Katalog

Ekonomi Ekonorni Ekonomi Ekonomi • • Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi «•• DÖVİZ MEVCUDU 6 YILDIR EN DÜŞÜK DÜZEYDE ERKEN SEÇıMLE BıRLıKfE ÎÜH REZERV KALINTILARfNIN DA ERıTıLME SıNE KARAR VERıLDı, AVRUPA PARA PıYASASINDAN YENıDEN 200 M L YON DOLAR BORÇ ARANIYOR, ıTHA LATIN FıNANSMANI ıDN OZEl BAN KALARIN MERKEZ BAfKASINDAN DO VıZ KAR5ILAMA ZORUNLUGU KALDIRIIDI. MERKEZ BANKASI'NINHAFTALIK DURUMU (MıLYON TL REZERVLER MıLYON DOLAR) öncekl haftava % fark Birnl nnceki 28 31077 10 En nıksek En duşuk Hesap kalprnlerl A KTt F: Uluç GÜRKAN Altm ve dovız me< cudu Kamu kesım kredılerı Ozel kesım kreculerı Tarırı ke^rıı Mrr'ılerı r Dıger ajMfler 'DCM ^ ş T o p l a m 12 70S n? 12? 115 :n 06 03 14 614 44 519 1:3 503 2ı ıoa R2 7J1 16fi!0 24 3S3 203 076 12 70 13 21 84 705 068 320 5îO 849 M allye Eakanlığı'nca bekleyen ithalat Istemlerinln «ozel» olara< belırlenen bır onceliü sıra sma gore karşılanması volunda ahnan karar sor.unda, Merkez Bankası'mn dovız mevcutlan mart ayı içmde 257,2 müyon dolar azalmı^tır. 25 mart gunlu \lerke7 Bankası durırr.una gore muhasebe kavıt'amdakı kullanılab'hr do\ız bırıkıiu 4^7.7 mılyon dolsra duşmuştur VT?Î b j ıiaut larda, U!usla'ar?sı Odemeler Barka^ı naan rezev lerı vukse'< gostererek Turkıye nln kredı aıab 1 r IıŞıiı artırmak amacıyla alınan 150 mılvon dobrlık boıç da gorulmektedır Bılındığı gıb: l°>0 mılyon dolarliK bu borç harcanmamak koşu'uyla vef nlmıs ır Mprkeî Bankası kayıtlannda MC c'aklığTin eserı olan bu ve benzen muhasebe oyıınlarına goz yumjlrrası, kavıtlara gerçekmıscesme ınanılrrası halmae dahı, 147 7 m'Iyon dolarlık altın meıcıduvle bırlıkte elde 645,4 milyon dolarlık bır r*zerv bınkımı kalmı* görünmekted'r Bu rasam, er<cen seçırne gıdılırken Türkıye mn rezerv b'^'ho f m'mn kasım l 71'den bu yana son al ı yılın en duşuk dıizeyme ırnldıginl ortava koymava jefmeKtedır. Artı de5°rınden bugılnkıl iktıdırın elinde p<eı • ons drpen net rezervler de brut rezervler parel°lınde buvuc bır h'zla genleme'rtedır Merkez Bankası nın elındekı rezervl»r ve dovız alacaklan ıle dovız oderre vıikıırnlUlükİPr'rn arasındakı fark olarak tanımlanan net rezervler halen eksı 1 miıvar 5b 1 5 rrılyon dolar duzeymdedır. Net rezervlerın mart ajı ıç'ndeki eksı yondeki hareketı 37^,2 muyon dolan bulmuştur. Maliye Bakanîığı nın bekîeyen rhalat transferlerını ozel bır sıraja tabı tutarak açma kararının MC ortaklığının Adalet Partısı kanadınca e..cen seçırne «evet» deruldıği mart avına rastlaması dıkkat çekıcı olmuştur Adalet Partısı erıten sevra i'.e bırlıkte 1976 jılı ıçınde Turkve ıçın ıtntık nokta olarak kabul edılen 1 mılvar do ann altma duşurulmuş olan rezerv bırıkımınm son kaln^lanm aa harcamava karar vermışe benzemesteaır Ya pılmasma ızın verılen ıthalatın yapısı, kısıth dovız olanaıuan uzerınden surdanllen seçım ja'ırmını açı^ca serg:lemektedır Halen pıyasada darlığı çekılen ne kadar spekülasyon konusu mal var ıse, bunların ithalatı olabıldığınce teşvık gbrmektedır Pıyasada bulun madığı bıldırılen demır ve gübre ıthilatı yılın ılk üç ayı Içınde geçen vılın butününe es