Katalog

Ekonomi Ekonomi İT tecrube bln nasth»tt*n erladiT. Oeleeek ne*Uler Osnuralı Imparatorlujjrund* DtiTunu L'mumiye meoetaslni tetkik ve tahlil ederkea Tanzlmat devraMİe haricl borçlar yohı tie başımıza &çıi»n derdi ve bn dertHn devlettn aijaal urttkliHni teh«it ettiğini görecek ve ibret d«x*i aUcakUrdır. Bu satırlan Tanzimatın İM. yılı n«lenİTİe bu donemln borçlanma olarııu ineeleyen Refll Şukrü Swrt» yaziYonta. Borçlanma olayı Ttrktye'yi Iki ke» 1881 \e 1358te açık çoküçe KÖtürmuştü. Şimdi de darboğazlantu geçîrt erteleme bahasına MC iktidan, her tariü kayn»Jrtan borçlanıvordu. \raştırmacı Yerasimos'un devişlyle borçlanma tflasa, tflas ekonomik hağımhlığa, bağımlılık somürfeieşnıeye ve o da ulkevi çnkiışe vsrdınvordo. MC hükümett «borç viğidin kamçısı4\n> deyip Dövize ÇevrflebUir Merduat olarak tanınan kısa vadeli borçlar tçin yeni odönler eetirdl Neydl bu ödünler: • Borç paranm kaytıafı bnadsn monra arastırılmavac&ktı Boylece Cahlt Kayra'nın devişlyle, «Mafla, Papahk ve r>a rssı vurt dısında olan Türklere rejmen ç»nşma izni verümlş» oluyordu. • MC hükümeti bn panm satUvabllmek Içfeı eskiden % 1.75lik faiı farta tanıTordu. Son değiştm sonrası bn borç vadeslne K$T« •, Î.S5'e kadar amnlabUecektl. .Kısaca borç daha pahalı oluyordu Dövize Çevrllebilir Mevduatla ileili hu durıımu. çesitli eevreiertn naml defcerlendlrdiklerioi aşağida öıetle snnuyornı. Ekonorai Ekonomi Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi # # . Ekonomi Ekonomi . • . B Dövize çevrilebilir mevduat borçları ENFLASYON BANKA SiSTEMiNi DE SARS1YOR MEVDUATTA GEU$MELER Toplam Milyon T L . l<»7a 1974 1975 1976 SO 90 132 160 392 068 374 548 Mevduat •'. Artış 27 7 12,0 47,0 2U V*dwtı Milron TL. 16 030 22 631 32 095 44 855 Tirari % Artış 34,7 412 41,9 39,8 Vsdesiz Milvon TL. 33 056 39 831 52 770 61891 Tasarnıt % Artış 32,6 205 32,5 17,3 Vadell Mflyon TL. 20 632 24 773 30 096 33 698 T»»arTTJf Artış 20,1 20,2 21,5 8,7 D « e r Merdnat Müvmı TL. 10 684 11833 17 413 21106 » Artış 18,9 10 8 47,2 21,2 konusunda ne düşünüyorlar? «BiR TECRuBE BiN NASiHATTAN EVUDIR OEIECEK NESılLER OSMANU IMPARA1ORIUGUNDA DUYUNU UMUMıYE MESELESıNı TETKıK VE TAHlıl EDERKEN: TAHZıMAT DEVRıNDE HARıCi BORÇIAR YOLU ıLE BAJIMIZA AÇILAN DERDı VE BU DER DıN DEYlEîıN SıYASı iSTıKlAtıNı TEHOıT ETTĞıHi GORECEK VE ıBRET DERİı ALACAKLAROIR.. KREDiLERDE GELiŞMELER Net Kr«li Hacml " . Artış 28 1 33,3 44,6 41,4 M. B. Do!av«\ı Kredi MHyort TL 13 767 22 638 32 530 61898 % Artış 1.7 64,5 43 7 90,3 M. B. DolaTh Kredı Mflyon TL. 14 119 23 17S 22 226 34 927 •. Artış 135.6 64,2 4,1 57,1 Bank» Milyon TL. 75 068 95 749 138.953 180 030 Kredilerl Artış 34,1 27,6 45,2 29,6 Ticari MÖTon TL. 51415 60175 92 000 123 8ÎW Krediler ''. Artış 33 0 17,1 52,9 34,7 Mllyon TL. 1973 1974 1975 1076 88 835 118 387 171 183 24192B PROF. DR. Y f l B t t ÖIKEN (İKTİSAT FAKUlTESi MEIUNUR CEMıfETı GENEL S Kaçak dövizler meşruiyet kazanıyor» «TürMye, en tallhslj dönemlerinden binnl yft$amaktadır. Dış hcaretteki durum, «yatlann hıslı yuitselışlen, ışslzlık, ekonommın soluğunu kesecek derecede dovız darboğazı gibı bıiyük taoyutlu