Katalog

ŞARKISIZ DÜNYALARIN ORKİNOSLARI Ayhan HÜNALP 23 NASIL BIR SEÇIM SlSTEMl: 'PARTiLERiN ALDIKLARI GEÇERLi OY SAYILARININ 1, 2, 3, 4 BiÇiMiNDE BiRER ARALI ARiTMETiK DiZi İLE BÖLÜNMESi DOGAL BİR ZORUNLULUK DEGiL, SiYASAL BiR TERCiHTiR Dr. Hikmet Sami TÜRK Ecmekçinin defterinde. teleion rehberınde, adı okımdu'Kça «Burdayım!» dsaıesıne rağmer., çoitan nâmevcut olan D.r ogret nıen U Mılli Egîtun Müdürunün bUe adını unuttugii ojr *oyce, transıstorlu radyosunun pilı bitecek dive, yalnızca naaer aa> tenierınîn ozetlerını dınleyeöiiiyordu. Oysa her od&tıuaa ea?ka radyolar çalınan, oaşka televizyonlar «yredılen kentler v&rdı. Uzak. b:r gençiık serüvenı, bır gençlık anısı, bır kaybcinıuş şiır kadar uzak kentler. Tümü birleş:yor şarkııız ULÛ.YOlar oJuyor, sonra da .Şarkısız Dünyalann Orkııjoslan» oıaraic uluyordu. . Kırk yedı santımetreksrelık pencereden, •Kaa;:n Bızans» dan arka kaîrmş Bazolıkalar gcrunuyordu. Az otede bırıkı karamsar bulu'. Saçakları dökJİmüş ve ışgal yıllarüıin i m u n ı!e doiu bir damdan, Istıklâl Caddesir.den geçen d<*racık p«r.Tolor.Iu k'.ziarı kollayan bir karganın, kullenıp gıden sava&lar lizerine tunevışi var. Oğlunu sınıfta biıakan ideaiıst bır ögreımenı, U'smıTdtkı Ocak Başkar.ı, sahte zabıtlarla ışmder. attınyordu. Isuınja». oedehni almamış «eh:l analan cınnst getınyordu. Saçı bıtmemı? yelımler, gunde bır yumurta yıyecek parayı bulamadıgı ıçuı, Uiberküîozcıan ıcınhyoroıı. Metresı our.ayan Mudüre «Enayı», arabası olmayan, apartmanı olmayan Mudüre, Hı.:,ı:>ı!> r.aru, ha.nanıı. çıftkgi, gemısı. has*?r.csı, şirketleri olmavaii Ve.<*.iere .Gülc, jüle 1 . diyor lardı. B x n gerçek ve güçlü sa.ıatı;n..r, yamızlıklan tçınde, kıvranakıvrana, para«zlık*an ;<ahro!ara:c olup gıcerken, bir takım insarj.tr babalarının adlarır.ı ;.a:ıri««yamadıkian çocukları içm, frenk menüeketlennden çocu* mumalan getırtıyordu. Insanlar mı, ağaçlar mı, yoksa kaldırnn taşlan an Jolr;.;pdolanıp riııruyor? Bana mı öyle gelıyor yoksa? Kerşey ö/.isir.e ya^ncı, aldaucı, varlayok arasında duruyor kı... Biic!\'i sn/umu duymuyor. Şofore bağınyorum. o da aldırm:.,ur. C v n gerrulere ellerımı sallayıp dunıvomm. Hıçbır kaptar. dudÜK ç<lmıyor. S:nenıa gı^elerı bılet kesmiyor. Paradüer. ba!.<o;u; r. fuayeler dopdoiıı. Yollar ınadır.a boş. Insanlar do:nu> una unr.rsa.