Katalog

ON f Kt CüMHURtYET 25 OCAK 1979 Kîdem tazminatı, emeklilik veya ölüm koşuluna bağlamyor Şükran KETENCİ Daha önce de vugj'andığı gıbı Çolışma BaVonlıgı , gnı r.jru'uşlardon ge<en goruşler ve oz&llıkle ış hukukculan rie yapılan toplantılar sonucunda yasa îaslağı maddelerı uzerınde son değ şıklıklen yapmoktadır. Bj nedenle yasaaa yapılmok ıstenen değışıkhklerle ılgılı maddelerı sun mak yenne, bu maddelerde ıtke olarok getınlmek ıstenen yenılıklerı sunmoyı ve aynı şekılde goruş belırtılen taraflann madde onerılerım degM. ıl'o olarak ganjşlerını yans tmoyı daha yararlı buıuyoruz Calışma Bakanlığının 1475 sayılı İş Yasosı lle ılgılı değışık^K oner.ler, yasa kapeamı ıle ılgılı bolümden başlamaktadır. Bu konudakı acık ÇALIŞMA BAKANLIĞININ HAZIRLADIĞI ÎŞ YASASI DEĞİŞIKLİK TASLAĞINDA. YASANIN UCRETLE ÇALIŞANLARIN TUMÜNÜ KAPSAYACAK NİTELIĞE KAVUŞTURULMASININ AMAÇLANDIĞI BELİRTILİYOR. lamado vürürlukteki yasanın 4 mılyon 18 bın ucretie caıişondan ancak 1 mılyon 991'ının kapsadigı ve yasanın bu "lalıyle Anayosanın buyruğunu ye'ine get rmed ğı vurgjlanarak, Iş Yosasının *apsamının genışletılmesı onerısı getırılmektedır Sonradan ayn bır yosa taslağı Vapsamma olınon torım .şcıterınden başka, ev h zmetlerınde colışanlar da yasa kapsamma alınmaktodır. Holen cıroklık yasası kapsamında olan 18 yo YASANIN 13, 17 VE 24. MADDELERİNİN, HİZMET AKDİNİN İŞVERENCE KEYFI OLARAK SONA ERDİRİLMESINI ONLEYİCİ BÎÇİMDE YENİDEN DÜZENLENDİĞI GEREKÇEDE BELİRTİLIYOR. «Calışma herkesln hakkı ve ödeviyse I; bulmuş kişilerın ışsız duruma getirilmeleri Için nesnel, hoklı nedenler ve kocınılmaz zorunluluklar oJmalıdır. Bunun dışındakı nedenlerle hızmet akdinin sono •rdıriiebilmesı olanağı sozleşme ozgurtuğunün keyfı olarak kullanılması anıamına gelıt, Anayasamız boyle bir kullanımı öngormemlşllr» den len Bakanl'k yaso aeğış'klığı gerek şından kucuk col.şanlcr ıcın sadece cıraklık eğitımı görenlerın Iş Yosası kapsam dışmdo <olmaları ongorulmuştur Korut kapıcı ve kalorffarcıien sporcuıar yasa «apsomına alınmışlordır. «IŞ GUVENCESİIş Yasasındo yaphması duşunulen en onemII değtşıkl kier arasında. ıst.hdam «iş guvencesirri» sağloıma amacı ıle getırılen ılkeler yer oJmoktadır Calışma Bakanlığının 1475 sayılı yosada yopmak ıstedığı değışıklıklerle ılgılı goruş hazırtayan Türkıye Işveren Sendıkası Konfederasyonu eleştırılenne ana konu olarak. ışcı çıkarmalorına gstırılmek ıstenen sınırlamaları ele almış. Işverenlere gore yasanın 13, 17, 24. moddelerınde yopılmak ıstenen değişıMıkler gel şmekte olan Türk sanayıı acKindan onemlı sakıncalor taşıyor. «İşverenin tazminatlı işçi cıkarobılme imkânmı ortadan kaldırmayı amaclayan yenl duzenlemeyi Turk ekonomısi ve calışma hayatı bakımından favkalâde sakıncalı bulmuş ve bu değlşikliğe hakim olan duşunceyi geltşmekte olan genç Turk sanoyiı ocısından tehliketi görmuştur» demlen Işverenler acıklamosında bu Konuda^ı e(eştınler ozetle şoyle sıralanmaktadır «Genc Turk ekonomisinin tamamen sanayl leşmiş ve en yuksek geJişme seviyesine uiaşmış Batı Avrupa ekonomileri ile aynı sosyaı yuku taşıyobileceğıni sanmak butunu ile yanlış ve son derece isobetsiz bir duşunce torzıdır. Boyle bir duşunce