sonınlar yanırda seçım yılında olmamız, butun kararlarda polıtık endış«lerlu dozunu glderek arttırmaktadır. Son olarak alınan Türk lırasınm dış değerinl duşürme karan, ıla yü lçirıde'41 toplam • 25 i » geçen devaluasyonun doknzvncu taksiHdir. Dokuzuncu taksıtın butçenın kabulunün hemen ert«sınde i'apılması da, buyük ölçüde. polıtık endış«lenn urünudur Gunümuz Türkjvesı, kısa vadeh borçlanmanın bır turu sayılan DÇM'lenn yaygm bir kullanımına sahne olmaktadır. Son kararda. orta ve uzun vadelı hesaplara aıt faız oranlan antırümiîtir. Boyiecc, ek faız cazıbesıyle kısa vadeh DÇM lenn uzua vadelı hesaplara donüşmesi teşv.k edılm«k istenmlştır. Karar dennehnin diger dıkkati çeken bır yonü, hesaplarda kavnak ara.nmaraasıdır Bu durum, yabarvcı şırketlerle ortaklığt ve ışbırlığıru arttıraaıhr Fakat asıl onemlısi, kaçak dövlzlerın \urt lçındekı sahıplerme yenl ve kolay bır oianak tanınınasıdjr. Kacak dovızler, bu yolla ve rahatlsKİa. meşruiyet kazanacakhr > Kenan MORTAN on yıUMd» karşılaşılar. hwh anflasvonun ban*a MStemım de sarsıcı bo>utlara vardıfı belırtümektedır Enflasvon. yurt ıçmde tasarruf «tılımını zayıllatırken bankalar mevduat toplamakta guçlukle karsüaşmaya başlarmşlardır B u nedenle, daralan olanaklanrun ve Dovıze Çevrıl*bıhr Mevduat Hesapları karşılıgında sagladıklan lonlann kredıye donuşturulmesinde yuksek Iıvat uygulanmaKtadır Malıyetınm yuzde 20'sının üzerlne çıktıjı DHdınlen banka kfedılerıyle y a t m m a jntmek olanaksız gorunmektedır. Gerçekt<m, u ç beş yU surecek bır v a t ı n m ıçın alınan kredı bu sure ıçmde ancak taızını g e n odeyebılraektedır Bunun sonucu, kulla Uluç GÜRKAN rine nişkin veriler, yurt lçl tasarruf BÇifrorı boyutlarvna ılı?kın ılgınç bulgular sergılemektedır. MEVDUAITA sp«külatif alanlar» ©1nılan maktadır Dış fınansman darboğazı yanında vurt ıçı tasarvflann Eenlemesmden kaynaklanan sorunlar; Dorduncu P an donemmde gerçekleştırilme&i dngorulen ve cephe ıktıdan yetkılılennce «trilyonlarla telaffuz edılen» vatınmlan kağıt ustünde kalm»va mahkum edıcı nıtelıktedır. Merkez Bankası taraiından açıklanan, b«ıkalann 1976 yılı faabyetle C ephe Hukurnetinln Içerde ılururou sıkı?tıteç», dışarıya bağladı<ı umııtlar da ajnı olçudc artmaıa ba;tadı Dışan>a açılnîak kaçmılmaz oldu cepheciler içın. Ilkelı Uke»iı, \asalar» uygun, uvgun deeil, hıçbir kuralı tçermeyen, ama salt •tarduif ıstt>en bir gorüniime glrdller cephcdeki ortaklar. KoalisTon içinde sıkıştıkça kendilcrini Ankara dısın» atar oldalar. Ankara dışında Mkış«kça, yurtta tepki gördükçe ulusal sınırlann dışına ta^mava ba^ladılar. bcçimlçr \aklas,tıkç» millı>etçU niteliklerint bir >ana hırakıp, ııluslararası kurumlardan neler koparabileceklerini. dçrin denn duşOnür oldular. EROl AKSOY (KOÇ HOLDiNG FiNANSMAK KOORDiNATORU) «DÇM, Türkiyenin dövizini artırıyor» «Getirilen yenillk bir kredlnln vadesi ile laızı »rasındakı ılışkının kabul edılmış olmasıdır E^velce vade ne olursa olsun ayrn faız îarkı alınıyordu Şımdı uzun vadelı DÇM'ler teşvık edılmış olmaktadır. Turkıye'nın dış borç yapısındakı uzun vadeh borçlanma nısbetınm artması eKonomırmzın lehıne olacakür. Dolayısıyle yapısal darbogazlar açısından doğru yolda atümış bır adımdır. Kur Bvarlamalanndan dolayı tahassul eden farklann DÇM hesaplarına saiup ügıh bankalar taraîından munzam Turk Hralarır.