Katalog

0 N CÜMHURIYET 24 AĞUSTOS 1978 TÜRK LİRASI'NIN SDR'YE BAĞLANMASI SON 34 YILIN EN ÖNEMLİ KAMBİYO KARARI ürk Llras nın değerınln, Arrenkan Doları l!e olan bağlantısının ortodan kaldırılorak, U!uslararası Pora Fonu'nun para bırımı olan SDR ve (Specıol Drovvlng Rıght Ozel Cekme Hakkı) baglı bır bıçımda saptanmasını ongoren karcr, kanımızca 34 vıldan ben kambı/o duzenırrızde olman en onemlı kararlardan bırı olacaktır Turk koTiuoyu ve hatta dnha ozel olarak kam bıyo konusuna ılgı duyanlar acısından cesıtlı dovız Kar sıstemlen. yanı ulusal paralorın dış degerlerın n neye, hangı olct yo da olcu f 'ere aayanılarak saptanması konusu ve bu konudakı durt/a uyguljmosı oldukca yabancı bır konu sa/ılab ' r Çunku Lıramızın değeri neredeyse yar m as'ra yakın bır süreaır Amerıkan Dolan no gore bel rlcnrrış ve geneldekı bağımlılık surecıno koşut bır b cımde bu bağımlılık da yıllarca surmuştur B J nedenle, bu soruna ılıskın yabanc lıgı ve yenı bır sıstetie geçlş konusundakl bazı eleştırı'en ola gan karsılamak gerekır Veni sıstemın bır cozenti» ya da cgereksız bir degısıklık» olmadığı Karar'ın vorolan duzenın n yapısal sorunlarının bır kısmınm kısa donemds cozumüne yonelık kambıyo polıtıkasma ılışkın bır karar olduğu ıse ancak yapııocak derınlıgıne değerlendırmelerle belırlenebıllr TurK Ekoromısının büyükluğO yodsınamayacak b r darboğazdan gecerken Lıranın dış değerlnln benrlenmes'ne Mışkin sıstemı değıştıre'ek bır başka s steme yonelme^ nın nedenlerıne ve bunun bazı sonuclarına özefle değmmeden once as I oıarck Dunya'dakl dovız kur s stemlerıne deÖmmek. varolan sıstern seçeneklennl gozden gccırmek. bu sıstemlerln horgl ölcütlere dayanılarak saptandığını bellrleTiek ve hangl Cılkelerın hanqı dovlz kur sıstemını uyguladıgını v « k | r o n o 1 7f> qore uygulaması gerektığını vurgulamak sanınz Turkıye acısından sorulabılecek bazı sorularo en ryi yanıt olabılır. T Tuncay ARTUN Malıye Bakanlığı Bankalar Yemınlı Mttrakibt • Yeni sistemin «gereksiz bir değisiklık» olmadığı, kararın varolan duzenın yapısal sorunlarının bir kısmınm kısa dönemde çözümüne yönelik bir karar olduğu derinliğine değerlendirmelerle belirlenebilir. • SDR'ye bağlı sabit kur sistemine geçiş gerçekçi nedenlere dayanıyor rınden bırl yeğlenırken alınan kararlarda önemll bır rol c/nar Buna gore ccık eKoromılerın yanı ıdısalım ne olmavon ulusal gelir» oranı yüksek olan ulkelerın sabıt bır dovı; kur sısteml ızlerken kapalı ekonomılerın emek bır dovız kur sıstemi ızlemelerının dcha doğru olacağı belırtılmektedır 2 BUYUKLUK Ekoı omın n varolcn buyuklüğu de dovız kur s s'emın n secımınde ünem taş maktadır Genellıkle gozlemlenen olgu kucuk ve uyumlu ekoromıle r ın bel' nn aclara ulasmada bo'gesel ve sektorel farKİılıkların sozkonusu olduğu buyuk ekonomılere qore daha tutarlı bır makro ekonomık P3İıt ka gucıeb.