Katalog

CUMHÜRİYET 20 Nİ1AN 1977 DORUr EGÎTİMÖGRETİM KÜLTÜR EMPERYALİZMİNİN SEVİMLİ AJANI: WALT DİSNEY ' O N U TROüBLE IS ONLYONE HAS MK£S< ITİ A HOT UME TDtVORU) LÛAN 8ANK. YOUR JvvHAT' nCMi TO£Y APE L«3UT A UTTıf Şükran KETENCi KOMANDO İŞGALİ NEDENİYLE VATAN LİSESİ'NDE ÖĞRENIM YAPILMIYOR Ümit ALEIMDAROĞLU Yukarıdaki öyl^iden konusmalar: Gördüğünüî kadarıyla çağöaş bir ulussunuz! Telefanunuz var mı? Telefon mu? Ha! Telefon Var anaa tek sorun yalnızca birinin kordonunun olusu. O da Dıinya 3orç Bankasma kırmızı hat. Efendırr.iz Hayatımızı kurtardm bizün O mür bo>u kölen oîacağız Ne? Vay camna bunlarda yerli ama birazdaha uygarlaşrnamışlar. edense doğal zengirüikler hep bu Üçüncü Dünya'da yer almaktadır. Ama onu kulJanacak zekâdan yoksundurlar. Altın.. Tonlarca altın.. Ama değerıni bilen yoktur. Birinin gidap bunlara el koyması gereklidir. Ama el koyma hiçbir zaman «eski istüâcılar»m j'aptıgı gibi zora dayanmamalıdır. «tkna yolu»yla olmalı vs karşüığır.da bir şey verilmelidir. Bir hikâyede Varyemez Amca, sat altından bir ülkede yaşayan yerliye tüm altmınm karşılıgında bir avuç toprak verir. Yerlı sevınçten uçar. Adil hir alışveristir bu. Sömürü aklanmıştır. «Hayırseverlik» çoğu kez «konıyuculuk» N Atillâ AKSOT Walter Elis Disney, 1961 Şikago doğumlu.. ölüm tarihı: 1966. Marangoz oğlu. Çızgi hikaye ve karton iilmlerın yasamış en büyük ısmi.. Mikı Fare'nin Vakvak Aınca'nın Varyemez'in Gufi'nın; Ktiçük Domuzlar'ın vb. yaratıcısı... «Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler», «Pinokyo», «Bambi». «Kül Kedisı», «Dumbo, «Alis Harikalar Diysnnda^ karton tilmlerinin yapuncısı... Enerjik kahramanlannın serüven hikayelert her halta 5O'y> aşkm ülkede, 18 ayn dilde, bir milyonu aşkın okur kltlesi taraîuıdan izleniyor. Sevimli karakterlerine yalnız hikâye ve filmlerde değil gece lambalanndan, gömleklere, aiişlerden çıkartmalara kadar her yerde raslamak mümkün. Kısacası yasamumzın her boyutuna gırmiştir. Disney. Çocuklar kadar, hatta onlardan daha fazla yetiskinlerin sevgılısıdır. Uluslarüstüdür eleçtiriüstüdür ve tabii siyasetüstüdür! Milletler Cemiyeti'nce «Uluslararası îyi Niyet Simgesı» olarak (1935) ilân edilrmştır. Başkan Joiın son tarafından «Başkanlık Özşürlük Madalyası» (1964) verümiş ve Nobel Banş Ödülü'ne aday gösterilmiştir. îyüik, taratsızlık, yardımseverlik, zekâ, hak ve adaletin simgesidir Disney. Ve tabii Üçüncü Dünya'ya «uygarlık taşıyıcısudır!... Walt Disney'in «umliğinde düne kadar bunlar yazıyordu. Kitle kültürünün belki de ea Unlü kişiliği olarak eleştin açısından bır dokunulmazlıga sahiptı. AncaK, biri Şili'lı ötekısi Belçıka asıllı olmak üzere, Ariel Dortman ve Armand Mattelart adlı iki araştırmacı dokunulmazhk üuvanm yıkarak Disney'in gerçek kimliğinln bu olmadığını gösterdüer. Onun gülümseyen maskesiru, kadiîe eldivenini düsürüverdiler. Ortaya çıkan görUnüm hıç de «sevimli» değildi. Disney'in, sahte kimliği altında içınde yaşadığımız eşıtsiz toplum ve aünya yapısını gerekçeleyen ve bizzat peklşmesine yaraınıcı olan