deÇerde japılmıştır. Ancak ithalat piyasava çıkrramakta ve bürünüyle stoklamaya gitmektedır. Spekulatıf etekleme gınşımlerıne goz yumulmak bır vana teşvik olanakları da getırılmektedır. Bu tur faaliyetlerde kullanılmak uzere tıcaret kesımme ocak ve şubat aylannda 10 nulyar liraya yakın nakıt kolaylığı sağlanmıştır' YENi ÖNIEMIER Kısıtlı dovri» gelirlerini ve rezerv birlkimînl hütünüyle spekülatıf ıthalatın fınansmanına ayıran AP"li Maliye Bakanlığı, bıribln ardından Resmi Gazete'de yayınlanan teblığleri fe yenı onlemler peşinde koşmaktadjr. Bu onlemlerden en onern llsı, ddriz bulundunııa yetldsıne sahip ozel bankalann ithalatın gerektırdlğı odemeler Içın ellennde bulunan dovızlerı Merkez Bankası'ndan bağımsız olarak kullanabılmelerırun saglanması olmuştur. Özel bankalara dövlı bulundurma yetklsınln Ilk verüdığı sırada getlrılen bu önlem, 13 nısan 1976 guııünde. bugıinkü MC ortakhğınca, t ithalat üzerınde denetımi yok ediyor ve spekulasyonu korüklüyor» gerekçesıyle yürurlükten kaldırılmıştı. Şlmdı ise, «dun dundür, bugun ıse btıgun» anlayışıyla ujgulama yenıden başlatılmış^ır Ithalatın ıınansroanı lçln Merkez Bankası"ndan dovız karşıhÇı sağlama ronınlululdan kaldınlarak ithalatı «otomatık» olarak fınanse edecek duruma getınlen özel bankalann elınde dnemlı b:r dövız bulunmamaktadır. Mart 1976'da 284^ mılyon dolarlık dovıze sahıp Dulunan ozel bankalann mevcutlan şubat 197Tde 67,9 m:lyon dolara kadar düşmüştür. Özel bankalann dövlz mevcutlannın şu anda 5055 milyon dolar kadar oldugu tahrnin edılmektedır. Mallye Bakanlığı'nın dövız bulundurma yetklsıne sahıp oz«l bankalara lthalatı fınanse etme olanağı tanınması, dovız darboğ3zınm çozurramde uıuslararası bankacılık sıstemıne bütıınu\le bag lanma yolundata bır seçlml ve bu alanda en önem ü kaynak olarak Dovıze Çevnîebılır Mevduat Hesapları'na bel bağlandığuu ortava kovmaktadır. Maiiye Bakan]ığ:'nın 2 yıl ve daha uzun vadeü DÇM Hesaplan ıçın 1 nlsan 1977 gunünde yururluk kazandırdıgı faız farkı ödeme oranlarının vükseltılmesı ıle mevduat munzam kar<îilığı yatırma zoruniulukıannın kaldınlması >olımdakı kararlar 190 342 r \sî r: Emısjon haml ^2 r?î ] i;7 "274 37 "7? 98 r~' P1 1 3 5ol 5 05 14 6 71 02 0", 14 4 40 134 671 9 077 31606 42 100 821 2 1 113,0 53 8<J? 2 5SR 375 BİN İHRACATÇI VE TÜCCAR YILLIK GELİRINİ 10 B!N LIRANIN ALTINDA GÖSTERDİ Xuri ÖZDENiZ Kenan MORTAN G elır \ergisi olarak 1 '77 • ı'ında «kımm ne \eraı*ı» bır Kez daha açıslanrmstır Turk've nuı toplam versı gelırler.nm beşte bırının Isfanbul da roplanma ac<klanan lısteim onemını arttırmaritaaır Son lısteve gcre Istanbul da vergı rekor.^enı ın^aptçılık ve ge'nı vsaımcılığı vapan Rıza Sad'Koglu olmuştur Ilk 10 kışılık lıstede çok a» «dnlu> 's.m ver alırk°n geçen >ıl ılk 10un odedıgı vergı 79 rmlvon lıra ıken bu yıl ^ 35 lık bır artışla 107 mılvon lıraja ulaşmıştır 4 5 0 M1YCMER.. ( •\Ie'kcz Bank^sı mevduatı \'e duat muıcam karşıliK an D çp' p^ıs'fıer 'D(,M karş ) Brut rc7enİT Net rezenlrr . .. 21 10 W 1717S 100 041 977 3 3 017.8 917 İVÎ *0S 321 134 '5^.8 3 5613 50 1 7 15 93 ' >•'•>.