Katalog

D 6RT CUMHURİYÎT 15 m l R 1977 ABDÜLCANÎAZ Çnçırrız b !ım adamları ınsan için en onemll ve yarcrlı bllgının «kendlnı trntmak'. oldugunda blrleşebııır Konuya yonelık araştırmaların sayısı bırden arttı Doktorluğun ılk prens'bı ıtTcdavl icın teşh'Stlr» «Ne olacogım ne yooocag'm» dlyen kisınin de oncelikle ne oldugunu ne ycptıgmı bilmesl gereklr Her hafta bu sutunda bu bostık altında sıza kendınızl tanımanıza \ardımcı olacak bir test sunacagız * 0 * TURHAIM SELÇUK Bâi i.M Mr^AHLAJîA fetTi'ftfN Mı'Llt PUYMAVA Ne kadar bağımsızsınız ? Asagıdakı 20 soruyu dif <atle okuyı ı ıncetev r ' e her r bı ı ıcm (a b c) yanıtlarından bırırı seçın Cger .anıtlardai r bı ı konusunda kesın sec m yapamazsanız sıze gore er kabul edılebılır o'anı ışaretle.ın 1 Arkadaşlarınızla tat.ldes nız B r gece , o r e m eglen ce \erlerınden bıine g tmege karar \erm'Şler O^sa sız cah I boyj yurumeyı duşunijyordunuz a) Onlara katılırsınız b) Kendı basınıza sahıl boyu yjrursunuz c) Onları da sızınle blrlıkte yurumege ıknaya çalısırs nız 2 Bır arıadcs nızla belıri b r po^ta'ıanede sact 1S 00 do b j uş^oga karar verd nız Tom 16C0da oradaydınız ArkaSa şır z ge'medı S mdı saot 16 30 a) Beklemekten vazgecer ve gıdersınız. b) Garsono orkodosınız ıçın bır not bırakır glderslnlz c) Beklemege devam edersınız ' Pı/angoaa bu.uk ıkranıyevı k c a r d ı n z D=rhal \ıl lard r hayahnızde olan ıkı kışılık spor arabay clma\a karar verdınız Aııenız ve dostlarınız ıse, ıkı kışılık b r orobanın kul lan şlı olmadığı goruşundeer a) Onların kararınızı degıştirmesıne ız'n vermezslnlz b) Son kararı vermeden, herşeyı bir kez daha incelersınız c) Onları d.nler daha kuHanışlı b r araba alırsınız 4 Ka\ nvalden z ıle crar z t, değıi De amlı taMşı,orSunuz Bugun onun dogum ÇJIIL a) Hatırlamarrış gorunursunuz b) Ugrar ya da telefon eder mu'luluklar dılersinlz, c) Ona b'r armagan alıp dırdırından kurtulmagı duşunursunuz 5 Bır arkadaş nızla kcr aracndok «ert tart şnıo orkalnş nız r ofke ıle e' ı terketrres re neden oldu Bır ote de >a oc sızde b ı ^ c c qı.n kalrno(' ıstıyor a) Kararını reddedersınız, b) Onu şıddetle desteklerslnız c) Karorıno saygı duymoklo blrlıkre daha lyl bir cozümun de olabılecegını duşunursunuz ^ Resmı bır zı.rfct ya da kokı&y desınız Goı&u kurallor no ne derece u/arsınız 7 o) Cok. b) Az c) Hemen hemen hıc 7 B r ı ? ıc P başvuru ıuz o umsuz sonuclandu a), Puyuk hcya! kırıklıgıno ugrarsınız, ^ b) Fazla aldırmaz, baska ışlerın de bulundugunu duşunursunuz c) Peddedılmek sızı uzer S Yerı bı r ış ıcır oaş urd nz Mu'okatta s ı 7 0 bır ıl'tn çnr<" vapacagınız crkadaslorınızın destek. \ard m ve ovgulerno ne derece gerekâinaıg n.z soruldu Yanıtınız. a) Normal olcude b) Dıkkate deger olçude, c) Fozla degıi 1 \ olda yururren b r cuzdcr büdunLZ Ic nde 500 ! ra var o) Derbal polıse tesllm ederslnlz, c) Cuzdanı ccbınıze atarsınız, c) Cebınıze atarsınız ama kendınızi blroz rohatsız eder. 13 Endıs^ s zı goLClan j KUSUZ bıtakr m ? a) Bazan, b) As'a c) Sık sık " 1 Bır t a ' t ş ı c r ' a bel rll bır sos,al buzeyde olmonın belıri zcrun L ukları da oldugu ılerı suruldu a) Goruşu reddedersinlz b) Kabul edersınız c) Kısmen katılırsınız 12 TejGdufen tar ştıg u 3 rıı ı 9 k o n j ş j or«unur Pı klrlerı sızce tam bır sacma ık f k u n z t u n somımı/eils ocıklar mısnız' a) Nadıren b) Cogu zamcn c) Bazan 1 Bır psıknloıl k tibmda sö/le b'r cumle re rn=tloriın 7 <hscn kendısını daıma kontrol etmel'dır » Ya sı?