Katalog

D 0 R T CUMHURtYET 27 OCAK 1978 raoın Işık BARAKLl ABDÜLCANBAZ Se^ahdtham^c KALDlRlMLuWNPA BıN TÖflıî IMUts. icpflF İRLEfc . 6ÎÎYA fOO VlL ÎOKRtoı BEfeABER VA^ANi İNİiM AN/\5(NA BARıP, Kl2lMI < 7MAÛ/ CL; 0ı^MODA PAHA TEMAJAÎÎTİMKİ ADl "SlkMABAŞ • TlH. BM KA&LAfi YAW% M2MM MA^fTO 61VERLEf> AKMA MftNro 6£L," DAjİ. Oitfp cKPAM BtUİSPEfLİ. duyA BOtrçAMfcALî BİRÖ^İEBOHçA ffltf, AV M.SA ^ l D P Ah!.. eski günler omon zoman ekonomık topumsal bunolımlarımız'n nedenı olarak kodınları goren kadınları suçloyan yakınmaloro hatta «feryotlora> raslıyoruz «Kad.nlar boşlarını, yuzlennı actılar clâılarda mayolaria denıze gırıyorlar erkekler ne eskıden oldugu gıbı boyun eğmıyorlar Iste onun ıcm betbereket kalmadı» Toprağın bereketı. ışletmelenn venmi ıle kadınların baş ortulerı arasında nasıl bır ılışkı olduğunu, kadının evının dort duvarı arasına kapanmasıyla bereketın. venmın nasıl artacağ'nı anlaTak bızler ıcm zor Ama bunclımlı b'r donemde yaşadığımız dar boğazlara gelmış olduğumuz bır gerçek Oyleyse bu bunalımlann nedenlerı olması gerek Ama nedensonuc ilışkılerının, bılımsel olarak ele alınması ıncelenmesı gerek elbette Kadınlorımızdan cok daha aç.k sscık gıysılerle dolaşon^ pek cok alonda doho cok soz sahıbı olan Batı ulkelerı kadınlarmın. bu davranışlanyla ulkelennın gslışmesıne neden engel olmadıklarını sormak gerek boyie yakmonloro Bunahmlı donemlerde eskıye ozlem daha bir belırgınleşlyor Kıs sel olarak ta «Ah . o eskı gunler > demeyı aiışkanlık ha'ıne qet.rmışız O/so bu yakınmanın bır tek anlamı olobıfır Bı,gunku yaşamımdan hıc hoşnut değılım anlomıno gelır eskı gjilnr ozlemı Ve bır bakıma bunalıma sıkıntıya duştuğymu7de eskı mutlu gunlerı anmanın, bugune ayak uyduramamak dfnek olduğunu da gozden kocırmamak gerek Anımsadıklonrpızın ne olcude gercek olduklarını duşunmekte de \arar var O ozlemie anımsadığımız qunlerde gercekien, bjgjn sandığımız kadar mutlu muyduk9 Belkı . Yıne de gecış'ırılmış anlotılmış, cozumlenmış nıce dert so'un yok TH, /du0 Artık sorun olmaktan cıktıkları va da cozurriendıkler! ıc n bugun bızı eskı guclerıyle etkılemedıklerı ıcm, bugunün sounlorından kacmak eğılımınde olduğumuz ıcm, bu vanılq )0 duşuyor olmayalım9 Ve elbette duşunulebtlır eskıyı tatlı tatlı anmakla \ıtıroıqımız zanan v» gucu günumuzun şor nlannı coztıede kullanobılsek daha olumlü ve yararlı olrraz mı 9 Z Van... Muradiye... Çaldıran... Ve Lice... Yazımızın Daşmda saotamalarım.zı açıklaTiıçtık Van'a bağ'ı Murodıye. Çaldıran .a ^ bunlara bağlı koylerde şu gunlerde genc ıhıiyar, kadın, erkek. cocuk 80 bıne yakın ınsai cağdışı kalmış cadırlarria, kor altında yaşamtia kalma ugroçı venyor Kendılsrınden ses soluk olınamayan koy sov sı ıse bugunlerde 21*ı buıuyor Dondurucu soğuklar