Katalog

Ekonomi Ekonomi # .. £konomi Ekonomi . Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi MERKEZ BANKASININ (MIIYON II. Son HAFTALIK DURUMU ftnceki haftgva •t fark 1.3 ıı.n 5,6 2.1 REZKYliR MIirON DOLAR) Biryıl .'.7.1977 Hesap Kalemleri A KT tF Altm ve dovız mevcudu Kamıı kesımı kredılsn Ozel kesım kredıleri Tanm kesım: kredıleri Dığer aknfler (DÇM. karşılıklan) T o p Iam P A S tF Banknot emısyonu Dovız oorçJarı Merkez B^nkası mev.dııah Mevduat rr.unzam karsıhkları Dıfer pa<=!fler ıDÇM. karşılıklar:) Brüt rezervler Net rezervler Bekleyen transferler hafta 1.7.1977 14 362 104 sın 19 369 22.229 «1 243 2Î9.713 fr, 634 3.570 10.748 40 336 10«42î K4S.2 3.372.4 1.511.7 1977 En vüksek 17.H54 104 510 19?S9 24.580 71.386 229.713 TÜRKİYE PETROL İTHALÂTINDA ÖNEMLİ GÜÇLÜKLERLE KARŞI KARŞIYA BULUNUYOR 11.583 70.968 13.320 19.071 64 849 1P0.342 En düşül f).3 3.5 0.5 13.584 54.952 13.220 15 683 47 4P3 144.93? Lluç GÜRKAN PETROL VE PETROL URÜNLERi ürtaye nin ham petrol ıthalatında kaygı rericı guçluklerle karşı karşıya olduğu bildırılmektedır Ithalatın Ocak N'ısan dbnemi Itıbarıyle bellı olan dağılım bıügjlanna göre geç tığımız yıl 367 mriyon dolar odenerek 4 mılyon 37« oın ton ham petrol ıthal edilmisken. bu yıl 374 mılyon dolar karsılığında ancak 3 mılyon 995 bın tonluk rnalat yapılabılmıştır. 1977 yılında mıktar olarak aaha az ham petrol ıthalanna daha fazla odeme vapılraası. petrol fıyatlanndakı artışın sonucudur â.ncak, pe'rol fıyâtlarındakı anıvn Turkıye've getırdığı vuk sanıiandan çok daha azdır. Asıl sornn, ekonom:nır. ham petroi gereksınımının büvuk bır hızla artmasıyla .lg;hdr ve ıthalat guçlüklen gerçekleşen ıthalatın du>ulan gereksınımı Karsılamaktak; yetersızlığınden ıcayrıaklanmaktadır AkaryakK Dağıtım Anonım Sırketı Ada* tarafından yapılan hesaplamalar Turkıye'de petrol turevlerı kullanımının yılda ortalama yurne 12 oranmda arttığını ortaya kovmr.ktadK Oldukça yetersız duzevde kalan vur: ıçı uretırrun. ılısıktekı ablodan da ızlenebıleceğı gıbı azalmak'a olması. kullanım artışmın ıthalatın cogaUılma1;! yoluvla karşılanmasını zorunlu kı'imaktadır. Buna karşm, ıthaiatın vad^ınamayacak bır çıkmaza gırdığı gozlenmektedır. Turkıye'mn ham petrol ıthalatının rrıktar oıarak azalması odemelerm aksatılmasın'Jin doğmaktadır Ham petrol ıthp'^ı karsılığında genellıkle uç ay V3de!ı olarak \.nlen çeklerın, donz darboğaz^ nedenıvle odenememesı ve alımda bulunduğumuz ülkelerın yüklemelerır.ı durdurrnnlar! basmda gunluk haberler arasına gırmıstır Aynca, büyuk umu'iar bağlanan Kerkuk Iskenderun Petrol Bonı Hattı'ndan akan Irak petrolünun a'ım fıyatımn ve odeme kosullanmn yaptanamamıs olma";ı. bu kaynaktan yararlanıl rr.a«ını şımdıhk engellemek*edir. UPETİM AZALMASI 7.0 2.4 ".6 1.3 3.6 0.7 4.1 44 845 1.716 9.191 31.026 S8 İM 760.0 1.97».» 