Katalog

EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMI... EKONOMİ... EKONOML. EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... Türkiye, İMF ile anlaşmayı yaparken uzun süreli ekonomik koşulları da yerine getirme durumunda Türkıye, Uluslararası Para Fonu'nun «Genlşletllmis Kolaylık» adı venlen, yenı bır kredı olanağından yararlanacaktır. 1974 yıhnda devreye sokulan «Genlşletılmiş Kolaylık», bundan yorarlanacak Fon uyesı ulkelenn odemeler dengesı bozukluklannın «yapısal» nıtelıkte olmasmı ongormektedır. «Genlşletilmiş Kolaylık»tan yararlanacak u'ke ıte Uluslararası Para Fonu arasında ımzalanacak «standyby» anlaşması, odemeler dengesı bozukluğunun gıderılebılmesı ıçın Fon'un onayladığı bır ekonomik programın uygulanma koşullarını kapsamaktodır Bu program, atılacak her ekonomik adımı sınırlandırmaktadır. Turkıye, yararlanma koşulları oldukca ağır olan «Genişletilmiş Kolaylık»ton. Meksıka, Fıltpınler ve Kenya'dan sonra yararlanacak dorduncu Para Fonu uyesı ülke olmaktadır. GENİŞLETİLMİŞ KOLAYLIK tGenişletilmiş Kolaylık» konusunda Uluslarorası Para Fonu'nun 15 gunluk yayın organı «IMF Survey»de şu bılgı verılmektedır «Para Fonu'ndan en ağır koşullar kabullenllerek yararlanabllecek bır olanaktır Uye ulkenin odemeler dengesl bozukluğu yapısal bır nitelıktedir. Bu bozukluğu giderebilmek icin, Para Fonu tarafından dıkte ettirüen en cok uç yıl sureli blr ekonoml programtnın uye ulkece kabulu gerekmektedir.. Para Fonu'nun hazıriadığı program, Izlenecek polltlkolarm ve alınacak onlemlerin ilk ve sonraki 12 aylık donemler Itibariyle ayrıntılı dokumünü lcermektedlr. Atılacak her ekonomik adım sınırlandırılmıştır ve sağlanan olanoğın Para Fonu'ndan alınması, taksıt taksittlr. Uye ulke her taksltte Para Fonu'na yaptıklanna ve duşunduklerine ilışkın raporlar vermek zorundadır. Kur farkları çekişmesi sürüyor Devalüasyon sonrası 13 milyar liralık kur farkını ödemekle yükümlü olanlar bir yandan Danıştay'a başvururken bır yandan da ödemede kolaylık istiyorlar bır donemde yok yoktur Işte bunun sıhırll yöntemı karaborsala'dan sağlanan ve bavul a yollanan doviîlerdır YASALARDAN DOĞAN Şımdı, Ecevıt hukumetı 1 mart kararıyla olaya bır yon kazandırdı Teblığ acıktır. Denmektedır kı «Bu yontemle yapılmış veya yapılacak ithalat icin yaptığım para ayarlaması kadar fark talep etmekteyim Bu farkı almak zorunluluk olmuştur. Bu bana yasaların verdıği haktır > Zaten devlet hıcbır maln ıthalâtı ıcın acılan akredıtıfte doları on kurdan transfe' edeceğım dıye garontı vermemıştır, veremez dei Ama Malıye Bakanhğının teblığı bununla kalmıyor Ithalâtcı ve sanayıcılere bır de yol gosterıyor Denmış kı, «doviz transfer taleblnden vozgecebillrsiniz.» Ama ithalâtcı sanoyıcıler bunu da «tuzoğa düşürucu af maddesi» şeklınde nıtelendırmışlerdır Oysa yenı yolla hukumet bırı resmi yol. dığerl karaborsa yoluyla olmok uzere «cft ödeme» yapılmasını önlemeye colışmaktadır Sonucta Ecevıt "ıukümetının dovız dorboğazını yarmak ıcın aldığı rasyonel kararlar sanavıcıler tarafından «hukuka