Katalog

CUMHURİYET 6 HAZİRAN 1978 EKONOML. EKONOML. EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOMI... EKONOML. EKONOML. EKONOMI... Füsun ÖZBİLGEN ktisadi Devlet Teşekkullerınde «Ozyonetim» ve «Yonetlme Katılma» çalışmaları ılerlerken «Verimlillğe Katılma» uygulamasının ceşıtlı lerınde başladıgı bıldınlmektedır Işletmeler Bakanlığı tarafındon yapılan calışır «Yonetlme Katılma» ve «özyönetim» konuda ayrı ayrı yurutulmektedır fonetıme katılma, Iktısadı Devlet Teşekkülle» calışanlann temsılcılerının bu kuruluşun yon kurulunda gorev alması şeklınde gercekleşıektedır Ancak yururluktekı 440 sayıtı yasaya hazırlonmış bulunan tuzuk gereğınce, sadebınden fazla ışcı calıştıran yerlerde ışcılenn emsıicı yonetım kuruluna alınmokta cok yer3U gerek dahı yerıne getınlmemektedır Ayrı^onetım kuruluna ışcı temsılcısı olarak gıren er, o kuruluşta colışan ışçılenn oyları ıle deyetkıll sendıka veya federasyonun atarnası ıle lenmektedırler Işletmeler Bakanlığı, uygulanmakta olan «Yone Katılma»nın yetersız olduğunu saptamış ve îtıme katılmanın yaygınlaştınlması, demokraştırılmesı ıcın yenı bır tuzuk hazırlamaya başştır. Yenı tuzuk ıle yasal bır değışıklığe gıdılen elden geldıgınce «Yonetime Katılma»nın jmlaştınlmasına ve etkınleştırılmesıne calığı belırtılmektedır Ayrıca bu konuda yasal tan yapılması gereklı duzenlemeler de saptan to ve bu konuda yasaların getırdığı olanaklar lenmektedır ÖZYÖNETİM Yonetime katılma uygulamasından tamomen lı olan «Özyönetim» konusunda ıse teorık colaların yanısıra deneysel uygularra hazırlıklaspılmaktadır. Ozyonetım olarak nıtelenen uyguonın, bır fobrıka veya muessesede calışcn ışrın o fabnkanın malvarlığını yonlendırme yetne sahıp olması ve bır mutevellı heyet ıle bu etımı yurutmesı olduğu belırtılmektedır Bu tıp etımde fabrıkalann mulkıyetı yıne devletın ola , yonetım ıse ışçıler tarafından gerçekleş acektır. Bu yonetınvn ışçıler tarafmdan ne gıbır yarar gorduklerı ıcm .steneceğıne ılışkın umuzu Işletmeler Bakanı Kenan Bulutoğlu şoy'anıtlamıştır cÇeşitll toplu sozleşme goruşmelerınde iscı ısilcılerı bize fabrikaların tyl yonetilmediğini, yuzden zarar ettığinı veya yeterınce kârlı coırılmadığını soylemektedırler Bu durumdo bız (buyurun fabrikayı siz yonetin ve daha kârlı ıştırın hodrl meydon) diyeceğiz.» Ozyonetımın gerçekleşmesı halınde ışcılerın rıkanın kârlı calışması ıcın urettıgı malların fı larını yuksek saptama' veya devlet tarafmdan )ıl pıyasa koşullarına gore saptamak ıstemelerı ı bır sorun cıkacağı belırtılınce de Bulutoğlj ıları soylemıştır«Zaten bizim de Istedlğimız ıktisadi Devlet pekkullerinin urettıği malların fıyatlarının piyakoşullarına gore duzenlenmesidir Bazı soscorunluluklarla, orneğin şeker gıbl maddelerfıyatlar devlet tarafmdan saptanmakta ve subısıye edılmektedir Bu durumda Özyonetıme ;en ve duşuk fiyat verilen kuruluşa (gorev zaı) karşılıgı olarak bir tazminat verılmesi duşulebilir. Özyonetimin bır başka yarorı da istihTia karşı cıkmaları olacaktır Şimdlkı durumışciler, o kuruluşa gereğlnden fazla işçl alınısına