Katalog

O N CÜMHURÎYET 15 AGUSTOS 1978 EKONOML. EKONOMİ... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMİ... EKONOML. EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... OECD'ye göre, Türkiyenin 1978 yıh finansman gereksinimi 4.2 milyar dolar Türkiye'nin borçlarının ertelenmesi, 1980'lerin ilk yıllarında yeniden dış ödeme güçlüklerine yol açacak... • OECD Türkiye'ye Yardım Konsorsiyomu tarafından hazırlanan bir raporda, kısa süreli borçların 4,5 milyar dolarlık bölümünün ertelenmesinin beklendiği belirtildi... Uluç GÜRKAN TABLO 1 ÖDEMELER DENGESİ 1. Tlcoret Dengesı Ihracat Itholat 2. Servlsler (Net) işcl Gellrleri Turızm (Net) Kar Transferlerl Faız ödemelerı 3 Carf Işlemler ( 1 + 2 ) 4 Dış Borc Odemeierl 5. Toplam ( 3 + 4 ) 6 Sermays Hesabı Proıe Krec'ılerl Program Kredılerl Bedelsız Ithalat özel Yabancı Sermoye 7 Genel Denge (6^5) 1977 Gerceklesmesl 4 043 1753 5 796 618 982 (Mllyon Dolar) 1978 OECD Tohmlnl 3 000 2000 5 000 1146 1 300 50 64 116 360 3 425 214 3 639 671 499 3 102 67 35 354 1 854 246 2100 850 600 100 2 969 100 50 1250 • 1 TÜRKİYE'NİN KISA SÜRELİ BORÇLARI VE FİNANSMAN DURUMU... (Nisan 1978 Verileri) ' I Kısa Dönemll Borclor A Bankalara 1 DCM (Yabancı Bankalar) 2 Banker Kredııerı 3 Tıcarı Olmayon Od Gec. 4 Karşılıksız Kullanım 5 Uluslarorası Ödemeler Ban. 6 Dresdner Bank 7 Tıcarl Ödeme Gecıkmeleri 8 Kabul Kredısı B Tıcaret 1. Mal Mukobılı Ithalat a OECD Ulkelerı b Otekı Ulkeler ? Petrol Borcu C Ötekı Borclar II Konsolldasyon Sonrasmda Kalan Borc III. Carl Islemler Acığı TOPLAM FİNANSMAN GEREKSİNİMİ Toplam (Milyon S) 6 657 4 053 1 629 424 373 Ertelenen v* Suresl Uzotılan 'Mılyon S) 4 545 3 057 muhtemelen 500 milyon doları aşmayacaktır.» Bılındığı gıbı. yabancı bankalar Türkıye'nın tıcarı nıteiıktekı odeme gecıkmelerının yeniden fınansmanı konusuna ılgı gostermektedırler ve bj konuda ilk olarak Cıtıbank ıle goruşme mascsına oturulmuştur. Konsorsiyom raporunda venlen bılgıye gcre, Cıtıbank'ın aaha once 100 mılyon dolar önerdığı, daha sonra ıse 150 mılyon dolara cıkarttığı olanak, yabancı bankaların butunu devreye gırdığınde 400 m.iyon dolara kadar yukselebılecektır. CARİ İŞLEMLER ACIĞI OECD Türkiye'ye Yardım Konsorsiyomu raporunda, erteleme ve sure uzatımı cabalarının ongorulduğu bıcımde sonuclanması hoiınde dahı, 1978 yılında Turkıye nın 2 mılyar 212 mılyon dolarlık bır dış borc yuku altında olduğu belırtılmiş tır. Raporda, bu yukun yanısıra Türkıye'nın carı ışlemler dengesı açıgm.n da 2.1 mılyar dolora ulaşmasının beklendiği ve boylece toplcm finansman gereksınımının 4 mılyar 212 mılyon dolara ulasacagı goruşune yer verılmıştır. Turkıye'nın tarımsal urun sîoklarının dış satıslarını gercekleştırmesı halınde carı ışlemler dengesı ocğının 1.7 mılyar dolara kadar ınebıleceğı kaydedılen raporda, bu durumda toplam finansman gereksınımının de 3.8 mılyar dolara duşebılecegı uzerınde durulmuştur Türkiye'ye Yardım Konsorsiyonuı'nun ödemeler dengesı konusundakı bekleyışleri tablo l'de verılmıştır. Konsorsiyom raporuna gore, Türkiye'nin