ve Anayasaya aykırı» bulunuyor ANAYASAYA GÖRE Dayanak olarok Anoyosann 40 moddesl gös terılmıştır. Soz konusu madde özel teşebbusun guvenlık ve kararlılık ıcmde yaşamasını soglOyacak yonte'mlerın devlet tarafından almmasını ongormektedır Bununla da yetınılmemekte Danştay ın 7 şubat 1965 ve 2 hazıran 1966 tarıhlı ıkı kararı kaynak yapılmaktadır Hukuksal ayrıntılora gırmeden once tekrar olaya gırmekte yoror vardır «Kendi dovızını kendin bul» yontemıvle Tjrkıye 1,5 milyar dolarlık >thalât yapmıştır Hemen nepsı «mol mukabılı» denılen sozumona veresıye yoitemledır Hıc kuşkusuz Alman markının 9 lıra olduğu kurda karaborsa da 12 lıra olacakbr Ama bunun malıyetı kat be kat cıkmıstır Cephe Turkiye'sınde bır buzdolabı 15 bın lıro, bır otomobıl 250 bın lıra ve bır otobus. 1 5 mılyon lıra olmuştur Olayın hukuk yanma gelınce... Molıye Bakanlığı ithalâtı düzenleme hakkm Türk Parasını Koruma Kanunu olarok anılan yasodon ahr 1567 sayılı yasonın 1 tıadriesi soyle der «Kambiyo, nukat. esham ve tohvılöt alım ve satımının ( ) memlekete Ithalınin tanzım ve tahdıdine Turk Parasının Kıvmetml Korumosı (TPKK) zımnında kararlar ıttıhazına lcro Vekıllerı Heyetı selahıyetlıdır« Yurutme organmın bu denhsıne genış yet'Kİlerle donandınlmosı zaman zaman beltl cevrelerın şımşeğmı cekmıştır Ozelllkle 1960 1965 doıemmde bu yasanın ıptalı ıcın Anayasa Mohkemesıne başvurular olmuştur. Anayasa Mahkemesmln TPKK"nu iptal etmesl her türlu yosa dışı ft* halât ve ıVacat ışlemının legalıte kazanmosı olacaktır UÇ KARAR Elımızde bu konudo Anayasa Mahkemeslnm uc karorı var Bırıncısı 1963/4 esas no. 1963/71 korar no "lu 28 rnart 1963 tarıhlı karardır. Ikıncısı 1963/7 esos no. 1963/ 72 karaı sayılt ve 29 mart 1963 tarıhlıdır Ucuncu karar 1963/129 eas ,io 1963» 276 karar sayılı ve 18 kosım 1963 torıhl taşır Sonuncu karar 1963/101 esas 1964/49 karar no lu 16 hozıran 1964 torıhlı karordır. Yuksek Mohkemeye başvuraniorda ılerı surülen sav hemen hemen hep aynıdır Türk Paras.nı Koruma Yasosının Anoyasoya aykın olduğu vurgulanmaktadır Gelm ıstersenız Yuksek Mahkeme' nın soiuncu kararından aldıgımız bır bolumu aktoralım «Zomanın gereklerıne gore sık sık değlşık tedbirler olınmasını gereklı kılan hallerde yasama organtnın yapısı bakımından agır işlemesı ve gunluk olayları ızleyerek zamanında tedbır olmasının guclugu karşısında kanun koyucunun ( ) ıhtısaso ve idore teknıgıne toalluk eden hususların duzenlenmesı Için hukumetı gorevlendırmeslnin yasama yetkısını kullanmaktan başko bır şey olmodıgı..» Yasanın ıptalı ıle ılgılı olorok başvuru yapanlar ılglnçtır So.