ıdıklerıdır Bu o!cu*e gore kücuk (az gellşmis de denıle bılır) ekonom 'enn sabıt kur sıstemi bu/uk (g«lişrnış de denı'ebılır) ekonomılerın de dalga'ı kL.' ° stemı ızlemelen daho t^tarlı bır secım o.arak aeğerleıoırılmekt°dır 3 MAL YOGUNLAŞMASI Bır ulkenm bellı bır rral (urun) ocısırd'î"! d'şorıva olan bağımlılıöının (dışalım ya da dışso tım olorak) bu/uk olcüde gıderılmesmde dolgalı bankalarının vabcncı varlıklarmın (dış aktlflerinln) pcra arzına orcnıdır Bu orandakı yukseklık bır ulke acısından hem uluslarcrcsı sermave hareketlerının serbest lıgını hem de yuksek derecede bır uluslararası malı butunleşmeyı belırtır Ancak bu oranın pa raları konvert bl olma/an ulkeler acısından tLtarlı deaerlendırmeler yapı'rrasmı onleyıcı bır ozel lıgı vardır Bır başka deyışle TL gıbı konveı' b1 olma/on paıaiara sahıp ulkeler Icm bu orana da yanarak analız yapmak ve buna gore dovız Vjr sıstemlerınden bırını secmek yanıltıcı olabı e cekt r 5 ENFLASYON Bırbınne yakın enflasy'on oranlar.na soh p ul lp'er acısından sab t cok farkl, enflasyon oron lar na sohıp ulkeler ıcm de esnek bır do\lz kur c stem nın yeg'enmesı gerektığı bugun sa/unuıan bır goruçtur Yırrf enflpsyon olcutu ac s ndar do/ız ku' e stemlermden tırı secılırken cluşuk ororda en flas,oriJn bu undugu tlkeler n sab t ku r sıstem nı, yuksek oronda enflasyona sahıp ulkelenn ıse Aroştırmanın esas oldığı 79 ülkeden i 7 sınm sabıt kur sıstemmı ızlemes gereKmektedır Bu ulkeler • Yuksek bır dış alım/net olma,an uluscl gelır oranı İle b rlıkte • Kucjk bır ulkeye ve kucuk (az gelışmis) b r ekcomıye schıp olan • ı'uksek derecede bı r mal yogjnlaşmasın n bul'ndugu • G^neılıkle duşuk sayılabılecek bır enflasyorun olustuau • Ycbancı varlıklar (dıs aktıfler) / para arzı oranınm da duşuk bulundugu ulkelerd r 47 ulkeden oluşan bu grup da'galı kur sıste mı izleyen ve ızlemcsı gereken uİKelerın gere' ıkle tam tersı 07el!ıl<lere sah pt r Kuşkustz bu cyırımcı anahzde scb t ya do dalcalı kur s stemını ızlemesı gereKen ulkelem dızılışlerı oe ıgınc ve onemlı bır konudur Buna gore Bahrpyn h'alta Gj/ana Borba1os e Gabon s>cb t kur s stem m u/gulaması gereKpn (ve uygulayan) llk 3 ulkedır ABD Japonya F Almanya Ş I Fronsa Ingıltere, Italya ve Kamo/ı secm ş ulkelerdır Bu, ulkelerın paralannı TL'nin değerini kısa aralıklarla saptamak surekli kur ayarlaması olarak değerlendırilebılir. Bunun sonucu olarak da, lıranın değer yıtiriş mekanizması eskisi kadar çarpıcı olmadan isleyecektir. serbestce dalgalcnmaya b'rakmolnrı gercpkcl ve dogru bır da/ranış bıc m dır Pjrc; n Dolcr c baglı sobıt bır kur s stemıne gore degerlentiıren Gurey Afrıka Cumhurıyetı n