507.7 65.634 3 570 10 743 *0 33fi HT9 4 2 Î 997.3 3.017.8 1.511.7 50 917 1.156 7.405 35 521 «3.134 512.8 3.6.92.2 690.9 T tTHALAT fOcak Nısan) Ham Petroi PeTOİ Urunleri • FuelOıl • Makına Yağlan • Petrol Gazları • Dığeılerı IRETİM Ocak Mart) Ham Petrol Petrol Urunlerı • Benzın • Gazyagı # Motonn • FjelOıi Bin ton 4 379 228 11 1 9 7 « Bin Dnlar 3»7 233 30 102 16 234 2 847 R M2 2.379 B in Ton 3 oqs 345 59 1 9 7 7 Bin Dolar 37J.8.~7 R2.774 27 33? 14 836 S4SÖ 60 43 34 135 emmuz ayının ılk gürıu bilgilenyle belh olan Mersez Bankası durumuna göre, son hafta ıçınrte 5 7 mılyar iıra artan tedavüldekı banktıo* mıktarı 6",7 mılyar hralık rekor bır yukseklıgp fıdamıştır. Bankr.ot emısyonundaki bu artış. Merkez Bankası'nın kamu, ozel ve tanm kesımi kredılermdeki genışlemenın sonucu olmuştur. T • 24 hazıran 1 temmu7 arasmda Hazıne'nm kısa radelı avans kullammında 4 rrulvar 482 mılyon liralık bır artış olmuştur. Bu artıs, Genel Butçelı Idarelerdekı temmuz ayı maaş odemelerının Hazıne avp.rsına davalı olarak yapılmasından onemlı olçude etkılenrruştır. Son haftanın artısıyla Hazıır» avansı 35 mılyar 862 mılyon lıraya ertşmıştır. Bu deger ek otorr.atık odemelerle bırlıkte Butçe d» 'anınan sınıra varrnış bulunmaktadır. BANKALAR KESIMINDEKI GElÇiM Merkez Bankası'nın kamu kesımıne yonelik kredılerındeki bır başka gelışım de, Toprak Mahsullerı Ofısının hububat ahmlannın Imansmam ıçın yenıden 700 mılyon İıra avans verılmesı olmuş tur. Boylece yem ürun hububat alımlan ıçın Merkez Bankasfndan ahnan kredüerın toplamı 1 mılyar 400 mılyon lıraya çıkmıştır. Son hafta içınde bankaiar kesımıne ıse, tanm sal amaçlı kredılerle bırlikte net 2.4 mılyar lıra lık bır kaynak aktarımı yapılmıştır. Ancak bumın 2 mılyar lıraya yaklaşan bölumu Zıraat Tanm Satış Kooperatıflerı ve Tanm Kredı Kooperatıflerl Bırhklerı senetlennden oluşmuştur. ITHAIİT TIKANIKUKLARI lç fınansman darboğazım aşabılmek ıçın Merkez BanKası kaynaklarının zorlanmasımn surekiı bır artış egııımıne soktugu emisyon hacrmnde daha hızlı yukseımelerı onleyen olgu ıthalât karşılıklarındakı buyume olmaKtadır. Yılbaşmdan 1 temmuz tarıhme kadar ıtnalât karşılıklarında onaya çıkan 15 rr.ılyar lıralık buyume, kamunun Merkez Bankası'ndan kredı kullammına kaynakliK etmış tır. Boylece, bır yandan dovız darbogazmın dogurduğu ıthalât tıkanıkhkları ekonomi uzerındekı olumsuz etkısını surdururken, ote yandan, Merkez Bankası bunu kamu kfsıını ıçın bır kredı kaynagı gıbı kullanır hale gelmıştır. Nıtekım. yılın ılk yarısmda 33..Î mılyar lıralık artık gösteren kamu kesımı kredı kullanımının 15 mılyar lıralık bolumu. buyuK jtı«=mı>la o?el kesımd^n «ıthalât karşılıgı» oîarak alınan fonlardan kaynaklanmıştır. DÇM HESAPLARI Iç fınansman darboğazıyla gün geçtikçe btitün leşen ve ağıriığı artan dış fınansman darbogazına, hazıran ayı içınde Dovıze Çevrılebılır Mevduat Hesapları bakıyesındekı azalma yenı oır unsur olarak eklenınıştır. DÇM bakıyesınde hazıran ayı ıçın de 50 mılyon dolarlık bır azalma gerçekleşmış ve DÇM toplamı 28 hazıran ıtibarıyle 1 mılyar 996 mılyon dolara ınmıştır. Ocak • mayıs donemınde DÇM gınşlerı çıkışların yaklasık ıkı katını bulurken, hazıran ayında DÇM çekılmeiennm hızlandığı gbzlenmıştır. 