Katalog

D ö R T CUMHURtYET 29 OCAK 1978 ÜUZ(JRLK Htncal ULUÇ TURHAN SELCUK 8Mı OİMP; HER KÖ$£Yİ OİLENtı MOAr<Vl?; ÖEYUCtvApAUMÎrî. LAkîT TAŞllUAR AMMA, İ^NTALCM $f. Kl; VAUN Konurnuz ABD ve Âmerikalılar!.. Arap • Israıl anlaşnazlıgı Turkıye Yunar stan ılışkılerl Taşın altını her kaldırışta, karşımıza AmeriKa cıkıyor, bugunlerde . Bakın neler dernrşlo' tarıb bo/u Amenka ve Amerıkalılor ıcın «Amerlka o/le bir ulkedır k! bır dolar verdinlz mi, sıze hayat boyu yetecek asp'in clır ama ıkı hoftada tuketırsınlz t John Barryrrore (1882 1942) An erıkan Mktoru «Ideallerini bır yana bırakırsanız Amerıkalılarda bır kusur bulomazsınız Gercek Amerikol' 1yı adomdır Baştan sona yonlış olan, Ideal Amerıkalıdır» Gılbert K Chesteton (1874 1936) Ingılız Gazetecısı «Eger Amer.ka'da bır adam mutluyso, mutlak yanlış birşey yaptığı kabul edılır » Clarence DarrOvV (1857 • 1938) Amerıkolı Hukukcu tAmerıkan u'usu lyı ınsanlardan oluşur Eavraklarını çok severlcr Dolann orkasındakı bayrakiarını tabiı » Peter Fınley Dunne 11867 1936) Amerıkan Mizahcısı «Tum insanhgı sevmege hazırım BT Amerıkalı horiç » Samuel Jobnson (1709 T78^1 Ingıhz Yazarı «Hollyvvood'un bugjns katiar yaptıgı en kahramanca 1 Ame$ rlka'da yasayan inscnların bllc bazan hatta yapacagını gosteren fılmler cekmesidır » C A Leıeune (1897i Ingılız Fnm Eleştırmenı «Amerıka, romantızm ve d>ger orta cag efsanelerlnln son kdiesldır» Erıc Lınklater (1899) Iskoc Romanc sı «Hıc yclnız kolmamaya alıştığınız zaman Amerikanlaştığınııı soyleyebllirsinız » Ardre Mauroıs (1885 1967) Fransız Yazarı •Amerlka oyle bir ulustur kl, bır yere gelebılmek lcln blrçok şey lcad ederler ama otaya gelınce ne yapacakları hakkmda tek şey duşunemezier » VVıll Rogers (1879 1935) Amerıkan mızahcısı ve fılm aktoru «Amerika da kanunlar ve adetler birbirine benzer Hepsl, evde kalmış kızların ruyalorından kaynaklanmıstır» Bertrond Russelt (1872 1970) Ingıtı* Fılozofu «Eger delıleri serbest bırakıp, akıllıları tımarhaneye koysaydık Amerıkc da tum tımarhaneler bos kolırdı » Cocuk garıplıgı duşunedursun, bizım sorumuz başka? Çocuk pazaro satmak uzere kaç hmon getırmiştl? George Bernard Shavv 11856 1950) Ingılız Yazan «Amerıka yı bulmakla hanka bır ış yaptılar Bulamasaydılar daho harıko bır ış yapmıs olurlardı » Mark Tvon (1835 1910) Amerıkan Ycızcrı «Avrupa ne zaman Atlontık uzerınden Amerıka kartalına baksa, gordugu, bir deve kuşunun poposu olur » Hcrbert G We ıs '1863 1246 Ingı.ız Rorrancısı «Amerıka da başkonlar dort yıl hukum surer Gazeteciler Iss ebedıyyen » «Tobn AmerıKa Kolomb dan once defalarca keşfedılmıştl Ama oncek'ler hep susmayı tercıh etmış'erdl » «'rnıiizlcr vo Âmerikalılar bırbırlerine cok benzorler Dıllerı hariç» Oscar Wılde (186 1900) Ingılız Yazan. DOJUlU uSulu ÇAIVAP.IA ^cîFW£j?. C'OBtK KEfePLEp. OlwP SuLÂLECE W Döviz Darboğazındaki Türkiye Genel gorunum rokamların dllıyle ozetlenen gercek aslıncia Turkıye nın ıcmde bulunduğu ağır dovız bunalımının corpıcı verısını oluşturmaktadır Rakamlar sadece bır