karşı cıkmomaktadırlar Ancak kendlleri netime gellnce fabrikanın kârlı çalışmosını Istesekler ve gereksiz işçl alımına karşı cıkacakdır. Bu da kısa vadede sosyal amaclı işcı rleştirmeyl zorlaştırsa bile o kuruluşun kârlı çamasını ve yenı yatırım yapmasını kolaylaştırak, uzun vadede veni istihdam olanakları yaratılısına yardımcı olacaktır » Ozyonetımın teorık temellerını ve deneysel uylamaların hangı muesseselerden başlayabıleceıı ayrıca bu konuda yapılması gereklı yasal zenlemelerı saptama üzere Işletmeler Bakanlığı nyesınde Ünıversıte cevrelerının de katıldığı bır mısyon oluşturulmuştur Ayrıca sonbaharda ı konuda tıkır oluşturmak uzere bır semıner dunlenecektır VERIMULİĞE KATILMA Işletmeler Bakanı Kenan Bulutoğlu, özyonetım ı Yonetime Katılma çalışmalarının yanısıro «Ve•nlillge Katılma» yonunde bır uygulamo uzerın» durduklarını ve bu uygulamaya çeşıtlı ışyerrınde başladıklarını bıldırmıştır Yasal bır değışıklık gerektırmeden toplu sozşmelerle gorcekleştırılen bu uygulomaya gore, Ciler calıştıkları fabrikanın kârına ortak edıllektedır Sumerbank'ın Beykoz Derı Fabnkası ıle onya Krom Manyezıt Fabrıkasında bu uygulama3 başlandığını ve bu formulün yaygınlaştırılacaını belırten bakan bu uygulamanın fabrıkalann Brımlılığınde gozle gorulur bır artışa neden oluğunu bıldırmıştır. 'ÖzYönetim,, uygulaması için yoğun çalışmalar yapılıyor, bazı yerlerde verimliliğe katılma gerçekleşti IŞLETMELER BAKANI KENAN BULUT OĞLU, «TOPLU SÖZLEŞME GÖRUŞMELERINDE FABRİKALARIN IYI YO NETILMEOlĞiNI BU NEDENLE ZA RAR EDILDIGINI SOYLEYEN IŞÇl TEMSILCILERINE BUYURUN FABRI KAYI SİZ YONETIN V t DAHA KÂR LI CALIŞTIRIN HODRI MEYDAN Dl YECEĞIZ» DED1 DÖRDÜNCÜ PLAN STRATEJISİNDE TÜRKİYE'NİN BÜYÜK DEĞİŞIM İÇINDE OLDUĞU VURGULANIYOR Uluç GÜRKAN orduncu beş yıllık kaiKinma planı strateıısı nde Turkıye'nın «buyuk bir değişim» ıcmde olduğu ısrarla vurgulanmaktadır Toplumsal sorunlann varmış olduğu duzey, bu degış'mın ve boyutlorının kanıtı sayılmakta ve şöyle devom edılmektedir «Her değişme farklı boyutlarda ve daha ilerı duzeylerde yeni sorunlar yaratır Eskı sorunları yeni bicimlere sokar Toi U msal değışme ve kalkınmanın yarattığı ve ozemedıgı sorunlar ıse, politık ve ekonomık yapıdo yenı donuşumleri zorunlı< kılar» D • Dorduncü Plân Stratejısi, sanayıleşme ve demokraükleşmenın sorunlarına gerçekçı bir çöziim getıriyor... Strateji. Turkıye'yi sanayıleşmenin kritik ve mutlaka aşılması gereken bır aşamasma gelmış sayıyor.. Stratejide, toplumsal değışmenin ve kalkınmanın yarattığı sorunların çözümlenememesi halınde, politik ve ekonomık yapıda yenı donüşümlerın zorunlu olacağı belirtiliyor. Bır plan dokumanında ekonomık donusu~ lenn yanısıra politık yapıda da donuşum olanak larından soz edılmesı alışılmışın dışındadır ve buyuk onem toşımaktadır Strateııde de belırtıl dıgı gıbı. bugune değın ızlenen kalhnma yontem lerını toplumsal sorunların gıderek ağırlaşmasına yol acmıştır Bunun Turıye'de faşızm bekle yışlerımn maddı temellerını guçlend'rdığınde kuş ku yoktur Gunumuzde azgelışmış ulkeler ıçın