ın gorusunuz a) Cumle doğrudur b) Insan kenam o'anaklor oıcusande kontrol etmel d r, c) Hayır Insanın zaman zamon parlayıp kendın' kaybetbetmesı de doçoldır ve kabul edıtmelıdır 14 Yfnı b r kazok a i r c g c kcrar verdınız Sıze ,ard mcı clmak ıcın bır arkadaş nızı coğır r mısınız 9 o) Evet, amc fıkrınl kabul etmek zorunda dsgıllm, b) Evet Sadece arkadaslarımın beğendıklerını alırım. c) Hayır Tek başıma gıderim, canım ne Isterse onu alınm 1 ^ Dıvelım kı bır kıtap yazdınız ve ı/ı satıyor Sızce satış rnı or.errlıdır eleştırıler m ı ' a) Satış onemlıdır b) Satış onemlıdlr ama eisştirllerl, özelllkle lyı olanlar da dıkkote olmır c) Eleşlırtler onemlıdır i*î Bır ta'tış ^da lyı b r ,csa"i ıc 1 00 3 i n şrt oİTLgu 1 en suruldu S'zce 9 a) Az paro ıle do mutlu yaşanab/llr, b) llerl surulen ç,O"uş dogrudjr c) Mutlu yaşam ıç>n bel.r'i bir ekonomı; boğımsızlık şarttır 17 Evde vo'nız^mız \e ban ( o .apıyo'sunjz Tete'oı coldı a) Derhal bir ha> luva sarınıp telefono kosarsınız, b) Zlle ald rmaz onemli ıse tekrar aranacagınızı duşunursuruz c) Tereddıt eder ve zılm ısrclı col p çolmayacogını beklersınız 13 Bır restor°nüa vei"»l< vı.orsunuz Vcndakı n asadakı bırısı sizın d el • k gıyın ş nızı eleştır vcr • a) Sesınızı çıkarmaz daha lyı duymaga çalışırsınız, b) Hıç aldırış etmezsırız c) O masaya doner s zı çek'stıren odamn doğru bir tebessumle duyduğunu anlatırsımz 1 0 $ 1 clurı, ta dcn hcngısı sızın ıcın daha ko'udur 7 a) Fotronunuzla onlaşmoz'ıga duşmek, b) Es nızle ailosmazlıga djşmek c) Saglığınızın bozuinası "0 Yorgurs r z Rodot b'r aece gecır p d nlenmelc ısterken anden arkadaş'arınız cı<agelaı a) Onları oormckten ne ladar mutlu olduğunuzu Inandırmaga çalışırsınız? b) Onlorı bu gece çjoremeyeceöfnızı, ama bundon uzgun olduğunuzu soylersınız, c) Onlora keyflmze bakın der sonra televızyonda Istedığınlz programı Izlemege boşlarsmız (VANITLARI VE DEGERLENDIRMELERİ 6 SAYFADA BÜLACAKSINZ ) 5,36 TürkABD silah ticaretinin ilk yüzyılı, 18291929 Doç. Doç. Dr. Kurthan Fi$EK Dr. Oral SANDER ! Irnporatorluğu nua \A'GST ngton aokı temsılcısı G r d Anstcrchı Be/ ABD Dışışıe l Bakanı F T Frelıngnuysen e gon der<iığı 19 nısan 1882 tcrıhlı b r yazıda 1 şoyle dıyordu «Ekselansları Bahrıye Nazırı Hjsnu Posa, clabılecekse, ABD Denız Bakanlıgından aşagıdakl konularda bıfgı ıstemektedlr Bırleşık Amerıka da bugun uygulancn buharlı torpıdobot sistemı 7 hang.sıdır Amerlka da icat edilen sabıt ve muteharrik torpıdolardan hangılerı daha etkilidir'' Bu uc turun planlarını neredert 9 saglayabıiırız Bun'arla ılgilı ayrıntılar soz ge'işı