Katalog

Italya'da Aldo Moro'nun ••f 1•• ••• • oldurulmesı Hıristiyan Demokrat PartVye yaradı Moro'nun b'ldürülmesinın 10 gun lerde mokrat göriildü. sonrasına seçimDerastlayan yerel Hıristiyan Parti'nin aldı ğı oylarda büyük arttş Italya'da Moro nun oldurulmeslnm 10 gun sonrasına rastlayan kısmı yerel secımlerde Moro olayının yansımaları gozlendı ve oylaraa Hırıst \on Demokrat Partı lehıre belırgın bır kayma oldu Yerel secımlerın sonuclanna gore Hıristiyan Demokratlar oyların % 42 5unu alırken, Komunıst Partı nın oyları % 26 5 duzeyınde kaldı Italya da son genel secımlerde Hıristiyan Demokratların oy oranı % 37, Komünıstlerınkl ıse "o 34 duzeyındeydı Pazar gunku kısmı yerel secımlerde dıger kucuk partılerın oy oranıcnnm oncekl secımlere oranla buyuk farklılıklar gostermedıgı gozonune alındıgında Hıristiyan Demokratların Komunıst secmen kıtlesmden oy topladıgı ortaya çıkıyor Hıristiyan DemOKat Partı nın seçım sonuclanna ılışkın yorumu «halkın tedhışcıllge karşı verdıgı kesın bir yamt ve demokratık devlete olan guvenım belırtmesı» vonunde Kcmunıst Partı ıse Hıristiyan Demokrat Parti'nin ka/dettıgı ılerlemeyı bır yanoa «halkın duygusal tepkısı» olaraK nıtelerKen dıge yandan da Hıristiyan Demokratların Komunısılere Işbırlıgı yapmasının secımterden başarıyla çıkrrasında etken oldugu goruşunu savunuyorlat Italya da son yıllardo yapılan tum genel ve yerel secımlerde sureklı oy kaybeden Hırıstıyon Demokratların Moro olayının ardından sagladıkla > secım başarısı ge'ecek secımlerde de surer mı bılıneTiez Bu arada tum ulkelerde yerel secımlerın nıtelıgının genel secımlerden çok farklı olduğunu ve yerel secımlerde kışılerın genel secımlerde ıse sıyasal eğılımlerın secmenlerı oylarını etkıledığını gozden uzak tutmarrak gere* Ote yandan sanayıleşmış Batı ulkelerındekı ted ı ? olaylannın muhafazakar partılere oy kazandırdıgı qozlenıyor Batı Almanya da mjha'efettekı muhafazakar partılerın oy oranlarındakı süreklı ortış da bu gelışmenın başka bir ornegi Meral TAMER Iran Şahı'nın dış ulkelere yapacağt resmı gezılerin ertelenmesı, Tahran'dakı resmı törenlerın ıptal edilmesı, sınırlara askerı yığtnaklar yapılması, ordu ve polisin alarmda olduğu yolundaki haberler, Şah' ın polis devletinin lemler karşıstnda olduğu yıtirmekte kitlesel eyetkmlığtm biçırnınde yorumlanıyor. ŞAH'IN ÇEVRESİNDEKİ ÇEMBER DARALIYOR Şah ın ıç \e dış basm uzetındekl etkınlıgı sonucu Iran dakı son olaylar konusunda saglıkh bılgıler elde edebılmek olası degıl Ancak tum baskılara ragmen dış ulkelere yansıyan habeıler Şah ın çevresindekı çembenn daralmakta oldugu ızlenımını güçlendırıvor Bu arada Iran dakı 2o yıllık baskı rejımının sımgesı durumundalu 'Istıhbarat ve ışkence orgutw SAVAK ın da rejıme ka1şt j ukselen seslerı susturmaktakı becerısını 5 ıürmekte oldugu gozlemyor * Geçen hafta ıçınde Iran dan gelen haberleıde Şah reıımı ale\hıne kitlesel eylemlerın yenıden alevlendıgı ve ulkenın tum kentlerıne yayılmakta oldugu bıldırılıyoıdu Dıncı ve sagcılardan komunıstlere dek çeşıtlı muhalelet gruplarının farkh nedenlerden kaynaklanan protesto eylemlen, 'Şah devrılsın* slo ganında bırleşıyor Şah ın ABD gezısı sırasında Iran da baş layan ve son 6 ay ıçınde sık sık yınelenen