sanayıleşmenın hızı ıle demokratıkleşme surecı arosın da bağ. ondokuzuncu yuzyılın ılerı kapıtahst top lumlannda ızlenen gelışımın tersmedır Gunurnuz de ondokuzuncu yuzyılın yontemlerıyle sanoyıleşmeye ca'ısan ulkeler belırlı kacınılınaz zorunluluklarla karsı karşıya kalmaktadırlar llen sana/ı ulkelennın malları/la 'ekabet olgusu ve eko nomık ışletme olceğının buyumuş olması azge lışmış ulkelerde sana/ıleşme cabala r ının bır bü tun olarak ve daha hacırrh bıcımde ete alınması ve sanayıe aktonlması anlamına gelmektedır Kısacası ıster vergı ıster fuat polıt kası yoluylo olsun, doha cok îomuru rorunladur Bur.a k'mse gonullu olarok nza gostermeyeceğı ıcın de. demokrctık haklor n askı/a alınması sorunu var lığını korumaktcd'r Bırıkım sorununun celışkısı kavranmadıgı sure ce sanayıleşme cabalarının Turkıye'/e ozgurlul' venne faşıst baskılar getırecegıne ılışkın kanıt 'an Devlet Istafstık Enstıtusu nun «ımalat sona yıı anketlerı»nde bulmak olosıdır Gercekte ımo lat sanayıı anketlerının cok guvenılır olduğı so/lenemez Bunlar ısletmelerın bıldırımlerını dayandığı ıcın bazı bılgılerı eksık. bazı bılgıler de abartılmış o'araV yansıtabılırler Ûzel kesımır aıderek yoğunicsan bır bıcımde şıkayet konusı yaptığı dıkkate almdığında, abartmalı bılgılerıı ucretlerle ılgnı olacağı duşunulebılır Burada obo tılmış bılgılerle bıle toplam malıvetler ıcınde uc retlerın payının yuzde 11 gıbı son derece djşu bır duzeyde bulunması dıkkat cekıcıdır Anketlerden cıkan sonuc'arın bır başkası dc Tıırkıye'de dışa acık sanayi kollarındaki ücret dı zeyı ıle ıc pazara yonelık sanayi kollarındaki uc ret duzeyının b.nbırınden cok farklı olmasıdıı Ihrac edilen sanayı kollarmda ücretlenn daha d suk olduğu gozlenmektedır Turkıye ıse dordür cu plan donemınde bugunku ıhracotını en az u kat torttırmak zorunluluğundadır Öte yandan Devlet Planlama Teşkılatı'nıı Avrupa Ekonor"ı< Topluluğu'nun Gümruk Bırlığ den ayrılarak ve ık lı tıcaret anlaşması yapma yolundakı onerısı büvuk ölcude sıvasal nedenl! re boğlı olarak kabul edılmemıştır Burada O takpozar ıle bütunlesmeye hazırlanmak sorun ortoya cıkmoktadır Bunun anlamı 'se daha cc ıhracat yapmak ve ıc pazara yonelık sanayi ko lorını dış rekobete acniaktır Böylece Ortakpaz ıle butunleşmek ıc pazara vonehk sanayı koılı rmda ucret duze/ını aenletmeK dış pıyasaya sı tıs yopan scna/ı koılarında ıse ucret artışlcrı dorriurmak sonucunu ıcermektedir Turkıye'de f şıst baskılan artırmok bu olguların acık uza tılan olorok gorunmektedır Devlet Planlama feskılatı'nın dördüncü plc strateıısı Turkıye'de «^anav'leşme ve demokr tıkleşme surecımn bugun ıcınde bulunduğu «k tik asamayı» demokratık bır ortamdo aşocı oraclan saptamaktadır Strateıının hareVet no tası so/le acıklanmaktGlır «Turk toplumu, buyuyup değışmesinln yarı tığı sorunları, dunyadakl degışmelert de goz on de tutorok, demokrotik bir ortamda, yınl v* ı ken yöntemlerle ele almayo hozırlanmaktoe Sorunların çötöm'ö icin yeterlhee hızlı n v»4 bır buyume sureci kacınılmazdır Temel yaklas yalnızca bugun karşılaşılan