ııaz. Ajp.cın yeşılı r.erde. martının beyazı nerde £âln>'«? Deruzm mavısmder.. kanaryamn S8rıs'j"»dan, menekşernr. ofliUKıunda:ı irç haoer yok. Bıletçmın z:nba.sı evde mı kaîmış? Yetmisaltı meyaandan kalkaıı ddrî ugsktan hıç bır haber geîmiyor. Hostes Alıs. kabin memuru Kâmuran, Baskaptan Rıfut, tSesımi duyuyor musunuz?» .WII Yüregini kopartıp, dorde »vatlaytp be^ea'.tıya katlayıp. dort yol ağ7ma b:rakmanm. soluğunu kısrnaktan kasıkları patlaınıs, ağzma kaputlart nkıhp, tırnaklan yolunmuş bir nesıl oimaktan. kahroi;:iak*ap.. zıi.et ıçınde îtancıkçasma, kaileşçesine bir hayat yaşamaıım hamallıjıadn kurtulmuş bır nesıl haykınşı, seiam olsun şara' Koltul; altlarınria Anavasa kıtapları ıle, ceplerinde sınav harçları ıle. dıçteıtırnaktan arttırılarak yatırılnıış sömestr taksıtlennin makhu7.1arı jie. köşebaslanr.da bir ecdat duşmanı kıırsunlarcasma barsakları delinerok kancıkçasına vurular.lann. şehıt Pdılenler:n. otıu müyonhık bıı topluma şafa&m ılk ışıklannda snkoğa duşurebilenlerın sağcJupj.su. selâm olsun sana! Sen kır'.:;kı tonıuk tankının telsizi başmda vazıfeye, redrop'ıne koşan Aydın lı Ramız! Sen. «D350» numarah Muhnbın Güver'e Bınbpsısı Necdet! Sen. «F324» numaralı jetın yer pcrsonplınden Astsubay Ça\iış Cavit' Sen. Harp Akademisinin Kıtrmay Subayı! Hepıni?e. hepinıırden selâm Oısun. Hammalından. Rekorune, çöpçüsünden tuccarma, talebesınden gazetecısıne kadar. Ocak Başkanlan saltanatı kurarak. pusulacıklarla Kaynıakauıları. Ogretmenieri. Valüeri, Subaylan, kışra • kıyamette. o kasabada;!. o kasabaya. o vılâyefen, o vılâyetp sıîksleyip silkeierP sürenler. gestapo teşküâtlanm andıran bir fesat ve dedikodu sistemı uzerine orurmuş b:r emniyet teşkilafı kuraniar. Artık mıiletımızm ve tarihın önurde\ nasırlaşıp dumura uğramıs. rr.urüru zamana ugramış, bütiın kötülüklerın haczir.de kenetlemp çorekienetı vicdanlannırın baskısı altmdasınız1. B:r rektörun. ddnüldugü memlekette. evlıyâlık peşjnde koşanlaı. mümınlere. duahanlara mevlutlarda partızanlık duaları belletenler. tankatlara, şe;hlere, şaivarlara. peçelere. poturlara, yeşıl bayraklara, yeşil sanklarp., stcım pazaılıkları vâad ed;p, vıcdar.lan satın alanlar! Gündtiz yoi kesenler, gece kol gezip cop sallayanl?r, yazarlann onüne çıkıp te'ndit edenler, arkadan ^opa sallayanlar: Her aksanı gazeteden donerken. yolumu yuıek çarpmnları jçınds bekleyen kanm. tansıyonlu anr.em. ulserli babam! Hepinızın gozu aydın olsun. Artık hiç, ama hiç bir gazefecı gerçeği yazdjgı ıçın ellerı bağlanıp götürülmeyecek. Artık hıçbir gazete sekreten, herhangı bır tekzıbı, sayianın beş santim aşağısır.da veya yukarısında yayınladıgı ıçın. «nsekız aya mahkum edılemıyecek. Hiçbır köy öğretmeni, «Dünya yuvarlaktır» dediği ıç:n meydanlarda elieriayaklan bağlanarak döğulemi5ecek, okulu ıle bırlikte