ı ıkı başvuruda Adalet Partısı gorulmektedtr Yonı tartışma cok yıllor oncesl yapılmıştır Bıraz farklı tondo ama hep aynı olay etrafında donmüştur Anayasa Mohkemesi Iso kararları Ile konuya acıklık getırmıştır Denmıştır kı «Mollye Bakanlığı ithalât ve ihracatta her t u r lu ışlemı yapar, hıcbır şekılde yukumluluk oltına girmez » Sımdı bu konuda Danışta/'ın getırdığl yorumlar ve hatta tevhld I ıctıhat karorlarının getırılmesı kanımızco yanhştır Pozıtıf rıukukui yorumu ekonomik olayların bırbırme benzpmedıği ve her olayın farklı nıtelık oldığını kobu' eder. Alınon karar o îamankı kur farklorı ıle llgılidır, onunla duğumlenmış ve bıtmiştır Emsol nıtelığl olamaz Esasen 1970 devoluasyonu sonrası acılmıs davalorda DaTiştay salt kamu kesımınin talepler.nı karara bağlamıştır Ûzel kesımın dovalorı nâlâ surup gıtmektedır. ODEME KOLAYLIĞI Boyle olduğu icındır kl öıel kesım uc oy lcmde odemek zorunda olduğu yaklaşık 13 mllyor liralık kur farkı ıçın sure ıstemege başlamıştır, Yani denmektedır kı, «kurunun yanında yaş da yanıyor ne yapalırn Hic olmazsa Malıye Bakanlığı bıze odeme kolaylıgı yapsın » 7 mort 1978 gunu ISOSEM de konu ıle ılgıll eonoyıcıler ve itholotcılarm yaptıgı gorüşmede ve 15 mart tarıhınde Istanbul Sanayı Odasımn aylık meclls toplantısında belıren goruş bu olmuştur Gerçekten. ıkt buyuk holdıngten bırınln 1,4; dığennın 1,2 milyar odemesi gerekmektedir Ama «TUSIAD Olaylara Bakış» bültenınde değıpıldığl gıbı «Turkıye bugünku darboğaza belli bir birlkım sonucu gelmıştır Bu darbogazdan cıkmok icin tedbirlerın alınması gereğl uzun zamandır duyulmaktadır. Ciddl tedbır "acıtıcı' olacagından uygulomada geciklimıştir» Türklye'de yaklaşık 20 gundür tum olayları golgede bırakacak bır kur farkları sorunu var. Nedır bu sorun 7 Daha doğrusu ozü nereden kaynaklanıyor'? 1 mart 1978 gunku Resmî Gozete'nın mukerrer sayısnda Malıye Bakanhğının teblığınde şu hukum yer almış «Yapılmış veya yapılacak ithalât sebeblyle Merkez Bankasına ıntikal ettırılmış ve fakat henuz transferlerı yapılmamış tum ithalat taleplerl karşılıgi yatırılan Turk lıralarını ıthalatçılar, soptanan yenı kurlara gore uc ay içerısınde, aylık eşit taksitlerle tamamlamak zorundadırlar» Kısaca Cephe hukumetlennın «kendi dovlzinj kendin bul» mantığıyla surdurulen ıthalâtına nokta konnuştur Turkıye, 16 şubat 1977 tarıhınden bu yona ıhtalât yapamıyor O gunden sonra getırılen duzeılemelerle Merkez Bankasının dovız faalıyetlerı fnlen durdu Ikıncı bır dovız borsası oluştu Bunlar bır değıl. ıkı değıidır Sırkecı de Tohtakalede, Kapalıcarşı'da bırıken dovızler cephe turu ıthalâtın fınansmon kaynağı olmuştur Cephe hukumetının «kendi dovızinl kendm bul» demesıyte mal mukabılı ithalât denılen yoiteme yeşn ışık yanmıstır Boylece, yenı bır ıthalât bıcımı başlatılmıştır. ÖRNEKLE Dıyelım kı ıthalâtcısınız ve Taksım'de oto yedek parcosı satıyorsunuz. Turkıye ithalât yapamıyor, temel mallann tumünde halk kuyrukları oluşmuş Ama sız yedek parcaların *ıer turlusunu satıyorsjnuz. Nasıl? Ithalatçı. mal ıtholatı ıcmyurt dışındaki X şırketıyle anlaşmıştır O da, «evet ben bu şirketı tanıyorum, kendisine param doviz olarak gelmeden de mal satabilirim» dıyor En azından resmi makamlara böyle bsyan edıyor Yaiı veresıye yontemlerle mal yolluyor Pekı bu satıcı 1 5 yıldır bedelını olamodı m' dersinız? Cephe hükumetı ba«u Demırel, «70 sente muhtacız» derken bu ihrocotcılar 1 5 milyar dolarlık alacoklanndan vaz mı gectı dersınız'? Işte koraborsalann dövızlerıdır bunun