sorunları cozmek ğil, daha hızlı buyumenln yaratacağı soruni bugunden ongormektedir» Strateııde sanayıleşmenin sorunlarının c mokratık bır ortamda cozumu icın, sanayıde kı lu bır donuşum öngorulmektedır Bu neder «Kaynaklarm oncelikle yatırım malı ve ara rr ureten sektorlere yoneltilmesl, sanaylleşme st tejisinın temel llkesi» kabul edılnektedır BJTC ağırlık verılecek sanayı kolları ıle secılecek nolon soyle somutlaştırı'maktadır Çağdaş bır sanayı yapısının belkemu oluşturan makına ımalat metal ışleme me lur|i, elektronik ve kımya sanayılerıne büyük a lık verılecektır Dış pazarda rekabet olanaklorını ve tün ekonomık kesımlerın verımlılığının arttır bılmesi ıçın dünvadakı teknolOıik gelışmeler kından ızlenecek. cağdaş ve ıleri teknoloıılı secı'mesı ve en etkın bıcımde kuılcnıiması pl lanacaktır Strateııde sanayıın yapısının planlanan de değıştınlmesmde kamu.kesımınm ve ozell kamu ıktısadı teşebbuslerıntn etkınlığinın ı nlması ongorülmektedır Gerek teknoloji u mınde, gerekse uretımın rasyonellestınlmes odak noktaları olacağı soylenen k a m j ıkti teşebbuslerl ıcın «Buyuk olcekte kurulmo olc ları ve coğu kez de doğal tekel olma durum kamu iktisadi teşebbuslerini ve buyuk ureticl operatrtl blrllklerini sanayıleşme sürecinln planlomonın temel blrimleri olarak on planc karmaktadır» denılmektedır Sanyıleşme ve demokratıkleşmenm get ğı değışıklıklere cozum ararken. strateıının tıhdam sorununa yaklaşımı da dıkkat cekı< Strateııde gıderek buyuyen ışsızlık uretım ı sındakı mevcut carpıkhgm belırgın bır yc ması savılmaktadır «İstihdam sorununun t cozumu hızla sanayileşmeye dayanmaktı denılmekte ve uretım teknoloıısının doha co tıhdam yaratıcı yonde secımı ve ulke koî rına uyarlanması uzerınde durulmaktadır. 1 cak bu secım ve uyorlamanın mutlako «eme ğun» teknoloııler yonunde olması gerekmey* tır İstihdam yarotıcı yonde teknoloıı se urun kalıtesını teknoloıık geltşmeyı ve dış p larda rekabet gucunu olumsuz yonde etkıl mek koşuluna bağlanmıştır Strateııde. toplu leşme duzenının gelır dagılımındakı dengesı artmasını önieyıcı ve gıderek azaltıcı ışlevın rılen onem dıkkate almdığında demokratık nın korunmasında ıstıhdamı her şeyden ond tan bır teknoloıı secımınden kacınılmış bulu sı gercekcı olmaktadır Strateıının, kaynak ve gelır dağılımını • racak kalkınmayı engelleyecek olcude hızi ğını belırttığı fıyat artışları konusunda da cekcı bır yaklaşımı benımsedığı gozlenmeK Enflasyonun onlenmesı yonunde alısılmış I sozlenn dışında, «olabildiğince kocmmak» sınden hareket edılmektedir Bu arada. gel nın ulusal kaynaklarla fınanse edılmesını runluluğu dış ekonomık ılışkılerde bağım azaltılması olgulon uzerınde de onemle makla bırlıkte. bugun ıcm hızlı buyumenm { tırdığı fınansman olanaklarının sağlanma uygun koşullarda dıs kaynaklardon yararlaı sı esas sayılmaktadır Burada yabancı ser tasarruf ocıklanna karsı yorarlanılabılecs kayna< olarak gorulmekte ve yabancı ser ephe hukuTietlerını oluşturan sıyasal partılerın aralanndakı anlaşmazlık ve uyumsuzluk sonucu 1978 yılında uygulamaya