Katalog

DÖRT CUMHURİYET 10 OCAK 1978 kraon T ABDÜLCANBAZ •3t' LJiAü C5fctVi.Ii.Hfci 3A: M iN^f 42ı TURHAAI SELÇUK hık BARAKLl TOPLUM VE AİLE oplumbılımcıier a ieyı şoyle taaı.nnvolar Aıle o/nı verde oturan e k o i o n k beraberl gı oian ve COCUK yetıştırme hakkı olcn bır kurunıdur Toplumün en kucul ornegı ve temeiıdır Eıbeıte uoğrudur bu tanm fcn azındon ıclndekı ogeler, ye'lennı ve değerlerım bulmuştur lcmde oimayanları da boy'esıne genış '(opsomlı oenellCTieJer vaparken, öır kenara bırakabıiırız kuşkusuz Her aılenın oıleyı olu3tu'ran kışıler bakımından değısık kosulları yapısı amocı oısa oıie Srmcı bu tanımdan yola cıkarok ırde'e/el'm Aıle ıkl kışı orasındakı ılıskılere ve kararlora dayanan ozel oır kurum mu'' Ha,tr En azmaan geleneklere ve topiumsol kurallora uygun olarak kurulan ve tşleyen bır kurum Bır yönuyle de evrensel Cunku aıle kururrunun buİLnmadığı bır topium yok Arcak ge'ek aılenın ge'ekse oıleyı oluşturan kışılenn. rol ve sorumluluklorı toplumdan topluma değ şıklıkler gosterıyor U8(elık aıle ocık bır toplumsal kurum Yanı buiun ötekı kurumlarla ılışkısı vor Polıtık. dmsel felsefı ıdeoloıık goruşlerın yarottığı aıle tlp'erı var Anaerhl aıleden ataerkıl aıieve. büyuk allelerden tek eşlı evlılıklere kadar bndığımız btıtun aıle tıpleri. zananları ekonomık toplumsal vapıları eğıtım duzeylerl. uretım bıçımlen ceşıtlı ınanıslan ıle cınde yoşadıkları toplumun Izlerını en belırgın bıcımde toşıyor.'ar Aıle topium ekonomısıne ışcı sağlayan bır kurum Bunun yanında da, topium ekonomısınln yaratîığı ma! ve değerlerden yararlanma olonağına sahıp 8u yuzden de aıle ker.dı u^elerne en az düzeyde bıle olsa bılgı ve bece'i ka7andırmak zorunda ki bu koşullandırrra ıle aıle bıre/lerı ekonomı/e hırmet eder duruma gelebıls nler ToplurriLn ekonomık duzeyı ve o'uşumu do oıleVi en cck etkıleyen etrrsn ve neden Doha 1yı kcşullar kazanna< icın yapılan goçlerden başlayoraK kadının colışmasını qerektıren kosullara kaaar ekoomıyı etkıleyen bütun etmenler top'un ekoiomısını eJkıleyen butun etmenier aıle yopısın\ do etkn^or YEKEL SEÇlMLERve SONUÇ 11 aralık 1977 gjnu onemlı oır seçım olayı yu^andı Dort yıl iufeyıe yure/ yupccak, >e reı vonetıcılerı secmek uzere yurtıoş'or scndık boşına yıtıı ler ti<jyl6ce Bsleuıye Başkcnıurı, Beledıye Meclıs uyelerı, II Genel Meclısı u>e!erı seçııdı Ama 11 aralık seçımınm onemı yerel yonetımde nalk temsılının gercekleşmesının otesınde, II 6e ııel Meclısı seçımı gıbı kenttekı, kıraakı butun seçmenlerın katndıgı bır seçım dolOyısıylo 5 hazıran mılletvekılı genel secırn lenntn sonuçlannm lest «dılmesı olanağının ortaya cıkmasındon gellyordu Sonuclar a.