ı alamamaları emısyon hacmııu nısbi olarak kısıtlayabümeyı gaye edmmektedır. Her memleket dünya para merkezlennce tes bit edılen bankalar arası îaız nısbetının uzennde odeme yaparak borçlaniT. Faız ustu bedel nısbetı o memleketın mali durumuna gore değışır. Meselâ, Iran borçlarıırken 1 1 A faız üstu bedel öder. Bu tarbıkat Turkıye ıçın yeni veya ozel bır duzenleme defıldır Bütun mesele Turkıye'nın doğru şekılde borçlanabılmesmı bılmesı, ternın ettığı dış paraları dovız kazandırıcı sahalava yatırarak uzun vadelı problemîerıne çorum getırmış olmasıdır Şımdıye kadar DÇM kaynağı zaten esas ıtıbanyle araştınlmamakta. vadesi geldıtınde borç parayı gonderen bankaya odenmekte ıdı. Genel olarak DÇM Turkıye'nın dovız kaynaklanm arttırarak belırh bır fayda sağlamıstır Borç yukü açısından ıse kalkınan bırçok memlcketler Turkıye'den çok daha fazla borç yükü altında muvaffak olmuşlardır DÇM ıle ılgılı duzenlemeier yuzunden Turkıye'nın morator\uraa gıtmek zorunda Kalacafı duşunulemez Moratoryum içın Devlet dış oorçlarınm ulke dovız potansıyeh ıle karşılanmasının rmimkun olmadıgı noktaya gehnmesı lâzımd:r. Y&. nı duren'emeler ıse kısa vadelı DÇMlen yavaşlat. msk gayesını taşıd'fma gore, boyle bır duromu zaten ereiejıcı nuelıktedır » Kıbrıs goruşraetrrinı. FIR tıaUını onc «unıp uluslararası politikada dunvauın krndileri ıçıa neler duşundusunu ogrcntne%e çalışırken. dış ticaret açıgı \e dovız rçzcrvlerını ilerı surerek, borç almak lste\erek, uluslararası unlü malı Kuruiuşların soruşlcnni *1n u ı a başladılar. Bunda da unculuk trbakan'a kısract oldu. Dunya Bankası Başkanıaa özcl bir çağnda bulunan fcrbakan, »Dorduncu Beş Yıllık Kalkınma Planı stratejisint Rorıişmek» vonünde isteğini belirtti dunyanın bu en unlu ve en etkin kuruiuşuna. \nılan çagrıda uzerınde durulscak blrkaç noku \ardu. Once Erbaksn'ın amacı. sonra Dunv» B»nkasının az şelişmış uikeleıdeki kaplUliırt dunya ıçin vüklendisl jorev. Ve anılan amaçla, bankanın çörevleri arasında uyumnn ne olçude tar olduğu. Anlaşılan Cephe Koalisjonu ıvınde şu jrunlerde en çok sıkışan Erbakan'dır. ABU Ba^Kanı Carter'ın özel temsilcısi Cliftord Demirerie gonİTtukten sonra, MSP'ntn Turkıje" de artık bır almaşık olamayacağuu, herhanji bır ortaklıkta gorev alınasının doRm olmadıçı» kanısına varmıştır. Demirel dı* bağUntılarını Carter \olu\la s3i;laırüs$Urmavı üenerken ıktidarın tadını almış Erbak&n da kendinr dış destek aramava kalknuş ve kendisı ıcııı en eeı,crlı >olıın «agır sanajı tıamlesıncietı ^e(,Ugıne inaamıştır Roallsjon n.