girmesı gereken Dorduncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (DBKP) da, her ış gıbi askıya olınmış ve ortaya bır garıp belge cıkmıştı Ecevit hukumetinm ıktıdara gelınce, llk aldıgt kararlardan bırı de, ne olduğu belirsız plan belgesinl meclislerd vt gerı cekmek olmuştu Yerine bır yenısini hazırlamok gerekçesıyle Boylece 1963 te başlayan «planlı aonem> ilk kez kesıntıye ugramıştır Plansız gecen 1978 yılı (yıllık bır program hazırlanmıştır), 1979 yılı başında yururluge gırecek DBKP hazırlıklorıyla yogunlaşmış ve bugunlerde de Devlet Planlama Teşkilatında «plan stratejisı»ne ilışktn tartışmalar ana konuyu oluşturmuştur Onumuzdekl gunlerde Yuksek Planlama Kuruluna sunulacak olan yenı «plan strate|isı» salt Ecevit Hukumetı acısından degıl, Turkıye'dekı guç dengeleri ve ekonomık korar merkezlerı acısından da onem tasımaktadır Her şeyden once, Turkiye'de ılk kez bir «demokratık sol» ıktidar bes yıllık bır kalkınma planı sunmaktadır topluma. lik kez secım alanlarındakı onerıler, «vaodler», kurulmast ongorulen «duzenın» nıteliklen somuta Inmekte ve otuz yılm «ıktidar ozlemi» Işte şımdl dorduncü planla gıderılmek ıstenmektedir Toplum dordoncu planla birllkte «demokratık sol» bır iktidarın «neler yapabıleceğlnı» gozleriyle görecek, «vaadlerındekl» sınırlamaların hangı noktatarda yogunlaştığı keslnlıkle ortaya cıkacaktır Bundan dolayı onumuzdeki beş yıl bayunca ulaşılmak ıstenen ekonomık ve sosyal ereklerı belirleyen. bunlara ulaşmada oracları gosteren «plan stroteıisı», uygulamaların yonunu ve amacını ongormesi nedenıyle ayrı bır anlom tasımaktadır DPT tarafmdan birkac kez «strateıı taslagı» hazırlanmış ve teknık elemanlarm uzerınde bırleştiği son taslagın Yuksek Planlama Kuruluna goturulmesı kararlastırılmıştır C lincini yansıtmaktadır Ne var ki, surmesi öngorulen duzende yenı yaklaşımlarda bulunmaktan da geri kolınmomoklodır. • Dorduncü Beş Yıllık Kalkınma Planının hareket noktaları, llen bır sanayıleşme duzeyıne erışmek, dış dunyaya yeni bir baktş açısı ile yaklasmak, yenı bır toplum yonetimının araçlarını yaratmak, ozgur, demokratık ve cağdaş bır toplum anlayışına yonelmek olacaktır» (DBKP Strate|isi, Ucuncu Taslak s 5) Belırttlen bu temel noktalardan harekctle, slrat«|i «yenı toplum» yapısım kırlarda ve kentlerde ayrı ayrı orgutlemekten yanadır Kırlarda en genlş anlamıyla kooperatıfleşmenın yaygınlasması amaclanmaktad'r Toprak reformu ıle de desteklenecegı «urgulanan kooperatıflesme kırlardakı mulkiyetın ortakla lanmak gerekmekte, bu ıleri teknolofiyı gerekli kılan sermayeyogun teknıklerle celişmektedir Plan stratejisınde sermayeyogun teknıkle ışsızlık sorunu yenıden goz ardı edılmekte, bızım gıbı ulkelerdekı «tarıhsel kısır dongu», bu sıstem ıcınde kalındıkca, ıster is temez surdurulmuş olmaktadır Sanayıleşm«yle llgiiı olarok, bır başka eksıklik endustriItrarası ılışkıdır Plan strateıısi ne «yatay» ne de «dikey entegrasyona» yer vermektedır Bir başka deyimle, herhangı bır endustrıde uretilen urunler, hem yeniden kendı ıcinde, hem de bir başka