kaynağı Orneğımızı basıtleştirmek ıcın yedek parca dedık Yoksa hemen her olanda bu vo'la ithalât yapılmıştır Olçusü mü? Bunu piyasadan kestırmek olası «70 sent dövize muhtaç kaldığımız» KAUINMA HIZI GOSTESGESI 1977 1978 Değlşim Beş büyük bankanın gerçek mevduatı I977'de düştü Seref ÖZGENCtL nm gözüktuğü Toplam Mevduatın gerileyışlnm her şeye roğmen tasarruf mevduatına gore daha az olduğunu ortayo cıkarmaktadır Bu da mevduat artışlarının crtık salt enfTOPLA M ME V D U A T 1977 1976 55 300 31 000 31 500 12411 6 893 137.104 45119 26 786 24 129 9 507 5 620 111 161 lasyondan koynaklandığını kanıtlar. Cunkü Turk parosmdo yüzde 32'lık ayarlama sonrası bır bankaya 100 lıra yatıran kışının yıl sonundo gercek parosı 68 lıravo düşmüştür Bankolor arası dağılıma gore ortışta Akbank ve Turk Tıcaret Bankosı onde gıtmektedır Bu ıkı bankado nakdı artış yüzde 30 olmuştur Yonetımi büyuk değışımler gosteren Yapı ve Kredı Bankası nda mevduat artışı ıse yuzde 15 ıle sınırlı kolmıstır Türkıye İş Bankası mevduat buyukluğü acısındon en büyuk banka ünvanını korumasma karşm gectığlmız yıl artış oranı yuzde 22'dlr Hısselerlnın yüzde 50 sını aşkın bolumu Koc grubu tarafından satın alınan Gorantı Bankası'ndo artıs yuzde 22 olmuştur Garantı Bankası'nın ay sonunda yapılacak Genel Kurulunda sermaye sının 600 mılyon lırayo cıkar'lması halınds Akbank. YapıKred. ve GarantTnın sermayelerı eş büyuklukte olacaktır. 1 Gaynsafl Mıllı Hosıla 817 400 867 261 61 2 Gayrısafı Yurtıçi Hasıla 727.448 770 644 5 9 3 Sanayı Gelırı / GSYIH % 19 7 %20,0 0 3 4 Sanayı Uretımı 587 870 639 712 8 8 a Madencılık 23132 26952 16.5 b imalat 552 792 599 643 8.5 c Enerıi 11946 13.117 9.8 5 Sanayı Yatırımları 66 077 76 516 15 8 6 San. Yot/ Top Yat % 34.5 % 38 0 7 Yat.Mal Ihr !d Topİhr. % 14 % 1,8 Kaynok. 1978 Yılı Programı. 1977 Flyatlarryla (Milyon TL) «Genlşletllmis Kolaylık», normal kredl tranşlarında olduğu gibi, Para Fonu'nun ulusal ekonomller üzerlnde kesln bir denetimlnl öngormektedir. Bu benzerlik, krediden yararlanma koşullarının duzenlenmesinde de gozlenmektedir. Uye ulkeler, «Genlşletllmiş Kolaylık» cercevesinde kotalarının yuzde 14O'ı oranında kredi sağlayabilmektedirler. Ancak oran, daha onca tronş adı verllen kredilerden yararianılmış olunması hallnde, bu kredilerle blrilkte kotanın yuzde 165'ıne kadar yukselebllmektedlr. Blr başka deyişle altın ve kredl tranşları cercevesinde kotosının yuzde 125'i olcusunde kredi kullanmış bir ulkenin «Genişletilmiş Kolaylık» hakkı, kolpsının yuzde 40'ı kadardır..» TURKİYE'NIN DURUMU Turkıye «Genişletilmiş Kolaylık»tan 151 milyon özel Çekım Hakkı (yaklaşık 186.5 milyon dolar) tutarındakı mevcut kotosı yerine, arttırılacak 200 milyon ÖCH (yaklaşık 247 1 mılyon dolar) tutanndakı kotaya gore yararlanacaktır. Bu arada. altın tranşını eskı kotaya göre kullanmış olan Turkıye, kotanm yuzde 165 ıne kadar yukselebılecektır. Boylece. daha once kullanılmış olan 37,75 milyon OCH lık (yaklaşık 46 6 milyon dolar) oltın tranşı duşulduğunde, 292.25 ÖCH'lık (yaklaşık 361 