finansman gereksınımının 2 mılyar dolarının ceşıtli kaynaklardan sağlanacak kredılele karşılanması beklenmektedir Raporda verılen bılgıye gore. buyuk bolumu proıe kredılerıne aıt olmak uzere 850 mılyon dolarlık uzun süreli sermaye gırışı soz konusudur Uluslararası Paro Fonu'ndan 1978 yılı ıcınde 250 mılyon dolar sağlanmış olacaktır Ayrıca yabancı bankalardan da 900 mılyon dolar alınması olasıdır. Konsorsiyom raporunda. yabancı bankalardan alınacak 900 mılyon doıarın 500 mılyon dolarlık bolumünjn taze paradan. 400 mılyon dolorlık bolumunun ıse. yukarıda da belırtıldığı gıbı, «garantislz» ıthalat borclarının yeniden fınansman'ndan oluşmosı öngorülmektedır OECD bunyesındekı Türkiye'ye Yardım Konsorsıyomu'nun Türkıye'nın kıso süreli dış bO'Clarına ve 1978 yılı finansman koşullarına ilişkın ongorulen tablo ll'de verılmıştır. İYİMSER RAKAMLAR Konsorsiyom un finansman gereksınımının korşılanması yolundakı 2 mılyar dolarlık olanok ongorusu oldukca lymser bır yaklaşımı yansıtmaktadır Oncehkle. yabancı bankalardan 1978 yılı soruna degın sağlanacak taze paranın en cok 200 mılyon dolar duzeynde kalacagı bellı olmuştur Lıbya Arap Dış Bankası'nm onculüğundekı bır başka konsorsıyomun acacağı 100 mılyon dolarlık kredıyle bu tutar 300 mnyon dolara ulaşacaktır. Kuvvetlı bır olasılıkla Turkıye, ıkılı anlaşmalar yoluylo da 125 mılyon dolar kadar taze para bulabılecektır. Ithalat borclarjnın yenıden f'nansmanı cercevesınde ıse Cıtıbank'ın 150 nvl yon dolarlık onerısının dışında Deutsche Bonk'ın 90 mılyon dolar, Bonk of Tokyo'nun ıse 40 mıl yon dolarlık onerılerı vardır. Ayrıca konuyla, bır Almon ve bır Isvıcre bankası da ılgılenmektedır. Buradokı sorun, yeni ıthalat fınansmanını ongormeyen onerılerın faızlerının yukseklığldır. Butün bu konularda sonuc alınması hoiınde dahi. yaboncı bankalardan 900 mılyon dolar soğlanmosı hedefının ancak 700 mılyon dolar olarak gercekleşebileceğı gozlenmektedır. 850 mılyon dolarlık uzun surell sermaye gırışının ıse proıe kredılerındekı aksama nedenı^le 700 mılyon doları aşması guc gorunmektedır. Kesınleşen verılere gore, mayıs 1978 sonunda 138 mılyon dolarlık proıe kredısı gırışl sağlanabılmış tır. Gecen yıhn eş donemınde proıe kredısı gırısı 195 mılyon dolar ıdL OECD bunyesındekı Turkıye'ye Yardım KonsorsıyoTiu'nun ongorduğü 2 mılyar dolarlık kredının 1 mılyar 650 milyon dolar düzeyınde kolması, 2 mılyar 212 mılyon dolarlık finansman acı Ö>nı 2,6 mılyar dolara yükseltecektır. Geçen yılların yatırım eksiklikleri ve üretim düsüklükleri fiyat artışlarında önemli roloynuyor Fü$un ÖZBİLGEN ^ , e ç e n yıllarda yatnımlann progM ramlanan hedeflenn gerısınde kalması \e gerek kamu sektorunde, gerekse ozel sektorde planlanan uretım fıedeflerme \anlamamaiinın tı.vat artışlarmda en buyuk etken olduğu bıldınlmektedır Devlet Planlama Teşkılatınca yapılan saptamalara gore. 1V77 vılında kamu j atınmlaı ının gerçekleşme oranı daha oncekı yıllaıın nldukça altında kalmıştır. Kamu Kesımının uretım seviyebi oe DIE nın bulgulanna pore planlanan