• )('" *>u tür borçlanmayı •'•'.Ice c?ztp i ( hale getırn ı<; ır Bu «ekılde, vavaslarmş ou't.nan DÇM gırıslennm bızhndırİTiası ve DÇîI do\1î Ivrcdı'erıi n ı nolat.n f nansmanında o'surce kJİi. ı ılabılecet olması ekon^mıvp bır sıire dslıa teneffu<; olp'dj! •nSUjaSilecr' t.r MC or akhpının son E;url{"mdeki bir başka gırışımı ıse, j:ne onem ıce bır borç koialama* o'ma^taaır Internatıonal Reports'jn son haita'iıt bultcmnde \erılen bılgnp gore, Arupa Para Pı yrsrsı'nda Turkıje've 1977 \ıiı 'çm 'anınan 2 T O mıljon uolarliK orta \adelı krelırun acılen almr v ırası Çın \ogun ı,doalar ha carma .t?dır Kısa ^uıcdo hsiYııacag' ku"='îu^u? olan bu krrdı OP IÎO tanldıktan 'onra, gp'ne re?ervıerı kreaı olanakiarı tukeimış bır ekononu ka acaktır. • ISTANB'JL'DA 1977 YILINDA YAKLAJIK 2 5 0 BıN rjKüMLU GElıR VERGıSı BEYANINÖA 3ULJNDu1 BUNUN ıÇıNDE 450 Sı 1 MLYÛNÜH UZERıNDE VERGı ODEYECEK. TURKıYE'OE TOPLAM VERGı GELRLERıNıN BE^TE BıRı İSIANBUL DA IOPLANIYOR. Istanbul'da 19"7 vılnda vaklasık olarak 250 blc vük ımıu Gelır Vergısı bevamnda bulunmuştur. BuıVır ıçn ae 4^0 sı 1 mıiyonun uzennde vergı odejereKtır iUıcah. ılgınç olan mn;on ustunae vergı veıenlenn jılaün >ıla Dir «ıstıkraı» gostermediKierı ve lıstelarm «degıskenp olaugadur Nıtekım son aç ; ılın lıs'elerı gozden geçınldıgmde ancas Rıza tadıkoğıu ısmınaekı vukumiunun tum Iiatelerde yer aldıgı goru meKteaır Bunun aışında ıU 10 1 ır rekortmen Lste=ı nep degıŞKen ısımıerden r olu«maktadır Rıza badıkoglu geçen vüa gore c 43' luk aıtışla 15 mılvon vergı ocemıstır 43o sayı'ı yasanın 5 rraddesı «vergl guvenlığı» spğlamak i(,ın veıgı lısrelerının açıklanmasını ongormektemr AncaK jasa bunu aerKen ışın şeklen gerçekiesmemesı ıçin yukumıuııun adı ıle bırikte urvannm da acıklanrruısırı şan koşmaKtadır Ancak aç'klanan lıstejerın bırçoğunaa bu yasal geres \enne getınlmemış oılgı edınım olanakları zorlaştırılmıştır Bu redenle lısteler uzennde mesıeklere gore do^um yapılmamıştır Ancak kaba saptamalara gore ılk 10 kısılık ''stede çogunluğun ıhracatçı v°ja ona %akm vapıda olduğu anla^ılmaktadır. Bu nedenle kesın olmamakla bırlıkte vcgı artışlamın vergı iadesıyle saghksız olarak beslendığı ortava çıkmaktadır. Lıste\! 15e uzattığımizaa 8\nm tıcaret merkezı Galatad&n, 3"unün Mecıdıyeko>, 2 s'rm BajTampaşa, 1 ın:n Hocapaşa ve 1 ının Goztepe Vergl Daıresınden odencuğı gorulmektedır. VIRGı DAGILIMI... 1 mılyondan fazla gellrde vergı oranı ^ 6C"tır. Buna stopaj, Malı Denge \ ergısı eklendığırıde 1 nııhonıuk bır gelırın 7J3 bm lırası vergı olarak odenmejvteaır bu nalı; le bu Kes»m goniiiuşte buVUK vrrgı cdemektedır Ancak bu olçude kaç kışı •»ergı \ermeKteclırJ Turk Iş'ın son Çalışma Raporunda açıklandığma gore, Turkıved° 1976 yılınaa 575 bın beyanname verılmış, 43b bını ıse tuccar, sanayıcı ve ıhrpcatçıdan oluşınustjr. Bunlardan 375 bını jıllık ppıi'ıerını 10 bın lıramn aitında gostermektedır. Yanı avlık gelırlen asgarı ucretm yarısuıa eşıt olan 833 lıraaır 155 bın yukumu ıse jülık gelır clarak 10 • 115 bın hra arasında bejan ederken, 115 500 bın lıra ?rasmaa ge'ır bc <ıtı eden y 196ya duşmuştur 500 bın hra ıle 1 mır on l.ra arasında pehı bevan edcn laKunılu savısı .se sadece 1700 kısıaır. ışik SMasal tartısmalar ve gelışmelere I Karsm, de\lotın lukumlu nidugu, dlaçan olarak suıdurmekte hulunriıiî'i «ı;ore\Ierındr ı bırı MJ ffimicrde srk s'k clt" alınır oldu P>ır \antfa Ucş \ilcl.i bır i!