tarzını, Turkiye'nin Cumhuriyetin ilânından bu yana en buyuk siyası, ekonomik ve sosyal bunalımı geçırdlği bir donemde kanun zoru lle uygulamaya koymaya cclışmak, temelde yapılan hatayı dcha da vahim bir hale getirmektedlr. Tam istihdamın sağlanomadığı, sosyal guvenliğin tüm çalışanlara yaygınlaştınlamadığı ve sosyal güvenlik hoklarının tamamianamadığı ulketnizde tazminollı işçi cıkarabilme ımkânıno katı tondıtlerin getinlmesi bu sorunları daha da ağırloştıracok ve amoçlananın tatn aksine halen uc mllyon kişiyi bulan işsizllğin, işe almoda duyulacak buyuk endişeler sebebiyle daha da artmasına yol açacaktır. EKONOMİYİ BALTALAYACAK İş Kanunu değişiklik tosorısı. kanunlaştığı takdırde henuz gelişmekte olan ve halsn en bunalımlı donemini yaşayan Turfc ekonomlsinl baltalayacak, hatta cokertecektir. Tazminatlı Işçl çı IŞVERENLER: "ÎŞ KANUNUNDA HERHANGİ BİR DEĞİŞİKLİĞE GİDİLMEMELİ,, karmoda Bolge Colışma Müdurluklerl ekonomik değil polltık kararlar olacaklar, bu karartarından dolayı da hıçblr sorumluluk taşımayacaklardır. Oy sa ornek gosterılen Batı ulkelerinden Fransada denetim makamının sorumlusu otan ıdorecilertn karordon zarar goren işverenlerin zararlonrtı tazmin mukellefiyetleri bulunmaktodır. Mohkemeler de ihtisasları olmayan bu konuda, ekonomik ve teknik değil, buyuk bir ihtimalle ve tohammül edilemlyecek kadar uzun bir surede isabetsiz yorgılara voracaklardır Tasarıdaki zihniyet hur teşebbüsu bu glbl kanun zorlomoları ı'e zaofa uğratmak ve hatta sllmek olduğu icın boyle bir duzenlemeye gıdildıgi endışesı akla gelmektedir. Özel sektoru zorlayıcı zihniyet değiştirılmeli ve İş Kanununda her hangi bır değışikliğe gidilmemelıdir Çunku yopılması istenen değışikliklerin toplu iş sozleşmesi konusu olması rrumkundur.ı KIDEM TAZMİNATI FONU Işveren Konfederasyonuna gore. yasa degışıklığı tasarısında kıdem îazmınatı konusunda da ışverenler acısırdan bır lyıleştırme soz konusu değıldır: «İş Kanunu değişiklik tasarısı. kanunlaştığı takdirde, Türk ekonomismi baltalayacak, hatta Çökertecektir» <D«ğ)f<kUk tOMrısı Turk sanoyi sekterunu ip«tek altında tutan kıdem tazminatı konusunda da bir iyiieçtirme getırmek şoyle dursun, mevcut taşınmaz yuku daha da artırmaktadır. Bir d«(a kıdem tazminatı fonu sadece emeklilik ve olum hallerine munhasır bırakılarok yalnız bu omoç tcin işcı ücretlerinin ". 10 gibl fahif bır prim oranını işverenlere yuklemekte, bununla do iktifa edilmiyerek çalışan butun işcilerın kıdem tazminotı hakettikleri faraziyesı yolu ile potansiyel kıdtm tazminatı tutarının beş yıı gıbi bır surede işverenter tarafından fona odenmesı mecburıyeti gttirllmektedir. Butun bu malt yuklere ek olarak, kıdem tazminatının toplu sozleşmelerle kanunda ongorulen 30 gunun uzerine de cıkortılobilme imkönının muhafaza edilmesl ve bunun ifverenlerce ödenmesinın ıstenmesi, ayrıca emeklilik ve olum dışındakı haller icm işverenlerce kıdem tazminatı verilebilmesinin acık tutulmosı kıdem tazminatı muessesesınde yeni pazaHıkların ortaya cıkmosıno yol ocacak, dolayısiyle yenı yukler getırecektlr.» KAPSAM GENIŞLEMEMELI Getırılen değışıklıkte Iş Yasası kapsamı dı şında kalanların Oaraltılmosını, Iş Yosasının