Katalog

ONIKI CUMnüHIYTT 21 KASEVI 1979 Afrika'nm Boynuzundaki ülke: SOMALI Bir geziden izlenimler Dinç TAYANÇ aydınlanmayı yeterîl buracağız» gîbffertnden y& nıtlar verdıler. Kuşkusuz kı 10 yıl boyunca Somall'ae blrcok gelışmeler olmuş Bunu. son sekız yılını ülkesınden uzoklarda geçırm.ş bır Soma'.ılıden ogrenmeK mumkun, genc muhendısm kara çehresı «aydınlanıyor» her yenı gordüğü şey karşısında ve «Bu denlı geiışmeyı nasıl gerçekleştırailer?» dıye kendı kendısıne soruyor Gerçekleştırı.en gelışmeden orıco Mogadışu'nun nodl olduğunu bılemıyoruz otna, kışi boşına yılda 110 dolar ulusal gelır payı duşen Somalı'nın en gelışmış yerı oldugu varsayımıyla bazı değınmeler rapaöıl r i2 Itaiyan sorrurgesı bolgesınde olan Mogadışu, Akdenız kıyısmin tıpık oma zengın olmayan Dolgeiemm m narıs yie ycpıimış KucuK beyaz evler çoğu top'ak bazısı tahta taöanlı dar pencerelı . Bjnlann yanında eskıden sâmırgeciierın. ş,mdıleraeyS9 yabarcı bLjyukelçılerın oıurdukları gorkemh Akdenız mımarısı orneKlerı eu bınaların bazıları bugun çeşıtlı devlet kuruıuşıarının «kuluplerı» olarak da «değerlendırılıyon» Sorıalı gercskten cok yoksul bır ü'xe yoksuHuk. gorebıidıg mız kcdorıy.a ışsıziiKie de özdeşleşıyor Mogad şu dakı ışlıklerın buyuk bır çogunlugu «kanl>n» terzı. bokkal. eczane atelye g bı «gercek uret me» donı.k o'mo/an îü r lerden Asiında ulkenın yoksulluğunu pekışfren olgu 1975 yılında yaşanan ve bınierce ınsan n yanısıra ulkenın tek ve en buyuk geçım kaynagı olan hayvancılığına da buyuk kavıpiar verdırert kuraklık otmalı Zaten, kentleştırme surecı de o gun'srdsn başlatılmış ve oldukça kısa bır geçmışı var Son yıllarda % 100'u aşîığı bel'rrılen enflasyonun Kısılrrıası ıcm kıratann ve ucretlerın sınırlandınlmosı gıbı bazı oniemıere g rışıldıgl de «resmı olmayan» acıklamaiardon an aşılıyor Ulkenın tek endüstn ürunü ışieytn labrıkası. şeker uzer ne çalışıyor Ama bunun yanısıra Coca Colo ve yon urunlerı bozı temızıeme tozları ve tüketıme dayanan urünler de cogu Çın yardım ve yapımlorı olarak ortado gorulmekte Ulkenın 14 bın kılometre oldugu ılen surülen karayollarının yalnızca 1 500 kılometresı asfcltianmış Bunlar da oldukça dar Takat duzgun yollar Yalnız sürucüler.n ozeliıkle ulkeyı Dilmeyenlerın yol kıyısındakı ışaretlere cok dı^kat etmelerı gerek. Çunku ışaretler.n baznarının üzerınde gergedan. aslan gıbl. guneydskl ormanlık alanlarda pek boi o'an «bczn hayvonıorın resımlerı var. Bunların anlamı, «resımdekller her an yola fırlayabılır» demekm ş Ulkenın yoksulluğunu betırleyer göstergelsrden. Sıad Barre'nın cyapamadığı» şeyler de olduğu göruluyor. Yoksulluk: Dünyanın en yoksul ve geri ülkelerinden birı oian Somalı'de Atatürk okullarda ders olarak okutuluyor tatürk'u ook iyi tanır ve bılırlz Okullarımızda ıar,n ıçınde ayn bır bolum oiaruk okutuiur Mustofo Kemol... Onun, cagdaş Turk'ye'yı yaratmak ıçın kullandıgı yontemierı bız de çağdaş Somalı yı yaratabılmek ıçın uygulamayo çalışıyoruz» dıyordu Somalı Demokraîtk Cumhurıyetı Enformasyon Bakanı Abdulselam Ş'ert Hüseym Sonra surdürdü konuşmasını; «Osmanlı yönotımı süresmce. Somolılıler mutluydu Cünkü Osmanlı Türklerı, bır yandan Afrıka'nm Boynuzu'ndo Islamıyetı koruyup yayıyorlar bır yandan da yerleşme bolgelerının altyap'iarım hazırlıyorlardı Kuzey bolgelerımızdekı kentlerde hâlâ Osmanlı mımarısının eşsız orneklerıne rastlayabılırsınız. 