değerlerın savunucusu oldugu, Uçüncu Diinya'ya bır uygarlık değil bağımlüığm sürdürülmesl yönünde emperyalist bir ideolojiyi tasıdığı ortaya çıkıverdi. Bir aıüama Disney «mitninin yıkılışı oldu bu. Dorfman ve Mattelart'ın çeşitli dillerde yayıınlanmış yüzlerce Disney hik&yesini ele a'.arak yaptıklan bu çözümlemenin Şili'de gerçekleştirilmiş olması bir raslanü değildir. ŞiU, Kalk Birliği Iktidanndan önce ekonomik ve kültürel açıdan ABD" ye en bağunlı ülkelerden biriydi. Ve Allende hükümetı, programlanndakı «sosyalizme giden yolun Kuruluşu» için ilk koşulun bu bağunlıuğın parçalanması olduğunun bilincindeydi, hern de bütünüyle. Allende'nin Başkanhğa seçilmesinden sonra ABD'nin başı çektigi yogun bır ambargo uygulandı Şili'ye. Krediler kesildi, yedek parça gönderımi durduruldu, bakır satışlan engellendı. Hatta Şüı1nin ABD banfcalanndakı par&larırva bile ei kondu. Ancık ambargonun uygulanmadıgı ikı alan vardi. Birıncisi ŞiU silâhlı kuvvetlerine gönderiletı silfthlar. uçaklar. tanklar ve teknik yardım; ısıncisi ıse içlerinde •Görevimlz Tehlü5e»nin de yer aldığı TV diralen, dergiler, çarpıuimış ajans haoerleri, filmler, vb kısacası kültürel ürünler Disney'in çizgi hikâyelerinin bu kültürel ürünler arasında önemli b;r yeri vardı. Ve şurası açıktı kı, «Kurtuluç» esonomik bağımsızlık kadar kültiirel bajpmsozlığı da gerektiriyordu. Bu amaçla hükümetin kurduğu «Bilgınin lşıgı» adlı yayınevi, Pablo Nerada'nm şiirlerinden çocuk kitaplanna kadar uaanan bir nalkçı k:tle kültürü programmı uygulamaya koyunca, Disney dergilerı sağcı basının desteği altında "saTŞi devrimcı kampanyalannı yoğunlaştırdılar. Vakvak kahramanımız, Pinochet'ın kaniı cuntası için açtıgı yolda şu sloganı dolamıştı diline: «Kralımuı jerüden tahta oturtalım!» Her ikisl de Şili Üniversitesi'nde öğretira görev lisi olan yazarlann bu arastırmaları duvar resimlerinden halk gazetelenne, fılmlerden şarkılara dex uzanan bu «kültürel kurtuluş» mücaaelesinin bır parçasıdır. Onbir Latin Amerika basımmdan ve İngılizce çevirisinden sonra şımdi de Türkçe yayımlanacak olan bu çalışma («EmperyaUst Kültür Sanayü. Walt Disney» > Disney'ın ünlü ördeğınin tüm tüylerini yolarak ar'sasmdaki ideolojiyi toütün açıklıgıyla çıkanyor ortaya. Yetişkinler ve çocukiar olarak k&tmanlara bölünmüş, ancak kimsenın bağımlı statüsünü lurmak için mücadeleye gırişmedıgı Disney'in ördekler dünyasmda savunulan deterlere bir goz atmakta. yarar \ar. Disney kendi dunyasını ve onun simgeledigı gerçek dünyayı bir «erdemlilik cenneü» olarak gösterır. Narnuslulugun, zekarun ve servetin sürekli olarak galip geldiğı bir cennetür bu. Ama kusursuz da değildir. Bazı nainler, kötüler ve hırsızlar varair. Bu tıpler sureklı olarak düzenı tehdit ederler. Ama hep yenılraere mahkumdurlar. Cınsel ilışkınin yasak oldugu, üretim sürecinin kesinkes yansıtılmadığı ve dolayısıyla emekçüerin bulunmadıgı bu cennette yalruzca tüketiTn vardır. Daha lazla tüketim. lîerkes. bir tüketim yanşındadır. Ama yanşı hep Varyemez gibi servet sahipleri