ınmış, Beledı/e Başkanlıklarının partıler arusmda dağılımı ve II Genel Mechsı secımınde partllerın oldıkları oylar yonunden ılgınc tablolar ortayo cıkmşiır Ancak, seçırrıerı ızleyen gunlerın surprızlı ve dramatık gelışmelerı dıkkatlerı parlameiter polıtıka anlmeuğıne çsvırdığınden. seçım sonuçlan antmetigl kamuoyunu pek ılgılendırmez olmuştur Oysa Turkıye'nln uzun vadell so«yopoiıtık hareketlılığı yonunden komuoyunu cok ılgılendırmesı gereken bazı onemll bulgular ortaya cıkmıştır Uzennden ıkı hofto^ı aşkın zoman geçtlgı ve konuToplumumuz yovoş d«vtn«n, yavo» uyonan toplumdur. Ama tümüyle tepklılz topium olduğunu llen surmek olanok dıfıdır Kentll yurtlas Içlnde ya?odığı sosyoekonomık dlnomlzmln keiOlnl Ittlfll bellı blr algılama suratin* sahlptir Bu sürot, hazlran aralık 1977 dönemı ıçınde d t kendinl betli etmlş v« kuçumsenemiyecek bir boyuta uloştıgını göttermıştlr Dr. Erhan KARAESMEN 1977 BEUEDITE SEÇIMIERMDE 8A',UNUMARIN PARTİUK DA&IUMI VI (973 SONUÇUIfTU W,>IIA}IIRIIMA3I Partller CHP AP VHP MSP DP CGP TBP Boflımsız 1977 B9l»dly» Toplamı 714. 711 58 4)1 4 , ' 7 1 170 1977 BuCOk Kaıobo 435 470 35 37 Z 6 1 111 1977 247 226 17 6 2 1 57 IİC» 1977 il Merkezı 42 15 5 3 Koryılastırma vıcin 73 il Me r kezı 3? 23 , 3t ' N 1' 2 8 HUKUMETLER VE AiLE Hukumetler. toplumların amaçlorım gercekleştırmek ıcm kurdukları sıstemler Bu amacların ekonomı ıle olan lllşkılerı elbette en buyuk gercek Ancak hukumetier kararlorını. genış kıilelerı kapsayocak bıçımde alıyorlar Tek tek her oılenın bu karorlara u.ma o'osılıklarını ve koşjl'arım duşunmuyorlar Hlc değılse alışılogelmış, geleneksel olmuş hukumet yapıları ıcm soz konusu bu durum Aıle bu polıtık karorlara uymaklo yukumlu Eger toplumıa ılışkılerını olumlu bır duzeyde surdurrrek ısl or s n trbı Hı kumeîn oınşmlermüen old ğı fororlordan mennun olam^o'sa, aıle .ın kendı duşundugu bıcmde davranışlcr da btKİenemez Ancak bu korarora aılenın gonuflu olarak ka'ııması durununcio bu qonullü katılnia soğlanabıloığ oraıda, aıle de, toplun da nutlu o'ur Hukufiet'er 1973 1977 yıllorı CHPli boşkonlorın yerel yonetlclnln önemını buyuk olcude kamuoyuna algılattırdığı ılgınc bır dontm oldu Buyük olcude Dalokay'ın renkll kifiliğınde *imo«l«*«n bu döneml, yenı bır dört yrl ızleyecek CHP'lı beledlyelerın daha örgutlü. doha atak çalışma yapocaklorı. daho »omut urunler vereceklerl blr döntm gtllyor.. 1711 666 67 67 CHP önceki dört yıllık donemde ne kadar ilerlemişse HaziranAralık 1977 döneminde de o kadar ilerlemiştir uzennden henuz altı ay gecmış tır Topıumumuzun mutsuz, go( gelı bır altı a/ı olmuştur bu do nem Amo onsıyalım, ondan on cekı ıkı yıl daha mı az gölgen o'muştu 7 Koylu, kokenı ve kapalı ekomJfnT ç^rcevelı toprafc * ifî^Rlerı agır basan toplumlarda Sıyasaf uyanıs az mı sure ışıdir 9 Turkı ye'de gerı kalmışlık sorununun topium katlon orasındaki sörruru olaymın serbest tartışıl ması on beş yıllık bır geçmtşe dayanır Bu dönem ıcmde aiınon mesafe geleceğe umutla bok rramız ıçm yeter artar bıle Bu geiışme çızglsi uzennde meydana ge'en 1971 kesmtısı bllınc lenme surecınm sertlıkle durdj rulamayacağını gostermıştır froksıyonel ve kontrolsuz sol baskıyo ol.nmıştır Ama ortadoi başlayıp epeyce soldakı kesım lere kadar genış bır gam ıçinaekl yurttaşların hoşnutsuzluğu ve beklentılerı «Ecevıt