\;u!ama\a sı Utılan Kml.ık \ersısı ijıldır'rnlerı, dı^er \an<lı kazanclarını bı'dırım >o!ınla 'M.ılne\e ıleten trclır Vcrçı1] Mikumluiermııı \crçı \errae dontmlcrı, \crsiler \e denetım Mintemlcrinl bır kez dah ı ;undeme çetırdı Ekononıık hunjlım arttıkca, duztni «surduımenin drçiMK vontcmlerını tolıstırnıe çabalııı da \oçunluk kazanmaktadır Duzeni ^arolan jjsaiar çerçcvesınde surdurmck elbctte cn ecçerli \oldur duzenden \ana olanlarca O ^asaların çetırdıı;ı bosluklar. \em!eştırdmı kurumlar duzcnın bırer gınenccsidır percckte. Ba^lıbaşına bu jasa ^e kuruınian işlctmek. ustelık ckonomik vapm «ılenetltme» gorunumu »aratarak, anılan ışlevi surcklı >iııelcmek «aclam çuvencelerın başında eel' mcklcdır. \er;ı!erın «toplanmakta» olduğu bır donemde, \erçı!erın salt toplanı mıktan, hunun ulusal çelire oıanı rie%let gelîrlcrının kaçta kaçınm \er;üerden sağlandıı;' bcllvi de artık o dcnli ilpnç drğıldir. lîilınnıcvfiı değıidır çunkıı artık \ergı\ı omekPilcrın ode cliğı, ^erçi sıstemınin yozlasrnış oldutru. çelir boluşumunun \ergiler yolu>Ia ııasıl daha da adaletMz kılındığı, bu ronde koklu onlemlenn aiınması çerektigi. Gelecek ilk sıvaial iktıdarın uzermde duracağı ilk ana konulardan bındır artık »erjp reforma. Ancak, çelecek Ilk snasal iktidarın uzerındc duracağı ılk ana konulardan bıri de \ergi denetımıdir. Vergl reformunun başlıhaşıııa percekleşmesı, \erpr>İP' \olmla ;elır bolusumunde yenl yaklaşımlar sağlanınası tek başuıa veterli olmaktan uzaktır. bıstemı, onuıı ışlerlıgıni yenlden duzenlejecek bir «i>asal ıktidar. onun denetım Minteralerıne venlden bakmak ve o noktalarda da i^lerllk kazandırraak zorundadır. Vergi refonıuı \e denetımi bırbiriyle butunleşen Ikl ayrı kurumdar Surekll elcşttriien bir konu vardır. Verfl kaçakçılıgı ve \ergılerin ancak ucretiilerce ödenmekte olduğu. Doğrudur. Ancak, bu doğrunun bır \anıdır. Ve de \erçı sıstemıne yonelik bir eleştındir. Doğrunun ik'ncl vanı pek su juzııne çıkanlmaz. Bu da \erg1 dene(ımine Ilışkıridir. Orneğin, devletm toplamakla yukumlu olduğu toplam \ergılerın sadece \e sadece ^uzde vedi çıbl giılunç blr miktan denetlenebilmebledir. Başka bir deyimle, verRilerı kanakta kesilen ucretlilerin dışında, eelır l e kurumlar \ergisı bdemekle sonımlu, vukumiü olan özel ve tüzel kişilerln devlrte ndedıklerı ^erçılerin vüzde doksanuçü rienetlenememekte, bunlann cerçek k?zanç!annı bıldırlp bildiımedıkleri bilinmemckt«Hr Dolajisıyl.i, yaklaşık lkl milyona yakm verji yü kumlusunun kazandıği olçude \erz\ xrrip \ermcdiKi bılınmemekte. bildirımlerııı dogrulugıı drnPtleme dışı kalmaktadır \ rrpi sNtrrriinın \apısı riı«ında i'M;tı!anan »erRİ drnetimı de ho\lece duzenın bır parı.isı olmakta. daha da ote riuzenın umenceierınden bırıııı nlustıırmaktadır ^ crpıvı denetle^rn Malı\e Mufettı^leri, He«ap Izmanları