Katalog

c B ^kononi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi Ekonomi j Resmi belgeler, Maliye Bakanı Ergenekön'u doğrulamıyor riuç GÜRKAN astfldakî doiız darbogazına ıh«kın haberlerı jalanlayan \e b u n l a n ulkerun uzur \adea uluslararası malı ılışkılen ıle ıtıbarını zedeleyıcı «kasıtlı» davranışlar olarak mteleyen Malıje Bakaru Yümaz Ergenekon, kendısıne bağlı resmı kuruluslann belgelerınce doğrulanmamaKtadır Resmı Gazete'de haftada bır yayınlanması >asa geregı olan Merkez Bankası durumunun b Mayıs 1977 gunlu sonucusuna gore, elde:: rezen bırıkı mı 618 4 mılyon dolara duşmuştur Merkez Bankasın'm dovızlerının yılbaşmaan bu yar.a 372,9 mılyon dolar azaldıçını ortaya koyar. bu rakam ayrıca son altı yılın en duşuk duzejme gerılendığını ortaya koymaktadır. Turkıye'nın t a n h m m en buyuk do\ ız darboğazını yasadığını tartısmasız bır bıçımde yansıran 618 4 mılyon dolarlık rezerv mevcudu, ancak bırbuçuk aylık ıthalatı karşılayabıleoek buyukluktedır. Ulusterarası fınansman çevrelennde rezervlen ıklbuçuk aydan daha az ithalatı karşılayan ulkeler «tehlıkelı» durumda sayılmaKta ve j u k s e k oranh bır devaluasvona aday gosterılmektedır'.er. Bu konuda. başta stkılı Internatıonaı Reports bultenlen olmak uzere dış basmda Tıırk:>e ıçın yayınlanan u v a n l a n Cumhunyet gazetesı okuyucuları hatırlayacaklardır. fluslararası f'nansman çevrelerır.de Turkıye'nın «tehlıkelı» durumda sayılmasna \e yuksek oranlı bır devaluasyona aday gosterılrr.esın.3 \eter duşukluk*ekı 618 4 mılyon dolarlık rezer. mevcu du. gerçekte, bazı muhasebe oyunları uygulanarak şışınlmış bır rakamdır. Merkez Bankasının "askeri sır,, gibi saklanan "Kambiyo Risk Durumu,,na göre döviz rezervleri tükendi: dış ekonomik iliskiler "kuryekredileri,, ile sürüyor • INTERNATIONAI REPORTS'UN 8 VAfiS 1977 TARIHLI SAYISINDAN «TURKIYE'NIN DIŞ ODEMELERI ÇOK KOTÜ .. IMF DEN 200 MILYON DOLAR BORÇ ISTIıOR. IMF'IM KOŞULU, ÇOK ONEMll BIR DEVALUASYON.» T A Rlfl 1 1ADLU 1 KAMBİYO RiSK DURUMU (13 NISAN 1977) (MILYON DOLARJ \HC\KLAR 1 Muhabır Me\cutl?n a Serbest tVadesız) b Depo (Vadelıı 2 Efektıher (M B Şubelerınde turıst doMzı) 'i Iştıralar (Beklenen dovız gelışlerıl T o p 1 a m BORÇLAR 1. Akredıtıf Taahhutlen COdenmemış Ithalatı a Otorızasjon Verılenler < Odeme E n r l b Mahsubu Yapümayan (Fulen Odsnen) 2 DÇM ve Tevdıat 3. Muhabır Depolan (Banker Kredılerı) T o p 1a m 4fi (Kırmın> 183 1 Kırmızı) 137 (.Sıyah) 29 31 14 1 205.4 1 544.3 339,4 2 000 5 564 I Merkez Bankasının yabancı ülkelerdeki islemlerini yürüttüğü muhabirleri nezdinde özellikle ABD'ndekilerde döviz kalmadı; işlemler ancak muhabir bankaların Merkez Bankasma tanıdıklan kredi limitleri içinde sürdürülebıliyor. I Uluslararası odemeler bankasından «kullanılmamak» koşuluyla, yalnızca, rezervleri