cılız \apılara kcrşı koyamodığı ıcın olup gıden yavrularm sa/ıları ıss her geçen gun bıraz daha cogalıyor. . Doğululor hostalık ıcınde oksuruyor, pıslık ıcınde yuzuyor yağmur, yokluk aclık ve karla becelieşıyor Bu unlu Fransız çorkıCıSirın b<r zomonlar Turkçe S07lusu dıl'erden duşmeyen «her y»rd» kor var» odlı best3sını tcm anlamıyla «kufur»e donuşturuyor. Onların coğunluğu Tuk ce bılmıyor Kurtce ağıt, şıır ve turkulerle ın'ıyor İNCEALAN KÖVUNOeN BEKIR . Kar, zengın'erın yoz oy'armı denız kıyılanndakl vıllalarında, kışlarını ıse kayak merkezl^r.ndo ekmek elden su golden eğlenenler ıcm bulunmaz bır dogo puzellıgıdır Ka'ın kazaklar roq daş giysıler ıcınde ellerınde kayaklorı tepelerden suzulen kad/nlı erkeKİı gencler ve cocuklar fılm lenerıklerı ornegı ılgınc goruntuler czerler MutlulUK kahkaha'arı dağıardo bayırlarda yankılanır aralıksız Yorgun'uklarını şaraplar ıcerek dındırmeye cabolarlar Uşumelennı getirtllmış kaynaklarla ısıya donus tururler. Bırbır'erıyle alabıldığıne şakalaşırken, gulerler, gulerler, gulerler .. KAR VE MUTLULUK Aynı dağlar, tepeler catilı<lar ıle bayırlar ozeüıkle bızım Doğu Anadoluda da var Ama, bunları orten aynı kar beraberm de mutlulukları değıl de uzuntu keder ve akla gelebılecek tum acıları birlıkte surukleyen nıtelıklerde. Dogu'da so^uklar bugunlerde «dondurucu» değıl, «öldurucü». Buyukler dayanmasına dayanıyor ama, mırtıkler «pes» edıyor doğamn bu affetmez gucuns. Van'ın Muradiye ile Çaldıran yorelerını aclıktan azgınlaçan kurtlar basıyor gecelerl. Köpeklen bıle başedılmez bır bicımde vahşıleştırmıs yokluk Dağ koylerıy'e her turlu ılıntı tü"nuyie kesılmış Ulaşılamayan yerleşım bolgesı 21'ı bulmuş. Kentler ara sı ulaşımın bıle olanaksızloş'tıâı bır donemde buroların durumuy la ılgffenmenın hıcbır yarar getırmeyeceğmı ılgılıler her fırsat'a acık acık yınelemekten kacm mıyorlar Şoyıs dıycrlar' «Yenl bir olgu değıl kl bu. Cumhuriyetimizın kuruiusundan bu yana aralıksız b'r bicımde su rup gidiyor. Dıkkatleri bu beld» lere ceken, geçtıgımız yıl meyda na gelen ve 8 bını aşkm insanın ölumune yolacan beklenmedlk y«r sarsıntısı oldu. Vaptığımız Incelemeler bu uçgen iclnda codırlarda yaşayan. açıkta kolan Insan sayısınm 80 bıne uiaştığını gostermistır. Gerçekçl bır sayıdır bu...» ALTI ÇOCUĞUYLA Incealan Koyu'nden Bekır Kur tuluş'u Dıya'bakır'm deprem felâKetıne uğramış Lıce sınde tanı d,m Altı cocuğuyla bıriıkte aylar olmuştu buralara göceli. Bolgeyı lyı tanıyordu. Aralık ayıyla b rlıkte başlarına ne gelebıleteğını ıyı b llyordu. Yarı Kurtce ve yan Turkce serüvenını kesık tumcelerle şoy'e özetlemeye coiısıvordu «Felâketten sonro codırlar, yl yecekler, glyeeekler gelmeye basladı koyumuze Ancok. depolorda saklonon bu mallar aradan gecsn bunco