oloyısnın besledığı yenı bır bıçımlenme bulmuştur Kıbrıs fırtınasına kar şın lıderıne duyulan buyuk guvene karşın, gorkemlı bır seclm kampanyas'no karşın 197377 donemmde CHP kendinı tek başına ıktıdara getırecek yolu ala mamıştır Gercekte buyuk yol almıştır Sonra 1977 Hozıran 1977 Aralık donemı gelıyor CHP oncekı dört yıllık donemde ne kodar ılerlemışse, zaman bırımı ne ındırgenmış gellsme ybnunden son altı aylık donemde de o kadar tierlemlştır Önennlı olan ılerlemesindekı sureklıliktır Mutlak ve büyuk zafer beklemek ıcm ozel nedenler yoktu Asayışsizlığın ve ekonomık bunolım cenderesınden en fozlo W ıfcjme sım oldıkları kararlarda gırışımlerınde aılelerın katılma olosılıklarını ve gonullu kotılmaları soğlayabılıyorlorsa, en cok hangi dun\a gorusu, hangı ekonorrık duzen ıçınde daho buyuk orcnda gercekieşıyorsa. kışılenn mutluluğuna o olcude katkıda bulunabılıyor Hukumetlerın bu konjdokı başarısı, bıreylerın mutlulugu acısından bu yuzden onem taşıyor. Cunku kışıler her gun her deneylennde her davramşlarında, kendılennden başka bır de toplumu ve \cnetım kadrolanno başan sağlamayı dusunmezler Hıc kımse ve hıcbır guc de onlorı zorlayamoz Ne kodar toplurncu olurlorso olsunlar, bir noktodan sonra kışıler kendılerını yaşamak ıcm genrler dunyaya. Kendılerını yaşarken ınsanı yaşamak koşjlu/la kjşkusuz Öyleyse once yaşamak Insonca uygcrca vaşamak Kendımıze ve butun nsanlara sadece ınsan olajkları, sevdlklerı, nefret ettıklerı, calıştıklan acıktıkları usudjrlerı tutkulan, hırsları, ala/ «debıldıklen gu ebıldulerı gozlerı yaşordığı, başları oğrıdığı, korktuk'an k saca ınsana ozgu butun dovramş ve duygulanmalara sahıp oldukları ıcn se.gı ve sa/gı duyarak yaşamak. KADINLAR VE YAŞAM Yaşamın gızlerını en lyı bılenler en ıcten duyanlardır kadırlar Kendı varlığından bır conlı varlık yaratanlardır. Işte bu yuzden yaşama en cok saygı duyması onu koruması gereken/er kadmlar ortafardır Gerek cağdas koşuilorın aılede meydana getıra g. degışme ve gelışmeler gerek gunOmuz Turkıye'sının \asa^a sevgısını ve msana saygıyı hergunkunden daha dsğerlı hole getıren toplumsal ve polıtık gehşmeferı en cok onala r ı kcdmları etkı'emeKte, sorunun cozumu Ise en cok or'aracn hızmet katkı beklemektedır Kadın'ar tohuma can veren ondakı gızıl guclerı o r ta/a cıkaran, gun ışığına kavuşturan toprak onadırlar bır bakıma Otorltesı, adaletı, dısıpl.nı zamon zaman hoşgörusu ıle de Devlet, baba rolunu oyncmava la/ık olnalıdır Bu ıkıle^ı, Anadolu halkı yuzyıllar oncesınden qormuş sezm s «Toprak ana^ «Devlet baba» demiştır Bır a lede cocuklann gereksınme duyduklan en onemlı ögelerın basında nasıl annenın şefkatı egıtıclığı, yurek ve can dolusu sevg sı gelıyorsa babanın da tutarlılığı, hoşgorulu adaletı savqı gı gereklıdır Bu rollenn ve isbölunünun geleneksel kal'plarından kurtulduğu aılelerde bı'e boyledır bugun. Kısır ano baba cel' srre'erının cocukları etkılemesı ne oranda doğalsa topıımdakı gorevlenn tam belırlenememesl sonucu ortaya cıkon ro' karmaşa^ı da bıreylerı ve aıleyı o olcude etkıler. Top'urrlar da cocuklar gıbı gelışımlerını surdürebılmek, sağlıklı bır bıcımds buybyebılme1' ıcm gu.ene ve huzura gereksınme duvarlar Aıle ıcındekl ışbolumu topıumda da sağlanabılrrelıdır bu yuzden Sevgı ve anloyı$ egemen olmatıdır Bundan k.