hedeflenn altında geıçekleşmıştır. O7el kesimde ise. hem yatınmlarda. hem de uretımde çok buyuk geri kalmalar olmuştur. Istanbul Sanayı Odasının hazırladıgı bır anketın sonuçlarına gore 1977 yılında ozel sektorun kapasıte kullanım oranları \e uretımlen yarı yanya gerçekleşmiiür Bır başka anket sonuçlanna gore de ozel sektor yatırımlarında gıderek azalma oldug\x saptanmıştjr. Yatırım \e uretım degerlerınde gozlenen gen kalmalar, p.yasada arz talep dengesıru olumsuz yonde etkılemış ve arz yetersızlıgı fıyat artışlarında onemlı bır etken olmuştur. Uretım yetersızhgı talep baskısının etkJSıyle spekulatıf hareketlen de beraberınde getırmış \s bulunmayan mallann karaborsada degennden daha yuksek fıyatlarla satılmasuıa neden olmuştur. Karaborsavı onlemek ve lalebı sınırlamak uzcıe urun fıyatlanna yapılan zamlar ıse fıyatlar genel sevıyesının yukselmesıne neden olduğu gıbı ışverenlenn karlılık oranUrının da yukselmesıne yol açrnıştır. Istanbul Sanayı Odası anketınden elde edılen buigulara gore, ozel sektorde eksık kapasıte kullanımının başlıca nedenlen dovız translenoın japılaımaması, hammadde darlıgı, enerji KIsıtlamalan, sendıkai hareketler ve ıç fmansman guçluklen olmuştur. Ozel kesım temsılcılerının en buyuk sorun olarak ortaya surduklerı senaıkal hareketler ve ıç finansman guçluklerı olmuştur. Ozel kesım temsılcılerının en buyuk sorun olarak ortaya surdukleri »endjkal hareketlenn kapasite kullanımında duşukluk yaratan sonancu etkenier arasında yer aldıgı da aynı anket sonuçlanndan anlaşıknaktadır. Istanbul Sanayı Odası anketıne yanıt veren ışverenler eksık kapasıte kullanımında dovız darbogazının e^kenlıgıni yuzde 25, enerjı darbogazının etkjsını yuzde 22 olarak belırlerken, sendıkal hareketlerden doğan sorunları yuzde 9 oranında ortaya kojmuşlardır. 1977 yılında Istanbul'da Madem Eşya ışkolunda MESS ıle DISK arasında uzun sure devam eden gre\e ragmen, aynı yıl ıçın eksık kapa&ıte kullanımında sendıkal hareketlenn etkısının yuzde 9 olarak belırlenmesı, ozel kesım sozculennan bu konudaki yakmoıalannın gerçekçi oimadıgını da ortaya koymaktadır. Ote yandan, MC donemınde, «Buyuft ve agır sanayı hamlesi' edebıyatına ragmea kamu sektorunde de yeterlı yatırım ve uretımın saglanamadıgı DPT ve DIE'nın son saptamalan ıle ortaya çıkmıştır. DPT nın bulgularına gore, 1977 yılında pjogram hedeflennden 32 mılyar 400 mılvon lırahk daha duşuk yatırım vapılmıştır. Boylehkle 1977 ydının yatııım gerçekleşme oranı yuzde 76.5 sevıyesmae kalmışttr. bu oran son yıllarda ortaya çıkan en duşuk gerçekleşme oramaır Geçen yılın kamu yatınm geıçekleşmelen sektörlere gore ıncelendıgınde ıse en duşuk gerçekle^melerın juzde 55.1 oranı ıle egıtım vatınmlarında olduğu ROZlenmektedır 1977 yılı ;çın programlanan ımalat sektoru yatırımları > u?de 66,5 oranında enenı sektoıoı yatırımlan yuzde 72,5 oranında gerçekleşebılmıştır Kamu yatınmlan ı^ınde KIT'lerm yatırım gerçekleşmelen ıse toplam kamu yatııımlannın da altında kalmıştır Ayrıca iıyat artışlan nedenıyle fızıki gerçekleşme oranları. nakdı gerçekleşme oranlarından da daha duşuk o'muştur Maiı>et jukselmelerı nedenıyle nakdı gerçekleşme juzde 100 tamamlansa bıle yatırımieir fı?