C.elırlrr Kontrolorlerı gılıi ana Uenctım hınmlpıı «anısıra, illpr duzeMiıde cle Dcfterdarlık Kontrol Memurları bır \anfla sa^ısal \c orgut^el velersıziıkten. dıçcr I.IIKI.I cıisial ıktıdarla "lan ^ittı^malanndan c'ola^ı etkın S<»e> \apamamakla kar<ı Uarşı^adırlar Orneifin. «ıı sıralar C^phc Hıılo'iııetijle araları açık bulunan Malne Mufettışle YORUM VERGi DENETiMi Yalçm DO&AN rine pek görer verilmemektedir. Osmanlı anstokrasısını andıran «asırlık» Malnr Mu fettıslığı kurumu gunun ekonotnik ve sıvasal oluşumuna avalc uvriurmak zorundadır \e bu zorunlugu du^an genç rlemanların «a\ısı pek de yüksek defildir. Siyasal iktldarm istfdıgi \onde rapor duzenlemeye tepki duTan bu olumlu da%ranışı (toıteren, vergl denetim elcmanlannın buyuk bir bolıimu krndi içine ka panık oimaktan kurtulmalıdır artık. öneml açıktır her turlu denetim elemanınm. Bu oneme karşın. va«al gfivenceleri yoktur bir bb lumünün. örnejfin, «geçici jıirev» »dı »îtında istenilen yere nırülebilınektedir (dlrler kont roldrlerl Ne hıkmetse. bıtmek bllme^en ve uzadıkça uzavan «gccıcı eore\» çıkartmalar Malncnın cn başta gelcn gore\lerlmlcn olmuştur artık <.erekçe de hazırdır: «\urt du/ejır.de ıcrRİ denetımi saslamak». O\sa. bu gerekçe de ıı\s;ulamava a\kındır »anavileîme\e >e kcııtlevmcve kosııt olarak çelısen hır ^orsı daıçılımı \ardır ıllere gore. De\lethı rakamlan \er«ılerın \arısuıdan çoçunıın Iv tanbul \n\aia ı e Izmır de toplandıgını orta\a ko\nıaktadır 5> ılın odedısı %er)finın, toplama oranı ı*e \uzde 30'dır. Baska bir dejımJe. denetım elemanlarını bınuk ıllerın dışına atamak. verçi denetımınde etkınlıçm degıl. tersıne kaçak^ılıçın yolunu açan bır karardır Çunku, bu ıllere Konderılenler eger gıtmeselerdı buiuk ıllerde belki de hirkaç kurumu daha denetleme olanağı bulacaklardı. Burada su sa\ ılerı sunılebilir. «Vergi gelırlerı s>on jıllarda na«ıl artış gosterdı » Açıktır, %ergı gelırlen artısı \ergilerden dolan olmamıstır Cunku, ek bır vergl ' a da sısteml durcnleven bır gırişim soz konusu değildır. Deoetımden dolayı da artmamıştır. Çunku, bu yondt ıle rtkın bır onlem joktur. \rUşın tek nedeni vardır O da enflâsjondur. Fivat artışlannın, ucretlerde ve aylıklardaki artısın vergilere jansımasıdır sozu edilen artışlar. Turkije'de vergi kaçakçıhğmın yaygınlığını bllme>en kalmamıstır. Faturasız alış ve satışlar yoluyla aüm • satım ışlemlennde, basılat gizleme joluvla serbest mesleklerde, alınan komısjonları gızleme roluyla aracılık işlerinde, faturasız hammadde sağlavarak uretüen malın faturasız satışı yoluvia ımalat işlerinde zincırleme ^uru^en bir kaçakçılık çok yayguidır. Ajnca, tum \ergi vukumlulerının masraflan yuksek gustermek yoluvia kârlannı duşıik ROS terıp vergı kaçırma olanakları her zaman \ardır Ftldn denetınun ıste bu aşamalarda devre>e gırtncsı gerekır. Ne var ki, sıvasal İktıdarın olusturdnfıı idari bırimlere vabancüaçan, kendı içınde etkın \e tutarlı bır orgutleşmeden uzak bulunan denetım elemanlarının bunu sae lamaları çuç çoznknıektedir. Slyasal iktidardır onlann ıçlevlerini torpüleven. Ama blr vandan da kendilerinın etkın