uygulama alanının genışletılmesını kuşkuyla korşılodıklarını soyleyen ışverenlere gore kapsamla ılgılı sorunlar şoyle sıralanmaktadır «Tarım işlerinın butunu ıle bu kanuna paralel şekilde duzenlenmesını, tarım işlerinın ozel durumuna uygun gormemekteyız. Tarım işlerı ulkemizde cok geniş bır halk toplulugunu ılgılendıren, hatta genel olarak calısan nufusumuzun en buyuk kısmını kapsayan nitelikte oldugundan sanayi işçilerinin calısma ve calıştırma şartları •Cinde duzenlenemez. Ev hızmetlerinde calışanların butunu ile İş Kanunu kapsamma alınması da ciddi uygutama sorunları dogurobilecektir. E*nof ve Sanatkârlar Kanununa tabi işyerterinln butunu ile Iş Kanunu kapsamma alınması da uzerinde onemle durulması gereken bir konudur. Cok yaygın olan bu işyerlerinın calışma ve calıştırma şanlarının ne olcude Iş Kanununa uyotnlecegi konusunun ilgıli Konfederasyonunun goruşu alınarak değerlendirilmelidir. Butun kapıcılorı kapsama almayı amoçlayan değişiklik de yeterli bulunmamıştır. Cıraklarla ilgili eskı metnın aynen muhafazası daha isabetli olup, bu kanunun tam olarak uygulandığı dönemi beklemek daha isabetli olocaktır. ÖNEMLI BAZI İLKELER Sakot ve eski hukümlulerin ucretine llışkin llke, rehafaılitasyonun ve readaptasyonun tam olarak sağlanması takdirinde bir değer taşıyacaktır. Bu konu halledilmedikce ucret eşitliği soz konusu olamaz. Zorlayıcı sebep dolayısıyla calışılmayan surede odenecek yarım ucretın, bekleme suresınce odenmesi şartı haksız bir duzenlemedir. Tasarıda ceza hukumlerini duzenleyen butun maddelerde 4 katından aşağı olmayan para cezalarınm artırılması yanında hapis cezalorı getırilmektedır. Bu duzenleme hem haksız, hem de yersizdır.» cesınde getınlen ılkeler soyle özetlenmektedır: «Bu yaklaşımla Iş Yasasının 13, 17 ve 24. maddeleri hızmet akdınin sona erdırılmesını herkesın sohıp olduğu Anayc.sa buyrugu geregı olan çalışma hck ve odevının keyfı olarak sona erdlrilmesme olanak bırakmayacak bıcımde yenıden duzenlemıştır. Bu duzenleme çagdaşiaşma yolunda sık sık ornek gosterdıgımız gelışmış Batı demakrasılerinde uzun sureden berı uygulanon, artık tartışması yapılmayan benımsenmiş kurallardır. Yapılan degısıklıkle, oncelikle işverenın haklı nedenlerle hızmet akdını feshedebılecegı naller yenıden ve kotu kullanımları onleyecek biçımde duzenlenmıs, arkasınaon işverenın bu hak lı nedenle ışe son verme hakkı saklı kalmak kaydıyla 13. maddenın duzenlenmesıne geçılmış ve ekonomik ve teknik zorunluluk bulunmadıkça ıscinin ışıne son verılemıyecegı ılkesı getırılmıştir. Soz konusu zorunlulugun takdırı iş Yasasının temel espris:ne uygun olarak yargı organının denetimıne bırakılmış, ancak ışçının hakkını savunmadakı gucsuzlugu dıkkate alınorak ıspat kulfeti isverene yuklenmiştır. Ayrıca, işcilerın yaşam kavgaları bakımından cok doha geniş boyutlu ve onemli bır sorun olan, calışma barışı açısından da sakıncalı sonuçlar dogurobılen toplu ışcı çıkartma uyguloması bır on ıncelemeyı gereklı kıldığından Çalışma Bakanlığının, gerekcelerin haklılıgı yonunden ıncelenmesıne ve ıznıne baglı kılınmıştır. Kuşkusuz ızın vermeme durumunda yargı orgonlarının denetim yolu acıktır.» KIDEM TAZMİNATI FONU Kıdem