128 hazıran tarınlerı arasında DÇM hesaplarında 90 mıl\on aolarhk çıkış meydana geiırken. ancak 40 mılyon dolarlık bır gırış sağlanabılmıştır. HUK'JMET SORUNUNUN ÇOZÜlMESiNE BAGLI DÇM çıkışlannın hızianması, Türkıye'de hükumet sorununun çozümlenememesıyle yakından ıîgılı gorunmektedır Yabancı bankaiar. Türkıye'de ış yapmanın nskının vüksek olduğıınu belırterek venı borç vermelerden kaçınmakta ve muşterılerıne bu yonde baskı yapmaktadırlar. Yenı hukumetın kurulmasının ardından DÇM'rcn gırış bıçımıne ılışkın çalışmaların yenıden hızlandınlması ve yem onerılerın gelıştırılmesı beklenmektedır. Ancak Merkez Bankası yetkilılerı, DÇM gırıslermın kontrol altma ahnması. bunun yerıne Avrupa Para P:>asası'ndan orta vadelı borçlanmanın seçuninden yana bır tutum içınde bulunmak tadırlar. YABANCI BANKALAR TÜRKI'YEDE 15 fAPMANIN RlS KıNiN YUKSEK OLDUGÜNU BElıRTEREK YENı 80RC VERMEKTEN KAÇİNARAK. MUŞIERILERINE 8U KONUDA BASKI YAPIYORIAR HAZIRAN AYI tÇ KDE DÇM TOPUMINDA 5 0 MıLYON DOLARLIK AZALMA ME/DA NA GELDI. 69fi 3 464 462 20(1 765 1.642 • 3 4?7 564 189 694 1 649 «2 i TEDAVULDE BULUNAN PARA MİKTARI 65.7 MILYAR LİRAYA YÜKSELDİ Kam petıol ıtnaJatmdakı a7alma oe*rol turevlerı uretımını etkılemış bulunmaktadır. Mevcut jafmerı kapasıtesının genışletılmesı ıçın mılyarlarca hralık yatınm plânloyan. bu arada ıkı yeni rafiner: daha «curmak ıçın aunva fıjatıarınm b;r kaç katı düzeymde ania^malara gıri'r.ııs bıılıinan Türkıye'dt rafınerıler du«ıık kapasıreyie çahsfınlmaktadır. Petrol tılre\ten 'irptımır;» .lı^;n "»"ak mrrt tlonemı ver lerıre ıore. b"nzm »e Fuel • Oıl OJ «mdakı bütun türevlerde üretim düşmüsrür 1977 yı'.mm ılk uç aur.da benz:n uretımı bır oncekı yılın eş dcnemıne oranla \uzde 22.0"n'< bır artıs İa >63.6 bm tona çıkmıştır Fuel Oıl uretımmdekı artıs ı=e bındp 4 dolaymda kalmış ve 1 mıl yon 649 bm ton olmuştur Buna karşın, motorın uretımı yuzde 9.3 azalarak 693,5 bın tona, gazVT.ğı uretımı de ytızde 5 6 azalarsk 188.8 bın tona «muştur. Dığer petrol ürunlerı üretımındekı ı'ına « yuzde 13.0 oranmı bulmusnır. Crt ı .« duzeymde gehsım genelükle olumsuz gnrınurken. tuketım buvük bır nızla artmaktadır Ocak şubat dor.emını kapsa\an eldekı en son verıleıe eore. tuketım artışı motormde juzde 31.2 or^nında, benzınde yüzde 23,9 oranmaa. gazda yuzde 18,9 oranında ve Fuel Oıl'de vüzd? 14.2 oranındadır. Petrol turevlerı tuketımındekı artışm. yeterll ham petrol ıthalatı yapılarak yurt içınde turev uretımı yoluvla karsılanamaması. dogrudan urun ıthalatınm hızlandınlmasına vol p.