reıım aieyhtan olavlar yuzlerce kışjnın olu mune yol açarken Iran hukumetının olaylar karşısında gıderek degışen tepkısı olayların Şah yonetımının denetımınden çıktıgı bıçı mınde yorumlanıyor Iran pohsı geçen hafta ıçınde gelışen reıım alevhtarı eyleînlen halk uzerıne ateş açarak sındırmeye çahşııken askerı bırhkleı, tanklar ve helıkopteılerın buyuk kentle rın stratejık noktalanncia de\rı\e gezdıgı ve lıanın sınır kentleııne askerı yıgınaklar ya pıidıgı haber ahndı Afganıstan da darbenın ardından gelen rejım degışıkhgının de Şah ı sert onîemlere yonelten etkenlerden bın oldugu kaydedıhyor Son altı aj ıçınde mevdana gelen kıtle sel eylemlerı •kuçuk azınlık grupları tarafından yaratılan tekıl ola\lar* olaıak nıtele mekte bugune dek dırenen Şah'.n geçen haf takı olajlar uzerıne yayınladıgı resmı Dildınde 'Reıım alevhtarı gosterılerın şıddet yolu\la bastırıhcagıni' ıhtar etmesı dıkkat çe kıcıydı Geçen haftakı olayJar su;erken îıan Şahı ve eşının Macanstan ve Bulgaı ıstan a \apacagi re&mı gezılenn cjteîenmesj \e Tah randakı resmı toıenlerın ıptal edilmesı ordu \e polıs kuvvetleıının alaımda oidugu jo lundakı haberler kentleıın uzcrınde devrıv° gezen helıkopterler sınıılara \apilan yıgı naklar ulkede duıumun gergın oldugunun bır gostergesıydı Zaire'de başlayan çatışma, geçen yılki olayların tekrarı görünümünde Gun geçmıyor kl uluslararası haber aionsları Afrıka nın her hangı bır yerınde bır sılöhlı catışmanın başladığının haberınl vermes n Rodez/a Guney Afrıka Somalı Etyopya Çad ya da Batı Sahra dan zaman zaman bu yolda haberler gelıyor Zaıre de bu alanda adı yenl duyulmuş bır ülke deCjıl Zaıre nın dogaf zengınlıklerının yıgıldığı Şaba eyaletınde geçen hafta yenıden başla yan sılahlı catışmalar ıse aynı bolgede gecen yıl meydana gelen olayların bır tekrarı gıbı Batılı haber ajanslarına göre Angola' nın Zaıre sınınna yakın koyler nde yaşayon Katangalı (Saba) «landanmalar», gecen hofta lcınde sının gecerek Şaba eyaletınfn ıki buyuk maden bolgesı Kolvvezı ve Mutsaşa yı ışgal ettıler ve bu gelışme üzerıne Zaıre Devlet Baskanı Mobutu Batılı ulkelerden yordım ıstedı Angola hukumetının açıkfamasında ıse Şaba dakı sılâhlı catışmanın Angofa'dan g'den «Katangalı landarmalar» tarafından başlatıldığına ılışkın ıddıalar reddedıldi Zaıre doğal kaynaklar acısından Guney Afrıka dan sonra Sıyah Kıta nın en zengın ülkesl Dunya kobalt rezervlerının % 67 slne bakır rezervlerının % 7sıne sanayıde kullanılan elmas rezervlerının ucte bırıne sahıp olan Zaıre nın bu doğal zengınliklerının hemen hemen tumu Şaba eyaletınm sınırları ıcınde bulunuyor Şaba nın Zaıre nın en zengın bolgesı olmasına karşılık ıstatıst kler Şaba halkı nın ulkedekı en yoksul kıtleyı oluşturduğunu gosterıyor Zaıre tum doğal zengmlıklerıne ragmen Sı/ah Kıta'da ulusal gelır sıralo masında en altlarda yer alıyo r Ulken n do gal zengınlıklen ıse madenlerı ışleten cokuluslu şırketler ıle Devlet Başkanı Mobutu ve çevresındekl 12 aıle tarafından paylaşı lıyor Zaıre dekı kobalt ve bakırı Belcıka ve Amerıkan şırketlerı ışletıyor Zaıre deki son olaylar ulkenın genel durumu goz onjne alınarak degerlend r I dığınde «Katangalı landarmalann saldırısı» tanımlamas nın sını r larnı aşıp \oksul