sureye karşın elimıze bır turlu geçmıyordu Ho valar, lyıden lyıye sogumaya başlamıştı Durumu kovradım VB buyuklerımizın kcltuk kovgalorının kızıştığı blr donemde blrlerı unutup kaderlerimize terkedeceklerln! onlodım. Çok lyl ettlğlml bllıyor, sevinlyorum Akrabala rımız, yakınlarımız hep dağlorda Aykut POTUROĞLU «Ailemi buralara tasıdığım için öyle sevınçliyim ki size anlatamam bey.. Inşaat lara iniyorum Dıyarbakır'a, kuru ekmek de olsa kazancımı yavrularıma yediriyorum.» KADINLAR ÖRTÜNUN Basınıj' evın ."n kapısından dışorı cıkarmavın .. Gözunuz pencerenızın perdesı dışıno kaymas.n sakın Erkekom.z velınımetınızdır, soKin ola kı, sozunden dışarı cıkmayasınız Hıcbır şev oğrenmenıze, bılmenıze djşunmeri(za gerek yoktur Mutîagmızın çıkmazında, kocalonnızın golgesmde rahat yoşamaya bokm Ve sonra sorun baka'ım Boyle yapmak'o, sız, aılenız. kocanız, cocuklorınız. cevrenız. toplum ve LIUS neıer kazonacak'? Çagın gıdışını ne oîcude değı$tırmı«. O'accKSinız'? Sorı n kendınıze toplumunuza vakınanlara .. Alacogınız cevap kımlen doyuraook, kımlere yarayacok'? insan Kadın Eş Anie Emekcı v/e Yurttaş olan sızl«re nelar fıetı.ecek, nelorı olıp goturecek9 KAR BERABERİNDE MUTLULUK DEĞIL, ÜZÜNTÜ, KEDER VE AKLA GELEBILECEK TÜM ACILARI BİRLİKTE GETİRİYOR BURALARA Çocuklor, cekllen acıları zomon zaman unutablllp karlarda koşuşabillyorlor. Çoldıran bir gorunum bu. Arkada annelerl, ustumuze dogru gellyor uşumuş mmlkler.. kaldı Durumun cok kötü olduğunu, çocuklorın olduğunu duyu yorum. Alltml buraya toşıdığım lcln öyle «evincliylm ki slza onlatamam bey Insaatlara fnlyorum Dlyorbokır'a Kuru ekmek sıntılar kısa aralıklarla aylardan ben surup gıdıyor Haik fcın artık o denlı doğal olmuş kl bunlar Konutlarından dışarı adımlarmı bıle atmıyorlar «Yıkılsa yıkılso tepelerlmlze blrkac dlgün kemlkleşmeye yüz tutmuş yenı cesetlerle korşı!o$ıyorlar Bunları, genışledıkce genışleyen köy mezarlıklanno gömüyorlar. Ölulerın coğunlugunun kadınlorla, cocuklara aıt olmasına olışbizlerl vatandOftan saymıyorlar Susuzluk kif. mevsıminın gel meslyle birlıkte azaldı. Cunku coreyl karlorı eriterek bu gerekslnmemizi karşılayobiliyoruz. Fa kat, solgın hostolıklar blzlerl Koyu ndekl Ekonomık ue toplumsol sorı.nlann üstesınden gelemeyenıer bu sorunları cozebılecek bılınc vs gucte olmayanlar, eksıklerını kadının gıyımınden. hınclarını kadının davranışlanndan cıkarmaya calışıyoriar Belkı en kolay, omo en yorarsız \e koranlık cobodır bu TOPLUM KALKINMASI VE KADIN Eskısı yenısı, yaşlısı gencı, kadım ve erkeğıyle «kolkınma» deyıp tutturmuşuz. Kalkınma ısteğımızde haklıyız da, bu ütfgın ve cabanın bıze getıreceKlerıne gozlerımızı kapamakio haksız ve hatalıyız Ne demek kaiktnmo'7 Ekonomık acıdan uretım ve tuketım