şMer ve aıleler hemen pa/larını olocaklar daha mutlu olacaklardır Topium ıcmdekı gorevlenn en etkın bıçımde yerıne get rebılmenın huzj'unu du,acakiardır Bu huzuru saqlon'<anır) yollarındar bırı belkı d? en ön«mllsı oılenın con dorrorıiı oluşturon anolann bılmclendırılsoğlonab'li' Cunku onalar.n cocuklarını eğıtırken goher oge top'umun sağlık'ı oelı^mes m de etkıler Aılenın top'ı"nun vonetım bıcımındei etkilendığını öncel' ! 'le kobul ert orsak bu yonetıme von vermek. ıster o/lorıyla. ıster oU.şturduklan baskı qruplarıvlo ıster^e topium eğıtımıne •atkılori','0 oKı n a i ^ ' o ' a aörev vukler Aılevı ve cocuklorını korurrftk g^lecekle'i hakkırda söz «ahıbı olmak ıcm kodmlor lopli'n voneti'nıne oöırl k'arını cabolonnı yureklerını koymak zorundadırlar "takırrT'Shemlı oyuna yansıyamadan arşıve go mulmeslne gonul razı olmuyor Tazelıgıni bır olcude yıtırmış oluşuna karşın yerel secım so nucları uzerıne bır tartışma pıat formu oluşmasınm yaranna ınanoıok bu yazı dızısıyle konuyu kapsadığı gercekler, bulguior ve yorumlarıyla bırlıkte topluca goı den gecırmeyı denıyoruz BELEDIYE SECİMLERI 11 aralık gunu 1711 beledıys lcln Boskan ve Meclıs uyesı secımı yapıldı. Turkıye dekı ıstatıstık verı kısırlıgının canlı b,r orneğı olarak yetkılı mercıler secımlerın 1709 Beledıyede yapılacoğını sonırken secım sonuoları gelınce «megerse hesapta olmayan ıkı Beledıye dana vcrmış» oldugu meydGna cıktı Nufusu ikı milyonu aşan Ankora kentı ıle uo mllyona yakioşon Istanbul merkez sınırları ıçın bırer Beledıye Başkanı seçıli'Ken, Beledıye secımıne katılacagı ancak son sanıyede bellı olan 2 bın nutuslu koylere de birer boş kon secıldı Dolayısı/la Beledıye yonetıcılerı secımınde partllerın başorısım o'cerken, kazandıkiarı Beledıyelerin toplam sayısıyla bırlıkte, bu Beledıyelerin bulunduklorı merkezlerın nıtel ve nıcel ağırlığmı oa gözonunde tutmak gereklıdır. Seçım sonuc'arına yapılan ve bır bolun.u ha<lı gorulen ıtırazlarla bır takım be'edıye başkan lıkları portıler crasında e! değıştırdı, bır takım beledıyelerin de seçımlerı ıptal edı'dığı ıçın ve bazı itıraziar da ıncelenme surecınde olduğundan, secimlerden bır ay sonra bıle başkanlıklarıo partıler arasında dağılımı henuz kesınlesememış, karmaşık bır goruntu kazanmış t ı r Ancak alınan sonuçların, ıtı razlardan oncekı şeklıyle hazırlanmasında da yarar goruyoruz. (Çızelge 1) Dıkkatler, ıl merkezlerl beledıye başkanlan seçımlenne cevrık olduğundan, kamuoyunun ılk ve genel bıcmlenmesi de 67 ıl merkezı belediyesı başkanlığının sonı,cundan kaynaklandı. CHP'nın 67 ıl merkezındekı başa rısı tam bır zafer, MHP'nın dık kat cekıcı ve Arturo Uı'nın yukselmesıne benzıyen