çmıştır. Petrol urunlen ıthalatı 1976 yılı ocak rısan donemınde 30.1 nulyon riolar ıken, 1977'de 82.8 raılvon dolara çıkmıs bulunmaktadır. Buysa, ıhşıkt^kı tablodan da ızlenebıleceşı gıbı, kredi olanakları zorlanarak KPrçeklesnnlıyor olsa dahı, Turkıye'nın doğnıdan ham petrol ıthalatından çok daha fazla dovız kaybına neden olmaktadır. Fetrol turevlerı tuketımındekı artışi karşılamasta. Fuel • Oıl aısında dogradan turev ıthalatı da yptersız kalmaktadır. Bunun sonucu stoklar da oldukça hız'.ı bir "rime olmaktad'r Şubat 1977 sonu ıtıbanyle hesaplanün «tnk durumu, fueloıiaekı vu'dp 17.8 oranındakı b:r bınkmeye karşm benzınde yuzde 84'Jhıi, gazda yüzde 47,8'lık, motormde yuzde 43 R"ık ve ss'altta yüzde 50,3'îük b:r erımeyı yansıtmaktadır. ULAJIM DURABILIR Petroi turevlerinın uretim, tükefım ve sto* bulguıarmın olumsv.zluğu. kullanırnın en yoğun oldugu ulaştırma sektorjnu cıddı b:r krıze ?day duruma getırmıştır Kı.llanım voğunlugu bakamından sanayı ve enenı alanlannda da mevcut bunaiımm derinleşmesı bekleyişlen yavgınlaşrruştır Adaş'ın nesaplamalarma gore Turk.ye'ce gfneı petrol rure\.erı kullanı:mnın yuzde 39 2si ulaştırma sektorune aıttır. 1976 yılı sonu verilerı çerçevesmde, benzırun >Tizde 97.01, motonnın yuzde 72.1'ı. fueloıl'm ıse yuzde 6,7'sı ulaştırmada tuketılmektedır. Uiaştırma sektorunden sonra en yofjn p°trol rurev: kullanımı jiızde 28,1'lıkr bır payla san« ^dedir. Sanayıde kuüanılan pe ro! turevennbı başında vıizde 52.4'le fuel oıl gelmektenır. Aynca. ber.zının >uzde 2.6'=ı ve nrvor:n:n azdp 2,4'u sana\.de sT.ıllanılma.ttadır. Enerjı üre*'.mınm ıse Turkıve nm s;enel petrol türevleri *üketım;ndern pavı vrizdp 9.1 'ı bulurken. fuel oıl T.e ınotorme dayalı b:r gelışım ızlenmektedır. TÜRKİYE'YE KREDİ VERMEK İÇİN IMF YENİ KOŞULLAR İLERİ SÜRÜYOR Fiisun ÖZBFLGEN enı kurularak hükumef.n bekleyen dış. transferlerı karşılu;ııak \e uç ajlık donem içınde odenmesı .^ereken acıl dış borçl«.n odeyebılmek ıçın Ulusiararası Para Fonu ıIMF) ile sıand by anlaşması yapması bekHnmektcrlır. Bu anlasmanın ıse lui's:>enın ;,abıl:7'»syon pohtıkası ızlemek koşuıiı ile sağlanabıiecegı Del:rtılnıektedır. Yetkılılerdfn alınan bıigıye gore. •unı d;ş ban kalar ve fınan> kurulusları Turkı\e\e Kreaı vermek ıçın IMF'nm uvgun goruşu gerektig:nı oılGirmekte ve Kredı açmajı durr.uı:nus juıuıımaK tadırlar Bu bankalarm Kredı vermeiir.. saglauıak ıç;n IMF ile aalaşma>:ran ba^.