tazmınatlarının bır fonda toplonmasını ongoren Bakanlık tosarısındo, kıdem tazmınatının Dır ıstıhdam gjvencesı olma n.telığıni buyuk olcude yıtırmış olduğu savunularak. tasarının bu bolumunde getınlen hukumler ve ılkeler şöyle anlotıtmaktadır. «İşcilerın kendı ısteğıyie işten aynlma hallnde gecen hızmetlerının kıdem tazminatının hesabında gozonunde bulundurulmaması do bır eksikliktır. Bu durumu duzeltmek ve ışcilere daha uzun sure icın ve daha fazla mıktarda kıdem tazminatı odenmesını sağioyabılmek amocıyla 1475 sayılı yasanın 14 maddesınde onemtı değişiklikler yapılacoktır. Boylelikle kısa donemde ışcilerin cıkarlannı daraltıyor gibi görunmekie birlikte uzun vadede ışcının lehıne olan yenı bır sıstem getirilmektedır Kıdem tazminatı, emeklilik ve olum hallerınde toplumsal güvenlik kurumlarına tabı olarak gecen hızmetlerın tumunu kapsayan bir odeme halıne donuşturulmuştur Bugüne kadar olduğu gibi işverenlerın sorum lulugunda kalması bakımından kurulacak mdem tazminatı fonunu aktueryel oçıklarının yıne işverenlerce karşılanmosım sağlamak amacıylo butce sistemi kabul edilmıştır. Fona odenecek prlmlerın toplanması ve tazminat oaemelerınin yapılması işının bu konuda uzmaniaşmış ve orgutleıv miş olan Sosyal Sigortalar Kurumuna verllmesl uygun gorulmuştur.» ONEMLİ BAZI İLKELER Tasarıdaki bazı önemlı Ilkeler de şoyledir. • 15 yaşından aşağı cocukların colıştırılmosı yasaktır. Ancak hafıf ıslerde 13 yaşını doldurmuş cocuklann calıştırılmaian mumkundur. • Kadın işcilerın doğumdan once 6 ve doğumdan sonra 6 hafto olmak uzere 12 nattalık sure ıcın calıştınlmaları yasaktır • Her ışveren, ışyerınde işcilerın sağlığını ve ış guvenlığını sağlamok ıcın gereklı olanı yopmak ve bu rıusustakı şartları aracları noksansız bulundurmaklo yukumludur. Ayrıco işcilerın sağlığı ve ışgüvenlığı ıcm gereklı koruyucusu Dulunmayan orac, gerec ve mokınaiarın yapımı. yurda sokulması. sergılenmesı. satımı, kıralanması, ışyerınde bulundurulması ve kullandırılmosı yasaktır • Iş Yasasına eklenen yenı hukümıeröe. işyerlerinın kapasıtelenne gore engellı ve eskı hukümlu ıstıhdam etmeıerı ongorulmuştur. Getırılen hukümlerde. engeflı ve eskı lukumlü calıştırmoyan ışverenlerın asgarı ucret uzerınden bır para odemelerı zorunlu kıhnırken, bu poraıarın b r fonda toplanması ve toplanan paralario eskl hukümlü ve engellılenn ıstıhdam edılecekien özel ıstıhdam ışyerlerı acılması öngorulmOştür. • 931 sayılı yasa ıle, 1967 yılından berl uygulanmakta olan para cezalorı da, değışen gunün koşullarına ve paranın alım gucune göre 4 kat artırılmış, pora cezosından beklenen «sucu engelleme» sonucuna ulaşılamaması ha'ınde ise bazı suclar bokımından hapıs cezosı uyguloması ongorulmuştur. DİSK: "KIDEM TAZMÎNATI FONUNA İLKE OLARAK KARŞIYIZ,, DİSK'ın ycsclarla ılgılı görüş blldırımmde ön cellkle Anaycsa'oa bdırtılen Sosyol Davlet olefbil mentn, y>lunıın, calıçonları ılgılendıren başta 'ş yoscsı vo toolu ış sozleşrresı. grev yososı olmak uzore lı ın yasalarır, yenıden gozden gecınlere* arolonndakı uyumsuzliıklann gıderılmesı olduğu Favur.uırnaktac'ır Bu nedenle de DİSK'ın oncelıkle col.