ha! kın yaşadıgı topraklar uzerındekı dogal zengınlıklere sah p çıkma ıstemı bıc mıne donuşuyor ve Şaba eyalet yle smırlı kalmayıp hedef olarak Mobutu yonetımını alıyor 2AIRE, DOĞAL KAYNAKLAR ACISINDAN GUNEY AFRı KA DAN SONRA SIYAH Kl TA NIN EN ZENGIN ULKfc Sl ZAIRENIN TUM DOGAL KAYNAKLARININ YIGILDI Gl ŞABA EYALETINDE YA SAYANLAR ISE HALKIN EN YOKSUL KESIMINI O LUŞTURUYOR Zalr» Devlet Başkanı Mobutu • Şaba eyaletınde başlayan olayların ardından Batılı ulkelerl yardıma cağırdı DUNYA KOBALT REZERV LERININ % 67 sı BAKİR RE ZERVLERININ % 7 Sl VE SANAYIDE KULLANILAN ZL MAS REZERVLERININ UQ TE BIRI ZAIRE SINIRLARI ICINDE BULUNUYOR au. J SİLÂHSIZLANMA VE TÜRKİYE Prof. Dr. Türkkaya ATAÖV Silâhsızlanma özel dönemi Türkiye'nin 3a Dünyada sivrilmesi için fırsattır Turkye'nın herholde 3 dünya ulkelerl grubu on soflarda yer alabılmes/ ıçın Sılahsız'lanma Özel Donemı guzel bır fırsattır. Yuna'nıstanın Turkıye aleyhıne surdurmekte olduğu i propaganda da bu yoldan bır olçude önlenebı1 lır Sayın Ecevıt ın bu Özel Donem vesılesıyle dunyanın sılâhsızlanması konusunda yabancı basın mensuplarına da acık olan bır basm toplontısında Turkıye nın yapıcı tavrını ayrıntılarıyla veren bir oçıklamada bulunmosı dıkkatları üstumuze çekecek onlemler dızısının bır halkası olabılır Bunj, herholde, New York'to kendının ve yardımcılarının yalnız Bırleşmış Mılletler catısı oltındo değıl, dunya kamuoyunu etkıleyen tum kıtle haberleşma araçlarında yapacakları etkılı oçıklamalar ızleyecektır. Aslında, Turkıye'nın konuya genış kapsamlı bakması ıçın zaman bır hayll gecmış soyılabılır Bırçok ulkeler yıllardır, ustunde anlaşmaya ıvarılabılecek son belgelera hammadde olabılecek raporlar, ıncelemeler, araştırmalar ve kıîaplar hazırlıyorlar. Örneğın, Fınlandıyo'da «Silâhsızlanma Danışma Kuruluınun hazırlayıp bastırdığı ve «orgonofosforik» Sllâhlann kullonımınm yasaklanmasma ılışkın araştırma bızdeki buyük eksıklıklerden birıne dıkkatleri çekmek bokımından ılgıyle ıncelenmesı gereken bır belgedır. Demek kı, Turkıye bu konuya eğılırken yalnız en ılgılı cevre vs kımselerden yararlanmakla kalmamalı, ıktısatçılarından fızıkçı ve kımyacılarına kadar bırcok değerlı uzmanlarını orgutlemehöır Bu ınsanlar yalnız yurt ıcmdekı uzun hazırlık calışmalarında değıl, uluslararası kuruluşlarda da hızmet yapmağa hazır olacaklardır. Bunların saglanması Turkıye'nın barışcı ve yapıcı katkılannı gozier önvne somut olarak serma acısından da onemlıdır. Oyleyse, Turk Hukumetınden ve ozellıkle Soym Ecevıt ın yaratıcılığından bekledığımız sadece olağan bürokrasıden kaynaklonon bır hızmet anlayışı degıldır Sılahsızlanma hareketınde yerını yaparak banşcı atılımlajrın sımgesı olarak anjlmaga boşlayan devletler bu calışmaları olağan burokrasının dışına coktan taşırmış durumdadırlar Bunlordan SIPRI (Stockholm Uluslararası Strateıık Calışmalar Enstitusu) çok onemlı bır bılgı toplama ve araştırma merkeıl durumuna gelm ştır Turkıye'de, şımdıye kadar, benzerı bır ulusal kuruluşu çalışmalara başlatabılır ve bunun vardıgı sonucj ları degılse bıle, hıc değılse, kuruluş haberınl j Bırleşmış Mılletler'ın bu toplantısına goturebılırdı. | Ancak, bu turlu calışmalar uluslararası bır ışj bırlığınde ergec