mıiyon doiar) bır kredıden yorarlanılacaktır. Turkıye bu kredıyl ıkı yıllık bır süre icınde ve 6 dılım halınde kullanacaktır. Buna göre, dört ayda bır taksıt taksıt kullanılacak kredı ıcın Türkıye, Pora Fonu'na ekonomının gelişmesıyle ılgılı olarak rapor verecektır Türkıye Para Fonu'ndan ayrıca, ihracatındaki gerıleme eğılımıyle ılgılı olarak da «Telafl Edlcl Fınansman Kolaylığundan 7 milyon OCH (yaklaşık 92 6 milyon dolar) alacaktır. Yeni kotaya gore hesapİGma yapılması nedenıyle, bu kolaylığın son hakkını kullanırken 50 mılyon OÇH (yaklaşık 61 8 mılyon dolar) tutarında bır kredı venlecektır. Bu arada, eskı kotaya gore daha önce kullcnılmış olan ıkl hakkın yeni kotaya farkı olan 25 mııyon OCH (yaklaşık 30 8 mılyon dolar) da Türkıye'ye odenecektır. Ote yandan. mıktarı belli olmamakla birlikte, «onemli tutarda» bır boşka olanok da VVitteveen Fonu'na bağlı olarak kullanılacaktır. Para Fonu'nun yenı bır kredı kaynağı bıçımınde devreye sokmayı duşunduğu VVıtteveen Fonu, Bırleşık Amerıka tarafmdan onaylanmodığı icm henüz gecerlıhk kazanmamıştır. 1978 yılı programında, ekonomının genel dengesıyle ılgılı olarak şöyîş denılmıştır«1978 yılında Goyrisafl Millî Hasılanın yüzde 6.1. toplam yatırımlarm yuıde 1,7 oranında arttırıtmast hedef alınmıştır. 1978 yılı Için hedef alınan 893,1 milyar liralık toplam kaynağın yuzde 22,6'sı (202 milyar lıra) yatırımlar icln, yüzde 77,4'u (691,1 milyar llra) Ise tüketim icin kullanılacaktır. Dış kaynağın 1978 yılında yüzde 57,4 oranında azalarak 25 milyar 883 milyon lira olması programlanmıştır. Kamu harcanabillr gellrinln 1978 yıltnda yüzde 16,4 oranında artarak 1977 fiyatlarıyla 207 milyar 669 milyon llraya ulaşması hedef alınmıştır. Kamu tuketimlnin yuzde 3,4, kamu tasarrufunun Ise yüzde 40,6 oranında artması programlanmıştır. Kamu yatınmı Ise yuzde 3,7 oronında artacaktır..» Mılliyetcl Cephe Hükumotlerı tarafından ıfiasın eşığıne getırılen Türkıye, ılışıktekı tablodan da ızlenebıleceği gıbl, kalkmmasmdan fedokörlık ederek, Para Fonu'nun gözetımındfe bır «istikrar progromı» u,ygulamos)na yönelmiş bulunmoktodıt urkıye'de ılk beş sırayı alan beş bonkanın gercek mevduotı 1977 yılmda yuzde 16 duşmuştur Bankolar Bırliği'nln son verılerıne göre, Türkıye'de önde gıden bankalar artık ana dayanak olarak dış mevduata yaslanmaya başlamışlardır. T Beş büyuk banka olarak anılan Turkıye İş Bankası, Akbonk, Yapı Kredi, Turk Tıcaret ve Garantı Bonkası'nın mevduatı 111 milyar lıradan 137 milyar lıroyo uloşmıştır. Gorunür artış yuzde 23'tur. Ancak sağlıklı saptama, ortışın flyatlorla kıyaslorımagrvlo belirmektedır Tıcaret Bakanlığı Istanbul Gecınme indeksıne göre 1977 yılı fıyat artışı yuzde 46 olmuştur. Bu rakamla oluşon endekse gore toplam mevduat 1976 yılına gore yüzde 12, tasarruf mevduotı Ise yuzde 16 gerılemış olmoktadır. Bu Ise büyük bır kısmı DCM olarak onılan Dövize Çevrilebılır Mevduot hesapları Artış % İİt 157 30 5 30 5 22 7 23 3 T !