yuksek gösterip borçlanabilmek amacıyla alınan 150 milyon dolarlık kredinin kâğıt uzerinde rezervlere eklenmesi ve bir bölüm ithalatın, fiilen ödemesi yapıldığı halde, kayıtlara geçirilmesinin bilinçli olarak geciktirilmesi sonucu, rezervlerdeki erimenin yaklaşık 450 milyon dolarını saklamak mümkün oldu. borçlar kullanarak ve dovız r e z e n l e r m ı tuketerek sureklı bır gun sonrasına oteleyen MC ortaklığı uçurumun kenanna »elmış bulunmaktadır Bekleyen HhaİRt transferı taleplerındekı aıtış uçurumun yakınlığını ve derınlıgını yansıtmaktadır 1 mart 1977 gunu vapılan devaluasyonun ardından ıthal; t transferlerı hızlandırılmış ve nısan ayı başınaa jnlın en duşuk duzeyı olan 090.0 mılyon dolara gerıletılmıştır Bu tanhten sonra yenıden artmaya başla;.an bekleyen transferler, 8 nısanda 748,5 mılyon dolara, 15 nısanda 818 9 mılyon dolara, 22 nısanda 852,7 mılyon dolara, 29 nısanda 914 2 rcı^yon dolara ve nıhayet 6 mayısta 981 S> mılvon dolara çıkmıştır. Buna gorp 1977 vılının ocak ve şubst aylarında gerçpkleştırılen ıthalat toplamından fazU bır ıthalat ıçın mal bpdelı dovızın Turk lırası karşıhkları Merkez Bankası na vatınlmış, ancak dovız yoklugundan beklemek durumunda kalmıştır 3 755,9 TABLO II MC iKTiDARININ D!Ş EKONOMıK iLıŞKiLERi (NISAN 1975 MART 1977 IARIHLERI ARASINDA1 (MILYON DOLAR) D ı 9 t ç ı k Ihracat Ithalat Dış Tıcaret Açığı Işçı Dovızı Carı Işlemler Açıgı Hata ve Noksan KAYNAK. Haz:ne ve Merkez Açıcın Kapdtılması Rezer\ ierdekı Erıms Uzun Vadelı fecrms>e G ı n ş i Uluslararası P a ı a Fonu Kısa Vadel' S e r m a v e Gırışı T o p I a m 5>>0 4 1 338.3 2fil 2 2 478 4 4.VM3 1009fi8 6 59R.8 2 224.2 KAMBİYO RISK DURUMU Merkez Bankası'nm «Kambiyo Rısk D u r u n u » rezervlerın sısınlmesınde uygula ıan muhasebe oyunlaruıı çarpıcı bır bıçımde sergılemektedır. Maliye Bakanlığı ve Merkez Bankası yetkıhlermce ıcaskfn sın> gıbı saklcnmak ıstenan n s k duru muna gore, Turkıve'mn d o n z rezervlerı tukenmış tır ve dış ekonomık ılışsılerımız vabancı bankal a n n «kurye kredıleru ıle surdurulme&tedır. Merkez Bankası'nın «Kambiyo Rısk Dunımu» Turkıye'nın gercek dovız potar.sıyehnı yansıtmaktadır. Her gun değışen rısk durumunun 13 nısan 1977 gunlu sonuçlan TABLO I'de venlrruştır. Tablo I'de «kırmızı» rakamlar karşıUrındakı hesap kalemlerınm eksı baKiye verrnesı anlamına gelmektedır Bır bsşka deyişle, Merkez Binkası'nın ;,abancı ulkelerdekı ıslemlerım \uruttu»u muha bırlerı nezdmdekı hesaplarında ozellıkle Bırleşık Amenka'dakıler olmak uzere, do\ız kalmamıştır Işlemler, muhabır bankaların Merksz Bpnkası'na tanıdıklan kredı lımıtlen içinde surdurulebumektedır Bu arada, 3,8 mılyar dolarlık borç bmkmıştır. 