toplanmak zorundadır En azın'dan, ulusal gruplann cabaları Bırleşmış Mılletler j ıle bağlantılı yurütulmehdır gıbi önerılerın ayrıntılarında orıjınal sayılabılecek fıkırler ılerı surebılır, hıc değılse nukleer denemelere ılışkın olarak moratorıum lar (ara donemler) ısteyebılır bu sılahları denetleyecck etkılı Bırleşmış Mılletler mekanızmasının kurulmasına pekala katkılarda bulunabılır 3avaş propa gandasının yasaklanTasını ıstcmek gıbı cağrılar yapabılır Önerılerımiz herhnîde Bırleşmış Mılletler'ın rolunu arttıncı nı'3İıkte olacaktır Bunların teknık ayrıntılarına burada gırmek gereksızdır Özellıkle bır r<3netleme mekanızmasının kurulmasına ılışkın ve ori|inal Turk onerılerı ofuşturulabılmışSP bunların dunya kamuoyuna daha fazla gecıkmeden acıklanması yararltdır Turkıye nın sılâhsızlanmayı kolaylaştıracak bır Bırleşmış Mılletler Andlaşması maddesıyle gıtmesı de duşunuiebılır Turkıye, herhalde, sılâhsızlanmayı sağlaya cak ya da sılâh'aro sınırlar getırecek yenı andlaşmaların Imzalanması, yolunu acacak adımlara katılmalıdır G derek kuvvet kuüanımının yasaklanması ılkesının, uluslararası ilışkılerde cıgnenmez b r yasa olorak tvr andlaşmayla kabul edilmesı guvenhk sağlayıcı pratık bır yoldur Daha otesı devletîerın bu ılkeyı bır anayasa maddesı olarak benımsemesı bıle duşunulebılır. Bu ılkeyı cok yanlı bır sorumluluk anlayışı ve herkese açık bır andlaşmayla kabul ettırmege calışma zamanı gelmıştır Asıl katkı fürkıye'nın belkı de asıl onemlı katkısı kendı bolgesınde b r barış unsuru olduğunu kanıtlamasıyla olacaktır Kurumsal reformlar da andlaşma'ara g.den yollar da daha çok sıyasal uzloşılardan gecmek zorundadır Turkıye bolgesel yaklaşımda katkılar yapabıleceğını gostermektedır Cevre ülkelerıyle artan barışcı ılışkıler bunun somut kanıtlarıdır Bundan Yugosiavya ve Romanya gıbı ulkelerle yalnız ıkılı ılışkıler değıl tum cevre devletlerını ıceren cokyanlı ılışkıler ve bu somut adımlarm sonucu clarak ışbırl gı olanaklarının gelışmesı ve n hayet sıyasal gerıl mın buyuk olcude azalması sonucu beklenebılır Ecevt Hukumetının genel dogrultusu daho dog rusu kısa surede şımdıye kadar yapılan g rısımlerm dogal uzantılan bu yonde gorulüyor Bolgesel oluşumlar askerı kuvvetlerın dondurulması askerı butçelerın zaman aşamaları lcınde azaltılması vs belırlı sılâhların ısmarlanmasından kaçınma gıbı turlu bıçımlerde olabılır Turkıye kendı çevresı içın sekız And bolgesi devletının aralık 1974 de ılan ettığl «Ayacucho Blldlrlsl» gıbı b r ılkeler ve uygulama yontemlerı ha zırloyabılır Lâtın Amenka yı nukleer sılâhlardan arınmış bır bolge ılan eden andlaşmanın ılk one rıcısı Meksıka bu yolda bır çıgır açmıştı. Bu yenı çabalarımız Turkıye ye yalnız Bal kanlar Ortadoğu ve Doğu Akdenız bolgesınde deg I Bırleşmış Mılletler Genel Kurulunda da yenı bır kışılık kazandırmalı ve bunun somut yararla rını da gormelıyız Sılâhsızlanmayı planlayan komıtelere seçılmemız umdugumuz yararlardan ancak bırıdır Nevv York takı Öze! Donemm başa rısı nukleer sılahlar basta olmak uzere genel silâhsızlanma konulanrtda atılacak somut adım larla olcüleceğı gıbı, gene aynı konuda bunun ızlemesı gereken daha onemlı toplontılara yol açmasıyla da değerlendırılecektır Bu noktada butun