ık olarak tamamlanmanTalUa ve genelhkle ek yatırımı gerektırmekted". Devlet Istatıstık Enstıtusunun kamu kesımı uretım degerlerıne ıhşkın saptamalan da geçen yıl Kirau kesımınde uretım gcrçekleşmelerımn planlanan hedeflee ulaşamadıgını ortaj*3 koymuştur Ozellıkle TurKiye Şeker Fabrıkaları Sumerbank ve Azot Sanavı 1977 yılında planlanan hedefe varmak bır yana ıa76 vıi ure'ıminden de daha düşuk sevıyede uret1m yapabılmışlerajr. Cerek özel sektor gerekse kamu sektorunde geçen yıllarda ortaya çıxan bu gehşmeler olumsuz etkılermi gunumuzde de duyurmakta fıyat artışlanna neden oldugru gıbı. eKonomık dengesızügın sunnesıne yol acmaktadır. 264 85 208 270 870 ml 4 mılyar 212 mılyon dolar düzeyındedir. Kısa adı OECD o!on orgutun bünyesındekl Türkıye'ye Yardım Konsorsiyomu tarafından hazırlanan bır raporda, Türkıye'nın finansman gereksınimınl karşılamak ıcln 2 mılyar dolar dolayında taze para bulabıleceğı belırtılmış ve 2 mılyor 212 mılyon dolarlık bır acıkla karşı karşıya kalınacaflı öne surülmüştür. Türkiye'ye Yardım Konsorsiyomu tarafından hazırlanan tTürkiye'nin Borçlarının Yeniden Duzenlenmesl ve 1978 Yıh Ödemeler Dengest Açığının Flnansmanı Konularmda Cözümlenmemis Sorunlar» adlı roporda. Türkiye'nin 6 mılyar 657 mılyon do!arlık kısa süreli dıs borcu bulunduğu belirtılmıştir. Rapordakl bilgilere flore. kısa sureli dış borçlorın 4 mılyar 33 mılyon doları yabancı bankalara, 2 mılyar 86 mılyon doları Türkiye'ye Ihracat yapan yabancı kuruluşlara, 538 mılyon doları Ise tötekiler* olarak tanımlanan kaynaklaradır. «Ötekiler» denılen alacaklılar arasınaa tk sırayı, Dovıze Cevrılebılir Mevduat Hesabı sahıbi Türkler almaktadır. ERTELEME VE SURE UZATIMI OECD Türkiye'ye Yardım Konsorsiyomu roporunda, kısa surell dış borçların 4 mılyar 545 mılyon dolarının ertelenmesi ya da süresının uzatılması beklenmektedir. Ertelenmesi ya da süresl uzatılacok borçların yaklaşık 1 5 milyar dolarının geri ödeme suresl 1979 ve daha sonrakl yıllarda dolmaktadır. 3 mılyar dolar dolayındaki borc ise eüresi dolduğu halde ödenmeyenler ıle bu yıl ıçınde odenmesı gerekenlerden oluşmaktadır Borc ertelenmesinin 3 mılyar 57 mılyon dolarının yabancı bankalor tarafından gercekleştırilmesı öngorülmektedır. 2,5 mılyar dolarlık bır borc lcm yeniden fınanse edılerek ertelemeys gıdılmesı. 567 mılyon dolarlık bir borc icm ise doğrudart sure uzatımı yapılması söz konusudur. Raporda, Irak'a olan 350 mılyon do'artık petrol borcu Ile «ötekl» kaynaklara olan 538 mllyon dolarliK borcun da olacakhlar ıle anlaşmo sağlanarak süresinin uzatılabıleceğl belirtılmıştır. Türkiye'nin kısa süreli borçlarının ertelenmeslyle, dış odeme guçluklerlnın bugün lcın kısmen oşılabileceğl, oncak 1980'lerın İlk yıllarında benzer sorunlarla karşı karşıya kalınacağı belırtılen raporda, borçların ertelenmesinin kendi başına Türkiye'ye dış ilişkılerde conlılık sağlayamayacağı gorüşüne de