gelışmesi kımıne gore cok urkutucu bır olay, kımıne gore de sağdaki zınde kuvvetın ufukları yırtışı oiarak nıtelendırıldı AP ile MSP nın üurumuna da tam bır yoprok dokumu olarak bokıldı Bu ı'k gun koşullanmasının urunu olarak daha sonra ıl genel mec lısı secırrMerı sonuçları gelıp de CHP nın başarısının cok mutlak bır zafer olmadığı ve AP'nın de sanıldığı kadar dökulmedıgı gorulunce, ılencı çevrelerde bır burukluk doğdu Oysa gercek, buyük zofer rehovetıne de burukluğo da yol acma/acok bıcımde kısının ortasında bır ypr derlır Aydmlık ve umut ve r ıcı bır gercektır Genel seçım'erın 11 aralık seçiminin önemi, yerel yönetimde halk temsilinin gerçekleşmesinin otesinde, 1 Genel Meclisi 1 seçimi gıbi kentteki, kırdaki bütün seçmenlerin katıldığı bir seçim dolayısıyla 5 haziran milletvekili genel seçimlerinin sonuçlannm test edilmesi olana ğının ortaya çıkmasmdan ileri gellyordu. suren koromsar aydınlara rast lanıyor) olanak dışıdır Kentıı yurttaş lcmde yasadığı so»yoekonomık dlnamlzmın kendinı ıttığı bellı bır algıloma suratıne sohıptır Bu Surat, haziran aralık 1977 doneml Içmde de kendı : nı bellı etmış ve kucum9enemı\ecek bır boyuta ulaştığını gostermışfır lller ve bolgeler du7eyınde bır onalıze gırmeden vsrel seçımlere gırerken, partılerin psikolo|ik ve effektıf guçlennın tartıya konmosında yoror vordır CHP nın yerel sec m'erın bır referandum, b'r test ağırlığı taşıyacagı yolundakı savını MC partıiertnın goğu3lemeğe calışması yerel seçımlere CHP'n n cok guclu dığer partllerın ıse cok gucsuz bır donemlerınde gırdıklerı kanısmı dogurdu O/sa CHP verel secımlere prestıı ve moral yonunden AP'ye oranla doha guçlu gırdı. Amo moyıs 1977 dekı kendi fantastık gucune oronla da bıraz daha zayıf gırdıgı yadsınamaz Kendı sucu olmomakla bırlıkte CHP'nın hazlrando da ıktidor olamayışmın, secmenln umudunu bır olcude kıran bır unsur oldugu acıktır Aydın cevrelerınm ve gundelık basının bır bolumünun bu partıyı son aylar boyunca aşı rı yumusak muhalefet yapmakla suclamolorının, bır kesım seçmen gozunde CHP nın kredısıni azaltmış olabıleceğı de duşünulmelıdır. Aynca, oynı cevreferın on aday saptanması dönemındekı partı ıçi dengeleşmeler üzerlnde gösterdıği aşırı hassaayetin CHPye guc kattığı da soylenemez. Buna karşılık AP son altı ayın da son ıkl yılın da hesabım vermeğe davet edılmış kışılenn psı etk^enen kesım olan buyuk kent yurttaşının geleneksel olarak onemını kucumsedığı «/erel secım> gıbı bır olay cercevesınde, hosnutsuzlugun daha vurucu ve daha belırgın sa/ısal gostergelere yansıması bekler»emezdı Sosyopolıtjk konularla, uzmanı olduğu ıddıasını taşımaksızın oma uzun yıllardır ka1a yoran bır araştırmacı olarak Cumhuriyet'te yayınlanan secım oncesı ınceleme'erımırde CHP' nın haz.ran'a gore oncak bır ol cude ılerleme göstermesınin beklerebıleceğını acıklamağa calışrnıştık. Konuyla bıraz yakındon ılflilenen herkesın ben zer bekleyış ve şu ando benzer yorumlama ıclnde olduğunu sa nı/oruz. Buna karşılık, Beledıye