8u nedenle bızler, Turkler'l yüzyıla yakın bır süredır ulkemızı somürmuş olan somürgecılerden kesinlıkle ayırırız.. > A Somali'de kadınlar SOMALI DE KADINLAR TOPLUMSAL YAŞAMIN VAZGEÇILMEZ OGELERININ BAŞINDA GELIYOR GEREK DEVLET KADEMELERINDE GEREKSE GUNLUK YAŞAMDA ÖNEMLI GOREVLER ALAN KADIN LARIN EN BUYUK OZELLIKLERl RENGARENK G1YSILERI YÜKARIDA 10 YIL KUTLAMALARI SIRASINDA «DEVRIM MARŞLARI» SÖYLEYIP DANS EDEN SOMALI Ll KADINLAR GORULUYOR. kıdıkian, ya da 10 yılda neler kazandıklannı sorduğumuzda coğunun yonıtı aynı «Devrlm bizl somurgeleşmercter kurtardı» Bazılarıysa, once bızım hangl ulustan oldtı ğumuzu ve Somalı'de ne aradığımızı sorup «sömurgecı olmadığımızı» anladıktan sonra «Devrımden önce goçebe yaşar, hayvan beslerdiK Cok yoksulduk... Şımdı kentlere yerleştırıldık, gene de cok yoksuluz.. » ya da «bu ülkşde hâlâ bır kllometre bıle demıryolu yok.. Magadışu'nun şımdı gecelerı pırıl pırıl olduğuna aldanmayın. sizfer gıttıkten sonra b.z gene haffada ıkl üç gün «Afrıka'nın Boynuzu'ndakl ütkeı olarak bıldlğlmız Somall. % 99 u Muslüman olan yaklaşık beş mılyonıuk bır nufusu barındıran. 637 bın kltomatrekarel k bır ülke. Onuncu Devrım Yıldönümü törenlerıne katılmak üzere Kara Afrıka'nın bu yoksul ulkesıne cyak bastığımızda tum bılgımız bu kadardı denebılir llk oğrendığımız şeyse ünlu baskınıyla onımsanan başkenı Mogadışu'nun cok yuksek orandakı nemlılığıyle daha da dayanılmazlaşon ve ortalama 4CM5 derece dolaylarındaki sıcoğı oldu Geceleri «serıntoyerı» ve 35 derece dolaytonna inen stcaklık. bıraz da yol boyunca yükselen akasyo kağfur ve banzerı cıtırlıı ağaçlOrtian yayılan kokulonn ağırlığı nedenıyle ınsanı tom anlamıyla boğuyor Somalı'dekl ılk ızlentmimız ınsaniarm bu sıcağa nasıl dayanabıldıklerıne şaşmak. ve bıroz da gecıreceğımız gunlerden endı?eıenmek oldu Bır de cevremızdekı insaniarın tumunun «cukulata renklı» olması... Göçmen çocukların dramı GADEN (ya da Somalı'lılerın deyışlerıyle Batı Somalıl bugun Somalı ıle Etyopyanın sılahlı çatışmalarına sahne olan bır bolge On dokuzuncu yuzyıl sonlarında Berlın Konferansı ıle Habeşıstan a bırakılan, oncaK hofkmın çoğunluğu Somah'lı olan bu bölgenin yenıden Somolı'ye katıiması ya en bağımstzitğını alması ıçın gırışılen savcşım suru^or Taraflardan hang sının haklı oldugu ve olay n u luslararası poi tıkadakı et'<ısı ayrı bır konu An cak, yaşcnan bır dram var. yandakı fotoğrafla da vurgulandığı gıbı. buyjk coğunluğu cccuklardan oluşan, gensırtı da kadınlcrla yoşlı ya da sakat erkeklerın tamamladığı yaklaşiK 1 mılyon goçmen bugün Somalı toprokları ıçınde dallardan yapıımış kulubelerde (') barınmc/' zorundalor Ustelık her gun yuzlercesı eklen yor bunlara Toplumsal Yaşam: Somalı'de halkm büyük bir coğunluğunu kırsal kesımde yaşayanlar oluştu'uyor Bunların oransal yerı. 1978 yılında % 62 oıarak behrlenmış Ama, Mogadışu'da ycşayanların aa «Kentlıleşme surecmnın ılen evrelerınde o'duklarını soyleyebılmek cok zor Televızyonu olmayon. iki ıstasyonlu radyosundan geneılıkıe cok az muzık yayını