yakılamıyacaktır. Artık hiçbır iktidar partisnr.n ocak başkanı, ılçe başkanı, kasılakasıla, göbeğini hoplatatoplata. goğsundeki rozetinı göstenp, kapıyı bile vurmadan makam odalaruıa gıremiyecek:r. «Bu işi yapmazsan, sana gösteririm;> diyemiyecektir. Bu Tıirk toplumunun yaptıfı son hürriyet mücadelesıdir. Bız alçakgonüllü, biz büyüğünü senpsayan, kalender. Biz, jasalara bağlı. bız mutı, daırca mert ve daima ıtaatkâr. Kuruluşumuzdan bu yana böyle gelip, böyle gitmış. Verilenden fazlasını istememişiz. Veri'.enı azımsamamışız. Hep kanaatkâr ve ıraatkâr olmvcşuk. Yıllar yıh duvarlar ıçine hapsedilip kalmışız. Dışına çıkarnanıışız. Çıkmak da istememişiz. N"e Brezilya^ıIa^ glbı, trenler biraz gecıkiyor diye garlan yerle bır etmişik, ne şarkhlar gıbı, «Başabaş» deyip başkent sokaklarını kana bulamışık. B:z e;ı olgıın çıkışı. en yaiın haykınşı defne dalına sarmasım. onlan bır gelin buketi ıçlnde derlemesini başarabılen bır toplum olarak. tarihe bir defa dana adımızı yazabilmemn mutluluğu ıçındeyız. Tek kırgmlığımız gidenJerin kubbede bir damlacık hoş sedâ bırakmayıslarıdır. Bu yokoimu» bır şuııraltımn. paramparça edilmiş bir bilincm can çekısmesi. son debelenmesiydi. Yoksa. bütün ömürleri cepheden cephp\e kosmakla geçmış bir ümitsiz ve bitik neslin, son haykınşı, son çığlığı mıydr' Onlar huzur adına ne alabildı? Bındokuzyüz=e!tizden beri süriip giden salîanat kavgalanmıza bir bakın. Ittüıatı Terakkiler. Serbest Fırkalar. İzmir suikastlan, Kâzınî Karabekır Paşanm kıtaplarının yakılması. Ya bumuş, vı;rulmuş boyunlar. Arkpdan kaüeşçesıne hançer'enmış sırtlar. Ne gormüşsek, neye gülmıişsek, ne için iimıtlenmişsek lün bunlardan önce, saray dehlizlerım. mahzenlerinı doidurhep Ata'urk ile başlamış. Atatıirk ıle bıtmiş. Bindokuzyüzotuzsekız ylından bu yana toplurmımuz ne yapmış? Midecüer, karaborsacılar, supurge koçanları taşocakları, varlık vergilen, yedi Eyluüer. Yassıada dııruşmalarma gıden yoliar. onsekızbın ılkoku!, kırkbın kuran okulu. U7stı!auza'ıla tarumar edilen hesa? sormalar, mahkeme zabıtları, resepsıyonlara gıder gibı, hudut kapnarından Sakana mağluplanna sığınan müebbet hapis mahkısmları, bonolar, girdisiçı'.ctısı bılinmeyen ıhaleler, açık arttırmalar. sahte otomobil ehlıyetlerı, gozlerı gonnej'enlenn büe alabıld:klerı saglık raporları, köstebek yuvasına ddnen Beyazıt Meydanında yatan yedı milyon Türk lirası. sıtmah dalaklar, bir yatağa yerle^nrilen üç veremlı. çalıştığı yere ayda bir kere Kirpıklerı bırbırıne karışmıs oglum. «Bababa» diyor. Küçübüe uğrara^ıdnn evine gönderılen ayhklan rahatça yiyebilen haıamzadeier. Kaymvaldem koluma giriyor, «Gel oğlum» diyor. cük eHnı açıpkapatıyor. Kj'ağmı tutuyor. Bu onun dilince «Uykum geldı» demekfir. Sanlıyorum. küçücük rütrud.