secımlen duzeyınde CHP'nın bd/uk sıcrama yaparak Burso dahıl bır takım AP kalelerını devırmesının surprız olmayacoğı yolundakı savımızın da lyımser bır hesap olmadığı ortaya çıktı. Kentler 1975 1977 bunalımına ek olarak bir de »on altı aylık cehennem azabının ortaya cıkmasıno tepkı göstermesı beklenebileoek yerlerdı Toplumumuz yavoş devlnen, yavaş uyanan toplumdur Ama tumuyle tepkısız topium olüuğunu ılen surmek (kı ılerı kolo|Ulyle seclm* girdl Aslırtda burada AP ıle Demırel i blrbırlnden ayırdetmek gerekıyor. Turk kamuoyunun Iktıdardokl varlığıno ortık dayanomadığı unsur AP değll acıkca Demirel'dlr 27 yıllık köklerıyle ve yuruftuğu kormasık cıkar mekanızmasıyia AP, oyle altı ayda sıyaset pıyosasından sıllnecek blr Kurum değlldlr Ama kurumscl gucunun Demırel vakasıyla zoyıoto uğradığını, AP nın gercek sahıplennın gormemekte ısrarı durumunda belkı oy lar değıl ama yıllar bu partiye zarar verebılır (Ecevıt ı olay olarak nıteleyen oydın duşunurler Demırel'ı vaka olarak goruyor Be kı de bır takım tıbbı kavromlara çagrışım yaptıgı ıcm) Sonuc olarok AP, 11 aralık 6ecıırlenne Demırel iı, dolayısıyla za\ıf morolle gırdı MHP bırtakım yuksek eğıtım kurumlarının korldorlarını ve bozı kentlerde bozı sokoklO'i kontrot edıyor olmanın ve hukumette olmayı becermenm yuksek morafıyle gırdı Ama MHP'nın moralıne moral katan unsur başta aydın kesımler olmak uzere bazı topium katlorının bu partıden duyduğu büyuk ürkun'udur «öcu gelıyor bıttık» tavrıdır Oysa MHP ne öcudur, ne de bır yere geldığı vardır (Daha ılerde bu konuya donulecektlr > CHP BAKJŞ ACISINDAN SONUÇUR CHP beledıye seçımlermde başarılı olmjştur ve başarısı sadece 67 ıl merkezınden 42sınd9 Deledıye başkanlığı seçımını ko zanmış olmasıyla sınıriı oeğıldır Bu partı seçım yapılcn 1711 merkezden 714 unde (yopılan ıtırazlardan sonra^ı duzeltmelerle yat)aşı< 720sınde) secmı kazanarak beledıye başkcnlığı sayısı yonundet b rıncı partı olmuştur 73 yerel secımınde 1630 merkezın 560 ında başKonlık kazanmıştı ve 654 başkanlıkla brıncı partı aurumunda olon AP nın cok gensıne duşmuştur Cızelgeden gorulecegı gib/ CHP ılce merkezlen beledı/e baskanlıgında 1973 de 19 farkla gerıden izledığı AP nın bu kez 26 başkanlık farkıyla onune gecmıştır Turkı/edeki ılçe mer kezlerı arasında nufus ve sosyo ekonomık etkenlık yonunden onem taşıyan pek cok yerleşme merkezı vardır Ceyhan, Osmanıye, Kınkkale. Nazıllı, Bondırma, İskenderun Tarsus Bornova, Çorlu, Siverek. Karabuk, Ereğlı gıbı nufusu 50 0OO dolaylarındo ya da uzerınde olan rrerkezlerda CHP beledıye başkanıiğmı vs buyuk aolumu da ılk kez olmak uzere kazanmıştır Turkıye'dekl ıl ve ılçe olmok üzere bu buyuk 200 yerleşme merkezınin 117'sı CHP'lı beledı^e başkanlan tarafından kazcnılmıştır Butun bu bılgıier kenfsel yerleşme merkezierındekl ustunluk yonunden CHP'n'n durumunu pskıştırerek surdurduğünu gostermektedır Bu soyısol ustunlük Içlnde (Devamı 9 sayfado) GARHT DiŞi BOND TEfUVE CLUAD&Nt MERAK BDBILEB müıa