sonuctur Uygulanan ekonomık polotıkanın gostergesıdır B u noktada asıl onemlı olan anılan rakomlara nasıl gelın dıgı hangı dar yolların bu sonu cu yorattgıdır Nedenlenne gel meden once 1978 yılında 1977 den nelerın artakaldığını ıncelemek gerekır Herşeyaen once 1976 ve 1977 yılı rakamlannın yanısıra, 1378 yılı ongorulen rakamlorına da goz atmakgerekır Gecen eylulkosım aytarında Uluslararası Pa ra Fonu CMF) ıle yapılan goruşmeler sırasında Turkı/e dov z gel r ve gıaerierıyie ılgılı olorak «lyımser tahmın»ler yapmok zo runda kalrnıştır Bunun ıcmdır kı, 1978 yılında ıhrocatından 2 mıl yar 400 rmiyon dolar gelır beklerken. ıthalatı ıcın 4 mılyor 850 mılyon dolar ayırmıştır Ongorulen dış tıcaret acıgı 2 mııyar 450 mılyon dolardır Ancak. yınelemek gerekır kl gerek ıtholatın bu duzeyde kaıması, gereksa ıhracatın bu d j ze,e yukselmesı cok guc gorın mektedır Dış tıcaret acıgı ıle bır lıkte programlanan dış odemel = r dengesı acıgı ıse, 700 mılyon do lar do a/ındadır NASIL BIR KALIT? 1978 yılını bu raKamlar cercs vesınde gercekleştırmek bır sorundur Na vcr kı bır başka onemlı sorun da 1977 yılının kalıtı ıle ılgılıdır dovız olanındakı kalıt aynı zamonda degışık borç lanma yontemlerını ıcermektedır 1977 yılından 1978 yılına aktarıian bu konudakı scrun'ar şu nokta'arda topİGnmaktcdır 0 MerKez Bankosı tarafından transfer edılıp de karşılığı oden memış tıcarı ve tıcaret dışı ışleiı ler bulunmoktadır Bunlonn tutarının 500 mılyon dolar olduğu tahmın edılmektedır © Mal karşılığı olarok getırtılen ancak şu ona değın transferı gercekleştırilemeyen işlemler vardır Bunlar da toplam 1 mılyar dolar tutmaktodır YAPILAMAYAN TRANSFER Bu kopunun b'roz daha ayrın tıları uzerınde durmak gerekmek tedır Yurt dışındon Istenen mal getırtılmış. bunjn karşılığı olan Turk lırası malı ıthal eden tarafından Merkez Bankasına yatırıl mıştır Ancak. 1977 şjbatmdan bu yana. yaKlaşık bır yıldır bunların transferı yapıtamamıştır Başka bır deyım'e. Ithal edılen bu nal'ar karsı'ığ nda dovız ode nememıştır Dovız oderememesı, yabancı fırmaların Turkıye ye mal karşılığı ıhracat yapmalannı oplemeye başlamış bu tutum da yurt ıctnde (belkı yurt dışında da) dovız karaborsasına yol acmıştır Turkıye dekı ıthalatcılar «na olursa olsun ithalatlarını gercekleştirmek amacıyla» karaborsadan dovız sağlama yoluna gıtnıışler, getıreceklerl malın bır bolumunu yo da tumunu karaborso dovızden odeyerek yabancı fırrratarı. yıne de mal gonderme konusundo ıkna eîmeye çahşmışlardır ve calışmaktoaınar IKI SAKINCA r Burada ortaya ıki öne nlı sakın ca cıkmaktadır llkı dovızın karaborsaya duşmesı ve Merkez Bankasına ya da dıger bankalara gıtmeyerek ozel bır takın kışılerın ellennde toplanması ve onlara ocıktan kazanc yolu ac 1mış olrnasıdır Yurtta dolanıma gıren, ancak devletce kullanılamayan onemlı mıktarda dovız bulunmaktadır. Ikıncı sakıncası da karabo'sa yoluyla mal getırmek devletın thalât denetım! dışına cıkmaktadır Bunun sonucunda da, gerek lı ıthalat yerıne luks ıthalata ka/ ma