13 nisan ıtıbarıyle Merkez Bankası nın m ı >ibır mevcutlan (eksı 46) mılyon dolar duze>ınde dır. Bırleşık Amerıka, Federal Almanja ve Is\ıçl v 73,7 Bankası redekı muhabırler nezdındekı depo (vadelıi hesaplarında bulunan 137 mıljon dolarlık me\cuda karşılık, serbest (vadesızi nesaplarda muhabır bankalarca Merkez Bankası adına 183 mılyon dolarl'k karsıhKSiz odeme vapıldığı gorulmektedır CHP Istanbu! Senatoru Prof Besım Ustunel tara fından açıklanan belgeler, muhabır bankalarca Merkez Bankasın'a tanman kredı lımıtlerının uolduğunu ve tanman sure ıçınde yapılan borçların kapatılamadığını ortava koymaktadır. Boylere Turıtrve, MC ortakhŞının elınde dovız karşılıuı ı k m î r t ü n O gonderılmedıkçe çeklerı odenme\en «ıtıbarsız)> bır ulke durumuna düşurulmuştur Donkışot'un \el d ^ ı r m e n l e n ornfğı mucadele pderek spekuiatıl ıthalatı korukleyen MC ortaklıgı, 24 ayda 10 m.lyar dolan aşan btr ıthalat jaonııştır Buna karşın, ıhracat 3 5 mılyar dolara \armamıştır 6 6 mılyar dolarlık dış t'caret açıcı mn uçte bırını voırt dışmda çalışan ısç'ler^n sonderdıklerı do\ızlerle kapatan MC ortaklığı seçım lere kadar 5 mılvar d o l a n bulması kaçınılmaz olan bır c a n ışlemler açığının sorjmluluğunu ustlenmıştır Ekonomın'n dışa bağımlılığının parasal sı olan carı ışlemler açığı, voeun bır bıcımde kısa vadelı sermave eıriMne dayanılarait kapatılma ya çalışılrruştır 2 mıUar dolan aşmış olan Dovıze Çevnlebılır Mevduat borçları ıle 600 mılyon dolara jaklaşmış bulunan banker kıedılerı. bovlece ekonomının uzerıne «Demoklesın kılırı» gıbı asılmıştır C u m h u m e t tarıhının toplamından çok daha bujuk bır degeraekı dış açığa ıkı yılda nedcn olin MC onakl'gının, ' aoancı sermasr, bcdclsız ıthzlat \e proje program kredılerı joluyla saglayabıidıcı uzun \^delı ±errra\* gırışlerı ıse 1,4 mıl\ar dolar auzeyınde kalmıştır Uluslararası Para Fonu nun Ozel Cekme Hak'arfndan 261 ınılyon dolarlık borçlanma olanağı bulabılen MC ortaklığının erıtfısı rezerv tutarı ıse gorunuşte 6Cx) mılyon dolaıp varmıştır Merkez Bankası ıtKambıyo Rısk Durıımuanun orraya Koydııgu gerçek ıse rezervlerın butunujle tukenmış olduğudur Ancak. Ulus.ararası Odemeler Bankası'ndan «kuüonılmak > ko ? uluyla yalnızca rezen'lerı yuksek gosterıp borçlanabılniPk amacıjla alınan 150 mılvon dolarlık kredınm kagıt uzerınd° reasrvlere Pklemnesı \e bır bolum ıthalatın tıılen odeme^ı japılaıgı tulde «iayıtlara geçırılmesının bılınç lı o'aral; secıktırhmesı sonucu, rezervlerdekı erımen n jaMaMk 450 mılvon dolarıı.