devletlerın aklına gelen «Dunya Silâhsızlanma Konferansmdır Bu olasılık, ıcınde bulundugumuz uluslararası polıtıka gerceklerının onemlı bır yuzü, butun dunya ıcm kullanılması gereken bır fırsottır Bu takdırde, Turkıye boyle bır konferansa, bu kez, cok hazırlıklı gıtmelıdır. BİTTİ ~ Mısır'da Sedat hangi muhalefetı ezmek istiyor? Enver Sedat ın Israıl ı zıyaretıyle boşloyan Ortadoğu banşına ılışkın gırışimlerde Dir sure once belıren tıkanıklıgın uzaması uzerıne Mısır Devlet Başkanı ıc polıtıkaya yonelmış gorunuyor Sedat, Parlamentoda yaptıgı konuşmada, u' kede tek partı yonetımının guclendırılecegının ıp uçlarını da verıyor Mısır Devlet Baskanı «Ulkedekı sağ ve sol muhalefetin ezılecegını, hukumetın muhalıf polıtıkacılar ve gazetecılere karşı harekete geçebılmesınl saglamak ıçın halk oylamasına başvuru lacagını ve bu halk oyiaması sayesinde muhaletetın sıyasal hayattan uzakloştırılarak sosyal barışın sağlanacağını» soyluyor Mısır Devlet Başkanı muhalefetin halk oylamasıyla sıyasal yaşamdan uzaklaştırılacagını şımdıden soyleyebıldıgıns gore referandumun ne denlı «ozgur» koşullar altında yapılacagını kestırmek zor degıl A/rıca tabandan geien tepKiler uzerıne oncekı yıl ulkedekı tek partı olan Arop Sosyalıst Bırlığı lcınde sng orta ve sol olmak uzere uc platformun oluşmasına ızın verıldıgı ancak daha sonra sol platformun onde gelenlerının ardı ardına tutuklandığı hatırlanacak oiursa Enver Sedat'ın hangı muha'efetı ezmek uzere harekete geçtığı de tartışılabılır. Mutfaklarda yangına karşı cam elyafından kumaş yapıldı Fransa'da "petrol kazazedesi,, kuşlar için klinik kuruldu Ikı ay once tarıhm en buyuk petrol kazasında «Amaco Cadız» adlı Lıberya bandıralı petrol tankerının Fransa kiyı'ar \akininda kayalara carparak batmasıyla onbınlerce ton petrolun yayıldıgı denız yoredekı balık ve kuşlar ıçın bır dev mezarlık halıne gelmıştır «Karo ölumun» pencesıne dusen kuşlan kurtarmak ıc n Brest Lımanında ozel bır klın k acılmıştır Kırlenmış denızden 2700 ceşıtlı kus bıttın durumda bu klınıge getırılmışse de bunlardnn arrak 124 unu kurtarma olcnogı buİJnrruştur ) öneriler Saym Ecevıt bu toplantıya. herhalde. bırtakım onerılerle gıdecektır. Bu onerılenn büyuk j bır kısmı yepyeni duşunceler olmayabılır. An' cak, sılâhlanmonın durması icın nıhaî bır ondlaşmanın kabulu, askerı harcamaların dondurulı ması, sılâhların ve askerî kıtaların bır duzeyde (orneğın, hıc degılse 1975 yılı duzeyınde) dondurulması, bu yoldan tasarruf edılecek paranın ı ınsanların yaşamını du2eltmede kullanılması askerı harcamaların belırll bır tarıhe (orneğın 1980 e ya da 1985'e) kadar bır oranda (orneğın yüzde 1015) azaltılması bu ındlrımlerden elda edılecek gelırın kalkınan ulkelere verılmesı, nukleer silâhsızlanma ı c n etkılı onlemler olınması Evlerde yongınlar coğuntuk'a mutfaklarda çıkar ve çevreyf yayılır Şımdı Ingıltere de Dorset te Tudor Emnıyet Aygıtları fabrıkası ozelhkle bı gıbı yangınlar ıçın «Sentınel» adlı bır kumaş ımal etmıştır Cam elyafından yapılan bu kumaş yanmamakta ve yangınların sondurulmesınde çok yararlı olmaktadır Halen 25 ulkeye ıhraç edılen bu kumaşın kullanma yontemıen ıtfaıye orgütlerı ıle ozel kurslarda ev kadınlanna ogretılmektedır (THA)