yapııan bu ulkede. sınemaîann bolluğu hemen Igı cekıyor. Yaklaşık 20 salon var ve tümünde de «avantur» "hotyan filmlerı oynatılryot Muzık bakımından cok zengın ancak oyun bl Cimi bakımından Cm tıyatrosunun tekduzelığın n etkısmde kalan tıyatrodaysa. tSomalı tanhunl anlatan ve yaklaşık dort saat suren bır oyun sah nelenıyor Yaklcşık 160 kışıden oîuşan koroyu amlemek İçın değecek bır sure .. Mogodışu Unıversıtesı tıpkı rtastane 160 yo taklı kadın cocuk hcstanesı, Endüstri Fuarı. alet fabrıkası çıbı, 10 Yıldönürriu'vıe bırlıkte C£ hşmalarına başladı llk ve orta dereceli okullordo yakloşık 100 bın oğrencı okuyo>'muş va iki yıl cicesıne dek Arcpça yapılan oğrenım, artık Somalı dılıyle yurutüluyormuş Buna karşılık. yüksek oğrenım gor mek isteyenler başta Italya olmak uzere çeşıtll yobancı ulkelere gıtmek zorunda... O Devrim'e Konsantre Olmak: 1884'ten 1960'a dek aralıksız denılebllecek b;r bağımsızfık savaşı veren ve dokuz yıilık bır parlamenter yonetımden geçen Somalı de. ordu ve polıs 21 Ekim 1969'da kansız bır devrımle yöaetıme el koymuş O gunden bu yana. 10 yıldır, Devlet Başkanı General Muhammed Sıad Barre'nın önderiığmde hotta onu bıraz da tanrılaştırarak ezılmışlıkten. geri kolmışlıktan kurtulma savcşı venyorlar. Topraklarının altında 250 bın ton uranyumıa, 440 mılyon ton dolaylarında demır cevhermı saklayan Somalı, tum ekonomık geleceğını bu ıki değerli ham maddenin ışletılmesıne bağlamış Ne war kı. uranyumun cıkarılması konusunda ABD, Fsderal Alman ve Japon şırketlerıyle gorüşmeler ve anlaşmalar yapılıyor Sonucta somürüden kurtulma cabasındakı Somolı'nın yenı bır somürü çembenne sıkışması Işten bıle değıl sanınz' Mogadışu'nun, ıkl ucağın ardarda ınmesıne elverlşll olmayan, fUluslarorosı Havaalanı'ndan» kente gıden yol boyunca Somalı tarıtıi ve toprak altı zengınlıklerl konusundaki on bılgılerl aiırken. Devrım törenlerıne dek ne gıbı bır programımız olduğunu sorduk ve tdıledığınızce dmlenıp törene ve Devrim'e konsantre olabflırsmız» yanıtını aldık. Soluk olobılmek lcın süreklı oıarak kıyıya yakm yolları yeğleyerek ve Hınt Okyjrusu'ndan esen ruzgardatı yararlanarak, 300 bın kışının yaşodığı Mogadışu'yu gezmeye başlarken. ılgımlzl ılk ceken; ağaclardan duvarlara bınaların domlarından akla gelebılecek her yere kadar Sıad Barre resımlerin'n asılmış olmasıydı Asker Sıad Barre. sıvıl gıysılısl, sporcu kılığında elınde masa tenısı raketıyle Sıad Barre. sonra onu balıkçı olarak sımgeleyenı bır dığerı ve Dtnlercesı1... Resmi ağızların verdıklen bılgılere göre Slad Borre. Devrım sonrası Somalı'nın yazgısını cızen ktşı. Somall dılınf yazılabılır duruma gefıren o; daha iki yıl önce %85 olan cahıllık oratiını «hızJa> genletmeye başlayan o: ülkeyl Afrıka'nın en güçlu ordularından bırıne «kavuşturan» gene o; ve, çölleşmsyı durduran da o... «Sokaktaki adam» da 55 yaşmdakl devlet baş kanına saygıda kusur etrruyor, Devrım'den ne an Üc metre ccpındaki barınaklarında. bazan altısıyedısı blr arada yaşayan bu çocukların durumu <Dunya Çocuk Yılunda cok acı bır belge Ellerlndekl yüzbınlerce ton süt tozunu «ımha etmeyı» duşunen Avrupalılar bu konuda neler duşunurler acaba' Patatesten başka sebze yıyemeyen resımde gorulduğü