n ıse aslında boğımsız dalgalanTia/ı secmesı gerek dı «YIL AN» VVerner Raporu ıle Smıthsonıon Anlaşması' •* n>n bır urunu olan ve AET ıcın yoşarısal bır one mı bulunan «Tunelde Yılan» (the şnake ın the tunnel) u\gjıaması se bır «bırlık dalgalanma» d r Uygulama Belcıka, DanımarKa F Alman/a, Hollonda Nor/ec \.e Isvıce tarafından yurutulıııekte o up bu ul eİPrden yalnızca ılk dordu AET u\esıar Bu ulkelerın tumunun seçımı dogrudur Anal ze gore. parasını bağımsız dalgalanmoya bı r akan Kanada nın da bellı bır tavan ıle taban ıc nde poralarını bırlıkte dclgalandırmaya bırakan 6 J keye ka'^ması gerekmekted.r NASIL SAPTAMAK? Dovız kurunun belırlenmeslne. blr başka deyışle bır ulusal paro bırırrınln d,ş değemın saptanmasına ılışkın sıstsrrın seçıml bır ulkenın a'mak zorunda olduğu en onemll kararlardan b rl dır Bu konu ozellıkle 1970 lı yıUarm başında co ken Bretton VVoods sısten ırden scnra guncel bır o;ellık kazanmış ve Dunya daki ulke'er bu cokuş !e bırlıkte dovlz kurlannın belırlenmesı ıcm bu lunan bazı secenekler arasındon bır secım yapmak zorunlulugu He karşı karşıya kalmışlardır Bır ülkenln ulusal parasının dış degerl dalgclanmaya bırakılarck mı, yoksa bır yabancı pora ya da pcralar demetıne bağlı kalınarak mı saptanmalı? Dalgalanmoya (blr paranın değerinın uluslorarası pıyasalardakl arz ve talebe gore belırlenmesi) bırakılırsa, bağımsız b r dalgalanma mı, voksa dığer bozı paralarlo bırlıkte ve belll bır tavon ile tobcn arasındaki bır dalgalanma mı yeğlenmelı? B r yabancı para ya da paralar denet m'ne bag1 lı o r uyaulamaya yonelınırse Amerıkan Doları mı, Inaılız Sterlınl mı yoksa Fransız Frangı mı secilmelı 9 Ya da SDR gıb IMF tarotından oluşturulcn yapay bır para olan ve özde yıne Amer kan Doları Ingılız Sterlın1. Fransız Frongı Alman Markı, Japon Yenı ve dığer bazı yabancı paralar tarafından değeri belırlenen bır Daraya mı bağlanmalı? Yoksa gelışmış kapıtalıst u'keler poralarının oluşturduğu boyle bır ısepet» yerlne başka blr «sepet» mi asıl alınma'ı? Ve en onemlısl, boyle bır karar alınırken hangl o'cütlpre dcyanılmalı? SABİT KUR Gelelım sabıt kur sısteml uygulcması gersken ulkelere Once ABD Doları na baglı sab.t kur s otemını secmesı gereken ulkeler grubuna bakolım Bu sıstemde 15 ulkenın yer alması gerektrken 10 ulke yer almıştır. Yer almayan 5 ulkeden 4 u (Yunanıstan Meksıka, Nııerya ve S Arabıstan) bağımsız dalgalanmoyı. Tanzanya ıse SDRye boğlı sabıt kur sıstemını secmıştır Fransız Frangı na baglı sobıt kur sıstemınl sscmesı gereken 10 ulkeden 8 ı bu ge'eklılığe uymuş ol^p gen kalan 2 ulkeden Etyop/a Dolar c, Malovı ıse SDRye boğlı sobıt kur sıstemınl yeğlemtşt r öDR ye baglı do«ız kur sıstemını uygulcnası gereken ulke sayısı 13 tur 13 ulkeden yalnızca 3 u bu sıstemı u/gulamaktadır Iran. Ugando ve Zambıa Dıger u keler ıse ae"ellıkle Dolar a baglı sabıt kur sıstemını secmışlerdır. ; BAĞIMSIZ DALGALI SISTEM DALGAl 1 KUR SISTEMİ BIRLHTF DALGALI SISTEM 'Tunel d« v nn| ı ! [ ı J ı ! 