ı »ozlerden saklamnk mumkun olmuştur. DOMZ darbogazını sorunısuzca kısa vadslı KC'NIN MARIFETLERI MC ortaklı^ının gore\e basladıSı nısan 1975 dcn mart 1977 sonun<t kadarkı dıs eKonomık ılışKilerının dokumu TABLO Il'de verılmıstır. «Kıtlı gı onlejeceğız, kıt malları derhal ıthal edecegız» sloganlarıyla gerçekte mevcut olmayan kıtlıkla, 2 0 0 MILYONLUK BORÇ TALEBI Ağırlaşan sorunları, hiç olmazsa seçım ranhlne kadar halıfletmek çabasındakı MC ortakıigı, para pıyasalarına 200 mılyon aolarlık yenı bır borç tatebıyle çıkmış r ır 25 mart 1977 gunlu Internatıonal Reports bultenınde \enlen bılgıje gore, bu konuda gorusmelere başlanmıştır. Ancak, uluslararası fınansman çevrelennde kredı alabılırlılı£i «riskiı» kabnl edılen türkrve'ye bört? verrnek iCin başta Uluslararası Para Fonu olmak ü ı e r e uluslararası finmsman topluluklannm «onayı» şart koşulmuştur. 8 mayıs 1977 gunlu son Internatıonal Reports bultenınden oğrenılebıldıtı kadarıyla, MC ortaklığı Uluslararası Para Fonu nun onayı yerine. acıl ıhtıyacı olan 200 mılyon dolan dogrudan Fon'dan ıstemıştır Fon'un sartı ıse «çok onemlı>ı bır devaluasyon olmuştur. Istıhbaratının Fon kajnaklarına dayandığı bılınen Internatıonal Reports bu konuda şunlan yazmıstır«Turkıye'nın dış odemelen çok kotu durumda bulunuyor Enflasyon vuzde 360 (1970'den bu yana) cıvarmda. Uluslararası Para Fonu'ndan (IMF) 200 mılyon dolar borç ıstıyor Yalnız F o n u n koşulu çok onemlı bır devaluasyon.» emlrel'ln lzledlği ekonomi politika artık hıçbir duraklanıaja, hiçbır «acaba»;a elvermeyecek açıkhkla Turkıve'jı ağır bır 1>ühalımıh esiğifıe getınırtştlr. Deill bunttah «onraki iktidarlar, onJaruı çocuklarının bile altından güç kalkabileceği bır yukle karşı kar«ıjadır D«mırerın getirdiği noktadaki Turkije. D Toplumsal olaylar arasında nedensonuç ilişkisi bıüjnin dennliklennde \ a t a n bir olgn değıldir »rtık (runumüxde. Toplumsal ola\lann temelinde ekonominin yattıg, aynı biçimde bilimin derinliklerinde vatan bir olgu değlldir >1ne gunumüzde. Basit «bilincnlerdir» bunlar bır diğer deyimle. Sokaklarda işlenen cinajetler, bulunamavan katillcr. surulen oğrenci ve ojjretmenler, kıyıma uğra>an binlerce memur, ild yüdır dikkatlerin başka jönlere çekilmesine neden olmuştur. Zaman zaman, alınan bir karar, yapılan bir zam ya da de»aluasyon dikkatleri ekonomiye çevirmış. arkasından bir başka cinayet son derece bnemli ekonomik olayları perde arkasına ıtebümiştir. Kamuoyu bu vonde uyanlmış, ne var ki yığmları itkUejen fiyat artıslan dışında somut bir olgu, onlann tepklsine pek konu olmamıştır. Nereye deçın? Ta ki, toplum sanki ifene batarcasına bunalımı vakınında hıssedene dek. Işte, Türkije ekonomisi bugün o noktadadır. Sokakiaruıdaki cinavetlenvle ekonoraideki kararlar arısmda. ^okaklarında saflanama\an lîTİvenlikle ekonomisinde sağlanamayan denge arasında hiç fark »oktur. Bir butündür iktidar ve onun getirdikleri Gelir bdluşıimu\ın punden güne bozulduğu, fivatlann, kiralarm hicbir kural tanımadan vükseldiği. bugünku bir lıranm , a r ı n seksen. vetmi? kuruşa du<ştuğü bir o r t a m i a cinavetler belki de olağandır. . j n a artık o cinavetler