^a o'.anaK bul'.mma dığı büdirılmektedır Guvenoyj alama;. an CHP hukumetının elde edebıleceğı bazı dış kredı olanaklarmın da kurulacak jenı bır ML nujsumctine kapalı olduyunu kaydeden \etKıiuer, bu durumda yeni hukumetin IMF'nin tum koşulların; benımsemek zorunda kalacağını belır;mektedırler. Ulusiararası Para Fonu, odeme guçluğu çeken ülkelere uç turlu Oıanak sagUm&Ktadır. Bıruıcısı normal olarak her ui.:eye ayrılan kotalaraır Ikıncı olanak altın tıanşı olarak adlaı.dırılmaktddır. Turkıye noımal sayüan bu IKI haKkını aiabıldığınce kullanmıs duru:ndanır. Dış ödemeler dengesı oldukça bozıiK olan ulkeler uçuncu olanak o.arak I.Mt ı.e htanü>By olarak adlandırnan oır atılasma vapmaktadırlar. Turkıye 1959 ve 197U yıllaruıaa IMF ile bu aıljaşma>T yapmıştır. IMF lie goru^meler vapıla:as nazırlanan bu pıogram ıkı taiüic,d ona> Undığı ta<îdırde IMF bu programı uygulajan uıkeye \'V 200 mılyon dolarlık o;r yardım yapmaktadır. Yetkılueıın belırttıg.ne gore Turkıje yenıden IMF ile StandBy anlasması ımzalamaıî aurumuna gelnıiş bulunmaktcıdır. \enı kuiulu'ak hukumet bu anlaşmayı ımzaiadı^ı takcııı de IMF den %enı yardım aıabıleceK ve cüş DcinKajnfın dııeruşını kıraoıiecekîir. AncaK bu anıaşiTiayı sağlamak ıçın stabılızasyon polıtıkası u:.g''lamayı ka'oul etmek gerekmekiedır 1 Turkıye stabılızasyon polıtı.îası itismejn kabul etmeiıdır. Bu poiıtıka ile ekonu.nıae bellı bır durguniuk sagl^nacaK. ucret.er donduruiacak, yatırımlar kısılacaK \e Kalkmnıa tı:zı ciuşurulecektır. 2 Merkez Bankasır.ın açık [ınaı.smamnı son verılmelıd'.r. Yanı para basılması onlenme.ı ve enflasyon nızı dusuruimelıcuı 3 Turk par£sın:n deçerı suÂse.:*ır, devaluasyon yapıimaîıdır. Tuı k;;e r.ın \uzde l.> ile yuzde 45 oranında vergı ladesı vererek "utturı^Mk ıstedığı ıhracat sevıjesı paranın de^eıı duşuruierek sağlanmalıdır. 4 Dovı;e Çe\rılebılır Me\auat polmkası tam bır kaos içınde yurutulmektedır Bu borçlanmalar merkezı bır jonetımle suraurulmclıdır. Ote yandan, Turkıve naı nısa vadea dıs borçları da yenı MC'yı bu ar.la^maya lıız.a yonlendırecek bır duruma gelmıs bul' nm;.ktadır Malıye yetkılılerınden alınan bılgı\e gore uç aylık donsmde odenmesı gereken kısn vadelı a'ıl dıs borçlar şoyle sıralanmaktacır Karşılıksız olarak verıl°n 3(«) mı!;,on dolar tutarındakı çeklerın hemen odenmesı gerekmekteaır. Odenmemıs ıtıiaist bedellen ToD mıivon dolara ulasmıstır Bunların da kısa surede odenmesı gerekmektedır. Uç ay ıç:nde odenmesı gereken Dovıze Çevrılebilır Mevduat tutarı 4W1 mılyon doiardır Uç ayda oderiinesı gercken DÇM faızı ıse 80 mılyon aoUrdır Aynı donemde 70 mılyon dolarlık devlet borcu odenecekfir. Wells Fargo Bank'tan aln?n potrol kredısının suresı de agustos avında doimaktadır. 200 mılyon dolar tutpnndakı bu k edı perı orienebıldığı takdırri» yfiıoen açılması olasılısı buiundugn bıldırılmektedır. jjta CIGARANIN DUMANI... Y EN ÇOK SAYIDA SIGORTALI İŞÇİ İNŞAAT SEKTÖRÜNDE CALISIYOR Türkıye'de er. çok sayıda «rgortalı isçmin inşaat sektorunde ıstındam edıldığı saptanmıştır. Sosval Sıgortalar Kuromu rarafından derlenen ıstatistı.v verılere gore. 197b yılı ıtibarıyle inşaat sektörunde 447.782 s.gortah ışçı çahştuümaktadır. Inşat sekto: ar.de Sosyal Sıgortalar'a bıldırımde bulunan ışçı sajısı da 48 694'dur. Yukarıddkı