ş Bonkası Yapı Kredı Bankası Akbank T. Tıcaret Bankosı Garantı Bankası 1 mart tarihli Maliye Bakanlığı tebliğinin yumuşatılması yoluna gidilip gidilmeyeceği belii değil Bugunkü koşullarda odeme suresının uzotılması da kur farkını almamaklo eş anlomiıdır. Yurdumuzdo yuzde 40 • 50'lık fıyat artış< yaşanmaktadır Bır yıl sonunda poranın değer koybı yarı yarıya olacaktır Ustelık bu süre ıcmde bu paranı.i calıştınlması olanoğı vardır NASIL BİR SAV «Bu bedelin alınması sanayil yok eder* savı vardır ortada şımdi Oysa bu bedellerin alınması paranın değer kaybının önlenmeslne yönehktif. Boylece, enflasyon belli ölcülerde frenl«nebılecektır «Bedel alınmasın» demek Ithalâtın eskisl gıbı yosal olmayan yontemlerle yurutülmeslne yol aca caktır Maı mukabıü yoluyla İthalât yopon keslmlenn bır başka Isteml de vergl yasolarımız Ile flgilıdır Kur farkmın 1978 yılı hesap dönemlne aktarılmasını istemektedır ithalâtcı • sanoylcller. Oysa Gelır Vergısi Kanununun blrlncl maddesi, «Blr takvim yılı icinde elde edilen kazanc ve Iradlan vergllendiTTnektedlr» Otoy 1978 yılında olduğuna gore kur farklarının vergıden duşurulmesıne olaiak yoktur' GECMIŞE YÖNELİK lle r ı sürülen savlardan bın de «gecmlşe ydnelık kur farkı aiınomıyacagıdıt » 8u noktada ida ri Hukukunun temel hukumıerıne açıklık gotırmek gerek Devlet orneğın yurttoşına su götürur. Der kı: metreküpü şu kadardır Ama blr müddflt sonra zom yapıp gecmışe yonellk bır zom farkı almosı yosal değıidır Cünku kornu tosarrulu sosyal malıyetı esas alır Yanı arotia ftyot farkları oluşsa bıle bunu devıct subvonse edetoılır. Cünkü, metreküpe Istenen bel>rl> bır bedel ie devltt veya kamu yükumlüluk altına glrmıştır. Oysa burada ince bir ayınm vordır Ozet k«simın mal ina'ötı lc'n kımse yükömlüluk oltma gırmemıştır Ama 'thoiöt be'iı belırsız yöntemlerlo yapılmıştıt Devıe» şımrtl bulurduğu tüTi dorboğaziora karşın «bu bedelinı transfer edeylm ama arada olusan kur farkını hlç kuskusuz vereceksın» demektedır Istemeyen ıse dıiekce venp vazgecebılerektır . Devletii yOkumlüluğü yok tur c n a ıthalotcılar bu yontemle vopılon Itholotta bankalora verdıklen taahnut Tifikturılarıyla gerçekten yasol bır yükumlulük altına gırmişierdır. Türkiye bu noktaya har vurup harman sovuran bır montığın urünü Boğaz köprüleri Mercedes >thalâtlarıyla «otın, atmi) sözlerlyle sımgeleşen tuket'm polıtıkasıyla varmıştır Yeni ddnemde başta İş cevre'er! o'moV 0?e'e *iep kemetlerl sıkmo cağnlorı yooılmıştır Hlc kuşkusuı eğflr kemerierı sıkmak söz konusu olocaksa kemerln Ic'ndekl herke^ı kn>/romaiıdır B mun da ılk kanıtı kur farkiorıni'» tahsüi olaccVtır Çunu^ >cin Malıye Bokop 7ı»n Wi'O77innflln nın «Bu tebllğden hicblr sek>lde dpnns yopılmayocoktır T«bllğln yumusatıimos' qıh> blı şey de söz konusu değlld'r» c ; r"laı'atı ha^atı r v m tcsıyor MC döneminde işsizler ordusuna 255 bın kişi katıldı Mıllıyetcl Cephe Hukümetlerı donemınde işsizler ordusuna 255 bın kışınm daha katıldığı saptanmıştır. Boylece, 1974 yılı sonunda yuzde 12 3 olan ekonomıdekı toplam ışsızlık oranı, 1977 yılı sonunda yuzde 13,1'e cıkmıstır. Başbakanlık Oevlet Planlama Teşkılatı tarafından