de >ardım etmez olmuştur ekonomik gerçeklerı saklamava. Bufiin Iç ve dıs ekonomik koşullarda van l a n bu nokta gerçekte tek bir nedene dayanmaktadır: Seçün ekonomisi. ^ e zaman ik tidarda kalacaği, ne zaman duşeceji belli nlma\an. ortaklarımn bırbirlerine ?u\enleriııın zerre kadar bulunmadiRi bir hukunıet Isnnl tek b i r po*Hika>a da.ian#rrmj^tlT. bir politika izlenaaelidir ki, apanen jakakMabilecek bir seçim. onları hiç olmazsa gorünorde fiıçsüz hırakmasın. Ya da onlann da>anacakları >erler hulunsun. Işte. seçım ekon^nıısınin fikmazı bu noktada \atmakladır. Kısa (ionemli onlemlerle kendısine da>anak olan çe\relerin sereklerini karsılamava «önelik ıt!arak izlpnen politika. secim ekonomisinı ıçle \p dışta iflâsa süruklemıştir. Arka arka\a \crilen oclunlcri diğerleri irlemiçtir. Gerçektc ıılenen politikanın kendi içinde de bır çeliş Iktidarı ile halk arasındaki çelıski de bu noktada orlava «.ıkmaktadır. Ote vandan, halk hıç bir zaman kuUanmadığı urünlcr ıçın dolaylı \oWan" en yüksek fnatları rtdflmek rnrımda buakılmışür. Onıeçin benzinie ili>ktsi Mmavan binlerce, mllyonlarca Mirttaş •petrole zam \apma\acaci7 vonundeki «eciın propaFandası \e ekonomısi\!e aslında çok daha tuksek fhat hdemek zorunda kalmıştır. Hiıkıimet acıkça benzin \p fueloil kullananları korumustur. Bunu halka «petrole zam rokdi\e sımmuştur Kendine gmensizliçin \c iktidarsi7İığın tipik eosterfrsi'iir tck başına nu ola>. Dış tıcaret açığı \e do>ız darbogazı >ak •YORUM nunun vansıtılması \c açıklanmasının çok ntesinde, sorunun kısa ve uzun doncmde nasıl ^ozulecegıdır Uuşunulmesı gereken budur. DuşünOTmesı gerekeıı bir başka >oruıi i a ffa olay daha vardır. O da, uluslararası kuruluslann ikı Mldır yuklendikleri sııskunluktan tam seçim öncesınde vazgeçmelerıdir. OECD'nın raporunu seçim öncesine rastlatması ne olçiıde •tesaduF» degilse, DIF'in va da Ouına Bankasının arka arkaja «oncnde hulunnıası avnı ölçude tesadiıf dışıdır. LsarıUıın artık bu hukuınete bir vararı olmavacağını onlar elbctte bilmektedırlcr. O halde?.. O hdlde, Türkiıp'ııin srotirildjçı noktada en çok nasıl varar sağlanabılır ve bu zamana nasıl vayılabilır. En basıtinden kredı vermenın koşulları na^ıl ağırlaştınlabılır. Faizleri daha ne olçude arttınlabilir. Bunlardan hangi sivasal çıkarlar umulabilir... Dışardakı iflâs aslında içerdeki guçlüklerip bir açmazjn tümiınü ortaya koymaktadır. Dış ekonomik ilişkilerde döviz darbogazı ne Kc. içerde ozellıkle Kamu lktisadı Kuruluşlarmın (KtT) durumu avnı ağırlığı taşımaktadır. Çimcntodan kumaşa. demırden gubreve detin bır dizi mal ureten KIT'İpr. ekonomide doviz darlığına benzer bır bunalun içindedirler. Kütçe yılı başmda 19 miljar dolayında nesapianan kaynak açığının KIT'lerde uç ayda J5 mılvar liraya ulaşması. içerdeki bunalımın da yakında «sansasyonpl. bır nitelik kazanması, kolnvca beklenebilır. 