ı ekşimik kokuyor. O da bana sanlıyor. Baba oğul, sarmaşdolaş oluyoruz. (Drvamı var) xrv Bundi« «nreki Iki rm m;?da ş:mdi':i nispl tems'.l siç'emlr.dc aiıyi^ partılcrın parlame"tu gücjnü arttırıcı. bdjsi bır deyüle, kuçujc parülerLii pariajrierı.c gücınu azaltıcı yönde duzaltnıcler ;. apmak u;eıe. daha or.ce uızde uygulanmış veya m'.en baz: vaoancı ul.:elerde uygulanas. Kicsık tedbırler olarak bara.ı yöntrrnlerı jzeıınde durnıustı;.: .".ncak Turkıye koşullaruda bu yonten.lor. ıkt.dar adayı par'ileraer bırıııın trk bsşına hukıiroiî: kurıınasma olanak verecek bır parlarnento çoguıılugu kazinnıası konusv..,da yeters^ kalmaktat'ır Üstelık baraj yontemlennden biri, b:zde üukuk; bakımdan vıprannıış durumdadır. İşte bu nedenlerle t=melde d'Hondt sı«te:nmd?n es:nlpnmek:e bırukre, daha once başka bır ülkede uygulanmamış bazı yenı formuJier önenvoruz: Büır.dıgı pıoı. 306 sayüı Mılletvekiîı Seçımı Kanunu'yla oenıııiseııen klat.k d'Hondt siitemmde, b:r seçıru çevresınoen pa:tıieruı ve bağın:sız adaylarır. aldıkları geçerlı oy savJıırı, o çevroııın çıkararagı nuLeVialı sayısına ulaşmcaya kad'.r sı.avla 1, ü.3...'e bölünur. Elde edilen paylar buyukten küçüğe doğrj sırd!a:îir ve mıllet.vekıllık.en, payların saiııbı oıan parulero ve bagunsız adayzara «rakaraıinn buyıiklüi sırasına <<>ra talısıs olunur» (m.b2/H). Ki£s:k d lloııdt sısfîmını açıklamak uzera ılerda .ypnı or;cııier. ıçm de ku':ar.a"ağımız oır ornek verelıar a nalletvekılı r;ıkı.racak oır »eçıra çevresmde A Partısı 57.000 CrJSı, Br Parîıs: 3y.WU (''r2eı, C Partısı 21.005 r"~d4K D Parusı 1S frfl * cl'2t ve E Partısı J.î.OJ'.'! C°clO) oj almıştır. Sıs'enıın gerekürdıgı Dolme ıslemlcnnı vapıığımızda *u payları bulı AZ: YENİ FORMÜL NEDENİYLE PARTİLER ARASINDA TOPLAM 29 SANDALYE YER DEĞİŞTİRECEK BU ARADA PARLAMENTO GÜÇLERİ BİRÂZ DAHA SINIRLANACAKTI GENELTABL0 3 I97J MıllEMKili >EÇıMı VERıLERı İTİBARİYIE YARIMŞAR AfiAll ARıTMEM BOIME FORMÜIUNE GORE SANDALYE DAGIUMI 1 3a 1 3a flleT 5 5 Adana 1 1 Adıyaman 2 3 1 Agrı 10 lfi 2 Ankara 5 3 4 2 Antalya 2 4 3 1 Bolu 2 1 3 Cankın 3 2 3 3 1 Corum 2 1 2 5 Edırne •7 4 5 2 1 Erzurum 3 3 4 5 1 Gazıantep 3 2 5 6 Hatay 3 4 1 îsparta 13 13 27 1 Istan'oul 5 2 1 Kars 1 2 3 Kırşehır S 5 8 I 2 Konva 4 5 1 Malatya 2 2 2 1 N.gde 5 4 2 Ordu r, 1 d. 2 3 Rize 5 4 2 2 1 Sıvas 2 3 4 4 1 Tokat 3 4 4 4 Trabzcn Var 1 1 1 1 1 * 2 > 2 2 1 Yozga»' oq 01 1 1 3 ın.