hazırlonan 1978 Yılı Programı, Mıllıyetcı Cephe Hukümetlerı donemınde ışsızllğın hem sayı. hem de oran olarok orttığını belırlemesmın yanısıra, 1978 yılında do aynı eğılımın sureceğını ortayo koymaktadır Ekonomıyl «onarmak» amacıyla uygulanacok «İstikrar programı» nedenıyle bu gelışım kacmılmaz sayılmoktodır. Yıllık Programda, bu konuda şoyle denılmektedır «1978 yılı Istlhdam artışmdan cok, uretimln ve mevcut Istihdomın uretkenliğinin arttırılmasına oncelik verilen bir yıl olmak durumundadır Bununla birlikte, özellikle genclerln Istihdomına ılışkln bır dizi onlemlerin yıl Içinde geliştlrllmesı serekli ve yararlı gorulmektedır» 1974 yılınfa ışsızlerın sayısı 1 mılycn 862 bın olmuştur, Bunun yuzde 57'sını oluşturan 1 mılyon 62 bını tarım dışı kesımlerde ortaya c k rrnştır. Gerıye nalan ve toplam ışsızlerln yuzcle 38'ıni meydana getıren 800 bın işsız ise tarım kesırnınde gozlenmıştır. 1977 yılında ıse ışsızlerın sayısı 2 mılyon 117 bine cıkmıstır Bunun da, yuzde 65'ini o!uşturan 1 mılyon 377 bını torım dışı kesımlerdo, yuzde 35'ınl otuşturan 740 bını ıse tarım kesımınde ortaya cıkmıstır Boylece. Mılltyetçı Cephe Hükumetlerl donemınde tarım kesımındekı ışsızlerın sayısı 60 bın k'şı ozalırken, tarım dışı kesımlerdekl ışsızlerın soyısı 315 bın kışı artmıştır Bu araöa, 1974 1977 yıllorı arasında tarım dışı kesımlerdekl işsızlerın onemli blr boiumu ış aramaktan vazçecmışlerdır. 1974 yılı sonunda 500 bln dolayındo olduğu tohmin edılen iş aramayan işsızler, 1977 yılı sonunda 1 mılyon 136 bıne cıkmıstır. luslararası Para Fonu 1le anlaşma noktalandı. Her turlü haber ve değerlendırme tanhın mall oluyor artık. Görüşmelerın oncesınden başlama tarıhine, başlomasından bitişine değin Ecevit Hükümeti zaman li yonleriyle eleştirilmlştır. Zaman zamnn Ecevit «haklı» bulunmustur. Zaman zaman goruşmelerın «zorunlu» olduğu vurgulanrr.ştır. Zaman zaman «zorunluluğun ststemden kaynaklandığı» dile getirilmiştir. Ancok, bunların tümu artık tarihln değerlendirllmesıne bıraktlmaktadır. Bugün icln onemli olan bu anlaşmanın Türkiye ekonomisine ve politık yasamına somut olarak ne sağladığının ortaya konmasıdır. Anlaşmayı ikl yönde değerlendirmek olosıdır. Biri siyasal, diğeri ekonomik. Sıyasal değerlendirmenin salt dıs polıtlkayla baglantısı bulunduğu düşünülemez Salt dış ekonomik illşkilerle bağlı bulunduğundan hareket edilemez. Konu büyük olcüde lc politıkayı da ilgılendirmektedir. Siyasal olarak belirlenecek ilk nokta, Para Fonu Ile sona eren görüşmelertn Turkiye'de kuşkusuz bir donemecl geride bırakmış olduğudur. İMF görüsmelert son otuz yılın Türkiye'sl icin en onemli görflsmelerden bM nıteliğinl taşımıştır. Çünkü, anlaşmaya vormakla Türkiye kapitalist sistem lcinde, dünya kapitalist sisteml lcinde kendini yenilemistlr. Dünya kapitalist sisteminln üyesl olmayı sürdürmüstür. İklncl siyosal nokta lc politikaylo Hgfliriir. Anlasmo lc politiVa acısından buyuk onem toşımoktodır. Varılan anlaşmayla Türkiye «yeni hukümet bunalımlannı» geride bırakmış olmaktadır. Cünkü, Meclisln bugünku vapısı lcinde coğunluğa doyonan yeni bîr hükümet kurma olonağı cok güctür Eğer, onlasmoya varılmasaydı Ecevit Hükümeti önem!