yer verümiştır. Rapora gore, Konsorsıyoma bağiı Calışma Gru bu (Workıng Party) tarafından gercekleştlrılen erteleme programı 600 mıfyon doiarlık bır borcu kap sayacaktır. Uygulaması Icln alacaklı ulkeler ile ıkl li gorüşmelenn sürdüğu erîeleme programı konusunda Türkıye'de yapılan resml acıklamada, bilindığl gıbi, 1,5 milyor dolarlık bir borcun geri ödeme süresının uzatıldığı bellrtılmışti. Konsorsiyom raporunda. erteleme programının kapsadığı 600 mılyon dolarlık borcun OECD bunyesındekı ıhracat kredılerı sıstemı lcınde «garantn edılmış olduğu. Türkıye'nın OECD ulkelermde a/rıca «gorantisız» bıcımde 1 mılyar dolarlık bır borcu daha bulunduğu ve bunun ertelenmesi lcın calışmaların henuz tamamlanmadığı acıklanmıştır. Türkıye'nın OECD ulkelerıne olan tgarantislz» borclonnın önemlı bir bölümünün ala coklısının kücuk ve orta büyüklükte satıcı kuruluşlor olduğu belırtılen raporda, Türkıye'nın henuz kime ne kodar borcu bulunduğunu bılmedıği ifade edılerek, «Bu borçların yenl bir takvime boğ lanmasına ilişkfn en onemll sorun olacaklıların kimliklerinın belirlenmesldir» denılmıştır. «GARANTİSİZ» BORÇLAR Roporda. 1 mılyar dolarlık «garantlsiz» îthalat borçlarının ertelenmesi ıcın yabancı bankalar lle buyuk satıcı kuruluşların caba gosterdığı vurgulanmış ve OECD üyesı ulkelerın doğrudan ılgıli oimamakla bırlıkte, Türklye ile tlcarı ılışkılerın normale dondurulmesi ıcin konuyla ılgılenmeleri önsrılmıştır Türkıye'nın dış borçlarının önemli bır bölumunun erteleme olanağının bulunmasına korşm, finansman acığının yıne milyarlora ulaştığı kaydedılen raporda, Türkıye"nln acıl olarak OECD bünyeslndekl Ihracat kredılerl garantl sıstem<nın lcıne alınması gerektıği bellrtilmıştır. Türkıye'nın yenlden garanti sıstemi lclne oiınmasmın, tıygulanan Istikror programına bağlı bıcımde uluslarorası plando ckredl alabllirliliğlnlnı tanınması ve boro erteleme anlaşmalorı tamomlanmasına ilışkin bir zamantama sorunu olduğuna değinllen raporda. OECD ulkelerinin de slsteml Sonbahora fcador calıştıracak cabalara kotkıda bulunmalart Istenmiştlr. E konomık Işbırllğl ve Kalkır.rpo örgutu'ne göre. Türkıye'nın 1978 yılı fınansmon gereksınl 2 056 1 73R (1 600) ( 136) 350 950 600 (600) 350 538 538 2 112 2 100 4 212 2.000 850 1. Finansman Olanağı A Sermaye Gırışl B. Uluslararası Para Fonı. C Ticarı Bankalar 11. Finansman Açışı 250 900 2 212 Konsorsiyom raporunda, sorunun cözümü lcm OECD ülkelerının ayrıca ıkı yoldan yardımcı olabllecekıeri belırtılnış ve şoyle denılmıştırtBankalar tarafından bu borçlar içln açılocak kredılere tanınacak garantilerin kapsamı genlsle tlleblllr ya da Türkly» Merkez Bankosı'na program kredisl ve odemeler dengesl desteğl bicimlnde taze para sağlanabillr. Ticari bankaların kendl uz«rine duşenı yapacakları duşunulduğunde, ortaya çıkccok rakamtar artık çok buyük olmayacak. Yalnızlığın dengesizliği ir halk ozammız lyl soylemış: «Görellm Mevlâm neyler / Neylerse guzel eyler». Lıbya'nın ateşlı lıderi Kaddafi de «Mevlâ»ya taş çıkartacak sozler soylemış: «Türkiye'nin