endustrıde kullanılabıiır Bunlar arasında baglantı kurmak aynı endustrı ıcınde kalındıgında «dıkey», degışık endustrılerde kullanıldıgında «yatay» enteg rasyonu olusturur Uretilen urunlerın uret.mı ve kullanımı arasında uyum saglamok ve boylece toplam maliyeti dusurmek asıl amactır Yeni stratejı bu uyumu saglamakton uzaktır Ekonomıde alınması ongorulen her kara ra «oncelik» verılecegı belırtılmektedır Oysa strat«|i «hangı karorlara» oncelik verecegının belırlenmesıdir Bu oncelıgın karariaştırıldıgı belgedır Siyasal iktidarın «tercihlerini» yonsıtan ve onun verdiği onceligi gosteren belgedir Her kararın başında «oncelikle» eğıllneceginin belırtilmesı, oncelik sırasım ortadan kaldırmakto *• «»troteiık» llkesın» oykın duşmektedir. özetltkle sağlık ve eğltim gıbı tosyol amaclı yatırımlara cok az yer verilen stratejide, asıl eksık amaclanan polıtlkoların «nasıl ve hangi kaynaklarla» uygulanacagıdır Ekonomıde bir durum saptaması yapılmış, neler yapılması gerektiğı uzerınde durulmuştur Ancak, bunların «nasıl» gerceklestırılecegı, «hangı aracların» kullanılacagı ve «hangı kaynaklara» dayanılacagı ortaya konulmamıştır. Belki de, elde kaynak bulunmadıgının en acık kanıtıdır bu eksıklik Anıa, strateıının de onemli bir gediğidır. Strate|ide en olumlu yon, Turkıye'nın uluslararası ılişkilerinde «gelişmekte olan ulkeler ıle her turlu ilişkinin gelıştirileceği» (taslak, s, 24) ilkesidir Ucuncu Dunya'ya oçılmonın Turkiye acısından vazgeçilmez bir polltıka olması ve bu gerceğın planda yer alması, dış politlkadaki gellşmelerin, dıs ekonomık ilişkilerdeki zenginliğin surdurulecegının habercısidır. 1978'ın son altı ayında uzerinde en cok tartışıfacak ekonomık konu, kuşkusuz Dorduncü Plan olacaktır. YORUM Dördüncü Plan, f Stratejisi Yalçm DOĞAN' şo kullanımına yoneldıgi surece bir anlam kazanabılır Her turde ve her alandakı kooperatlfler, onumuzdeki donemde kırsal kesıme ctamgasını vuracak ana orgutler nitelıgine burunecektlr Kentlerde ıse «metropoller» ongorulen sonayileşmenin yenı amaclarını oluşturacoktır Buyuk olçeklı ve ıleri teknolojiye dayanan sanayıleşme kimya, makıne ımalatı, metal işleme ve elektronik sanayi gıbi dallarda oncellk taşıyacaktır. Sermayeyoğun teknolofıler kullanılacaktır. İste, bu noktada azgelişmış ulkelere ozgu tıpik kısır dongulerden birısi yenlden çozumsuz kalmaktadır. Ileri teknolo|i kullanmak yoğun sermaye kullanmak demektir Oysa, azgelışmış ulkelerde Işsızlık alabildiğine artmıştır. Turkiye'de de giderek artmaktadır varolan işslzliğe ek olarak. İşsizllgi gıdermsk içln emekyoğun teknıkler kul «Plan strateıısı» incelendıgınde, goze çarpan ılk ve en onemli gercek dorduncü beş yıl plan donemi boyunca bir «duzen değlşıklığının» gundeme gelmeyecegidir Beş yıl daha aynı «duzen» surecektır Kapitalist kurallor beş yıl daha gecerlığıni koruyacaktır. Ancak, 1950'den bu yana suren kuralsızlıklar kurallara bağlanacaktır. Yeni plan «piyasa mekanlzmasının» işlerliğınl sağlamaya yonehk onlemlerı ıcermektedir ve her sattrında «varolan duzen ıçinde bulunulduğunun» bı