bul<;ulara gore. Turkıye'dekı toplam sıgorttlı 'şçılenn yuzde 22,2'sı mşaat sektoru kapsamındakı ışverlennde çalışmaktadır. Sıgorta\a bıldinmde bulunan tum ışyerlerın.n ıse yüzde 22,4'u ınşaat sektorur.de laalıyet gostermektedır. Bu ornr.lar, kamu mşaatçılığında sıgortah işçıler bakımındp.n vuzde 21.9, işyeri sayısı bakımından da >üzde 19^ düzeymde ortaya çıkarken. OZP! ke sıme a:t mşaa'çıükta yuzde 22 4 ve yuzde 22,7 olmaktadır. Sosyal Sıgorralar Kurumu'nun bulguinnna gore, Turkıye'de en yuksek ucrst ham petrol ve tabıi gaz ışkolunda odenmpk'edır. Bu ışKoiunda ortalama gunluk kazanç 185,11 lıraya ulaşırken genel ortalamayı 69,81 iıra aşmaktadır. En yuksek ücret od°nen işkoîları =ıralamasmria ham petrol ve tabıi saz ışkolunu, 153.05 Iırayls kâşıt ve kâğıttan csya ımalı sanayıı ve 16186 lırayU metallsre mütealUk esas endııstrıler ızlemektedır. Turkıye'de en duşuk ücret ise şahsi nızrnetler ışkolunda verılmektedır. Bu ışkolunda ortalama gunluk ka?anç 82.95 lııaja kaflar duşerken. R6.2K iırav.a pİ5'ecek ve hazır dokııma eş>a sanayıı ve 86 31 lıra;.la mobılya \e tesısat ımah sanayıı düşük ucret verılen otekı ışkollannı oluşturmaktadırlar. nmhuriyet doneminin ilsnnç aşamalardan teçtiği dönemlerin biri dc lS58'dir. Sha» I açıdan le ekonomik açırian içine düîülen çalkantılar. grrginlikler 1!)>8 vılında büyıik bir dr\aülasron ve bir dizi «paket tedbirler»le sona erdlrilmek istendi. Alınan kararlarda dıs dunvanın büyük bir etki.si oltlıığu artık bilinmez değildir. Dıs ba.skılar ekonomik kararlan «empoze» ederken. sirasal çözüm için 1961 Anayasası'nı b*klemek KerekmNtir. 1958 ilr gunumuz arasında ekonomik M>runlar açısından ve bunlarm çözümünde dış haskıların. Avnıpa ve Amerikan KapitaMzminin etkileri bakımından önemli benzerliklerin bulunduğu göriilmektedir. Sorunlar elbett* aynı değildir. tçüncü Diinva kendi içinde örjnitlenirken. Tnrkiye bunun dışına düşmüs. Avrupa Kapitalizmi kendine bağlı uluslararası sistemi Avrupa Ekonomik Toplulusu (\ET) ile varatmış ve Amerikan Kapitalizmine bu vnlla karşı çıkabileceğini, bu volla rckabet edebileceğini düşünmüstür. Rfkabrt edcbilmrk veni pazarlar varatmakla ola«ıdır. Y'a da eldeki pazarları tutmakla. İste bu noktada Üçüncü Oünya'nın dısına düsmüş olmanın dısa bagımhlığm artmasıvla eş anlamlı niteliğin üriinleri kendini henrün föstermiştir. Ama bu^iin artık dorıifunı» ıılas mıştır. Çünkü hilinen niteliklerın ürünieri haskıya, hem de kolav kolay tahmin ediiemevpcek baskılara dönüşmektedir. C Türkive iliskileri can sıkuı bir hal alacaktır.» Avnı yetliili ozel bir toplantıda. ama kalabalık hir basın grubuna VETnın Erbakan ve Türkeş'le anlasmasının çok gıiç oldujunu» da söviemevi ıınutmamıstır. Ancak. Kıbns'ın çözüme kavuşmasından sonra. Türldve ile ekonomik sorunların gönisülehileceği net bir dille ortava konulmuştur. AET tarafından. Bu