yen neresidir. Amerıkanın yanıdır. Bağımsızlığınıı içln Amerlka'dan kurtulmanız gerekir». lyi soylemiş de, arkasından Ankara'ya gonderdıgi Başbakan Callud, «IMF'den geçmeden size para bulmak, kredi açmak çok guc» demış. Kaddafi Oevlet Başkanı, Callud onun Başbakanı. Ulkelerinde devrim yapmışlar ve «bağımsızlıklarını» dunyaya kanıtlamışlar. Bagımlı oldugunu soylediği bir ulkeye iş para vermeye gelince, IMF'den geçin, demek oldukca duşündurucudur. Bağımsızlığın gorecell olduğunun kanıtı olması otesinde, kendilerinin de ne olçude «bağımsız» olabildiklerinin gostergesidir «IMF'den geçln* sözü. B otılmaktodır: Yabancı şlrketlerin ham petrol Ithal etmelerl Icin gereken dovizi Turkiye vermistir. Acıkca, bir yandan ATAŞ'a elkoyma hazırtığı surerken, bir yandan da bunu gerçekleştirmemek Icin doviz odenmistir. İddia budur. Boyle bir dovranışın nedeni ise, yabancı şirketlerin uluslorarası bankalarla olan ortaklıklarıdır. Mayıs sonunda Ecevit'in unlu Amerika gezisl başlamaktadır. Bir yandan Amerika ile ambargo goruşmeleri, bir yandan da uluslararası bankalarla yenl kredi olanakları uzerindekl gorüşmeler gundemdedir. ATAŞ'a devlet elkoyarsa, yabancı şirketler bankalar katında ortaklarından doğan girişimlerinl yogunlaştıracak ve Türkiye'ye kredi verilmesl, IMF'den geçilmiş olmasına roğmen, duşte kalacaktır. Yenl kredi olanaklarını ortadan kaldırmamok amacıyla Turkiye ATAŞ'ta geri donmek zorunda kalmıştıf. Törklye kredi arayadursun, bu gerişmeler »rrasında Amerıkan Senatosundo ve Temsjlcller Meclisinde anıbargonun kaldırılması kororlaştırılmıştır. Ambargonun tek başına kalkmasının «kıymetl harblyesi» topu topu 225 milyon dolardır. Asıl önemii olan, ambargo ile blrlikte ABD'ye bağlı olan IMF ve Dunya Bankasının uluslararası bankalara vereceklerl emirdir Ambargonun doğuracağı siyasal sonuc kendini ekonomık alanda gostermedlkce, 225 milyon dolarla sınırlı kısır bir noktada kalınacaktır. Madem ambargo kaikıyor, o zaman ABD doğrudan denetlediği IMFye ve Dünya Bankasına goz kırpmayı bırakmalı, somut cözümler, yanl net ve taze para verllmeslni önermell ve bu yolu acmalıdır. Türklye bunların bllincindedlr. O nedenle lclne duşürüidüğu kör sokaktan kurtulmanın yollarını araştırma yönünde yoğun cabalara girlşmiştlr. Sovyetler gezisl ve Uçüncü Dünya ile kurulması duşünulen bağlar hep bu dış ekonomik llişkllerdeki olumsuzlukların ürunüdür. Anılan olumsuzluklar Ankara'yı dunyada kendine yenl bir tyer» aramaya Itmiştir. Batı'yo bağımlılığın doruğunda Batı'dan surekli tepki gelmekte, her tepkl Türkiye'yl cyenl bir dünyayo» itmektedir. İşte, drom bu noktada ortaya cıkmaktadır. Batı'ya boğımlılığın getlrdiğl bir yalnızlık vardır. Bağımlılık lclnde bir yalnızlık. Hem bağımlılıktan kurtulma, hem de yalnızlığa bir şal ortme denemesl Turklye'yl yenl yalnızlıklara itmlştlr. Batı lclndekl yalnızlığını dengelemek Isterken, Turkiye kendine bir yer bulamamanın dramını yaşamaya başlamıştır. 