şcnlor arasınclakı yopa/ ayınmların kaldırıl masını savur.auğu. tum çalışanlarin S' e v '' toplu sozleşrreh sendıkolaşma hakkına kavuşmasını ıs ted ğı vura,ulmmaktadır D'SK'ın ış ycs:.sı kapsamında yapıiocak d^ ğışıklıkler'.e ılgui goruş bıldırımınde, ışverenlerın bazı kesımlerde gucsuz okiukları, cclışanların bır kısmra bazı hoklerın tanınmoması. ya da sınırlı tcnınması goruşu eleşîırıİTekte. bu goruş ve csrçeve ıcırde tc rım kes.mınde çalısanlar ıcm a/rı asgarı ucret, ayrı çalışma surelerı ılkelerıne ce Kcrşı cıkılnoktac'ır. Tcrırr ı^cı'erırın ış yasas. kapsamındo ve dığor ıscılerle aynı koşu>larda olmaıarı savunulurken, cırakların b.r kısmının ış yasası kapsomına a'mmosı yeterlı goruln'emektedır. Cıraklor yasasının değıştırılmesı. cıraklığın ucuz ışgucu koynağı o'maktan kurtor.ıması, cırakların da yaso kapsaırına alınmalorı ongorulmektedır. Tarım ışkolunda aa 30 qune kadGr surfin ışlerın sureksız ış sayıi rrasmın. tcnnı ış kolıında ışletmelerde yapılan ış lern sureksız ıs gıbı gosterılmesı olanağını doğur riuğu belrt.lmekte, torım ış kolu ıcm sureksız ış olmamcsı, bu ışkolurda nıtelıklı ıscılık olmadığ: ıcın, bu ıs kolunda calışcnların deneme suresıne bagıanırıannası orerılmektedır. «İŞ GUVENCESİ» DıS<'e gore yasa tasarısında 13, 17. 24 mad cele'de yapılan degışıklıkler, hızmet bağıtının bo 7ulrnasındc kotü kulıanımları onleyecek nıtelıge kovuşturulomamıştır. Yapnan değışıklıklerin mcd delenn ozunu değıştırmedığı savurıulon DİSK goruşunde bu konuda ozetle şoyle denılmektedır: tGarunürde degişıklık Işten çıkarmalarda kötü kjl lanımları oilevecek teknıX ve ekonomik zoruntulıık olcusunun getırilmesidır. Bu değişiklik heie k; dem tazrrınatı odeme yukunun işverenın sırtındon kaikmasından sonra ısverenlerin keyfi ışçi cıkor rralc.rını onlememektedir Isten cıkormonın ışvere nin keyfı tulumtından ileri geıdığını kanıtlamak on tasandaki degişiklığe gore kanıtlamak olanaksız dır. Işcimn sendiKaya uye olmosı, rıkayete bas vurTiası nedeniyle isten cıkarıldığını yargı organ iatıntfa kanıtlamak cok guc hatta olancksızdır. Kotu nıvetin raptanmasınaa bunlor bır olcu okımı yacağı gıbi tasarıda yer alan (teknik ve ekonomik zorunluluk) kavramı da aynı şeKilde kotu niyetın konıtlanması guc soyut bir kavramdır. 17. madde ıse ozu bakiTiındon hıc değışme mistir. (Isverenın guvenın1 kotuye kullanmak) gibi keyflliğe olorok tanıyan h'Jkümler tcsarıda korun rrustjr. İs:izlığın boyıesıne buyuk boyutlara uiaş t:âı bir ulfede ucretinden baska gelır kaynağı oı ıscıiem işverenın keyfi davrcn'şlarıyla işve oclğu itilmesi, Ana/asanın guvencesın tieki çalısma hakKının gasp edilmesıdir. Işveren hizmet bağıtını ancok, uretımın konusu olan iş:n som erTies,. ekonomik ve leknık zorunluluklar, isçinin ise kasıtl1 o^rok gelmemesi durumlarınd'j bnzabilnıelı ısverenm kotu kullanımına uygun n.1 telıkteki hukumler c.karılmalıdır.» KIOEM TA'MINATI FONU DlbK'e gcre kıuem tazr.