orgutlenmemeleri ve gerek verçı reformu, gerek vergı denetimine Ulş kın öneriler getırmemelcridır. Bufünkü Myasal iktıdara ters dusmeleri olumludur elbette. Belki de, bu olumlu tuturndur ki, onlann örjrutlenmelerinın idarece engeUemnesine neden olmaktadır. Surckli vergi reformundan söz etmek »»• lında vergi denetlmini unutturmakla eş anlam Iıdır. Versıleri veniden duzeıılememek ekonoınlk vapıyı peta^tlrmrkse. bunda denetim *ağlamamak, anılan vapıva gu\ence getirmektfr. Bufunku vergı duzennlp artabilecek verfi gelirlerinden kaçınmak guvencenln en açık kanıtıdır. YUK KiMDE! Bu nedenle Gelır Vergısınde esas vuk enekçılenn omuzundıdır Gelır Vergısı top am olarak alınd;ğında ucretlı ve maaşlıların pavı '"i 66, dJğer kesımlenn ıse rc 33 tur Vergi deıietımı ıse son aerece sınırlı kalmaktadır larım mılvonu aşkm \UKumlunun deftennden ancak *i 1 • l,5'ı yanl 8 bmı gozden geçırılmekteaır. Bu durumu bır unlu sanayıcı, «Bu ul^ede, altmda kullandığı Mercedes 450 kadar vergl vermejenler var» bıçımınde nıtelendırmektedır. tJcret ve maaşlıların Gellr Vergısl kesmtisi »deme sırasmda yapılırken dığer yukumıuluklerds bejan esası vardır. Turkıje Gazetecıler Sendıkası Ankara Şubesı yayını olan, «Tılrlcrve de Vergi Sıstemi emekçının gelırinı sömunicuye aktaran en kısa, en emın yol1» çalışmasında bu yukumlülerın büyuk bır çoğunluğunun ışletme gelınnı eksik gosterdıgj, naylon kadrolar olusturdugru paravan şirketler kurduklan ve bu yoja vergı odemedıkleri belirtılmektedir. ISTANBUL P A Y I Istanbul'da 1975 yılında 28 mflyar Hra olan tüm vergı gelırlerl, 1976 yılında 38 milyona yükselmiştır. 1977 yılında ise yetkıhler para alırmnın (tahsüât) °"<, 40 artışla 50 mılyar lıra olacagmı soylemektedır. Ancak açıklamanın bununla sınırlı kalması bır anlam taşımamaktadır Çünkü yüksek fiyat artışlan verpılen sunî olarak şışlrmektedlr Avnca vergı sıstemmdekı çarpıklık nedenıyle emek çılerin ödedığl vergı 1%3 1975 yıllan arasında 42 kat artarken, serma>edarlar ıçın bu artıs 3,4 katta kalmıftır. İthalatın artmasına karşın inşaat sektöründe hammadde darlığıgözleniyor ' İnşaat mevsirrinın henüz baslamamasina rağmen inşaat sektorunde hammadde darlıgının llerı boyutlara vardığı bıldınlmektedır. inşaat maizemelerının bir çogunun pıyasada bulunmadjg] belirtllmektedır İnşaat sektöruııdekl hammaJde dar'ıgı btltünüyle spekulâtıf mtehkte gorünmektedır. inşaat malzemelen ıthalatmdakı arfş spekulasionu kanıtlamaktadır. Başta demır olmak uzere yurt dışından geçen vıla gore ıkı va da uç kat daha fazla yapılan ıtrmlst depolarda saklanmalcia ve ancak karabors3 fıyatı uzermden alıcı bulduğunda p yasaya çıkmaktadır inşaat malzemelen fıyatlarmda gozlenen artışlar bu varçıyı doerulamaktadır 1977 yılının ılk uç ayında mşaat malzemelerl fıyatlan vuzde 25130 oramnda zam gormuştür Inşeat mevsımının baslamasıvla fi5rat artışlannın çok daha yukseleceğı one surulmektedır. Izmır Tıcaret ?azetesmın tesbıtlenr.e göre lnsaat malzemelerı fı>atlarındakı yü^elmeler oransal olarak şo>le olmuştur: «Muhtelıf yu^a'lak d°mır \uzde 30 çe«;ıtlı saç levhalar yuzde 50, çesıtlı kosebentler