1 ' ; ı î ; SDR NIN BILEŞIMI ( + ) % AMERIKAN DQLARI B ALMAN MARKI JAPON YENI FRANSIZ FRANGI NGILIZ STERLINİ ITALYAN LIRETI HOLLANDA GbLDENİ KANADA DOLARI BELÇIKA FRANGI SUUDI ARABISTAN RIYALİ ISVEC KRONU IRAN RIYALİ AVUSTRALYA DOLARI ISPANYA PESETASI NORVEC KRONU AVJSTURYA ŞILINİ 33 12 v 2 I ı | AMERIKAN DOLAPI B'R PARA•N A BAĞLI SISTEM 7 Vı 7 Vi 7 Vj i 5 5 4 3 2 2 1 '/s 5 ; ı ,' ı | ı ! ' ! ; i «SEPET»LER Dığer yabancı parolardan oluşan «sepetılere baglı kalarak paralorının dış degerlerınl belırlemesı gereken ulke sayısı 18 dır Analıze gore bunlardan 8 ının spcımı dogrudur Dığerlerı yo Dolar a ya da SDR ye baglı sıstemı uyguıamaktooır INGILİZ STERLINİ İKİ SİSTEM Dunya'dakl dövız kur sıster 3rl yukarıdoki sorulardan da onlaşılacağı gıbl ıkl ana sıstemden oluşmaktadır • Dalgalı kur slsteml • Sabıt kur sısteml Dolgalı kur sıstemnde Ikl anaalt slstem vardır • Bağmsız dalgalı kur sısteml • Bırlıkte (sınırlı) dolgalı kur sısteml Sabıt kur sıstemınde Ise yıne Ikl ana a't s's» tem soz konusudur • Dolar Sterlın ve Fransız Frangı g'bı blr yobcncı paraya bağlı sabıt kur s stemı • SDR ya da bır başka tsepet»e bağlı sobıt k j r s steml 1< SABIT KIIP SISTEMİ BİR SPPETE ı BACLI SISTEM FRANSIZ FRANGI SDR lözel Çekme Hakkı) 1 1 V4 1 V2 J ; 1 1 y» VE TURKIYE He.ler ın oıcutlerıne gore Turkıye nın dovlz kur sıstemı ocısından yerının tom bır dogruluklo belırlenmest ıcn oncelıkle bu olcutlere ılışkın rasyolann ulkemız acısından soptonmcsı gerekır Varolan ıstotıstık verıler bugun ıcm bu tur bır scptama/ı olanaKsızlaştırıyor Ancok genel olarak Turkıye »dışa acık, uluslararası malı butunleşmesı henuz onemlı boyutlara ulasmomış, yuksek bır enflosyonun bulunduou bır ekonomıye sonıptir» gozlemı kan mızco yanlış bır gozlem değ.ldır. Dıger tarafton uİKem zın dış ekonomık llışkıiennoe ABD ıle olan yogunloşma yerını AET ıle olon vogunlaşmaya bıraı<mıştır Bu ozet dec,erlend rrrelere go r e Turkıye nın sabıt do ız kur sıstemlerınden bırını secmesı gerekmektedır Bugune kadar b j gerege uyulmuş, Dolar a baglı bır sabıt kur sıstemı 'zlenmıştır Bugun ıse bu uygulama dagıştırılmekte yıre sobft ancak SDRye baglı bır sısteme gecılmektedır. SDR ye bao.li sabıt dovız kur sıstemını uygulayan Tonzanyo, Mclavi Iran, Uganda. Zambıo Urdun ve Kenya'ya Turkıye de katılma l 'tadır Yenı karara gore TL nın dalgalonması dsğıl, sabıt kur s stemının ıcmdekı yerının degıştırılmesı soz konusudur Çunku dalgolanma, bır ulusal paranın tek başına ya da dıger bazı paralarla b.rI kte