gıbı «kücük» olcekıerae sut icebılen. kahverengı akan suları icın bu çocuklara şımdılık yalnızca Bırleşmış Mılietler çerçevesınde «yetersız» kalan yardımlar yapılıyor. Kadınlar: Mus'üman bır ülke olan Somaü'de bcşar'!mış en büyuk şey, kanımızca laıkl k Gsrçekten de. kultürel gerılığıne ve yoksulluğuna karşın, ustelık hemen herkesın Kur'anı ezberden oKuduğu da duşünülünce kadının toplumsal haycttaki etkınlıği, gelecek lcln umut venyor ınsana tSomall ve Dünya» konulu sempozyuma katılan genç kızlardan, tcksı şoförlüğü yapcn orıa yaşlı kodına, tahta el Işleri satan dükıcanda tSo malı'de kcdınerkek eşıtlıği olmaso benim burda ışım ne?» dıve azarlayanma kodar kadınlar etkın ve hatta erkeklerın önünde... Alabıldığınce renkü «scre»lerine sarman kadın'ar. otellerde, bizdekl kahvelerle büfeler arasında bır konumu olan «kantınlercde rahatlıkla servıs yapıyorlar. Devr'm'ın Ikincl buyük bir getınsl de gene kcdmlarla ılgllı, Somalı'de fuhuşun önlenmesl... Siad Barre: Türkiye Afrika'ya eğilmeli ünümuzde, kişi başına ulusal gelır payları 100 dolar dolayındo takılıp kalmış ulkeler Için yaygınlaşmaya başlayan bır deylm kullanılıyor: Açlık sınınndaki ülkeler! Somalı, 110 dolarlık kışi başına ulusal geliri, ekilebilir olanlorının azlığı ve buraları da değerlendirecek tarım araçgereç ve makınalarından yoksun olması, geniş çaptakı işsizliğıyle bu tanım içıne yerleştırilebılecek bir ülke.. Turkiye, belirli aşamalan aştığını ve dışa açılması gerektığini ilerı suruyor. Avrupa Ekonomık Topluluğu içinde ve diğer üyeferle rekabet ederek yer almamız gerektiğını savunanlar da mr... Dışsatımın artması temel hedeflerden bfri. Ustelik, omeğin Kıbrıs g.bi, çeşitli konularda Blrfeşmiş Mılletler ya da diğer uluslararası kuruluşlarda geniş destek arıyoruz. G Bütün bunlara karşılık, Somall ile son yıllarda hemen hemen ononbeş yıldır bir kez ılışki kurabHmiş ve 1972 yılında yanm milyon lira değerınde dışolım yopmışız.. Somali yetkilıleri, Turkiye'nın sevildığını, Atatürk* ün tamndığını ve hatta okullarda ders olarak okutulduğunu rahatlıkla ve kıvançla soyleyebılıyorlar. Ustelık, şu günlerde Turkiye Mogadışu'da Büyukelçilik duzeyınde temsıl edılmeye başlıyor. Bır anlamda Hoca'yı anımsamamak mümkün değii: Şeker de var, un da... Helva yapmak gerek! Somalı, Türkıye'ye dışa açılması ve geri bıraktınlmış ulkeler arasında saygınlığını daha tazla gecıkmeden yeniden kazanabılmesı olanaklarından yalnızca biri. Afrika'da, bağımsızlıklarına cok yenl'erde kavuşan, caclık sınırında» olmasa bile, gen kalmışlık surecinde daha cok yolları ve yılları olan bır cok ülke daha var. Turkıye, geleneksel dışsatım ürunlerlnln yanısıra, gerek tarımsal gerekse endüstriyel ürünlerinin pek coğu ıçin Afrika'da alıcılar bulabilecektır. Ustelık bu alıcılarla pazar ılışkilerının dısında. dostluk ilışkileri de kurulduğunda, uluslararası platformdakı bir cok oylamanın sonucu ülkemiz içın cok daha sevindirici olmayacak mıdır? Türkiye, Afrikaya eğilmefl. Yalnızhk: 1977 yılma dek, Sovyetler Bırlığı Ile yakın ilışkılerı olan. ancak Moskova nın Etyopya'ya da yardım etmesı nedsnıyle onlardan kopan Somalı, şımdı oldukça yalnız, SSCB'nı, Ogaden sorunu nedeniyle aralan acık