60 milyarlık yatınmla görevlendırilen KIT'lerin bu koşullarda öugörülenin sadece yuzde onunu gerçekleştirmış olmalarının başka açıklaması yoktu. Hazine olanaklarının sonuna gelindiği belirtflirken. butçedeki ıriderlerin de hesaplandığındrn vüksck olması içerdeki iflâsın birer çösterfesidir. Bu ölçüde hesapsız davranışlardan ortıva bir çerçek cıkmaktadır. Demirel ekonomivi hazirana göre avarlamış, hu koşullarda anrak hazirana deçin davanabileceğini dusunmustür. Haziranda erken seçim demesinin dişe dokunur başka gerekçesi de yok gibidir. Doruğuna varan bunalım... Yalçın UOĞAN. kisl yatmaktadır. l k t i d a n n ana çelişkisl dalandığı sınıflardan ka>Tiaklanmaktadır. Bır \anda sanaviciler, ote yanda toprak sahipleri \e palazlanma>a yuz tutan Anadolu Burjmazisi. Biri için alınan karar, diğerinin çıkarıvla çelişiyor. Her ikisınl de kusturmemek yonteını cldekı kaynakların har \ u i u p harman sa\urulmasına jol açmıştır. Orneğln, sanaviciye lcredı >erilmiş, arkasından tuccar ı c toprak sahibine de kredi olanağı tanınmıştır. Bunların verinde kullanümaması bir yana, terilen krediler halkın sırtına fı>at artıslan biçiminde jansımışrtr. Işte, en basit biçlmiyle Cephe laşık iki yıldır tartışılan konulardandır. L'zerinde önemle durulan konulardan \ncak, son günlerde konu önem derecesini de aşmış, uluslararası pi>asalann en UrtısıUıı olavlarından birine dönuşmuştur. Işte, kıyamet bu noktada kopmuştur. Dış basının ve dunvaııın bildiği olayın Türkive'de karauoruna aktarılması, uzerinde asıl durulan konu olmuş, asıl sorun bir kez daha saptırılmak istrnmiştir. Iki yıldır izlenen her politikada olduğu sibi. Ne var ki, belgeler s a p t ı r m a n durdurucu niteliklerini kolayca sergilemislerdir. tslında burada üstunde durulması gereken olay, ko Bu yılın ilk iki ayına ait dış odemeler dengesi açığı, 1974 yılı boyunca gerçekleşen açığa eşit Füsun OZBiLGEN u yılın ılk IKI ajına aıt odemeler dengesi rakjtamlan behı oımuştur. Maliye BakanlıgınLa saptanan bu verıler bu yılın ılk ıkı aymda genel denge açığın:n 1974 yılınm butunündekı genel denge açığına jailaştıgını ortaya koymuştur. 1974 >ılmın sonunda bır yılhk dovız gelır \e gıderlerı sonacu genel denge açıgı 4bO mılyon dolar olmuştu. 1977 vüınm ıse sadece IKI ayında geııel denge açıgı 415,1 mılyon dolara ulaşmı^tır. Genel dengeyı oluşturan ıkı kaıemden Carı Işlemler Dengesi 1977 yılmda ş.mdıye dek gorulmemış bır açık eğılımme gırmıştır. OcaK ve şubat ayları ıtıbanyle carı ışlemler aengesı açıgı 475,2 mılyon dolara ulaşmıştır. 