degerının uluslorarosı borsalarda arz ve talep Ike'erıne gore s°rbestce belırlenmesıdır Bunda bır yabancı paraya ya da paralar sepetıne boglılık soz koni.su degıldır O/sa sabıt kur sıstem nde bır paronın dış oeğerınm bır baska yabancı paraya ya do paralar «denett»ne baglı kalmarak yetkılı organlarca kısa ya da uzun araliK'ar'a saptanması sozkonusuaur Bu scptamo her gun de yapılab'lır her hcıfta dc Ama bu kesınlıkle «dalgalanma» degılcır Kaidı kı dalgalanmanın bır on koşulu do daha orce değınılen altı olcutun verecegı sonucların yanısıra bır ulusal paranın konvert bl o'up olmcmcsıdır Tek basına ya da bırlıkte dalgalanan pcraların tümunun konvertıbi olmosı da bu olgu,a dogrulamaAİadır. Dıtjer « « p p o t ' İ T ! ! ı 1 (r) SDR nın ypıl yapısı dola/ısıyla yenl degerı IMFnın 3/4 1978 tarıhlı karan ne 1/7'1978 tarıhınden ıtıbaren gecerd olmak uzere. ılan edılmıştır Kaynak Fınance and Deveıopment, June 1978, V 15 N 2 ı J ' ı ı DÖVIZ KUR SISTEMLERİ OLÇÜTLER Her ulkenın yukarıda belırtı'en 7 avrı dövlz kur sısteTiınden bırını secerken gozonünde bulundurmak zorunda olduğu ana ılkeler Ise kjşkusuz o ulkenın ıcınde bulunduğu ozel ekonomık koşullar « e ozel ekonomık polıtık dış ılışkılerdır Aca> ba bu ozel koşullar hangı olcutlere dayanılarak değerlendırılmekte ya da değerlendırılmelıdır fcl bır Cılke en uygun cdövız kur sıstemı»ne kavuşabıls'n? Bu olcutler şunlardır (I): • Ekonomınln açıklığı • Ekonomımn büyüklüğiJ • Maı (ürün) yoğunlaşması • Uiuslararası mall butünleşme • Enflasyon • Dış ekonomık ve polıtık ıllşkllerdek! yoğunlaşma 1 AÇIKLIK Ekonomınln ac'klığını yanl bir ekonomlnın acık ya da kopalı oluşunu behrle/en rasyolardan en onem'ısl dışalımlann top'am üretıme (net olmayan ulusal gelıre) oranlamasıyla elde edılır Boyle bır rasyo ! le belırlenen «ekonomınln dışa açıklık derecesi». sabıt ve dalgalı kur sısteml» bır kur sıstemlnın benımsenmesını guclü bır arac olarak değerıendırmek olasıdır Boyle bır sıstem. oegışık mal gruplarının fıyat ^8 mıktorlarındakı duzensız değ şımı g derırken aynı zamanda aynı oenkleştırıcı etkıyı duzensız bır gorunumu bulunan dovız kurları uzerınde de gosterebılır Bu ocıdan bellı urun erde (ornegin p«Jrol ya da gıda maddelerı gıbı) urun yogunlaşmasının oldugu ulkelerın (Suudı Arablstan ve Ingıltere glbı) dalgalı kur sıstemını secmelerı. tutarlı bır seçım olacaktır 4 ULUSLARARASI MALİ BUTL.NLEŞME Uluslararası sermayo hareketlerının her dovlz kurlarının belırlenmesı ve hem de odemeı«r dengelerl uzerınde onemlı bır ışıevı vardır. Genel olarak kabul edılen bır gercek şudur kl uluslararası mall butunteşmesı onemlı aşamalara ulaşmış. serbestce ış'e/en buyuk serma/e pıyasalarının bulundugu ülkelerde sabıt kur sıstemının fzlenmesı oldukça zordur