gostergelerının buyumesı Ama toplum ekonomık. yapısol. kulturel, eğıtsel, moral, sıyasal, turn bo/utları,la bütunlenen, bır anlam kazanan bır varlık EkoroTiınm gehsmesı toplumun otekı boyutlarını etkılemesın c'ur n/u7 Her gelısme. mttlak olorok, bır degışmeyı de berabermde getınyor Bu bır gercek. Öyleyse dlyebıltr miyız kı, pelışellm ama değışmeyelım Yonı uretım bıclmlerınin ve NışMlerınm. top umlorı toplum ycpan butün otekı oge/eri de eîkıle\eceqını her alanda yenl ılişkıler ortaya cıkoracuğınt gornezl'kten gelemeyız Bugune kadar yaptık bu yanlısı V» dar bcgazlara geldık ıste. Bıze uzun sure gecmıştekı olayları tarıhsel gerçeklerl, ore'lıkle bunlann nedenlerını, uretimle ılışkılerını yaniış oğrettıier Burada kırrs9yı suclamak ıstemıyorum Sanıyorum kı, bo,!e yaoariar oa tolmıvorlardı va do ceşıtli koşuMandml"lişi'k'arın etkısmde1 dıler Uzun sure toproğa bağlı Anadolu ınsamnın K'.jal caba'anna romantık vaklaşımlarla baktık. Phe'te bpllı bır uretım bıcım nı kucumsemek aklımın ucunrton bıle gecntez Amo yıllorco, «Bı? bır tarım ulkesiyiz» derk?ı bıie. gerceklen tam olarak gorGüğumuz ve gerekslnımlerl ^Gotadıg mız kanıs Tia decıl m Öylevdı de, hanı nerdeydı b'zım toprol' etudlerımız, sulanıa projelerımız, verımlılfk he9 "no'arımız Toprağın bereketı ve kutsallığı uzerıne şıırler <"iüzmek yetıyor mu' Bugun de tcrım ışcısı kadınlarımız, ca'"alarına emeklerıne yakılmış turkuier değıl, ekonomık ve ^osval guvenceler ıstıyorlar Sonra gun geidı. kentleşmeya. sanayıleşmeyo bağladık ımut'anmızı Ama bu sonayllesme surecınm, kendıne ve bızı °i toplumumuza ozgu nıce sorunu da bırlıkte getıreceğınl aklmızın ucuna bıle getırmek istemedık Oyso bu surec ıcms aıren her top^mun, blr kulturel dagişmeve de tanık o'ması oerektığını bılTiemız gerekırdi Bu kocınılmazlığı gormezlıkten gefmek isfedık Değısrrie korkumuzdon olsa gerek Kışll°nn de toplumlann da değısımlore oyok uydurmaları. alışkanlıkiarmdon hele kısıs«»l ve s n 'sal cıkarlarından vazgecebılrelerı elbette zor Aia kulturel cieğ şme bızım klşıset karsı durniların ı'a engsllenebı'ır mı? Ekonom k gelışımden kok1 lensn bır de^'S^e e «'Jurj demenın anlomı yarorı ve olonagı 0 var mı Cunku ku turel degıSTie kulturel varlığın, kalkınTia surecı ıcınde venı fılızler «ermesıdır Ozun venı bıcımler O'amosıdi'' Ve topiı mşil ıiıskılerın tümunu kapsar. Kadınlar eş ve anne olorak. toplurrsol kulturun sürek'ıllpını sağlayan. venı değerler ya'atan klsılerdır. Onların bu davranıs ve coba!arma bu özeîlıkierıne sovS' du\mok, ulusal költürumuzden kaynok'anan bıze özgu yenı değarlerın yorotıimasıno yardımcı olur ancak Kadınların elbıse dolaplorı, sac'nrınm tellerı ıle değıl, kafalonnın ıci, bılmclenmelerı. mo'al qelı$mel6rl ve toplumsol stotulerl ile