toplantı ve açıklamanın hemen ardından, Türkive'nin AET'ye ihraç ettiği kadın bluzlan ile tshirflere konteııjan tanınmış. vani Türkive'nin ihracatı kısılmtstır. Dış ödemeler füçlüklerinin bukındıısunclan söz eden AET vüksek vetkilisi. Türkive'nin ödemeler dengesini daha da (rücleştirrtı kararlar almınas.tİa aslında celiskive diismer"«"ktp(lir Tersine siyasal çöziimü. içerdeki ilrtidar hnsluğunıı zorlamak amaçıv~la ekonomik ambarco.va hasvurmaktadır Hükümrt kıırulmasıvla Ufili ,YORUM Icerde bır iktidar boşlugu vardır. lktidar boşluğu «hukumetin kurulamamasmdan». ya da sivasal partilerin «anlaşamamasından». ya da anlaşmıs nldukJan jörüniimiinden ötede bir anlam taşımaktadır. Bir başka deyimlo. hükümcl olmak için hir ya da bir kaç partinin bir arava »relmesi vetmemektedir. Asıl olan karar almak. demokratikleşme sürecinde tum kunıluşları işler hale getirmektir. Sorunlara çtizüm bulmaktadır. Yoksa, üçbes bakanh;ı şöv lc va da böyle pavlasmak değildir. Islemezlikleri, çözümsüzlükleri çidernıektir. Sürekü ertelenen rözünısiizliikler için dıs dıinvanın artık «abrının kalmadığı açıkseçik ortava çıkmıs bulunmaktadır. Yaklasık üc vıldır sürejelen sivasal hıınalım Kjminıiızrie \entden (lonjfiıııa varmışken, dış ekonomik Uiirulu1lar AET'siyle. IMF'ıvle. Dünva Baııkasıvla olanca asırlıeıııı kovmakta vr içerdeki iktidar hoşlujıına çözüm önerileri setirmektedir. Bu son derece asjır bir durıımdur. Once şunun belirtilmesı gereklidir. Iktidar bosluRU temelde ekonomiktir. \ma anruntüsü sivasal nitetik taşımaktadır. Dıs Dıııira bu noktadan bareket etmekte, sivasal boşlugu doldurmak için ekonomik ambarsoları vojcunlaştırmaktadır Avrıca. ekonnmik sorvınları değil çözmfk. ele almak Rin hilr ba7i uluslararast sivasal sorıınlan ciızum iste mrktedir. Ve bunun basmda Kıbrıs telnıektedir. Yükseli riüzevrie bir \FT »etkiüsinin açıkça söylfdici gibi «Kıbrıs evlıil ayındakı Birlfşmiş Milletler toplantısınria mııtlaka çozüme karuşturulmalıdır. Aksi halde, AET D.ş ekonomik baskıların doruğunda Yalcın DOĞANbır >ıgm demecı ve olavı ve de gelişmelcrı bu dçıdan değerlendirmek gerekmektedir. lktidar boşlıığunda. voneltilen ikinci baskı LlusUıarası Para Fonu'ııdan (I>IF) gelmektedır. Bundan birkaç ay önce. seçinılerin omesinde 1958 yılınflaki ekonomik önlem ler paketine denk bir oneri demetî hazirlavaıı OIF. bugunlerde yeniden girışimlerde bulunmaktadır. IMF'nin istekleri baslıca üç noktada ö^etlenmpktedır Birincisi fîvat artışlarının önlenmesı, ikincisı veni kavnak varatmak \e eelir dağıhmı açısından ek rerfilerin getirilmesi ve kredi sisteminin dü>enienmesi. ücuncüsü de devalüasvondur. Her ne kadar IMF bir rıneri denırli hazırladıysa da. uvgulamanın bu vönde gerçekleşmesini kurulacak hükümete bırakmaktadır. Bu da doialdır. Ancak, doğal otmavan bir başka konu vardır. IMF. bu istekleıini eercrkleştirecek