Bir Çinko tesisi 5 ayda zarardan nasıl kâra geçti? Kenan MORTAN «Çlnko Kurşun Metol Sanayii AŞ Yonelım îurulu Başkanı Abdurrahman Aydın, ışletmeye ılınması 12 hozıran 1976 cumartesi gunu Başba,an Suleyman Demırel tarafmdan başlatılacak >lan Kayserı'deki Çinko tesisinın acılış torenlne liref vermenızı rica eder » Ve Sayın Demırel. «hayırlı, uğurlu» olması iıieğryle Çınkur u hızmete actı Açtı. ama kurşun jreten bu tesıs bır turlu kâra geçemedı' Tesısın leden kâra gecmedığını saptamadan Cmkur'un «uruluş amacını ana sozleşmeden okuyalım «Şirket ilk hedef olarak, kullanacağı cevheri Karşıiayabıieceği bilumum sahalarda her nevi aramo fooliyetlerınde bulunmak veya bunların taHakkuku ıcin anlaşmolar yapmak, kalkınma planı madencilik sektoru ılkelerine uygun olarak arama Işlerınin yurutulmesini ve arama faaliyetlerı sonucunda sahalartn hepsl veya bırkaçı hakkında maden ışletme fizıbilite projelerı hazırlatmak (. .) Istıhsal edilen maden ve mamullerı alıpsatmak, ıhrac etmek.» Bu uğurda kuruluş sermayesı olarak 200 mılyon lıra toplandı 100 odet 500 bın lıra tutarındakı 1 tertıp hısse senedının 35 adedı Etıbanka aıt Yanı devlet hıcbır zaman kontrolu yıtırmeyecek Ortaklar arasında Işcı Kredı Bankası ve Kayserı Sanayi ve Tıcaret Odaları dışında tom tamına altı maden şırketı yer almış Yanı cevherın cıktığı Zamantı bolgesınde madencilik yopan şırketler. Kuruluşundan sonra Çınkur ortoklarıno kâr payı dağıtamadı ama ortakları sureklı kuşe kâğıtlı broşürler ıle bılgılendrrdi1 Işts bu bılgı broşürlerınden bınnde. 11 aralık 1972 gunu yayınlanan broşürde. kuruluş sebebı daha acık şoyle yansıtılıyordu •M.uruHiveti cok esklden senelerdenberi bıve muvakkot Ihrac yoluyla yabancı memieketlerde saf cinko halıne getirıldikten sonra, ithol edilerek değerlendirilmektedir. Bu yoldan etde edilecek cmko, fuzulı masroflar yuzunden cok pahafıya malotmakta ve dolayısiyle anormol fıyatlarla satılmaktadır. Dısarıdan ıthali veyo yerti olarak ımali halinde kılosu 8 liraya satılabilecek çınko levha ve sac 1315 liraya muşteri bulmaktadır » 1 1968 Yilmırı başında kurulan şirket 1972 Y lında yotırıma, 1976 yılında do uretıme gectı Ama kâro gecmedı' Yuzde 9 hıssenın Etıbank'a aıî olan bu kuruluşta olmayacak olan oldu ve zarar 1 sürdü Çünku tesısı. ımemlekete hoyırlı uğurlu» olması dıleğıyle cçan Demırel hukumetı cmko ıthalıne gumruk bağışıklığı getırmıştı. Evet artık kulçe cmko yurt ıcınde saf hole getırılıyordu cma ıthalat, şırketın hayatıyetıne bıcak gıbı ışledı Oysa, bu yoldon ınşaat. motorlu araclar, makıne sanoyıı, ucak sanayıı, ev aletlen sanayıı, sılah sanayıı, pıl ve kımya sanayıının gırdısı karşılanacaktı. Gectığımız gunlerde TV'de «Gellrler» konusunda yapılan söyieşıde özel kesım sozcüsu. «Turkiye de bizim odedigimiz vergiler ıle KİT'lerın 20 milyar tutorındoki acığı kapatılıyor» dedı. Bu kuruluş bır KIT degıl, ama Etıbank ana hıssedar. Ama bu kuruluşlar nasıl ve neden zarar edıyor sorusu kımsece sorulmuyor. Oysa temelde yapılan bır saptama gercek yurtseverlık konjsunda ayraçlar getırmekte. Aralarında