Gercekte de bu tur ulkelsr, genellıkle dalgalı bır dovtz kur sıste mı ızlemektedır Gelışmış ya da az gelışmış olan, blr ülkenln uluslararası molı sermaye ile butunleşmesmın derecesınl saptamak cok guctur Ancak bu konuda da başvurulan bazı rasyolar vardır Sermaya OMŞkanlığı ya da uluslararası sermaye ile butun'eşrnenın derecesını belırlemedekı bır rasyo, tıcaret esnek (dolgalı) bır kur Sıstemını secmelerl oğutlenmektedır 6 DIŞ EKONOMIK VE POLITIK ILIŞKILER DEKI YOGUNLASMA Bu ana 5 olcutun vanısıra bır ulkenın dış e*o romık ve polıtık ılışkılerı de kanımızca do.ız kur sıstemlerınden birının secımınde onemlı rol oyna maktadır Bır ulkenın dış tıcaret ışlemlennın bel lı bır ya da bırkac ülke uzerınde yogunlaşrrcs 1 , aoğal olarak parasal ılışkılere de yansımaktad Orneğın dış tıcaret ılışkılerı onemlı olcude ABD ile olcn ve dıger olcutlenn coğuna gore de S'Dit kur sıstemi uygulaması gereken bır ulkenın Ane rıkan Doları na boğıı sabıt kur s stemını secmesı dogaı bır secımdır DÜNYADAKİ UYGULAMA Yukarda değınılen oıcutlerden lik beşn* da yanılorak araiorında Turkıye nın bulun.nodığı 74 ulke ocısından yapılcn bır analızın sonucları TabİO2 de gosterılmıştır. Uluslararası Para Fonu nun Malı Araştırmalar Bolümu Başkanı olan H Robert Heller tarc ından yapılan araştırmaaa 79 ulkenln her bırısı cı r ı l~anCi dovız kur sıstemının uygulanması gerekt gı iaptanmıştır. Ayırımcı bır analıze dayanan bu araştırmonın sonuclar, şoyle ozetlenebılır. nada Icm de aynı yargı dalgalı kur sıstemi acıs ı.dan gecerlıdır Sabıt ve dclaa'ı kur s stem en arasmda kaiai her ıkı yone de kayobılecek ulke sayısı ıse 17oır Bu u'keleden bazıları son bırkac yılda su reHı olarak sıstem aegıştırmıştır Orneğın Uganda Uganda resmı olorak SDRye, fnlı olarak da Amerıkan Doları na baglı sabıt bır kur sıstemı ızlerKen 1373 yılında tam anlamıyla Dolar'a baglı sısteme aecmış, 1975 yılının ekımınde ıse SDR esasına donmuştur Yıne bu grupta bulunan ve Dolcra baglı sabıt kur sıstemı izleyen Guney Af' ka Cıımhurıyetı de son yıllardo dovız kur sıstemını bırkac k e z değıştırmıştır Ikı ana sıstemın orasında bulunan bu 17 ulke ıcm hangt dovız kur s.stemının secılmesı gerektığı, kuşkusuz cok onemlı ve de cok guc bır sorundur Nijerya S Arabıstan Kolombıya ve Izlanda gıbi ulkelerın durumlan dcha da ılgınctır CünKj bu ulkeler «ekonomık karaktenstıklerıne gore sabıt kur sistemını uygulamalart gerekırken dalgalı kur sısteml uygulamaktadırlar > Şımdı 79 ulkenın daha ayrıntılı bır anaiıze gore dovız kur sıstemlerıne değınmek ıstıyoruz Yıne H R Heller ın yaptığı ayırımcı onalızın sonuclaına gore. Fransa ltol,a Japonya Fıhpınlsr, Ispanya, Ingıltere, ABD ve Yugoslavya bağımsız dalgalan NEDENLER Yondaki masadan blrl kalkıyor, o da