î 105 Diger Hler 18" 193 Î13 »24 1 16 Toplam 3 1 ı V nLA »1 A • ^r r1m A % \ ı Resmi •rınr çlar (ktasik d'Hondt slstrmi). 1. sütunlar: Tarımşar aral ı aritmrtik dirl ile hhlmr. 3a sütunlsn: L CHZi ı E AP CHP 1 3a 7 R 2 3 1 1 C(TP DP 1 3a MHP 1 3a 1 1 2 >P 1 3a 1 1 1 1 Bnfcim TopSI7 lam 1 3a 1.3a 14 T4 4 29 7 5 3 6 4 S 1 1 1 8 S 4 y 2 1 3 1 3 «4 R 3 fi 1 1" 1 1 2 3 9 1 1 2 1 s ü 24 KI 4 4 4 4 fi 320 5 7 4 ft 7 ft 4 450 ÖRNEK 1.1 Klosik d'Hondt sistemi Boien 57.Ü00C) 28.500 (31 19.0(10 (.6) 14.2.50 ı 2 3 4 B 39.000 (2> 19 500 <5> 13.000 9 750 C 21.000 10.500 7.000 5 250 D 1S OX> ı 7) 9.003 f. m 4.000 E l.i.ıırı(, ( T.5.X 5 700 3 750 Yarımşar aralı Aritmetik dizi ile bölme,, formülü uygulansaydı CHP l l t AP 4 milletvekili fazla çıkaracak, MHP 7, MSP 5 azalacaktı Demea ki; l, 3 ve 6. mılletvek'.llıkleri A Par'ısır.e. 2 ve 5. mılleıvekülıkien B Partisıne. 4. nıılletvokıl'.ık C Pa:r«;re T vv.letveüllık D Partısme ve 8. nııiietvckıllî.< E Parusırıe tahsıs ed;lecektır. Partıleı aı kazancıkla:ı mılletvekıllıgı sayılsn ştjlea:. Elde fdı.en payların «î'aipurras v mılletvekıll'.klerin.n partıler» tılısisı yme kla^ık (i'Hr>> ıU siftemındekı gıbı yapılacaktır. Ycnı foımüuı yukarda ri'IIundt sısteuıını nçıkîamak üzcre verdigınıız o r n s f tıyEt:!ar?al{ y ı pa"la'i bııluruz TABLO4.3 Tanmjar aralı aritmrtik <1ızi nedrniylp temsil oranları AP Sandalye ovanı ' t 42.88 Ov oranı ' o 36 87 CHP 49.77 41.38 CGP II 22 1 88 \e eksik MSP 422 856 Ea* Top. OflS 2.50 ÖRNEK 1.2 Sandalyp dağilımı A 3 B 2 C 1 P 1 E 1 ÖRNEK 2.1 Toplam R Bol«»n 1 15 2 2.5 3 DP 1.86 MHP 6.42 2 I»! Yanm«ar ars!ı arilmetik riin Ile bolme A 57.000 (1) 38.000 (3) 2K.500 (4) 22.800 (6) 19.000 • 99 47 B 38.(100 26.000 19.51)0 lj.«00 13.000 (2) ı5r ı8> ÎAINIE LAGUE FORMÜIÜ Fakat partilerin aldıkl?rı |^9trUJ oy sayflannm böyie 1,2,?,4 bıçıminde birer aralı aritmetik dızı ıle bdlunmes: dopal b:r zorunlTik dctul. sıyasal b:r tercıhtır. Hatta d'Hondt sıstemınn biıer gr?lı ariuTietık diz:sı de cıaha once deg:nd:ğ;mız gıbi sınırlı bır olçüde büvük partilere yarayan bıı formüldür. Klnsık n'Ho'jdt sısremını kuçuk partılerı korur bir duruma getırnıe.^ ıçın onenlen Sain'e Laguo formülunde ıse paruîerın aldıkları geçcr:ı oy sayılarının 1,3,5,7... bıçımır.de te<? sayılai'la i.i.şar aialı arıtrr.e'ik dı?i ıle bblunmesl söz konusudur. 195merdea berı İsknndınav ulke'enr.de uyuglanan bu fonnül, bolenlerın büyunıesıyle pp.ylar küçüieceği için seçim eşiğini alçaltır ve az oy a.'an partilerin parlamentoda temsilını ko'.aylsştınr. Ancr.k küçok partılere çok fazla şans tanımayı da sakmcalı bulan İskandir.av üîkelpri. Saır.teLagııe formülunde ufak bir dıizeitme yapmışlar ve ilk böleni 1 değil. 