ı sorunların başındo gelen ekonomik »oru U nu, dovız darbozağım aşamamış olacaktı. Aşamayacaktı. Ekonomik yonden cozumsuzluk ardından dığer cozumsuzlukleri getlrecektı. Ve sonunda Ecevit Hukumetı'nin ömru birkac ayla sınırlı kalmış olacaktı. Yeni bır siyasal bunalım doğacaktı. Ulkenin bugünku yapısı icınde va yeni siyasal dengeler kurulacak ya da Turklye yeni bir cıkmoza doğrj surukienebilecekti. Anlaşmanın polltik acıdan oneml işte bu iki noktada duğumlenmektedır Onun icindır kı, anlaşma son otuz yılın en onemli donemecını geride bırakmaktadır. YORU M Bir Dönemeç Aşılırken... Yalçın DOGAN Konunun bu yönu Ile llglll aslında blr konu daha vardır. Ekonomik bunolımlor bugune değm Turkiye'de hukümetlerı hep Ikttdardan uzoklaştırmıştır. 1948, 1958 1370 ve 197677 devatuasyonlorı ekonomik sorunloro yenık duşmuş siyasal iktıdorların donemec tarfh'endir. Sonun başlangıcı o günun Iktdarlan acısından bu tarlhlere rastlamoktadır. Bugun de, anlaşmaya varmak Ecevit hükumeti ıçin pahalıya mal olmuştur. Bir devaluasyondan daha gecümlştir. Ama anlaşmayo vorılmıştır. Şlmdi. Turkive bu konudo yeni bir deney lcine gırmlş bulunmoktodır. Ecevit Hukümatı'nSrt devolüosyona yenık du şüp duşmeyeceğıni zaman gösterecektlr. Türkiye'ye ozgu kural yınelenecek mıdır? «Anlaşmadevaluasyon» ikilemının sonuclan ilgınç deneyleri sergileyecek nitelikler taşımoktadır. Konunun ekonomik yanı ise, son derece acıktır Anlaşmaya varmakla uc yıldır süren ağır dovız buralımı sona ermektedlr. Bu bunalımın sona ermesi. ekonomide uretimin yeniden başlaması Ile eş anlamlıdır. Durmuş bulunan enerji pro|elerinin, santrallerln yeniden uretime geçmesı demektir. Döviz yoklugundan dolayı ithal edilemeyen llacların, gerekli malzemenin yurda getirılmesi, hastanelerde ayiardır bekleyen ameliyatiann başlaması demektir. Dolayısıyla anlaşma tüm ekonomik ve sosyal yaşamı etkileyecek boyutlara uzanmaktadır. Flyat artışlarının alabildiğine orttığı bir duruma elkayma ve başıboş fivat artışlarını dizglnleme, ancak boyle blr anlaşmadan sonra olasılık kazanacaktır. Hem ekonomik, hem siyasal acıdan birlikte deâerlendirilecek konu ise, devletln saygınlığı konusudur. Çeklerl ödenmeyen, borclarından dolayı uluslararası mahkemelere düşen blr ülke olmaktan cıkmaktadır artık Türkiye. Ülkelerln tarihlerinde «borclarından dolayı mohkemelik olan ıktidaılarm» geride bıraktığı «enkazları» temlzlemek cok güctür. Ecevit mahkemelik olan Turkiye'yl bu dururndan sıyırmok üzeredlr. Devlet olarak saygınlığın yeniden kazanılacağı bir döneme adım atılmak'adır VVashington'daki moli danışmanlık bürosu, parasını alamayan, borcu ödenemeyen flrmo temsllclleriyle doiudur. Bu durum artık geride kaimaktadır. Kesln blr gerceğl daha berabprinde qetirmektedir İMF anlaşması Bundan böyle ekonomik sorunior başko duzevde basktı boyutta ele a'ınacaktır. Tortısma başka alanlarda sürecektir.. Uluç GÜRKAN Kenan MORTAN