kazanır. Kazanmalarmm nedenı zengin olmalan değildir, «erdemlı» olraalarıdır. Disney'in dünyası en ulak aynntısına hesapianmış bır dünyadır. Her olay, hatta düzene yönelik tepkiler Düe bir sonrairi olayın hakh çıkanlması için tasarlanmıştı. Orrjegin kent köy ayınmım alalım ele. Gelişmiş kapitalist dünya ile Üçüncü Dünya arasındakı ayınmı yansıtır bu. Ve yoğun traugıyle, gürültüsüyle bogucu bır nıteliğe bUrünen kentten sürekli olarak kaçıhr. Serüven kentin dışmdax yani Üçüncü Dünya'da devam eder bu kez. Bakalım ne tür serüvenler bunlar... Üçüncü Dünyanm insarüan taş devrinin ılkel yaratıklan olarak göstertlir çoğu kez. Ne kadar büyük olurlarsa olsunlar hep çocukturlar. Yetişkinler sınıfına katılmaianna olanak yostur. Ancak kent çocuğu gibi alacan ve zesi de değillerdir, aksıne sal, aptal ve mantıksızdirlar. Ekonomık düzenleri Ukel tanma ya da turistlere sattıklan hediyelik eşya üretimine dayanır. Tecrit edilmiş alanlarda yaşayan bu ınsanların üpkı bir çocuk gibi korunmalan gerekir. Bunu Ustlenecek «hayırsever» çoktur. Ordekler dünyasında. Kentten gelen serüvencilerimlz beraberlertnde «uygarlıi ve teknoloji> getirmekten kaçınmazlar. Bunca «iyillk»ten sonra da kurulan egem°T!lik ilişkısine kim ses çıkarabiür?.. Zaten bu egemenlik baba ile çocuğu arasındaki gibi «hiçbir çikarırı söz konusu olmadıftı valnızca «sevgi ve yardımlaşmava» dayanan oır pjemenlik ilişkisidir.. biçırrundedir. Ne de olsa, bu Üçüncü Dünya yaratıklarıyla ilgilenenler yalnız «iyi» kentliler değildir. Sık sık orüan soymak, dolandırmak üzere gelen <kötü»ler görülür. Ömeğın bir hikâyede, yerliler tek geçim kayııakları olan hediyelik eşyaları gaspetmek üzere gelen Uç haydutun elinden kurtarüır. Miki ve arkadaşlan bu iyihkleri karşılığında ödüliendirilir. Onlar da çok sevdikleri yerlüere bir ödül verirler: Hediyelik eşyalannı Ördekkent'e ihraç etme olanağıflır bu. Karşılıfında ileri teknolojinin «ılen> ürünlerini alabileceklerdir. örneğin, deterjan . Ama çamasır makinesi olmadığı için deterjan başka bir amaçla kullanılmaktadır. Köpük yapmak. baloncuların uçuşunu seyredip eğlenmek. Böylece mutlıüuk da verilmiştir Üçüncü Dünya'ya. Kârdan pay vermeksizin somurü suçtur, pay vererek sömürü ise «iyilik». Disney'in dünyası bir fantezi dünyası değildir. Hikâyeler çoğu kez dünya olaylanna bir tepkidir. Küba ve Dominik Cumhuriyetlerinin ABD tarafından istilâsına ya da istilâ girişimine bir gerekçe bulmak gerektiğinde, buralann on • onbeş yıl öncesinde korsanlarla dolu oiduğu anımsatılır. Ayni korsanlar bugüjı «yaşasm devrim» diye bagırmakradırlar. Tabii susturulmaları gerekir. Sıra &iîi"ye de gelecektir. Orada da «krah kurtarmaktan» geri kaltnaz kahramanlarırr.