kullanılan arac v» patlayıcı maddeler nelerdir' B ın arın fıyatı nedır 9 Odeme bıç ı n ve kosulları nedlr' Ismarlansa bu torpıdolar ne kadar sorede sevke hazır olablllr 7 Taar ruz veya savunma amaclı veya lımcnlarla savas gemılerlnın korunmalorına yonelık her turlu torpldo hakkında bana en kısa surede verebılecegınlz her bllgl içın mınnettar olacagım » Son yuzyıl ıçınöe agz\ denızden bnkac kere yanan Osmanıi Imparatorlugu nun hem bogazla. rın va ulkenın uzun kıyı şerıdıko/urjnıas nda. ^em de lıfn\n manlarda demırlı beKİeyen öonanmaya v or| elebılecek baskın ların savuştuı Lİinasında etkılı olab lecek sılahlcrı surgıt ara Ta^ını yadırgorramak gerek r Mektubui ı gınçlıgı de esosen cınde vcız lanlardan değıl başlattıg ola/iar d zıs nden gelmpktedır Oykürıun kahranonı 1831 ^^33 yıi an arasırda Osmanlı hu UTietı hesabına ca'ışan Eck ford Rhodes iKihsınden sonra IstonbU o konuk olcn bır boşka Ame' kcl dır General Berdan. Berdan Paşa'nın son sözleri: Bari Şarapnel mermileri/le telemetremi verin döne/im!,, ıdolayısı/1a danemenln sonuclan) bıllnmıyor Bflıne.n tek şey komısyonco törpıSölardo aranan koşulların ozenle \uksek duzevrie tutuldudjudur Bır kere torpıdonun hedefe gudumlenebilma sı zorunludur Ikıncı olarok t ^ ' pıdonun hızı saatte en az 35 de ct olan Somuel %. Cox'un ABD Dışışierı Bakonı >).F,Boyord i gonderdığı T0 kasım 1885 !âTWf lı mektup (3| hem uc yı" bır oradan sonro Berdan ı yenıden karşımıza cıkarmakta hem < e 1 oecen su'edekı gelışmelerı aynntılı olarak ozetlemektedır. Berdon tarafından istenmış b j na yanaşmayan Elçı «bır dename daha yopılması ıcın Bahrı/e Nezaret1 nden yalnızca rıcaöa bulunmayı kabul etTiştır Bu denemesı de boşarıstzlığa ugrayan ve boylece uc yıllık cakanlığı'nın sundod r AMERıKA'NIN DIŞA AÇILIŞININ İLK YILLARINDA DIŞiŞLERi BAKANLARI DiPLOMATiK MUDAHALEDEN KAÇ1NIYORLARDI. r hl mektubuyla Berdan ın Isteklerınl Harıcıye Nazırı Saıt Pa şa ya ulaştıran Cox do şo/le /azı,ordu iSozleşme hukum'er nı cıgneneden ve sozleşme kosulları altında \ukumluluge gırmeden Gereral Berdan ın ulkenızden avnlmas na ızın verrrek omacıyla sozleşmeyı ıncelemek ıstıyor^amz bu elınızded r Ayrıca sozleşTe/e ılışkın dıger bu'un sorun arın cozumu bakımıraan tazmına' ıstek erıne ce uygun bır yon ve'menızı rıca ederımı (a/nı kayrak) Oışışler Bakanı J F Bo/ard ın bu iazısmalara tepkısı ılgınctı oistek sahıbinln slzden dlleyebileceğı tek şey. isteklerlnl duyur masında kendısıne yardımcı olmanızdır Ancak, yordımdan anlasılan diplomatık mudahals deglldır Yardımın kesinllkle klşısel tamstırmadan oteye gecmemesl gerekır Soz konusu olay dakl yardımlarınızı bu sınırlar içınde tutmaya caba gosterinız Bu gıbı konularda Istanbul'dakl Elcilık uyelerimizin gorevlerlıl bızım anladığımızdan farklı blcimde yorumlamok egiliminde, hatta alışkanlıgında olduklan goruluyor Boyle bır durum suruyorsa, buna hemen son verilmeII , yukarıda sıraladıgım kurallara sıkı sıkıya uyulmalıdır» (4). Başka ulkeferın fc ışlerıre kor şmamok konusunda Bayard ın