ınatını duzenleven yo^a madielerını ış giıver.cesf ıle ılgılı yasa mad deierınr'en ayn dusunmek olancksızdır «Kıdem tarmırotı forunun oluşturulmasıyla aynı zamanda tcplu < sozleşmelerıyle e!de edis len kazartımlor do gerf alınmakla, odemeler iscinın emeklilik, ma^ulluk ve olumu durumlarıno baq lcrmaktadır Kıdem tazminatı fonunun hangı bicimde oluşturulursa oluşturulsun ışten cıkarmalar #aki coydırıcı ıslevı ortodan kolkmaktadır. Ontc•orıdaki bıcimiyle bu maddenın toplu ckarmola'i ozendirebüeceğıni soylemek de sanıyoruz ki yan lış olmıyccuktır. | «Yasanın 13, 17 ve 24. maddelennde yapılması öngörülcn değişiklıkler. hızmet bağıtının bozulmasında kötü kullanımları onleyecek nitelikte değil.» DİSK'ın ıstemlermde kıdem tazmınatma özgo olanlor, her turltı ışten cıkmo ve cıkarılmodo ktdem tozminatının odenmesi, toplu sozlesmeterle hakkın gelıştırilmesının engeılenmemesi, ust sınırın kaldırılmasıdır. Kfdem tazminatı ışçi ucretrnin bir parcasıdır. No var kı belli koşullora boğtanmıst.r. Bu onkosi'lların gercekleşmemes, durumun 6a isveren ucre'ın bu parcasına da el koymakta dır. örgutürr.uz, kıfem tozminatı fonu oluşturulma sına ılke olarak karşıOır. Işten çıkarmalarda, k»ı fi cıkcrmalar.n onlendiğı, onerılerımlz dogrultüsjnda yosal duzenieme getirildiğınde, işsızlik sigortası kurulduğjnda kıdem tazmnotı (ışten cıkar rıa odeicesı fotıu) adı altınio yenl bir duzenleme biciminde, her turlu işten cıkarma ve cıkmalarda yofcrionılacak bir fon olarak gelıştırilebilir. DİĞER BAZI İLKELER Dı?K' n dır'jer bazı ılkeieıle İlgıli gorüşu de şoyledır • Asgarı ücret, en az ocretın saptanması »I Cimınde değıştırılmelıdır. En az ücretın belırlenmesı ış nı ış yasasına gore cntıdemokratık yaptdak, Cır komısyon belırlemektedır. Işveren duru rr.ındokı Devlei temsılcıierı ıle uyelıkterın ucte ıkı sı ış 'erenlere gecmektedır Ayrıca ışcı temsılcıle ı nın secımındekı e.sıts:zlık, 500 bın uyesı olan DİSK' ın görusunun bıle olınmamas sonucunu getırmek tedır En az ucretın belırlennesınde kullonılan v« rıler de yonlıştır Asgarı ücret sodece colışon ıcn hesaplanmaktadır En az ucret 3 cocuklu ışcı oıle sı ıcn ve perakende gecmme mdekslerı hesapıcna rck belırler rrc'ıc;ır 9 Acık ışsızl'ğtn yayaın olöi'ğu ulkemızde faz la cıilışmarm inan^ıncı Dır gerekcesı olamaz. Ola ğanustü durumlcr d şında her turiu fazla calışranın yasaklanması ör.erılerek konuya ılıskın mod deie» ven öen duzenlenmeiıdır. • Yıll'k Otretlı ızırıerde kıdem calışanlar ora sında oyır.mclığı vurguıamaktadır. Onerifnız tüm cclışanıara 30 günluk yıilık ucretlı ızın kullondırıl rras'dır. Çalışma surelerı açıs ndan kamu ccl'şon l<»'t ıle ışcıler arosında ayırırncîlı{Jın sono erdlrilörek, Jurn col'Şanlar ıcm gunde 8, hoftoda 40 saat lık sure uypu'eırası başlatılrrolıdır. • Calıştırma yaşı ve calışma ycsağı konusun do ontasarının yckloşiT.ı yetersızdir Işverlennın oene'lenemeo.öı ulkerr.ızde, 13 yaşındakı cocukların nafıf ıslerde cn'ıştırılabıldiğını ongormek. cahstırma ycşını gercekte 13 kabul etmek demektır. 