unlu tum maden arayıctlarının şirket kuruluşunda yeraldıgı Çınkur ıcın. bır proie kuruluşu Stolberg ve Metag cmko levha. saf cmko. pres dokum. galvanız çınkosunun ve kurşunun dunya fıyatlarının yarımına maledıleceğını üıldırdı. Yıne de şirket bu fıyatlarla vuzde 50 kâr edecektı. Ama nerde 7 Gumruksuz mamul ıthalotı mıllıyetcı bır hukumet torafından surdürulurten. şırkete hamadde olabılecek sulfürlu cevherlerm (ışlenmemış) ıhrocma do hız veniıyordu 26 mart 1978 günu şirket ortakları 1977 yılı faalıyetını goruşmek üzere ıcplandı Gecrnış yıla aıt faalıyet raporu yurekler acısıyaı 16 bın ton u r etım yopılan 19/7 yılında 7 bın ıcnu elde stok olarak kaimıştı. 800 mtlyon lırava malolan bu tesıs bır yıl ıçırde 109 mılyon lıra zorar ett! Bu nedenle 1977 yılında 400 mılyon lıra olan sermaye zararın ındırılmesı ıle 291 mılyon liraya duştJ Aynı yılın faalıyetıne ılışkın murakıplar raporunda şoyle denıyordu «Kulce cınkonun gümruk vergisınden bağışık olarak ithalinl mümkun kılan kararnamenin iptaiı yolundakı teşebbuslere devam olunmosı gerekmektedır» Ama mıllıyetcı (') bır hukumet bu mıllıyetcı kararı alamadı. Karar Ecevit hukumetinm ımzasi1 nı bekledı 3 nısan 1977 günü Bakaniar Kuruıu «Kulce halınde ham cinkonun gümruk bağışıkhğını kanuni haddı olan yuzde 25'e» cıkardı Etkısı m ı 9 Bunu da 22 mayıs 1978 gunü ortaklara yollanon üc aylık bılgı foyunden okuyahm 1977 yılının ılk üc ayında 2109 ton olan satış 1978 yılının aynı donemınde 4575 ton olmustu Artış % 117 ıdı Uc aylı< donemde satış malıyetlerınde ortalama 2500 lıra duşuş sağlanmışt, Ve uc aylık donam sonunda 50 mıiyon gaynsafı sat.ş kârı sagtandı Gercekten. yurtseverlık soyut değıl, somut bır şeydı gunumuzde .. İthalat taransferleri açıtdı, Merkez Bankası'na yatırılan kur farklan 5 milyar ANKARA (ANKA) Ithalat transferlennın hız lanarak surdurulduğu bıldırılmektedıt Transterlenr acılması nedenıyle bekle\en transfer taleplerıne ılışkın kur farklarının da duzenll olarak odendıg gozlenmektedır Kur farklan odemeıennın vapiimo sında. ödemelerın uc ay yerıne on aya yovılmosınır da etkılt olduğu kaydedılmektedır Merkez Bankası'nın mayıs ayı ıcınde 200 mılvon doların uzerınde dovız transferı gerçekleştırdığı be lırlenmiştır Bunun sonucunda, Uluslarorası Porr Fonu'ndan Merkez Bankası hesaptarına gecen 140 mılyon dolarlık kredryle moyıs ayı boşında 766 £ rrılyon dolara kadar yukselen altın ve dovız bırıkı ~J« cuo Malıye Bakanlığı yetkılılen übya'dan sağlanan 100 mtlyon dolarlık kredının onumuzdeki gunlerde Merkez Bankası hesabına gececeğını, bunun da transferlerın karşılanmasında kullanılacağını bıldır •nışlerdır. Malıye Bakanlığı vetkılılen, odemesı ge cıkmış dış borcların tamamına yakın kısmının er telenmiş olması ve ıhracat ıle ışcı dövızı gelırlerın de coğalmo kaydedıldığını belırterek. transferlenr nderek hızlanacağını soylemışlerdir Malıye Bakonlığı'ndan edınılen bılgıye göre kur 'orkı ödemelerl de transferlerın acılması sonunda hızlanmış ve yaklasık 5 milyar lıralık bır fark Merkez BankaSı'no yatırılmıştır.