1.4 olarak saptamışlardır ı.j). Eoylete Norveç Storting Scç:ml Kanunu'nda belirtıldiği gıbi, partilerfn aldıkiarı oylar sırayla 1.4,3^.7... ile bölünür (Lov om Stort:n?svalg & 43). İsveç Anayasası, Ri!:sdag sandalyelerimn partileıarpsı dagıtımında ~e'.z sayılar yöntemır.ın ılk bö'.eni 1.4 oiarpk du^eltılmış bıçimiyle uygıılanacağını açıklamaktadır (Regenngsformen, 3 kap. 8 &) < 261. Danimarka'da ıse Polketing san dalyeleri daha karmaşık bir sisreme göre paylaştırılır: Bölge sandaiyelcrımn partilerarası dağnımı Norveç ve İsveç'te olduğu gibi yıne SainteLague formulunün ılk böleni 1 4 olarak düzeltihnış biçımine göre. ek sandalyelerin dağıtımı aynı formülün 1 ıle başlayan klasik biçimıne göre yapıiır. Fakat bu sonuncu sarıdalvelerın seçim çevreleri itibariyle aynîmasına ilişkin bölme işlemlerinde her halde az nüfuslu seçim çevrelerinin parlamenter temsılinı kolaylastırmak üz«re 1.4,7,19... biçiminde üçer ars.ii hır aritmetik dizi kullanılır (Lov om valg til folketinget && 42,44) (27>. Görüldüğü gıbi. îskandinav tipi nispi temsil sıstemierinde ilk bölen 1.4 olarak kabul edıldiği ölçüde k'.acık SainfLague formulünün ara eşitliği bozulmuş; Danimarka'da 1.4,7,10. . biçimmdeki arrmetik dizi kullanıldığı ölçü de^ ara genişl:ği artırılmıştır. îlk bolenın 1 değ:l, 1.4 olması. partiler arasında nasıl tskandinav koşullarma ozgü ınce bir dengenin gözetildiğini ortaya koymaktadır SaıııteLague formvılünün Îskandinav Ulkelerinde b;ı bıçimde uygulanmasmın bir yandan sosyal demokrat parılenrı parlan.entodakı aşkın temsilini azaltarak orta büyüklükte sağ partileri güçlendirdiği, bir yandan da muhalefet partileri arasındald birleşmeleri önleyerek ikf.dar parnlerine yaradığı, ayrıoa partı bölünmc'leri ve yeni parti kurulmaltın için cesaret kırıcı erkı yaptığı. kısacası farklı sıyasal çıkarlan aynı zamanda karşıîadığı belirtılm:st:r Caı. Ancak son zamaniarda İsveç ve Norveç'te daha sağlam parlamento coguııluk'ıarı arayan sosyal demokratlarda hiç değılse bazı seçim çevıeiermde d'Hondt sistermne dönmek. ha^ta Ingiliz tipi dar bolge çogîinluk sistemina geçmok eğıiimleri belirmesine k?rş!lk, sae partiîer ilk bölenin 1.3'e, hatta 1.2'ye indirilmesini istemektedırîer '2li. İşte nispî temsil sistemlennde partilerin kazandıklan eeçerli oy sayılan uzerinde yapılan hesap işlemlennde kuilanılan ar:tır.etık duinin aslırda her ülkenın kendı kosuliavına, hatta belirü bır donenıdekı