bir hukunıet aramaktadır. t>ki denev lerden. bllincn ertelemelerden hir sonuç alınamavacağını belirtmekte ve bu aşamada iktidar boşluğunu doldurucu secenckler önermektedir. Erbakan ve Türkeş'le aynı masaya oturulama.vacağinı dogrudan ya da <Iolavlı vnllardan belirtmekten geri kalmamaktadır. Oeztlenen üç ekonomik önlemin «itei ay içinde» uypulamaya geçmesi üzerinde durmakta ve ancak ondan sonra Türkiye'nin 5demeler dengesi ve döviz darboğazma ilişkin konulann ele alınacağı savını getirmekteriir. Bir başka devimle. ödemeler dengesi Türkiye'nin ekonomik geleceği açısından sürekli silâh olarak kullanılmakta, diğer sorunlarla birlikte iktidar boşluğ^ınun çözümlenmesinde «tehdit» niteliği taşımaktadır. llusurarası kapitalizrnin kurumlan dışında, sürdürülen dogrudan baskıların dışında, sunulan önerilerin ötesinde. bir de dolaylı bir baskıdan, ekonomik bir olgudan söz etmek gerekiidir. Bu da yabancı işçi sorunudur. Geçen yıllarda görüldüğü gibi. Batı ekonomik bunabmını bahane ederek diğer ülkelerde çalışan işçilerimizi geri gönderme tehditleri savurmaktan vazçeçmiş görünmektedir. Şlmdi Batı'da yeni bir esilim ortaya çıkmaktadır. Türk isçilerınin çalıştıklan ülkelerde kurulan ya da kurulmus olan şirketlere ortaklıkları giderek artmaktadır. Bunun anlamı, işçilerin biriktirdikleri paraları Türkiye've göıı derme yerine. orada deçerlendîrmeleridir. Türkive'ye çöndermek işçiler açısından bir «risk» taşımakta. Türk Lirasınm hergiin değerinden vitirmesi onlan güvensizlik ortamı na sürüklemektedir. Türkiye'de hükümet değişiklikleri, kendilerine daha vakın bir hükü metin kurulması bile. işçi döviılerini umulandan çok daha az bir miktara indirehilecektir. Alınan tüm önlemlere karşın, vurda giren isçi dövizleriude çörülen azalma. işçilerin Batı ekonomilerivle bir anlamda bütüııleşmelerınden kaynaklanmaktadır. İkinci ve Üçüncü Kalkınma Plânlannın finansmam )• çin işçi dövizlerine başvuruldıışu ve şu sıralarda Dörduncü Plân hazırlıklannın fünriemde bulundueu göz önune aiımrsa. işçi dövizleriyle ilçili Batı'nın düsünceleri drılıa da ağırhk kazannı^ktadır. Türldye'ye uvgulanmakta olan ekonomik ambargonıın dolajlı yolunu olıısturmaktadır. Belirtilmeve çalısılan dış ekonomik baskıların tümu Türkiye'deki iktidar boşiujuna çözüm denemeleridir. Sanki iş artık Türkiye'yi çoktan asmıstır. Baskı vıllardır lartışılan «emperyalizmin teorileri» açısından soraul isteklere dönusmüştür. Tiirkive'de iktidar boslıığu çrnisledikçe, istekler daha somutlaşmaktadır Jktidar bosluğn tızadıkça da. ııvsnılanan ambarînnun boyutlan ırenişlemektedir. Bu kısır dönçü içinde ekonomik acıdan 195S'e veniden tlönülmöştür sanki. Ama sivasal çöziimü dıs baskılar 1S77 ortamında «demokratik> niteliklerivle ele almak eeilimindedirler. Bu rğilim çerçeklesirse. son üc vılm dcncvlerinden uzaklaşmak her an olası görübnektedir.