16 yaşından aşağı cocuklann calıştırılması yasak lonmalıdır Kadın ışcı'erın doğum oncesl ve son rcıS' ızınl«rı vetertızrfır. art rılmalıdır • Işc snglığı ve ış guvenlıgı konusunda gerek ış yasası gerekse ılgılı tuzuk, yoptınm gucun den yokSür.dur. Calışma Bakonlığı bu konuda olunilı; b.r caba idne g'rmtş bulunmaktadır. Zorun lu yasal duzenlemeierle ılgılı orgutumuz onerılen bıldır'lrrıştır. • OD tcsrrının ışversnle' ıcm ongordüğü yü kümluluklapn yerıne getınlmemesı durumundo VB rı'ecek ce/olor ıcın kuilandıgı olcu ve ışverenlerı ysokloro uyrr.aya zorloyan hukumler ıle ılgılı yak 'asım do cok yetersızaır. Orgutumuz, ozell'kle ış guvenlıgı, caliîma surelerıne uyulması, ışcı sağlı fy, kodın ve cocuk'orın coiıçtırılmasını duzenleyen hukurr ıere nyulmaması nedenryle venlecek c«sza!ar KDnusundo parc cezalarının yetersızlığı grzonunde bulurrduruiarak hapıs cezaları onermek tedır Para cezo'art ıçın olçu olorak oylık en oz ucret kullcr.ıliTştır. ecen pazar TV'de verem savaştyla HglII konuşmalar yapılıyordu. Ekrandakı göruntulerin otesind'» rahmetli Tevfik Soğlam Pasa canlcndı gozumde. Veremle savaşın onculerinden bıridir Tevfik Sağlam, onu tanıdığım zaman Cağaloğlu'nda Cumhuriyet'e komşu bir apartmanda otururdu Unlu Jeologlarımızdan Hamit Nafız Pamir'in yokın dostuydu. Bir gun Prof Pamir'in eşiyle benl cağırdı. Veremle savaş için sosyal yardım kollon kurmak zorunluğunda sozetti. iyı bır grup o:uşturun, kolları sıvayın, ıyı cahşırsanız b j savaşa bır katkınız olur, hıc değılse bu sosyal sorunu yakından gorursünuz, dedi. Paşaya buyuk soygım var, bir isteğini gerl cevirmem soz konusu değil, ayrıca gazıteciliğe başladığım ilk yıllar her konuya eğllmek tutkusuyla carpıyor yureğim. Veremle sa. vaşta kadınların nasıl bir katkısı olocagını merakla izliyorum. Naime Pamir rahmetli Kılıc Ali'nin kızkardeşi, ilk kocası Maraş Milietvekili Mlthat Alam, Kurtulus Savaşından sonra Ankara'nın yaşamında yerleri var. Mustafa Kemal sık sık gelirmiş evlerine O ev İsraıl Elcilıği şimdi, Cumhuriyet'in ilk yabancı konuklarındon birı olan Afgan kralını da bu evde ağırlamış Mustafa Kemal Noime Pamir'i dinlerken eski Ankara'da esen ruzgarı hissederdım. İlk şapka giyen kadınlor, Ankara Plas'da ilk bale, Mevhibe İnönu'ye donuk anılarta tarih sayfolarına kadınca bir renk katılırdı.. Latife hanımı, Saliha Ünaydın'ı, Lemen Karaosmanoğlu'nu cok hoş cizgilerle anlatırdı bana. G gulerek anımsıyorum otepkileri... Her neys*, soğuk bir kış gunu kimi astrogan, kiml başka tur kurkler icinde gonulluler grubu Sultanahmet'de eski bir medresenin merdivenlerinden cıktıkır eteklerini tutarak. Medresenin odalarında veremli aileler vardı, hepsı tepeden tırnağa yoksulluk icinde; bır yanda vereme, yalnızlığa, yoksulluğa gonulmuş genc ve yaşlı kısiler, ote yanda kurkleri icinde kaybolmak isteyen genc ve yaşlı hanımefendller. Benim icin cok ilginc bir saptamaydı bu. O yıllarda solculuk, sağcılık edebiyatı hızlanmamıştı henuz, ama bu ters ve celişik göruntü toplumumuzun gerceklerini yansıtmağa yetlyordu. Bu konuya iyice merak sardım sonra. Ve ya coJışmalardan bllgı verlrdl Naime Pamir. Paşam Sultanahmet dekı medreseys g ttıkten sonra arkodaşların gözune uyku gırmemış, o veremli aılelere yardım ıcın ozvenyle çalışıyorlar Battanıye yolladılar soba ve odun yoladılor, yıyecek yollodılar. Şımdı de bır kamponya başlıyor. versmlı oılelere aylık yıyecek dağıtılacak Tevfik Sağlam Paşa gulumserdl Hanniefendılerin rahat uyumalan lyı bırşey, yurt gerceklennden rahatsız olmak gerekır Cok gecmedi ben buyuk umutsuzluğa duş tum. SuHanohmet'de veremli aile4ere dağıtılan yiyecek poketleri satılıyordu. Gonulluler gru