olmakta sanayınm ya da b r basko ekonomık kesımın gerek lerl karsılanacağı yerde spekulâtıf ıthalct fınanse edılmış oı maktodır Kıt kaynakların savurganhkla harcanmosıdır konu kı saco KozTietık sanavı. yurt ıçın de uretılen tuketım mallorı, bu ışyerının pencerelerı ıcn pe'd"ler, ceşıtli kırtasıye aracları ışte hep bu kacak ıthalatla besbu «lyımser tahmın» dır ÇUHKU, Valçın DOGAN Inanır mısınız ? Derek Ma/'iew ge;en ay Bohreyn den Londraya gıtmek ıcın BEA uçag ra bındıgı zaman elındekı tek bovulun peşınde kosan fırma gorevlılerıne bakıp şaşrııştı Londra ya peldığı zomaa, bavaalantnda boşuna ba>ulunu aradı Kayho'Tiustu D"rek Mayhe ' u.cogın tek yolcusuydu Kc,ıp baval mu 9 Uc gun sonra kendılıgmden LonJro ya cıka geldı ' • • * Santa Cruz^ <Cal fornıa) Yuksek Mahkemesı Yargıcı Harry F Bıauer (urıde uye o an bır kadına ıtıraz ettı ve kurul dışı bıroktı Geıekt.9 olarök şoylâ dedı ' Evınoe Dır şey dınlemeyen b j kodının burada davayı dınleyecegındevı emm degıim» vjurı adavı yargıcın karısıydı • * *• Ocen hafta Tahran dc hırsızlar Muşt Cofer m unlü bevaz esej nı caldılar Eşegını gunlerce arayan Cafer, bulmaktan umıd n kesınce pazara gıdıp kendısıne grı bır eşek atdı Ev ne doner«en yogmur bastırdı ve sotınaldıgı eşeğın uze nden grı boyalar dokuldu genye kendı beyaz eşeğı kaldı Haberı \eren gazete «Eşek beyazlaşırken, Cafer kızan/ordu> dıye yazdı iran da da bır Ka/serı mı yar dersınız'? Geçen yılın son günü MC Hükümeti düşerken, Ecevit Hükümetine de 1977'ye ait 400 milyon dolarlık borç bırakıyordu lenrrektedır Sonoylcl ıse coğunluk'a Merkez Bankosı transferi peşınde koşmaktadır 10 ARALIK KARARI Bu duruma tam ıkıbucuk yıla yaKin sure seyırcı kalınmış, sonando 10 aralık 1977 tarıhınaa Resmı Gazetede Merkez Banka sı bır teblığ yoyınlayarak mal karşılığı ı'halâtın salT sanoyıcılerle sınırlı olması koşulunu getır mıştır Anılan teblığ Istanbul t • caret bur|uvczısının Izmır deKi u zcntıları\la bırhkte buyuk tepkıs nı toplanıstır Teblıgden sonra Malıye BaKan lığı ıle Merkez Bankasına baş© Merkez Bankasının başka bır deyımle devıeîın yurt dışındakı fşlemlerını surdurmesı ıcın cmuhabir bankaları» bulunmaktadır Bu her devletın başvurduğu olagon bır durumdur T C Merkez Bankası yobancı ulkelerdekı «muhabtr bankalar»da fıın hesap acığı vermeye baş lamıştır Orieğ n herhartgı bır konuda oöerre yaDocagını pa'a Hın o bcnkT tarafından ılgılı ' u ruluşlara oo°n"iesı ıctn Ankora' dan bıldırımde bulunulrruştur. Ancak bu bıldınme raömen Mer kez Bankosı odeiiesı zorunlu pa rayı muhabır bartkalara gondomeye başlanmıştır Kobul kredisı de bunlarından bırtdır Kaoul kredısı kısaca 180 gunluk ıthalât kredısı olarok tonımlanmaktadır Vadesı gelınce, bu borclorın odenmesı gerekmektedır Ancok. vadesının kıso oluşu kabul kredısınden beklenen yara rın pek de olumlu olmadığını ka nıtlomıştır Cunku, 180 gunler cabuk cabuk gelmeye başlamış, vadesı dolmasına karşın borclar odenemez olmuştur Bu yontemle yaklcşık 500 mılyon doıar borclanılmıştır PROJE KREDİLERİ (Ş) Dovız