1976 yıurıın aynı donemmde ıse carı ışlemler dengesi açıgı 81,7 mılyon dolar olmustu Bojleliiîle, ı977 viıinın ıkı aylık donemmde carı lşlemler denjesı açıgı bır jıl oncenın eş donemınden juzae 481 oranında tazla olmuştur. Carı ışlemler dengesını me.vdana getıren kalemler ıncelendıgmde açıgm jıderek ouyumesıne neden olan gelışmelerın oasucasinın dı^ lıcaret çıkmazı oldugu gozlenmektedıı 1977 vılmda ıt;ı dovızı gırışlerınde. <>eçen yıl çok dusuk oır QJZCV de seyreden ışçi dovızı gınşlenne goıt çok az bır artış gbzlenmektedır. Ancak şorunmeyen ı»ıemlerın dığer kalemlermde °eçen >ıla gors gel.rıerde azalma ve gıderlerde artış buıunmaktadn Bu nedenle gorunmeyen ışlemler aengesı de ocas şubat donemmde, geçen yılın aynı donem.ne aore ışçı dovızı gınşlerınde artış olmasına ıagmen \vw de 3 1 oranuıda bır azalıs gostermıştır Odemeler dengesııun ıkmcı bu^uk Kalemınl oluşturan sermave hareketler. dena. sjıde ıse proje kreculermde>r hızlanmadan kajnaklanan bır artış olmuştur. Ikı ajlık donemde proje kreaılerı geçen yılın avnı dönemır.p sore ar*ıs gos'ermek.e bırlikte ozel yaban'ı sermave gırıs: v program kredılerı gehşı aza'mısnr Diı? borç odemelen ıse geçen yılın ajnı donemıne goıe yuzde 28 oranında artruıştır. B Banknot emisyonu 1 haftada 1,5 milyar genişledi M a>ıs ayının ilk haftası sonunda tedavuldeki banknot mıktarı 58 mılyar liraya ulasmıstır. Bovlece, son hdfta ıçınde 1,5 mılyar lıra dolayın da genışleyen banknot emisyonu, 1977 Malı Yılı'mn ılk ıkı ayında 6 mılyar hradan fazla artmıştır. 1976 Malı Yılı'nın eş donemmde ıse emısyondakı artıs 214 mılyon lıra duzeymde olmuştu. Bu yıl, geçen yıldan farklı olarak, doviz bırıkımındekı e n m e ve bekleyen ıthalat transfen taleplenndeka artışm, emısyon üzermdekı onemh olçulere varan daraltıcı etkılerıne rağmen gozlenen colağanustü. yuksek hızdakı genışleme, parasal gostergeler uzerınde seçım oncesındekı joğun baskıyı gosterme^tedır. Bu baskı, Merkez Bankası'nm kamu kssımınm fmansmanına yonelık, doğnıdan kredılerındekı artıştan kaynaklanmaktadır. 1 Mart 1977 t a n h m d e uygulanmasına geçılen 1977 Malı Yılı'nın ılk ıkı haftası ıçmde Merkez Bankası'nın kamu kesımi kredılerı 15,5 mılyar lira artmıştır. Bu arada ozel kesım kredllerı de 1,5 mılyar lıra artarken, t a n m kesımi kredılen 2 mılyar lıra daralmıştır. Merkez Bankası'nın kamu kesımi kredılerindekı artışta en bnemli pay Kamu lktisadı Kuruluşl a n ' n a aıt olmaktadır. 1977 Bütçe Yasası'nın 62'ncı maddesi ujarınca Merkez Bankası kaynaklan n d a n Devlet Yatınm Bankası aracılığıyla kamu kuruluşlannm fınansmam ıçın aktarılan fonl a n n toplamı ıki ayda 8 mılvar lırayı buimuştur Böylece, son üç yıl ıçınde Merkez Bankası'ndan «açık fınansman» voluyla Kamu îk*ısadı Kuruluşları'na aktanlan fonlar 22 mılvar lırava erışmıştır. 