gosterdıgı ozen ve duyarlık kınııne şaşırtıcı ge ebılır cunku ertesı yı\ ayrı Ba^arö aynı elc lığe şoyle yazccaktır lAmenkan yapımcılık ve ıhracatına du\duğjmuz genel ı'gı cercevesınde uretıci'enmızın gereksedıklerı olanaklann gelıstırılmesi Konusunda e'aen gelen bütun yardımları yapman z uygundur » (5) 1882'DE iSTANBUL'A GELEN ıKi MUCiT OSMANLI HUKUMETiNE TORPiDO SATMAK iÇiNÇOKUGRAŞTILAR. tepklst konu Elcı Cox a yozdığ1 mektupta Berdan soyle dıyordu «Son de nemeden bu yana qecen yırmı aylık sure boyunca burado «o mokla yetınmeyıp buvuk mos BERDAN VE LAY ISUHBÜl Da Hjsnu Pasa mn serularına ABD D şışlen Bakanlıgı orac ı gı, a vonıf beklertırken 1882 fl kımınde Amerıka n n «en unlu> ıkı mucıdı Istanbul'a çıkageldıler General Berdan ve Albay Lav ın Istcnbul • oyok bosmola rı ( la bırhk'e de aralorında ABD D şışlen Bakanl ğı ve ABD Elcı ıgı mn zaman zaman kanşmaK zorundo kold klan k yas ya b r r6kabet başiadı Şımdı Osmon ı k ukume( ne to pıdo satnak ıc.i gır şıien bu rekobetı ve Gene al Berdan ın istarbul dakı ılgınç ug as ar rı ABD Dış ş erı BOKOI Iıgı Berdan'ın deneyleri başarılı olsaydı, Osmanlılar torpido ve denizaltı kullanan jlk deniz güçlerınden biri olacaklardı nlz mill olacaktır Ocüncu olarok deneme sırosında torpıdoyla nedefı orosına. Ingılızlerın zırhlılannı korumakta kudandıkları t j r \e malzemeden oltı metre d«rınlıkte bir savunma ağı yerleş tırılecektır Anlaşılon General Berdan b j kosulları verıne getırememıştır Mek*uo ve eklerlnden altı deneme sonunda Berdan torpıdosunun Osmanlı hakumetının butun denerrelerı durdLrdjgunu, boşka ulkelerde boşorıyla dpnenmed kçe torpıdonun Istanbul da denenmesıne kesın kes ızın venlmeyeceğmn yetk1lerce General Berdan a duyurulduğunu ogren yoruz Yıne belgelerden oğrendıgımıze gore, tocpidosunjn yen/den denenme sı ve satın almması ıcın ABD Elcisı'nin saraya boskı yapması Dört yı! ve altı başarısız denemeden sonra, Berdan Paşa, ülkesine dönmek için izin kayıplarına karşı tazminat ıstedi bosı boşa c kan Genera1 Bcrdan, gehşmelerın bundan sonrakı aşamasında, (a) Istanbul'dan c/nlabıme< ıcın ızın b; kışısel Tasraflarını \e Amerıkadan ozel olarak getırttıgı malze^.elerın bedelını karşılomok Icın Osmanlı hukumetırden tazminat ıstemektedır ABD Dışıslerı Bakanlıgı Arşıvlerı nde Be r dan olayıyla ılgilı olarak yer aalan son belgeler ışte bu t a ı mınat ıstemı ABD Elcısı nın eylerılerı ve ABD Dışışlerı Barofla r | o torpido vapımı ıcın g«reklı boru cıvata, tel ve ozel madenlen buraya getırterek soz leşmenın bana duşen yukumluluklerıne uyduğıiTi ınancındayım Hukumet sozlesmede ongo'olen sayıda denerre vcptırmaya artık yanoşT>adığı ıc n a\ırdıgm zaman kısısel masro'lar vs toroıdo yopımı ıcın getırtılen nalzememn malı/etı korşılığı olorok, acıkca tazm nat hakkım doğmaktad r » (aynı kaynak) 25 kasım 1885 ta BERDAN OIAYININ SONU VE GOSTEROIKLERI General Be r dan Amerıka',a mı dondu 7 Yoksa »Be'tan Paşa» adıyla Osmanlı aşkerı orgutunde gorevler mı oldı'' Bunlar bılınmıyor ABD Dışışlerı