduğu soylenen Gotbzade'ye humeynı'nın büyük guvenı olduğu ve Gotbzade ıcın conu 20 yıldan ben tanırım Her zaman Islâmcı hareketın bır ferdi olmuştur» bıçımınde konuştu ğu kayded Imektedır Gotbzade Devrım MahKemelerinl ve uygulamaıarını da savunmuş yaz aylan sırasında yabancı gazetecılerın uıkeden atılmaları kararını vermıştır Gotbzade nın yurtdışında vaşadığı yıllarda. Dışışlen Bakanlığını devraldığı Benı Sadr lle lıderlık mücodeles ne tutuştuğu ve bunun devrımden sonra da de/am eltığl llen sürülmektedır. Bu kfdıalara karşılık Gotbzade, Be nl Sadr Içln, tçok eskl ve tyi arkadaşımdır, ancak k6ndısını BM'nın gücunü çck abarttığı konusunda eleştlrdım» demektedır AYETULLAH ŞERİATRIEDARİ İran'da Humeyni nın en cıddı rakıbi olarak gorülen Şerıatmedarı nın adı Azerılerın Tebrız'i ele geçırerek sadece kendlsınden emir alacaklannı ilân etmelerıyle birden ön plâna çıkmıştır. Şerıatmedari, Humeyni'den ıkl yaş daha ktcjktür Bununla brlıkte şu anda iran'dakl Ayetullahlar arasında bu sıfata ıİK erışmış kışı olarak Iran'ın en kıdemlı Ayetullah'ı olaı~' fcbul edı'mektedır Ayetulloh Şerıatmedarı, gücünü Iran halkınm üçte bırını oluşturan ve sayılan 1214 mılyon olarak sanılan Azerbaycan halkından almaktadır Tebrız doğumlu olan Şerıatmedari, tüm Azerbaycan da da belırlı bır etkıye sahıptır Huneyni ıle arası Şahlık donemınden ben pek yakın olmamıştır Iran'ın bütunlüğunu sımge'edığı dusüncesıyle monroşlden yana olan Şerıatmedarı, Şah'ın sallonmoya başladığı gunlerde dın adomlarına yetkıler veren 1906 Anavasasına dönulmesını savunmuş ve meşrutı monarşıyı hedef olarak ılân etmıştir. Oysa. Humeyni, Şahiığın yıkılmasında ve İslâm Cumhurıyeti sloganında ısrar etmış ve Sah'lo uzlaşmayı asla kabul etmeyen az sayıdakı dını lıderden bırı olarak presti|inı arttırmıştır. Humeyni, ü keye döndükten sonra Şerıatmedorı ıkınc I duruma itılmıştır Usta blr taktık adamı olarak mtelenen Ayetulloh Kâz m Şerıatmedarî. Iktıdaın Humevnı'nın el rde îoplcnmasına ve Humeynî'nın ongorduğu Anayasa'ya karşı çıkmıştır Humeynî'ye karşı en nufuzlu muhalöfeti temsıı ettıği ıc n Humeynî nuhalıfı oian laık ve dınsel çevreierın umudu halıne gelmiştir Kımi gözlem ciıer ıse şerıat Medarıyı «tutucu» olarak «ıiîe eid rmektedırlpr Komunıst Tudeh Partisl'nın Azerbaycon orgiitunun yonetıcısı ve partının polılbüro üyes Dr Cevdet, Fransız Le Monde gazetesıne Senatineaarı nın kurdurduğu Müslümon Halkın Cumhurıyetci Part sı'nı şu sozlerle tanımiarraktadır tSoz konusu portl, yaDancı tekellere boğıntı olon büyuk burıuvazının partlsıdir.» Azerbaycan'doki sıyasol örgütler, Serıalmedarı konusunda bolunmüşlerdir Müslüman Haikın Cumhurıyetci Partısı nden başka Radıdıkal Partı adlı ayaınların örgütü ve Şahpur Bohtıyar'ın eskıden lıderlığını yaptığı Iran Partısı Şerıatmedarı'yl destekFemektedır Buna karşılık Humeyni yanlısı Isiâm Cumhunyet Partisi, Komüiıst Tuded Azerbaycan Demokrat Portlsi, (Tuden e yak n) vs Ha k Mücahıtleri örgütü. Şe'.atmedarı'ye karş çıkmaktadır. (DIŞ HASERLER SERVİSh Dışışlen Bakanı adia Gotb/a'it Dev nm Konseyı nde «sert egılunlı» grubun uyelerı arasında Ayetullah Şerıatm c dan A^erılenn dını lıderı Humejnının en cıddı rakıbi olarak göruluyor»