yuzde 40, c«şıtlı lamalar vuzde 30, çeşıtlı koşeler silzde 30 sıvah demır boıular vuzde 15 çesıtlı keresteler yizde 100, kontrapîaklar yuzde 50 duraht vuzde 15, tuğla vuzde 130 kum ve çakıl yuzae 70, beyaz malzemeler (karolavooo) yuzde 25, dığer tssısat malzemelen yuzde 50 ve ooya malzemelerı yuzde 30» İNŞAAT MEVSİMİYLE BİRLİKTE ÇİMENTO KARABORSASI DA KIZIŞIYOR FOsun ÖZBiLGEN gniandıgmdan fabrikalar lç pazara Uretim yapmaktansa, \ergı ladesı aldıkıan ıh^acata vonelmejîtedırler. MC hükümeti de iktıdara geld'kten kısa bır süre sonra ıhraeatı teşvık ed.cı bır karar Flmıs ve vergı iadesı oranını yuzde 5'ten yuzde T5'e çıkarmı=tır Çraento Ihraç ederek vergı ıadesı alan sırk"rIer a^asında Denrrel kardeşlere aıt Goltas Çımento Fabrıkası da bulıınmaktadır TurKive'de mevcut çımento fabnkalannm 1977 yılmda toplam kapas'teîen 18 milyon tonu astığı halde 1977 yılı çımento üretımımn 14 milyon ton o'acağı tahmın edılmektedlr. Bu duruma çlmento îabnkalarınm es:sık kapasıte ıle çalışmalan yol açmaktpdır. Nıtek m Turkr e Çlmerto Mustahsılleri BJ:te mnde yaj mlanan aylık isfatıstıklere gore geçen ara lık ayında, avlık üretim kapasıtesı 130 bın tonj bulan Akç'rren^o 67 bm ton uretim yapmıs'ır Eastaş fabrıkasının aylık uretim kapas.tesı 46 on tonu aştığı halde flrettml 12 bln ton olmuştur. Batı Anadolu Çımento Fabrıkası 81 bın tonluk aylık kapasıtesne Karşın 36 bm ton uretim yapmıştır. Çımentaş'm aylıs kapasıtesl 81 bm ton aralık ajı uretımı 39 bm tondur. Goltaş'ın ayhıc »capas.tes. 57 bm ton ıken aralık ayı uretımı 27 b'n ton ol muştur. Eskışehır Çımento Fabrıkası 40 bın ton luk kapasıtes ne karşılık 5 bm tcn uretim yapmıştır 3olu fabnkasınm kapasıtesi 61 bm ton ıke.n 14 bln ton uretim yapmıştır Konya fabrıkası 50 bın ton kapasıtelı ıken 9 bm ton uretım yapmış tır. Yetkılller. özel keslm çımento fabnkalannı ı taTi kapasite ıle çalışmak re vaz svları ıçın sto^ \apmak yerıne, ihtıj'aç avlannda vuksek kapasıte ıîe çalışmavı ve karabor«adan vararîanmayı terc. ı et'ıklerını one surmuşlerdır llgılıler, spekulasvon V8 karaborsanm onienmesl Içm hıç değüse stok ve dağıtımm kamu sektörü ell ıle yapılmssı garek^ığını bıldırmışıerdır. Öte yandan mılyonlarca llralık speküıatıf kârlara yol açan çımento karaborsası oyunlannm bu yıl daha da bfjvuk boyutlara ulaçtığı ve çımenfo sanayıınde ışçi işveren ılışkılerini de etkilemeye ba^ladıgı bılaırılmektedlr. Cımsels Genel Başkanı Akıf KesKin geçen hafta Iç^ıde verdıgı beyanstta bu soruna şoyle değınanıştır: «Elbette kl çımerto karaborsacılan ve çlmento spetulasyonuyla bır çımıda miyonlar vuranlar, aızı rahat bırakmayacaklardır. Kenaı'enne bir takım maşaıar ara;,acaklardır. Hat'a baflı oldugumuz ust orgutumüzde kendı'eıne yandaş bulmaya çalışacaKİardır Yalnız unuttmları bır nokta var O da çımento emeıîçısının ıçten ve dıştan oyunlara gelme>eceğıdır Genel Kurul aa eraekçımn ovuna gelmejeceğı bır kez daha anlaşüacaktırjı İ nşaa» mers'rr.