ız. atan Ticaret LiseMni ışgal eden komandolar tum oğrencıler; ve öğretmenleri okulu terke zorlamışlardır. Komandoların ckul kapısmı tutnıalan ve ıçerı sadeoe «üLKUCO olanlaTi almalan nedeni ile okuîda ögretün tamamen ielco ugramıştır. Adlannı açıklamarmzı istemeyen okul yönetimınden yetkiület, okulu bir avuç kotnandonun işgal etmesine karşm güvenlik kuvvetleriııin gere'sen önlcmi almadığını ileri sürmüşierdir. V VVATCHES FROM •THE VORKERS ÖNCE SAIDIRI, SONRA İŞG&L Geçtığımiz hafta ortasında okul binasma büyük bir taşkınlıkla gıren bir grup komando öğrencnerın ogrenım gormekıe oîdugu smıtian basmışlardır. Oğretmenlerm gözlerı önünae tum oğrencilerm okul bahçesinde toplanmalannı sağlayaıı komandoların burada uzun bır sure mıllıyetçiük üzerıne söylev verdikleri ve öğrencılen tehdit ettikleri ızlenmiştır. Otretmenlerin ve okul yönetiminin tanık oldukları olay sırasında «acele çağırılan pohs» gelmediği için komandolara en ufak bir müdahalede bıle bulunulamamıştır. Bunun üzermo öğrenciler okulu terk etmek zorunda kalmışlardır. Apansız gelen bır saloırının ertesi gunü, komandoların OKUIU fıılen ışgal etmelerı, okul kapısını tutnıalan ile, sürekli ışgale donüşmüştür. GereK ogreııciler gerekse okul ıdaresınden adİErınıa açıklanmasını «can guvenliklerı açısmdan sakmcalı bulan» yetkılıler, komandoların baskılarınıa uzun zamandan beri var olduğunu belirtmışlerdır. Çevrenin komando semtı olarak tanınması, kumanclclarm karargâhlan olarak tarunan Edirnekapı Yurdunun ve Şehremmrndekı dığer ülkuca \urtlarm adeta Vatan Ticaret Lısesı etraiında me«zılenmiş olmasmdandır. öyküden konusmalar: Yaşasın dik'atör kahrolsun ördek kent. Hey öğle tafilinde çalıstırdığınızın farkındamısın? Saat biri beş geçıyor. lşçüer cennetü.den gelen saatlere büe güvenilmeyeceği bellı oluyor. Öldürün: Devrimimi lekelemesine izin vermeyin. Bu aptal devrimlerın ne4en süregelcl:ğıne şaşınrım. fWNCE XU6£7 TO ME1 SHXT1 HlM.RHATe^TS'DOf 16THIMSP0I1.MY THESE S.U^ \ 6£NlOEftS «0PÛLD6AY5 isney'in dünyayı ve özel olarak Üçüncü Dünya'yı algılayışından ve yansıtışmdan bırkaç kesittı bunlar. Ama gerçekler hıç de Disney için iç açıcı değıl... «Vahşi Üçüncü Dünyalılara» uygarlık taşımaya deva;n ederken. ote yandan Üçüncü Dünya halScları gerçek, uygarlığa kavuşmak üzere hızla ılerl.vorlar. Hcm de «eski mutlu günlere» özlem duyarak de£il. kuruluşun Disney de dahıl bağımlıl'.ğm pekişmesine hızmet eden tüm kültur araçlanndan annmayı gerektirdiğinin bilincine vararak... D ANUTILAHLAR FOLLCIV "Wc MAY6E VVE CAN SAVETHEKING Okul yönetimınde, okul müdiiıriinüa aürekîi raporlu gözükmesı neaenı üe gorevli buiunan yetkılüer, komandolarla ügılı şu açıklamayı yapmışla;dır. «Semtın Komandoların egemen oldugu bır semt olması onlara okul kapısında bıldirı dağıtınaktan okuloaıı çıkan ögrencılenn yollarını kesmekten tutun da her turlu baskıyı uygulama hakkını vermekteydı. Nitekım bu baskılara ansızın t.jplar halınde okulumuza gelıp sınıiları basmulan da eklenmıştır. Oğıetmenlerin ders verdikleri bır sırada suutları boşaltacak güç ve zorbahkta olan komandolar oahçede topladıklan ögrencilere «ülkuçü» olmaiarım yoksa okula sokulmayacaklan nı bıldirmışlerdır. B12 yonetmi ularas once polıse sonra Kaymakama ve Milli Egıtım Müdurlüğune olayı duyurduk. Polıs gelmedı değil. Geldı. Ancak ış iştcn geçmıs tum ogienciler ve ogrctim uyeleıi okulu terko zorlanmıştıa THERE AREİHE EVO.UT1 ARiES. YOUHAVEHELPEDUS STDPThEREVOUfnoN. ANDIWILLALWAYSBE CAMlREPAYYOü? I HOPE THEY ASKFORA LOTOFMONEY. 