Bakanlıgı yazışmalarında Bedan ın odına. son kez 4 kasım 1886 tarıhınde raslıyoruz Öğrenıldıgme gore. Berdan Istanbul day^en kendı ad na gelıştırdıgı ve Istanbul da yapıldıgı ıg n de Horbıye Nezaretı mn el koyduğu şarapnel mermılerıyle telemetrelerırı gerı alabılmek ıc n savoş m vermektedır B tınrken Berdan olay no llfşkın ıkı kıxuk gozlemıe yetınecegız San r,z olay Amerıkon gınsımcılıgının dış pozorlara gınş D cımı v© ABD dış temsılcıİKierının bundakı rolu konusunda ılgınc ıpucıor vermektedır Ikıncı olarak, Oamanlı hukLımetl başka hıcbır konuda gosterme d ğı duyanıgı ondokuzuncu yuz vıl surssınce savaş teknolopsındekı gelışmelerı ızlemekte gostermıştır O kadar kı Berdan tonıtıidıgı gıbı çıksaydı, Osmanlı lnparator uqu forpıdo. torpıdobot ve denızaltı kul anon fcelkı de ılk aenız guç>erındsn bcı o accktı bs gelerınden ızleyebılırız (2j ABD Elc =ı " cl'ace n D şış'e r Borsonı Frelı ıhüysen e /azdıgt 23 a alık 1832 tarı h lı mektp »e eklerınden anlaşı dıgı kadarı/la, ık mucıt de istanbul a gelır gelme~ e cılıkle 'I şkı kjrmuslor bjİLŞlarını Osmaniı h j k u n e t yet kılılerıne gosterebılmek ıcm elcının yardınlarını ıstemıslerdı r E'cı VValiace Lav' n ıdogrudon doaru\a Padısah'a goruşturjlme> ısteg ne vonaşman 'ş buna karşıl k fBohn,e Nazırı na kerciioinı tanıştırması ıcın Elc IIK lercımarına ız n verı'mesın » ısteven Berdan 11 dılegını oıun lu karş'lam şt r Berdan ın bjrıaan sonra<ı cabalonnı Elc nın anı an nektubjndan ızlt,oruz rGorus ve buluşlorınn kenaı erırı kaoul ettıreceklerı ınancıyla beiden tavsıye meKtubu bıle ıs•enieaı O gunden bu yana kendı tşierını kerdısı yurj'up oyle c ıne basa r ı!ı olmokîcd r kı Bah r ,e NP oretı derızrı k ve top cu uk uzmanlcrından oluşan bır komısyonun raporuna cayanarak sılai fabrıkolarının nerede/bs butun cal smalonn durduraıak torpıc'oların yapımının b'r nn c ı c e tamam anması ve de neırelerın \apıln ası ıc n butun ı~ıakıne ve ışc len Berdcn" n em rıns vermış bulunmaktad.r Am ra\ Hobort Poşa'dan bugun al cıaın bılgıye gore denen^ler ,akm oe'pcekte bu komısyonun ı a z r i a v a r a g ı bır Drooro~ı cer cevesınde yu r utjlecektır » |aynı kayııak). K O T syonco hazırlonan p r oq ramıi o/rıntılan ve bu ılk gı şımlorden sorra General Ber dan ın Istanbul da ne'er /apı gı GENERAL BERDAN'IN VEN! GlftlJIMLERI Generaı VVallare n \T ne El GARTH LUTFEN.BENI &SKİI HAij TA8IN ABD ALMAN SİLAH REUBETI KIZI5IVÛR KAD1U AMA ıyf VüKlT ÇB BE^lAL (Nf VESDlSl <3OEEVH BlCAZ 6EÇ ACASfM (1) U S Notıonal Archlves, Notes From the Turkısh Legatıon ın the U S to ths D9pcrtment of State, 1867 • 1906 Vol 5, Mıcrocopy T 815 5 U S Notıonal Archhres Despatches from U S Mınısters to Turkey 1318 1906, Vol 39, Mıcrocopy No «6'40 ak Vol 44 IMıcrocapy No. OiŞi BOND ! MAGAftANIINİ KALMADI O N U NDE (2) (3) (4) 7 1 1886 tarlhll bu rtektup ıcın bkz U S Natlonal Archıvss Dıplomatic Instructifns of the Depariment of State 1801 19G6 Turkey, Mıcrocopy No 77'165 20 4 1*37 tarıh'ı bu mektup lcln bkz a k Microcopy No. 77/165. (5)