blr başka Dorian Grey'ın portresı Bakora masasına kac yuz bln liraya banko demeye gldıyor kımbıllr Bır masada eski Genelkurmoy Başkanı Sancar'ın Kalender de bankacı dostlarıno verdlği gorkemlı bır yemekten soz edılıyor. Bu sosyete müzesınde eski komutonlar, eskj cumhurbaşkanları, guncel konubul sosyetesınln blr keslmj Sunay'ın sağlığı ıle çok ılgilı nedense. Ankara da tutun ıhracı İle ılgıli çolışmalar suredursun, Istanbul'da Gumruk ve Teke| Bakanı Tuncay Mataracı ıle ilgıll oykuler anlatılıyor. Mataracı hangı şarkıyı cok sevıyor, hangı şarkıcıyı cok alkışlıyor Istanbul'da ogrendim. Kacak Amerıkan sıgaralarını da «Mataracı sıgarası» dıye satıyorlarmıs Kimi kışıler bu espriye kahkahalarla guluyorlar Mataracı'nın kulakları çınlıyor mu acaba 7 Eski arkadoşım değerll karikatur sanatcımız Ferruh Doğan, Kuzguncuk'to blr meyhane onerdi. Guneş kadehmızde batryor, hava ka rannca Boğaz Koprusu ışıktan bır kuşak cevınyor gozunde dedı. Hıfzı Topuz ile atlodık arabayo Kuzguncuk'a gıttık, ama batan guneşı kadehımizde seyredemedık. Meyhane kapalıymış Cengelkoy'a gidelım dedık. O da kapalı Tunstık kentımız Istanbui, kuluplor dısında Ramazanı yaşıyor. Gıttık Moda koyuna, kırk yıllık Koco'ya Kırk yıllık dostîara da rostladık Şahap Balcıoğlu ve Ihsan Ada blr koşede soyleşıye dalmışlar. Gokte glderek kuculen ay, koyda tekneler, sokakta otomobıller, icınden uzun e teklı kadınlar ınıyor, bır moda dergısinln ka pagından fırlarcasına Kulube gldıyorlar Ecevıt Hukumetınm savurganlıkla savaş polıtıkası Ile alay edercesıne. Ulkemızın Do'ora bia'ı sabıt kur sstemınden SDRye bag'ı sabıt kur sısten ne gecışmın bır coK gerçekcı nedenı vardır Bunlardan ılkı ABD n n uluslararası tırocet hccmı ıcındekı pa\ nın azalrrosına koşut olorok Dolar'ın ıstıkrorsız bır nıtelık kczonması surekıl oeğer y t rmesıd r Parosının degerı Dolora oağlı sabıt kur s stemı ıle be'ırlenen ulkeler de bunoan etK lenmekte bu ulkelenn poroları do değer yıtırmektedır Yıne DU ulkelerın Merkez Bofikalar. o'Gcılığıyla kur cyarlarr'aıarını teknık ve polıtık nedenlerle Eureklı olarok yapamamo an oluşon copraz kur farklarından dola/ı buyuk zararloro yol acmaktadır Dolora gore daha ıst'krorh bır yapısı bulunan SDRye bcglamok (kı SDR bunyesınde Japon Yenı ve F Alman Markı gıbı guclu paralar da bulunmaktadır ve bu paraların deger artışları Dolor'm deger yıtırmesını gıderecek duzeydedır) TL ra do ısdkrar karcndırabılır. Ancak u'kemızın ıcmde bu lurdugu ekonomık guclukierı nesnel olarak değerlendırırsek bu zayıf bır olosılıktır Turkıye nın dış ekonomık ılısk lerındekl yoğunlaşmada ABD yerını AET v e bırGktığından Dolcr a baglı bır sıstemı ızlemenın anlanı kalmamıştır. B r başko acıdan SDRye baglanmak aeğıl on a SDRye bagn Kalınarak