înîn başlarnası :1e çonento karaborsası yenıden ale'vienmış ve Turkıje'nın hem ihraç hem de rhal ettjğı çımentoda onemlı . v a raborsa ovurlan dondurulmeğe başlannııştır. Tuy klye'nin 1977 \Jı çımento uretımının 14 milyon ton olacağı çımento talebmın ıse 13 milyon ton c..a nnda kalacağı tanmın edılmestedır. B J dunmaa lç üretımm talebı rahatlısls karşılaması ve pı..asa ekonomısı kura.lanna gore taıepten fazla üretım olduğu ıçın fıyatiarın yukselmemeSi gprekmel:te dir. Ancak, pıyasa ekonomlsınln normal kurallan işlemeaığı \e kural dısı uygulamaîar surduğu ıçm çımentonun toıbası rabrıka kapısında yuzde 50 fiyat artışı ıle hemen el degiştırmektedır Karr.borsa ve yokluk oyle bır hâl almıştır kı, Gençük ve Spor Bakanı Alı Şevkı Erek, cumartesi günu Edır ne'n n Ksşan ılçes'.nde 5 milyon lıra.ıî kapalı spor salonunun temeljıı bır bnketçıden sağlanan üç torba odunç çımento ıle atmak zorunaa Kalmıştır. îlg.lılerden alınan bılgıye gore çlmento kara borsasında en etkın rolu bazı ozel çunento fabrı kalarmın uret.m ve dağıtımı ajTiı ellerden yonettıkleri bıldırılmektedır. Ilgüıler fabrıka yonetıcılerl ıle stokçu tüccann aym kışılıklerde bır'eştığini, ya da fibrıka vonetım ler.nın bazı tuccarl. a peşm para ıle uç dort aj sonra s'ra vererei O'el faız uygu amasn la ışletme fınansmpnı sagWd:'<larını nıldırrne'^piır Bu ne denlerle son yıilarda talepten çok uretılen çunen tonun karaborsası tnşaat mevsımi bojimca surmektedır. Bu yıl da inşaat mevsımi başlar baçlanaz eyru oyunlar daha da yaygın bır sekılde başlamıştır. Üre*im faz'ası Ise ç'mento fabr kalannca ıhraç •düraeitedır. Çımento ıhjacatinda »ergı ladesı uy Tıcaret kesimine 10 milyasîık kolaylık sağtandı « M ortaltlıfınırı wn jtUnîertnde ticaret kestmlre j l f l l » 9 mılyar 784 nr.lyon lıralık nakıt kolaylığı sağlandığı saptanmıştır Nakıt kolaylığınııı 3 milvar 61i milyon lırası yeni krecıı acılma^ından. 6 mlyar 173 mılyon lırası ıse tıcarı mevduatın çcsılme«nnd°n ılerı geİTiektedir. 127,5 MilYARA UIAJTI Bütün bankalan kapsayan i Mart 1977 günl'J Merkez Bankası venlerıns gore, tıcaret kesimine açılan kreduer :kı ay içınde 3 mıhar fll mılvon i.ra artarak 1J7 mıljar 500 milyon Uraja ulaşrrusUr. Ge çen yılm eş döneminde lse yeni açılan ticarî kredller 238 mılyon lı^a sevıjesmdevdl. MC ortaKİığınuı tıcaret KCS mme sağladığı olanaklar yeni kredl artışıjla sınırlı karnamıştır. Yılbaşından 4 Mart 1377 gunune tadar tıcaret kesım'mn vadesız tıcarı mevduatmdan da 6 mılyar 173 mılyon lıra çekılmıştır. «ViTRiN ÎUSIEME GAYREH» Bankalarm vıl son'anrda Dr özMn 4kguç dn sozlenyle «vinın süslenıe gavrp*ı ıç nde. aşın bıçımde şışırdık'erı tıcari mevduat nesaplarından vnhn ilk ?}larındakı çeKihşler Turkiye de olağan saiilmakta dır Ancak bu vılın olağan dışılığı gerl çekılen ticar] mevduatm bovutu olmuştur N'ıte ;.m, 'ıcaret ıce«ımınl kollavan MC ortakl'ğmm ış uaşında bulanauğa geçen yılın eş donemındp tıcarı mev duat çekılı^ı 2 nulyar 519 miAon lıra olmuştu. NASIl ClîllANİLDIGI BiLiNMiYOR Tıcaret kesırnınce 1977 .vılınm ük ıki ajmda sağlanan olağanuiü buy\ıklü!îte<cı nakıt kolaihğının na•;ıl kullanıldığı <u anda kesınlıkle bılnmeme<tedır. ; Ancak, spekulâtıf ithalat ıle stok fınansnıanın naktın en çok kullanıldığı alanlar olduğj belirtılmektedir.