1974 Butça Yasası'nda ver alan re daha sonra Anayasa Mahkemesı tarafından ıptal edılen hukme gore japılan kullammk r da eklend'gınd= dört yılhk toplam açık fınansman t u t a n 29 mılyar lira olmakt&dır. DOVIZ BIRIKİMINDEKİ ERIME VE BEKLEYEN JTHA.LÂT TRAKSFERİ TALEPLERINDEKI ARTIŞIN EMİSYONU DARALTICI ETKILERINE RAGMEN, BANKNOT MİKTARIN DAKI ÇOGALMA. SEÇIM ÖNCESINDE PARA SAL GOSTERGELER OZERİNDEKI YOGUM BASKIYI GOSTERİYOR MERKEZ BANKASI'NIN HAFTALIK DURUMU (MILYON TL REZERVLER MILYON DOLAR) Son hafta 6.5.1977 13 047 87 640 18 156 22 330 70 833 212.006 Önceld haftava "ı fark 7,0 1 5 4,7 1,5 0.3 1,3 24 36 2,6 1,0 08 7,5 1,4 Birvıl onccsi 7.5.1977 13 462 47 880 5 772 13 568 47 026 127.708 41750 767 9 233 31243 44.715 811.8 1.269,4 172,4 1977 En vöksek 17.654 87 640 18 156 24 580 71017 212 006 57.978 3.066 10 393 38 608 102.321 9773 3.017,8 981,9 Enduştik 11583 70 968 13 320 19 243 64 849 190.342 50 917 1 156 7 405 35 521 93 134 512,8 3.692,2 890,9 1977 MALI YILININ ILK AYINDA KAMU IKTISADÎ KURULUJLARININ MERKEZ BANKASI KAYNA"LARINDAN KULLANIMI SEKIZ MILYAR LIRAYI A$TI. Hesap Kalemleri A K T I F Altın ve dovız mevcudu Kamu kesımi kredılerı Ozel kesım kredılerı T a n m kesımi kredıleri Dığer aktıfler (DÇM karş TOPLAM P A S I F Emısyon hacmı Dovız borçları Merkez Bankası mevduatı Mevduat munzam karşılıkları Dığer pasıfler (DÇM karş ) Brüt rezervler Net rezervler Bekleyen transferler 57 978 2 742 9 339 38 808 103.139 618.4 3.616,1 981,9 "A DÜZELTME Geçen haftaki ekonomi satfamızda yeraUn «Mtınış >abancı ışadamı CHP'nın ekonomik prosramı uzerinde durdu» başlıkh haberimizde Prof. Bcsiın Lstunel'ın «Brezil>a gıbı vabancı vatınınlarla kapiı ülke olmak ıstemivonız» sdzü, dizgi lıat3M»la «kapalı olmak ıstemiMirıız» biçiminde çıkmıştır. Avrıca Iktidara seldıklerinde ilk once yaIırıtn \e ara nıalına ağırlık \orecckleri yolundaki sozü de, «Bu alanda %abancı \atırıma öncelik \rrecekleri» anlamında çıkmıştır. Duzeltir, özür <iileriz. «Pahalılıkla mücadeie» sloganıvla kamu kuruluşlarımn urunlennin fıyatlanna zorunlu zamlar \apilmazken, bu kuruluşlara Merkez Bankası kaynaklamdan «açık fınansman» yoluyla getırılen mılyarlarca lıralık destek. \uksek oranlı enflasvo nun başlıca nedenı olmaktadır. Behrlı urunlenn fıyatlanru a ı t t ı n p , yan etkılerırun gıdenlmesıne vdnelık önlemler almak yerine piyasada her kesl me para çıkması anlamına gelen «açık fınansman. yolu yeğlendığmden enflasyon sureklı koruklen mektedır. Merkez Bankası kavnaklarından Kamu lktisadı Kuruluşları'na açılan kredılerdekı gelışımın onümuzdekı haftalarda da devamı ve hazıran ajı nın ıl'< haftasından itiharen hububat alımlannın riesteklenmesı ıçın l o p r a k Mahsullerı Ofısı'ne açılacak avanslarm ıse bu gelışımı hızlandırması beklenmekteoır. Bojlece emısyon hacmmin yıl son'ına kadar 70 mılyar lırava ulasmaM kaçınılmaz froruhırken, enflasvonun kontrol altına alınabılmeii olanaksız sayılmaktadır.