TL nın degerını kıso arclıklcrla saptamck surekli kur ayarlaması olorak degeriendırılebılır 3u djrumun da ıkl sonucu olacaktır 1 TL'nin dpger yıt rış mekanizması eskıîi kadar caroıcı olmaocr 'şleyecektır 2 B J o'gu ıc nüs bulunulan dovız darboğo z ndo «Godot» gıbı Dr turlu gelmejen ttaze para»nm ge'r^eını saglo,abl ecekt r (I) H Robert HellPr Choosına on exchange rote system Fınance and Development, Jun« 1Q77 V/nllıma 1 * klnmh., 1 Klml zoman Istanbul'don, Izmlr'den dostlorımız gelır Ankara'ya Başkentın yogun trafıgınl, gergın havasını cok yadırgorlar Adeta bunalırlar Bızi de polıtıkaya gomulmekle suçlarlar O yuksek tansıyono nasıl dayanıyoruz dıye şoşırırlar. Tam tersl de oluyor elbet Slyasol olayların calkantısında yaşayan blrl de Istanbul'a geldigl zaman, ozellıkle toplumun belırll blr kesiminde sudan cıkmış balığa donüyor Türkıye' den başka blr ulkeye gltmış gibl yabancılık hıssedıyor. Hafta sonunda Ciflehavuzlarda blr kulüpte boyle bır yabancılık hissettlm, cok IIglnc saatler yaşadım. Anadolu yakasının guzel koyundadır bu kulüp Vaktiyle Celal Bayar ın oglu otururdu. Gallba 35 mllyono satın almışlar, onarmışlar Gokte ay, derlzde ısık oyunlan masalarda yüzlerl v« omuzları bakırlo^mış kadınlar, arkada oyun salonunda soluklan kesılmış gerglnleşmış kişller ve ortada dönen yüzbinler .. Pıkapta Ispanyo'nın ünlu şarkıcısı Jullo Iglasias söyluyor Pıstte bırka çkuşak bir arada, cılgınca dans edılıyor. Dans edenler arasında eskl yuzler goruyonım Hepsl Dorian Grey'ın portresl gıbl Yıllar hic gecmemış, zaman durmus genclıklerinl, guzellıklerınl, şıklıklarını buzlukta korumuşlar dondurmuslar glbl, 20 yıl önce bıraktığımız yerde dans edlyorlar Marlon Brando'nun Tango fılmınden blr sahne conlandı gözümde Marlon Brando genc sevgllısl İle tüm yasakları oşarken buyuk blr kalabalık da mumyalar gıbl donuk v» toğuk Valentino Tangolan yaparior hanl! Kımi kişıleri o Tango sohnesindekıler kadar donuk ve soguk hıssettım o goca. Cocuklan Ise başka blr havada dans edıyorlar. Bu cevrede polltıkadan hic soz edılmfyor mu dersınlz. Vlskl kadehlert tokuşturulurken eski demokratlardan bır kadın şöyle soyluyor: • •• Ankara... Anka Ankara İstanbul diyaloğunu kim oluşturuyor ? Müşerref HEKİMOĞLU Ben Turkıye'nln kurtuluşunu sıkıyönetımde gorüyorum Bır başkası da her ülkede anarşik olaylar yaşandığını öne sürüyor. Asıl olan ozgjrluMerdir Yurt dışına c'xma özgjrlüğunü kısıtlamaK cok yanlış ozgurlük olmadon ekonomık durum düzelmez. I lar hâlâ Yin» eski Demokrotlardan bırl Ce lal Boyar'ın saglık durumunu parlak zekâsını övuyor, dune bugune yarına donuk yorumlar yapıyor. Yaz tatilınl Yeşilköy'de geclr§n Cevdet Sunoy'dan da soz edıllyor Bu yaz denize girmiyormus, gözlennden rahotsızmış, Istan