50K CEÇiRDi öyküden konusmalar: Işte devrimciler şurada. Onlan izle;'9İim belki krah kurtarabilıriz. Az sonra Devrimciler yakalandı haşmetıneab:m. Ha ha! Vak vak iş başındayken kendinizi kollamanız gerekir haydut herifier! Bıze yardım ettıruz. Devrimi önlediniz. Her zaman mirmot tar olacağım size. Bu iyiliğinizi nasıl ödeyebilirim? Olay karşısında şok gsçıren bir öğretmen daha sonra şunlaıı söylemıştır. «Sınıfta oğrencılenmle ders yaparken yüzunü dahı saklama geregını duymayan üç kişi içeri gırıp sınılı boşaltmaraı ıstedı. Ceketının altında sılahım gordüğüm gençlerden bın zor kulanara'ıc tüm öârencılerin bahçede coplanmasını sağladı. Tabı ögretmenlenn de bahçede toplandıklarını görüp ben de onlara yeuştım. Bahçede mılliyetç:h'î üzerıne ders gördük. Uikücü olmamii oğutlendi...<> THE REVOLUT/ONARlESl HAVEB&ENCAPTURED, YOUR MAJESTY. HA.HMWHENDONALD'S ATVVORK.YOU'DBETTEil Vy/ATCHOUT.BANDITS1 iernam savaşıran ransı'ılışı daha da ilginçtır «önüne gelen eşkıyanın yoneticı olm2k ıstedıği» ve «her an bırüerinın DirUenni \Tjrdugu» bu ülkede iç savaş kimin kimı n:ç;n vurduğu bellı olmayan, hiç bir sosyo ekonomik ve siyasal etmene dayanmayan bir Kardeş kavgasına dönüstürülür. Bu «anlamsız kurşun alışverişi»nde di'statörlük yanlısı «komünistler» Ördekkent elçilifini bombalarken «yaşasm diktatbrümüz, kahrolsun Ördekkent» diye bağırırlar. Kişısel ihtirasa dayanan bu iktidar savaşı Yakışıklı Prens'm gelmesıyle sona crer Zaten diktatöre kar?ı güveninı yıtiren halk <ıbu aptal devrimler»den b;krr.ıştır. «EsKi güzcl günlerin özlemi» ıçmdedir. Vasvak amca'nın vardımıyla bu ozlemleri gerçekleştirebilır... V OKUl, ÖGÜENCiSiZ Olay, anlattıgımız gıbi geçtigimiz haita ortasında mejdana geimış ve oğrenimı tamamen felce ugratmıştır. Sonraaan alınan polıs on.Emır.e karşın okul hılen dt,rencisizdir. Komanaoiarın baskı ve tehditleri her an geçerlı saydıklj.rını belırten Ögrenciler can güvenlik'.ermır, saglanacağına inanmadan okula gıtmeyeceklerını bıldirmışlerdır. Oğretım üyelerının yandan çogunun da okula uğramadıklan bilöırilmiştir. Okul yönetınündeki yetkıliler soruna daha yetkilı kişüerin çözüm bıılmalannın bekleyişi ıçinde olduklarmı söylemişlcrdir... Enstitüler hangi ad altında olursa olsun yeniden açılacaklardır, Prof. Dr. Cevat GEHA\' timi veren köy okulu, aynı zamanda bir halk egitimi, bir toplum kalkınması merkezi olarak clüşünülmüştü. Köy Enstitüleri uygulaması kuşkuşuz kö; kalkınmasının eğitim ile ilişkileri açısmdan çok önemli sonuçları doğurmuştur. özetle belirtmek gerekirsc: Enstitüler, köy çocuklan için fırsat eşitliçi sağlamıştır. Köyiünün öğıencilerinin işgüründen de yararlanıldığından cgitimin şüksck ınaliyeti riüşürülmüştür. Köyün kalkmması için gerekli yerel önderlik, köyle ilişiği kesilnıeden eğitilip köye gönderilen, köy toplumunu en İyi tanıyan önderlere, bunun için yararlı becerilerlc donatılmış olan köylü Rençlere