olan Etyopya'yo yardımcı olmckla suçlayan Somalı'de ordu hâlâ Sovyet yapısı sılahiarı kullanıyor Hem de tobancadan fuzeye. tanktan uça' ğa kadar... Batrdan umduğu yardımı bulamodığından, ın şimdılerde umudunu C 'e bağiıyor gıbı Ustelık, Çmlıler. ulkenin iki büyük nehrındsn Şebo üzerınde (dığerl Jubba Nehrı) Sovyetler'ın başlayıp sonra yanm bıraktıkları baraıı tamamlamoyı üstlendıklerınden berı, ılışkıler cok iyl... Tören: Yaklaşık uc günlük bir fkonsantrasyon»dan sonra, 10. yıJ torenlerıni de izledık Aslındu Turkıye gıbi yılda yerel kurtuiuş günıerım de katarak 100'den cok uluçal bayramı kutlayan ve her bııi gorkemll törenlere alışılan bır ülkede, Somalı'de yapılan törenden ne cnlatıiabılır' Yalnızca şunu söylemekle yetınelim 300 bln klşılık Mogadışu halkı, töreni sessızce izlerken; kabılelerden balıkçılara sporculardan askerlere, öğrencılerden komondolara kadar yaklaşık 60 bın kışi geçtl önümüzden . ffemen tumü Sovyet sılahlarıyla donatılmış Somali ordusu, Afrıka'nın en guçlu ordularından bıri sayılabılır. ancak kanımızca tek etkileyıcl yanı urkutücü cığlıklorı ve sert adımlarıyla soyılan hayll kabarık olan komandolorın geçışlydi. DEVRİK ŞAHIN SERVETİ ABD'DE YİNE GÜNÜN KONUSU OLDU | PARA ÎŞLERÎNİ BÜYÜK BİR GİZLILIK IÇINDE YÜRÜTEN ŞAHIN, SERVETÎ KEStNLİKLE BİLtNEMIYOR. RIZA PEHLEVİ, İKTIDARININ YALNIZCA SON İKİ YILINDA İRAN'DAN ABD'YE 24 MILYAR DOLAR KAÇIRMIŞ. Dış Haberler Servisi Humeyni yönetımının Başkan Carter'den devrık Şah'ın ABD ye yatırdıgı peıralan gen Istemesı üzerıne Muhammed Rıza Pehievı'nın servetı ABD'de yme günün konusu olmuştur. Yetkılıler, devrık Şah'ın servetmı tam olarak kestırmenın çok guç olduğunu. çünkü Şah ın kışısel para hesaplannı buyük bır gızlılık ıçırıde yüruttuğunü ve gerçek servetını herkesten sakladığını belırtmektedırler Merkezi Haber Aima Örgütu (CIA) son zamanlarda Şah'ın servetlnl saptamak içın geniş bır araştırma yapmış ancak tam başanlı olamamıştır. CIA'ya göre devnk Şah'ın servetinin buyük bölumu Isvıçrede ve Batı Avrupa'dadır ABD de ıse Şah'ın servetınm yalnızca "e 10'u bulunmaktadır CIA. Şah'ın kışısel servetinin 1 mılyar dolar dolaylarında olduğunu tahmın etmektedır. ^ncak bır dızı bankarı CIA'nın tahmınlerinı çok düşuk bulmaktadır Bunlara gore Şahın kışisel servetı 17 mılyar dolara yakındır YMJ banka çevrelermden sızan bılgılere gore Şah ıktıdardakı son ıkı yıl ıçınde Iran'dan ABDye 2 ılâ 4 mllyar dolar transfer etmıştır PEHLEVİ VAKn Şah'ın yaratmış oldugu mali imparatorlugun temel dıregını 1958 yılında kurulan Pehlevı Vakfı oluşturmaktadır Vakıf kurulur kurulmaz. Şah servetinin % 90'ını Vakfa transfer etmıştır Vakıf tümü ıle Şah ın denetımı altındadır. Vakfın 1977 yılında bılınen varlıklan arasında şunlar yeralmaktaydı Iran dakı General Motors ve Goodnck şırketlerının % 10 hıssesı. ıle Batı Almanya da Krupp Çelık Şırketının % 25 hıssesL Sonuç: Kısa bir ızlenim sunmaya çahştığımız Somall. tıpık bır gen kalmış ülke Toprak altı zengınllklerı ve iyi niyetlı Insanlanyla bazı atılımları yapıp başarabılır de. Ancak, bızmle birlıkts butunan bır Batı gazeteclsinin deyışlne de hok vermemek elde değıl fSomolı ıçin endustrlleşerek gel'şme, henuz bır düş bıle olamaz»