uğrasmak. ışte bu yüzden doha yararlı ve daha sağlıklı blr voldur. I Yurttaşları onbinlerce liralık borç altına sokarak yaptırılan konutlarda ,kimse oturmak istemiyor de olsa kazancımı yavrularıma yediriyorum. İdare etmeyt caba gostoriyorum Cunku, b*ttrln de betcri yordır. Bunu cok iyl blllyorum • • Lıce'nm yanısıra Van yoresındekl deprem alanlannda sarrekle yomolı çadırlarımız yıkılır Korkulacak ne var kı> şeklın de konuşuyorlar. Bu aroda, devletten umutlorını kestıklerl ıcın taşlardan konut vopabdmek ıcm yıkıntıları koldırmaya calışanlar hemen hermışlar hıc şaşmıyorlar Görüşlerınl şoyle belırtıyorlar: «ölürrve, yokluğa ve ceklığimiz cilelere oylesine alıştık kl, hlc kimseye kızamıyoruz Buyuklerimlzin verdikleri sozlerın hJcbırl gerçekleşmedi. Demek kf cok korkutuyor. Doktor elbstteki yok. Değil ilçelere. kente inmek cadırlarımızdon adımlorımızı otomıyoruz. Yokolmoyo bırokıldığımız gun gibi apaçık ortoda > 6 e/!ul 1975... Llce . Dı,arba kır'ın bu ılcesıyle Hanı Kulp v» d ğer koylerı yerle bır «d«n uğursuz gun .. Buralaröa tartjk oiduğurnuz ınson.n tuylerını dıkenüıken eden qoruntulerı oradon qecen &\ vılı aşkın sure unutturamodı. 1977' nın son gunierında, yanı oioydan ıkı yıl. uc ay gectıkten sonra burolorı do enlneboyuno flez dık Gftrdukierımiz. umaukiorımızdan cok ama cok doho kötüydu öncelıkls, yurttQ$lann onblnlerce liralık borc oltmo sokularok hukumetçe yoptırılan prefabrık konutlorda kımse oturmak Istemlyordu Gerakcelen ortadaydı 8uniann tobcn betonlon dökuimemıştı Cotılorından yagmur Kar ve ruzgâr bır yandan gırıvor öbur yandan cıkıyordu Sert havolordo koşullor daha da gucteşıyO'du Bunlorm coğunda tuvalet yoktu. banyosuzdu. AĞIZ BIRLIGI ETMIŞCESINE Bjr.'ora bas'arını zorunlj u!orak sokan aıleler, ağız bırlığı etrnışceoine soyle konuşu/ordu «Codırlordo va bırıketierden yaptığımız derm«cotmo yerierde kalmaktonso zarora kotlanıp, bu evlerl kabullendlk. Bozı gozeteIrr durumlonmızın cok lyl olduğunu yazdılor gectlğirrlı gunlerde. Kesinllkle yolondır. YelkiİMerden olujocak bır hsyetln ya pocagı mc«l«rneler durumu tum çıplokl'uıylo ve g»rc«kf«rıyls ortayo cıkarocoktır Bundan boyle ds, bizimle vokındon Hgılenıleceğıni hlc mı hlc sanmıyoruz.» Lıce nın öığer sorunu da cev» resıyla bır'ıkts yuzierce cocuğun eöıtımsiziığı. HkokuUarda. jrtaokullorla, Hselerds ö^retım yılının ortosmo geiındıği holda derslenn coğu bos gecıyor. Yopılon »um vakırmoioro korşm ıse hicbır dn.em onnmıyor... 1978 de Von. Muradıve v« Llce nın deoren böigelerf garulmemış «setalet» tabıolan cızlyor Aclık yoksuMuk, bannöksızlık, 0'uisuzİL,k hastohk ve uso gslebllecek her turlö ocı hormanlıyor doğ Ile ova llceierlnl. koyierınl Ağıtlaria, turkülerle kendl dllîerınce ımm inlm Inliyorlor. DiSi BOND GARHT