geçmiştir. Enstltüler, çevre ve köy arastırmalanyla kovle ilgili biİRikv'mizi srenişleten. köy arav tırmalarını başlatan, yayan merkeıler olmuşlardır. Halkın kiiltür, sanat, folklor değerlerlnin ortaya çıkanlmasında. tanıtümasında EnsUtülerin büyük katkısı olmuştur. Köy gerçeklerini biien. köyü seven, köy. den yetismiş olan yeni bir aydın kuşağı türemiştir. Röy Enstitülerinden çıkan yazarlar, perçekçi köy yazısımn yaratümasmda öncülük etmişlerdir. Enstitüler, çevrenin ekonomik. toplum sal, kültürel yaşamını etkileyen «kalkınnıa merkezleri» durumuna Eirmişlerdir. Çevreye örneklik edecek ekonomik girişimlerl öğrencisiyle öğretmeniyle işlikleriyle bir üretim birimi oluşturan Enstitüler vermişlerdir. Enstitüler, köyde toplumsal yapının değiş mesine köyiünün uyanmasına, sorunlarına sa hip çıkmasma yardımcı, fakat egemen güçleri tedirgin eden yerel önderlerl yetlştirdikleri, çevreye dönük okul kavramını uygulamaya ko> dukları, bunun sonucunda çıkarları bozulacakları ı rküttükleri için kapatılmışlardır. Köy Enstitüleri bareketi tüm başanlı yön lerine karsuı, kövde toplumsal değişmeyi yaratacak, hızlandıracak, öt?ki önlemlerle. dü^eltimlerle birarada terçekleştirümediği için etkileri sınırlı kalmıştır. Daha gerçekçi bir deyimle, yal nızca eğitime dajalı bir kalkınına yönteminin sı ııırhlıkları ile karşılaşmiitır. Köy Enstitülerine bugün de gereksiıune açıktır. Kurulu olan, çıkar tlüzenini korumak, sürdürnıek isteyen çiıçlere d:ıyalı iktidarlardan Köy Knstitüleruiı yeniden av'maiarını beklememeli. istenıemeliyiz. Bunlar toplumsal ıleğişmeyi ertetemeye. çıkar densesini korumayu elverişli kurıınılaıdan vanadırlar. Enstitüler, hangi ad altında olursa olsun, yeniden arılacaklaroır. Bn da halkın. halktan vana uiiçlerin iktidara gelmesi.yle serçekleşecektir. Enstitüler. toplumun yapı depiştirmesine varayışlı eğitimi vcrmck. kiutie kentıe ^erel örderlpri vetiştirmek. eğitimi ana amEcına ulaşlırmak için loplutmtaki verlcrini alacaklardır. Köy ve Kent Enstitüleri \aini7ra. îtövlflvü köyde lutmak için değil. tarımda. rnriüptridc ya tla hizmetlerde «tiyi nretici», «demokratik sürece bilinçle katilan rurtta?» olarak jretiştirrnek için çalısan «toplum merkezlelri» olacaklardır. K öy Enstitüleri, dün>a çapındaki bir e^itim giriştmi olduğu ölçüde toplumsal dejişmeyi, kallaıunavk. köy düzeyine de indiren bir kalkmma deneyimidir. Enstitüler, kırsal aiandaki toplumsal değişmeyi eğitim yoluyla yaratmak ilkesine dayanıyordu. Köy Enstitüleıi işe, üretime, çevreye, topluma dönük bir eğitim düzenini amaçlayan bir atılımdı. Böylece, kırsal alanda gelişmemiş olan yerel önderlik gellştiıilmiş, daha doğrrusu geleneksel önderlik yerlne, toplum kalkınmasının gerektlrdiğı yenlllkçt, örpütçü önderler yetiştirilmiş olacaktı. Köy EnstitüsU hareketinin en önemli yönlerinden btrl de öğretmenin görevlerinin yalnııca okuldaki öğrer» ileri okutmakla sınırlı olmayışıdır. «' 3VTeye dönük okul» anlayışı bu hareket içinde en anlamlı bir uygnlama alanı baltnuştu. İse. üretime, yaşama dönuk bir cğl