bunal nı Ile llgıll bolumu Icm de Turk parası harcanması zorunludur Yanı dış fınansman yanında, lc fınansman gerekle'i vardır Turk lırası sıkıntısı ceken hazıne bu gereğı karşılayomamış ve bundan dolo/ı da dışordan gelmesı beklonen kredı gelmemıştır. Ikıncı bır neden. proieler Icın dışardan gelen dovızlerın ıcerde başka amaclar ıcın harcanmasıdır Adamlar bellı bır proıede har canması koşuluyla anlaşma yapı yorlar ve buna dayonorok para qonderıyorlar O gunun sı/asol ıktıdarı ıse gönderılen bu paraherhande hlcblr yermde boyle davranan devlet gorülmomıştir. GELELİM DÖVİZ REZERVLERINE Ozetlenen sorunların ve «zorunlu (kendlliğinden ya da bllımsei deylmlyle 'de focto') borçlanmanın* otesınde bır de 1978 e kolan bır dovız rezervı sorunu vardır 1977 ocak başında Merkez Bankcsı ıle oıger tıcarı bankalardakı dovız rezervlerı toplam 1 m l/ar 80 mılvon riolor'dr 1978 ocak bas nda ıse bu miKtar 595 mılyon doloro ınmıştır Sodece bu olsa ıyı Cunku bunun 148 mıl\on doları altn rezervıne ayrılırsa gerıy« 447 mılvon dolar kalmaktadır Ne var kı bu mıktar da «bağlı rezervı nıtehgındedır Zorunlu borc faızlerı odemelerı. petrol ve ulusal savunma gereklerı odemelerı ıcın bağlı tutulan dovızlerdir Dolayısıyla ısienıld'g"! yerde kı 'lamlobılecek n telıkte değıldır Serbest doviz rezervi değıldir, kisaca Eger zcten bu mıktar ge^ekten kullanılab iır nıtehkte o<saydı Bulgonstan'o 9 mılyon do'or odenemedığı ıcın elektnkienn ke sı'Tesı tehlıkes.yie karsıiaşılmazdı Ya da Irak o 30 mı yon do lar odensevdı aralık a/ında goru len akaıyakıt sıkıntısıyla karşılasılmazdı Bunların anlamı şudur. Ve de cok on.o cok onemlıdır Kö cıt ustuide gorulen 447 mılyon dolarl k 'lo/'z rezervı gercekte yo<tur Ya do varlığı bıran ıcn kabji eddse bıle kulıaıabılme olanoğı yoktur Oövız bunalımını gosteren en corpıcı olgulardai b rıdır bu gercek 1977 DEN KALAN BORC l BlLlyuRJV SZ HAMirOM AILES'N' 006U LJLKELERINDEM İÇ'\ KLıJ.ASıyOKfij'^JZ AMA .V aiE VE SEK! A SAKLANMAK Şımdıye değın yazdıklarımızı alt a'îa sıralay p ounları top'odıgımız zamon 1977 den 1978 e okH tanian ovız bofcu orto/a cıkar. Bır başka de;ış!e Cephe Hu'jmetlerının Ecevıt Hukumeîme dov rettıgı «enkaz»m dovız yonu ortaya cıkor 2 5 milyar dolor bekleyen t'ans ferler 500 mılyon dolar karşıi ğı odenmemış tırorı ve tıcarı ış'em ler dışı transferler ve DCM nın odenemeyen ona paralan. 400 mılyon dolor da bonker kredıieri olmak uzere top'am tam 3 milyar 400 Tiıi on do'ar borc devredıln ıştır Cep'ıe Hükumpıı tarofından Ecevit Hukumetıne Bunlara dsvlet borclan dahıi depıldlr 1978 yılınm hıcb r ışlemı danıl değıldır 31 aralm 1977 de Cephö Hukumetı dusmuşlur 1 ocak 1978 tarıhmde gorev Ecevıt'e venlmıştır Aynı anda 3 milyar 400 ri'ıyon do'arlık yuk de Ecevit ın srtıno yuklenmışîır Ne bı! m, ne tarıh bovle bır «mlras» gormuştur yer/uzunde Amo bu riu runu yaratqaıarın yuzlsrı kızcrnanaVtad r b le Kızarsa. komuoyu onüne cıkamamaları kırdı İKTIDAR Çıldırtan Dehlizler ADEM E.ABAYA ULASÂBILMESI ICIN JU Kl'ÇUK MAYMJKA