ANKARA... ANKA.. Yaşam korkusu karında başlıyor Müşerref HEKİMOĞLU. Tevfik Sağlom Paşa'nın çağrısını ictenlikle benimsedi Nalme Pamir, hemen bir gonulluler grubu kurdu. grup İstanbul sosyetesinin seckın kadınlarındon olusuyordu Saliha Ünay dın da burlar arasındnydı. Russn Eçref Unaydın Atına Buyukelcüiğinden emeklh/e aynimış, Istanbul'a yerleşmlsti. Saliha Unaydın konusmaiarında sık sık Yunan Krollcesi Fredericadon soz eder, ben de tepki gosterirdlm. Şimdi remle Savoş Merkezi'nde calışon bir Fransrz sosyal asıstanlo dostluk kurdum. Matmazel Charpentıer ıle birtikte Tophane Homamı'nın cevresinde gezdık gunlerce Orduağosı cıkmozı adlı bir cıkmazda sağlık sorunlarımızın cıkmazlorını do gördum acık secik Orduağosı cıkmazındo bır goz ev hâlâ gozumde, bir odada onaltı kişi yaşıyor kösede yetmışlik bir Ihtıyar, yerde yedi ayiık bır bebek, malmozel Charpentter kulağıma fısıldıyor. ihtryardan bebeğe kador hepsı v»r»mli... Tevfik Sağlom Paşa'nın gönüllüler grubu fena calışmadı doğrusu, kimi okşamlar Paşa bu veremli allelerin cocuklarına da eğilmis, yaz tatilini güneş ve temiz havo almalorını sağlamok amacıyla Erenkoy Sonotoryumu'nda bir pavycndo gecirmelen İcin bir girişimde bulunmuştu. Çocuklar bir kac kilo aldılar bir ayda. Ama tatil dönuşu kilolorı eriyiverdi: Poşa'nın korşısıno dlkildim bir gun... Poşom, dedlm, bu vaptıklarımız bır oyalamaca. bu sosyol yara gıderek büyüyor gozelrımde. dernekcılik cok sımgesel, dahc koklu öniemier gerekıyor. Paso kolumu okşodı. Daha gençsin. o onlemleri sen görürsun belkl, dedı. Nerdeyse ylrmlbeş yıl gectl, o köklü önlemleri goremedik henuz. Radyoda, TV'de verem sovaşıyla ilgili konuşmaları dinlerken duşundum, veremle savaş guzel bır olay elbet. Şu kadar aşı, bu kadar fılm, sayıiar, Istatıstıklerama tum sağlık sorunları cozumınemış sayılır mı? Beslenme bile koskoca bir sorun değil ml ulkemızde? Gecen gun bır bankaya gıttim, genc bir kadın yuvarlak çızgılerıyle dikkatımi cektı. Işıni severek yapıyor, bellı mutlu bir kadın. Sevdiği bir erkekten dunyaya yenı bır varlık sunmak buyuk mutluluk elbet... Işim bitince sordum. Doğum ne zamon? Yuzu gerginleştl birden: Doğurduğum Icın eleştıriyor musunuz benı? Neden bu soru? Zaman zaman tosalanıyorum. Cocuğum bır aşk ürunu olsa da toplumun güzel b'r ürünü olmayacak Yaşam koşulları gıdeek bozuluyor Beslenme olanağını bıle yıtırıyoruz Genc kadıno totlı bişeyler soyledim ama kırık sesi hâlâ kulağımda, bu korkuyu kac genc kodın duyuyor kımbilir, karnındo taşıdığı cocukla tasalanıyor, kaygulanıyor. Nice ana • babalar da aynı korku ve uzuntü İcinde değil mi? cocuğunu yeten kadar besieyememefc bir ana baba tçin az üzuntu değil elbet. Amo yeten kadar beslenmek kolay mı? İşte geri kalmışlığın faturası:. Veremle savaşıyorsun, başka korkular sarıyor yureğini, bır bebek gözlerinı dunyaya actığı anda sorunlara gomuluyor Yıllorca kalkınmo edebiyatı yapanların, nurlu ufuklordon soz edenlerin kulakları cınlasın:. Yasam korkusu ka rında boşlıyor giderek:. Yazımı değerli kari katürlst dostum Ferruh Doğan'o bir selam cakonafc sona erdireceğım. Gecende Brüksel'de karşılaştık. Türkiyemizln gercekleri çlzgıyi aşmış bulunuyor. demlştı bana...