kosullarına uygnr. bır sıyasal tercih: yansıttıgı goz onüııde tutulursa Türkiyeae şırndı büyük partılere bıraz dahı prim veren bır sis'ertıa geıeksinme duJ^ılduğu varsayımına dayalı j j formüller one surüVhıür: A) TAJtlMŞAR ARALI AJtiTNETiK DiZi İLE BOIME d'Honat siîtemındfki aritmetik dı?I aralannı eenîşlefen Sainte Lajııe forrrıülü küçük partileri komduguna gcire. aynı araian dara'.tan bır formul'Jn ters yonde bır sonuç vererek bjvuk partıler: yarar:and!rırıası gerekır. Bu düşünoeyle. bir seçim çe.Tesmds partilen kazand;kiarı geçerli oy sayılarır.ın sırayla 1, 2, 3. 4...'e bolünmesı yerıne 1, 1.5, 2 2.5, 3...'e boiunmesini önerıyoruz. C 21.000 14.000 10.500 8 400 7 ooo D (7) 18.000 12 000 9.OO0 7 200 fi.noo 15 000 10 000 7.500 6.000 5.000 Tark c «+6.01 +8.39 1.66 186 4.42 134 1.62 Bu diiTumcia jjartilenn kazandıklan milletvekillıği sayılan kl?3ik d'Hondt s^t^mine göre hesaplanan sayılarla karşılaştırreah olp.rak (bk. Omek 1.2 ı çöyle sıralanır: ÖRNEK 2.2 Ssndalyr dağilırru Tanra?ar aralı aritmetik dızı ile boime dHonrit s:"=temi Fark A 4 3 B 3 2 C 1 1 D 1 1 E 1 1 Toplam 8 8 +1 • Gorülüyor kı 1977 milletvekili seçımındeki oy dağüımına göre yeni fornıül, iktidar adayı partilerden en büyüğünü 224 milletvekili ile Mıllet Meclisi üye tamsayısınm salt çoğunluguna bır haylı yaklaştırabılecek, hıç değılse bu partının hukümetı kurması yolunda yeni olanakhr getirebilecektı. Hemen soyleyelim kı, Yuksek Seçim Kurulu Başkanlığmın ıller ıtıbanyle seçım sonuçlannı açıklayan bıldirısinde seçime katılan bağımsız adayların geçerlı oy sayılarının topluca verılmesı nedenıyle daha once de değııv dığımiz gıbı mcelememızde bağımsız mılletvekıllen ıie ılgili hesaplarm bu toplu oy sayılan uzerinden yapılmak zorunda kalır.ması, özellıkle bu formül açısından önem taşımaktadır. O yuzden söz konusu hesaplar milletvekili seçılen bağımsız adaylann gerçek oy sayılan uzerinden yapılabildıgi zaman, iktidar adayı en büyük partinın bu formül çerçevesinde Mıllet Meclisi uye tam sayiiinm salt çoğıınlufunu elde etmesı, güçlü bır olasılıktır. A>TII formül 1973 milletvekili genel seçım:nde ııygulanmış olsaydı, partilerin ve bağımsız adaylann kazanarakları sandalye sayıları sandalye oranlarıyla bırlıkte şövle sıralanacaktı: AP Îfi4 "(«. 36.44). CHP 194 <«* 43.11), CGP 11 < "c 2.44 ı, DP 34 (% 7.Ö3.I, MSP 42 C . 9^3), Bağımsızlar 5 (% 1.11). 25) SaintLague formülü ve tskandinav fllkrlerinrirld ur hakkında toplu bilgi için bk. Rokkan. asm. R. 14 vri: Lakeman, aRe. s. 96: Cotteret / Emeri (Çe\. Gökçöl). a?e, s. 6» vd. 76, 96. 