3atı'da cektlğl yalnızlığı bir başka dünyada dengelemek Istemiş, ama bundan basorılı olamamıştır. Tum bir sıstemle birlikte yonlendlrilmesl öngörülen dış ekonomik lll<;kller öyle kolayına değlsmemekte, değlsmediğl gibi de kolayına dengelenememektedir İcerde tanmdan sanayl toplumuna gecişin sancılannı taşıyan Turkiye, dıscrdo da bloklar arasında kendine yer aramanın yolnızlığını cekmekte ve karşıtyerin bellrlenememesl dengeslzliğe yol acmaktadır. Yolun cizilmeslnde dış gucler bugun Icln lcerdekl guclere göre daho etklndirler. örnekler ortadadır. Dısardakl yolnızlık ddvteslzliğe, dövlzslzllk ekonomik durgunluğa. ekonomik durgunluk top'umda huzursuzluğo neden olmaktadır. Ve Turklye'de cok uzun yıllarm getlrdiğl yolnızlık lle onun torihl yaşanmaktadır. Uzun pazarlıklardan sonra 100 milyon dolarlık bir anlaşma sağlanmıştır Libya ile. Ancak, kredi verileceğıne llişkin soz yaklaşık dort ay önce bağlanmıştır. Para daha agustos sonunda gelecektir. Gecikmenin temelinde Libya'nın petrolden elde ettiği paraların «uluslararası bankalarda yatması» gerceğı soklıdır. Uluslararası bankalar da IMF'nin ışıgı oltnadan kımseye zırnık koklatmamaktadırlar. Kredıyi verecek olan Icln de, olacak olan İçln de aynı kural geçerlidır. İşte, Libya bu nedenle parayı verememiş, bankalar «bazı hukuksal sorunlar» yaratarak, kredınin fıılen gelmesini ellerinden geldığince engellemlşler ve dort ay bu bcşarıyı gostermlşlerdir. Libya da, kendi parasını istediğl ana.i verememiştir. Bağımsızlık kavrammın uluslararosı arenada boyutlarını gostermesl açısından tipik bir ornektir bu olay. Turkiye Icin de benzer örneklerin sayısı giderek artmaktadır. İşte, ATAŞ örneği. Ortada cok carpıcı bır iddla vardın Mayıs ayı sonlarında yabancı petrol şirketlerinin ATAŞ'ta uretimı durdurmaları uzerine kendilerine yasal doksan gunluk sure tanınmış ve bu sure Işlemeye başlamıştır. Sure bitiminde, yanl mayısın son gununde eğer ATAS'ta yabancı şirketler hâlâ uretıme geçmemişse, ATAŞ'a devletin elkcyma hakkı doğacaktır, Surenin bltiminden Ikl gun önee, yanl 88. gün yobancı petrol şlrketleri rafinertyi yeniden Işletmeye başlamıslar ve elkoyma hakkı ortadan kalkmıstır. Şirketler ham petrol Ithal etmlşlerdlr. İşte carpıcı İddla bu noktada ortaya YORUM Yalçtn DOĞAN Geri donmuş de ne olmuştur? Kredi ylne gelmemlş, ekonomi artık durgunluğun ortasında kıpırdayamaz duruma duşmuştur. Ustune üstlük, yabancı şirketler Türkiye'nin tum dış ekonomik ılişkılerini abluka altına almak, en genlş ve yogun bicimde ambargo koymak girişlmlnde buiunmuşlard'r. Her turlu ithalât ve ihracatı denetim altına almak istemişlerdir. İş bununla da kalmamıştır. Uluslararası bankalar bir yandan Turkıye ile kredi goruşmeleri ve ertelemeleri icin masaya otururken, telekslerj de dunyadaki tum kuruluşlara çalışmakta ve «Türkiye'ye kredi vermenin risklerlnin gözonünde tutulması, Turklye'nın odeme gucunün en zoyıf noktasında olduğunun dikkate alınması gerektiğlnl» bildirmektedlrler. Bunlar somut olaylordır. Kesin, somut ve •mperyallzmin ne oldugunu gösteren tlpik olaylardır. Türkiye'nin nasıl dört bir yandon sorılmış oldugunu belgeleyen olaylar.