YAP.DIM EDINIZ. r 1977'de mal karşılığı olarak getirilen, şu ana değin tranfseri gerçekleştırilmeyen işlemlerin toplamı 1 milyar dolar vurorok bu smırlandırrnanın kaldırılmasını ve eski kacakçılık sıs temlne dor<ulmesını Isteyenlerm sayısı tohmınlerın cok üstjndedır Elbette fkacokcılık yopacak larını» soy'eyen kırrse yoktur. Ne va kı eskı sısteme dönulmesı yonunde baskı yapmanın da bır baska anlcmı yoktur. (D 1977 yılında Merkez Bonko sı f nansman acigını kapatmak ıcm buyuk olci.de borclanmaya başlamıştır Değışık bonkalardan 400 mılyon dolor banka kredısl almışttr. remez olmuştur Ödenmeyen cekler, Merkez Bankası ceklerlnın gecersız kalışı Merkez Bankasına paranın odenmesı yolunda yozı ustune yozı yazılması hep bu Işlemlem sonjcunda ger cekleşmîştır Bo/lecs yaklaşık olarak 150 mılyon dolarlık fıılı b r borc yaratılmıştır^ H,c kımsenın onayını olmadon. hatta borc vereırn bıle onaytnı olmadan zorıa r alınan bır bo ctur bu KABUL KREDISI (D Bunalım orttıkca yenl yenl ön emler ve tekn.kler gelıştırıl1978 e aktarılan son bır borclanma yonterrı prcıe kredılerme ı'ış kındır 1977 yılında programo go re 800 mıl/on dolarlık proıe kredısi olınmosı ongorulmuştur Bu konuda ıkı darboğaz cıkmış ve 800 mılyon dolann ancak 350 vıl yon doları gercekleşebılmıştır Nedenlerın ılkı. Turk parası sıkıntısıyla ılgılıdır Belırlı buyuk projelen gercekleştırmek tçın Dünya Bankası, Avrupa Yatırın Bankası ve dığer uluslararası ku ruluşlardan salt o proıe ıcın kre dı abnmaktadır Bu kredının b r ları amacları dışında başko yer lerde kullanıyor Bunun en tıpık orneğını AtşınElbıstan santralı ıcm gönderılen proıe kred sı oluşturmaktadır Af r şın Elbıstan sant alı icin paro gonderen konsorsıyum bır sure sono paranın yerıne ulasmadıgını oğrenıyor ve Malıye Bakonlıgına bır telgraf cekerek «paronın ılgıli yerde harcanmasının der hal saglanmo» zorunlugunu ha* r lotıyor Para olmadığı ıcm, bu gerek yerıne getırılernı,or ve îre dı kesıntıye ugruyor Dunyanm DiSi 8OND 8T n çjıttı atık Dav.ın den rahatca soz edebtlınz değıl mı' Bu bır bak a ınsanoglunun şecere agacı Yukan doğru uzaian Oıtı oalmdan bın. msan tle son buluyor Ağacın dıbmde*ı mayıvuı ınsan olobıimek ıcm hongı dalı izlemelı? Matematik Bulmacası Lımoncu çocuk pazar yerıne tablasını kurmuş, müşterl tvkllyordu Bır adam çıkageldı <Bana» dedı, <Elındekı lımonların yarısını ve yarım lımon ver». Çocuk sıpanşı kese kogıdına doldurdu ve verdl Aydından bır muşterı daha çıktı Onun da emrı aynıydı «Tablandakı lımonların yarısı ve yarım lımon» O da aldı Ucuncu muşterı de oynı dılekle geldi. «Tablondoki lımonların yorısı ve yorım lımon » Cocuk bu muşterıyı de savdıklan sonra tablasındo llınon kolmodigını gordu Oteberısinı toplayıp. evlns doğru yola cıktı. Glderken duşunuyordu « Ömrumde hıc boyle garlp muşterıler gormedırn Daha 4a garibı onlorın bu ıstoklennı yerıne getırirker», hıçbır lımonu kesmt gereğı de duymadım Bok sen şu Işe . • GARHT < O P £ K BALIKLACI öl£W BtE SAID1' YANITLAR 6. SAYFADADÎR. YARIN YENI SIYASAL