26) tsveç seçim slstemi bakkında ajnca bk. t'if K. Nordensnn ' Frank O. Finnev (Translationl. Constitutional Document» of Sneden. Stockholm 1975 (published bv the Swedtsh Rlksdag), s. İK vd; Armaoğlu. ags. s. 125. 27) Danimarka seçim sistemi hakkında arrıca bk. «Rulcs of Election to Parliament». Fact Sheet Denmark. Code 14TS Valereeler K (puhlished b» the Pre« and Cııltural Relatlon^ Dcpartment of the Mlnistry of roıeign Affairs of Denmark). 2S) Bk. Rokkan, atm, s. 14. 29) Bk. Rokkan, agm, s. 15. YARİN: YENİ ONERiLER (DEVAM) Venı formu'e göre iki büyük partinin birer m.lletvekilligı daha kazaruııalarının ııedenı, l'den sonraki tam sayıların önüne gelen yar::n SHyıiı ara bolenlerı, ktlçiıkluğü yuzünden payların büyümesıdir. Böylece ılk sandalyenin kazanfıması için geçilmesi gerekli seçım eşıgı, k'VUK partilerin u!?.ssmayacagı kadar >ukselmış; sonraki sar.dalyekrın kazamlması için aşılması gerekli basamaklar biraz dikleşmistır. Eğer 1977 milletrekili genel seçiminde bu fonnül uygulansaydı, partilerin ve bağımsız adaylann elde edecekleri sandalye sayılan soyle olurdu. (IUer için bk. Genel Tablo 3, 3a sutvınları) : TABL0 4.1 1977 miUetrrkill seçiminde ysnmsar aralı aritmetik dld Ile bölme formiilüne göre sandalye Yarımşar aralı aritmetik dızı Resmî sonuç'iar Fark AP 193 189 +4 C H P CGP DP MHP MSP 224 213 1 3 1 9 15 19 24 5 BaJ. Top. 4 4 450 450 +11 2 1 7 Sakıncalı Piyade Bütün Kitapçılarda UĞUR MUMCU Yeni formül çerçevesinde sonuçlan degişecek 2S üde partüprin fazladan kazanacaklan ve veya kaybedeceklerı sandalye sayılan nın toplu döktımü şöyle yapılabilirdı: TABLO 4.2 Tarvn?ar arılı aritmetlk diîi nedeniyle kazanılan \e kaybedHen «andalve sayılan Kazanılan Kavbedılen Fark AP 11 7 +4 CHP CGP DP .MHP MSP 16 1 1 5 2 1 8 o + 11 I S İ 9. BASKI AZİZ HESIN KtTABIN ONSOZUNDE JUNIARI YAZDI: «KENDi YAZDIKIAKIMA CUIEMEM: AMA SENiN YAZIURiNI GULEREK OKUDUM, ACI AC» GÜLMEX DEYiMi VAR YA, I$IE OYLY, ACI ACI GÜLDÜM...* DAĞIIIM: TEKIN YAYINEVI, IST. 27 60 60 \ Bağ. lop. 29 2U { % 2 1 7 5 Demek ki yeni formü! nedeniyle parnler arasında toplaın 23 ssndalye yer değiştirecek. bu arada marimal partüer parlamento dışı kalacak veya parlamonto güçlen biraz daha sınırlanacaktı. Bu formül çerçevesinde partılerın Millet Mechsmde kazanscakları sanda'ye oranlanvia seçımde aldıklan oranlarının karşılaştırılmasına gelince; durum şöyle olurdu: HEDEF, DEV BİR DENİZ GÜCÜ! TÜRK DONANMA VAKFINA ^APACAGlNIZ YARDIMLARLA BU HEDEFE ULAŞABiLiRiZ GARTH DiŞi BOND ELlMLEMI 71M..AET7K. GEHJfii'Ml O MAKU, KAiSlN. BÜTÛN ONUN ÇIK Tl.. .