ıııde Mkı>an M > (.enel Başkanı, )Urt çiSP pıntU \uruttugu Vatıruncı Erbakan ıxlenimını ^ımdı dunva\a »ajinak "sletntktedır. Denıııeluı dış bağlantüarı koalisjon çınde UcıiıiiMnı haxasız bırakmış, o da vapa\ solunum vöntemıne baş\urmuştur. Madem la, •vatırırncı» olan kendisidır, ama dış sitasal bjglanlı ıplerı Uemıreı oedir. o lıalüe uiuslar arası ekonomik kuruluşlara dogrudan \öneimektcn başka çare yoktnr. Çunku ekonorniden, kalkınmadan en ıvl anU>an» kendisıdir. tşte, bu mantıktan hartkft eden Erbakan Dun\a Bankası Başkanmı çafirmıstır Ankara'va. Baskan kendisinin >erine Wr he\et Köndermiş. Erbakan ra çağnsının hnVnıraet adına vapılan hir çağrı olmadığ^» börlece orta>a çıkrnıştır. Aynı sıkışıkhk *e »ynı mantık kendisini iki giin önce bİT tez daha ka nıtlamış, bu kn tslâm Kalkınma Banloıst Başkanı Erbakan daıı çajcn almıştır Bu konunun bır b»?ka \nnu ama a\ııı doerultu \t mantıjı tamamtavan, hu da\ranı«larla bntünleçen hir vanıdır. trbskan ın «Dorduncu Plan oıratejtMnı tartısmak ıçln» baş\urduğıı kurumun niteliçi vr u eelişmiş nlkelere hançı açıdan haktıp konunun ikînci böKımudur. Cıerek Dunva Bankası gerekse Uuslararası Para Fonu dun \adaki kapiulist ccvrelerin odaV noktalann<ian hiridır \nılan kurnmlar kapıtalist dunvavı orsanize ederken kapitalıtt dun^a hu kurumlara «ozel çoreOer» \ermektertir Örnerin Dumı Bankası a7 teli«mi« ıtlkelerlf ıleili hir çalısma vâpar Bc. ulkclerde hanel \atmml»rın \erimli olduçunu arastırır \r bunu kapitalıst dunva\a snnar. Geli«nniş ül YORUMTürkiye*dekı Dünya Bankası Yalçm keİTden ancak bu araîştıımalardan «onra a ı gelişınlf ölkelere iş serılçrı ^oçunlaşır. Vatırım onenlerı artar. Onerilerle bu araştvrmalar arastnda laın bir Koşutluk \ardır. \rastırmalann tumunde ortak nitelık ı t gelişmiş ulktler nasıl daha çok dısa bagımlı hale *e HrileHlırler, kalkınmi ariı altında nasıl daha çok gerı bıraktırılırlar. ekonomik bask» nasıl politıK baskınıı» aracı olabilir, konularından geçer. Bu rur araştırmaların sonuncularıııdan biri de 1S76 MII sonlannda javınlanan »e «gızli» darngasım Uşıvan bir rapordur. Raportta Dunva Bankasınm di jjelişrol» ulkcleri nasıl değeriendirdiji bir feeı dah» ort ^ a çıkmaktadır. \m\ değerlendirmede Turkıve de bir az ceHsmi? ulke olarak pannı »1maktadır. Diinva Bankasına göre *îlmdı>e değin 8anayile?memiş ulkeler artık le me treninl» kaçırmıçlırdiT. Bundan sonr» ds jsana\ileşmeleri çok çüçtiır. Or^a, dünrad» hlr Işbölumu vardır. Gert kalmış ulkeler belki «ianavileçemeTler. ama bu çelişemezler ıle tle«il Rtılamı taşımaz. Oelifmek muilak» sanavile?nıek)e gerçekleşmez. Bundan doUyı b« utkıler tarım kesimlerinl geliştirmell, t»rıma daha çok vatınm Tapmalıdırlar. l?te, Dünva Bankasımn yeni ^trmteji»!, bundan bövle az telismiş ülkelere Snereceği sailar bnnlardır \nıl>n sa\lar arasında Erbakan'ın *ET nedenivle karşı çıktığı RÜnv rıık ıluiarlannın indirilmeHİ konusu da ver abnaktadır. Daha «erbest bır dı$ ticaret politıkası İ7lenmesi Dunva Bankaaının istekleri ara«mdadır DUn\a Kapitalitmlnin en onemli aracı Diınira Bankasıdır. \raştırmaların ötesinde dış krediler hu bankadan akmaklartır az «elısmiş ülketere. Kapitalist »1*,ftn Dun* a Bankası voluvl» denetlemektedir »ı Relişmiî ülkeleri. Bunun içindir ki, kırdiler bu banka aracılıgnla \erilmektedir. Hanji vatırıma kredi \erecegi sırasında bankanın fösterdlği «iren hevetlerin davraniîları, eidilen ülkelerdeki halka sempati eösteri«i, bankan<n işlevini yerine eetlrmede belH de koUThk sağlam»k »macını eütmekt«dlr. S»tlanan bnrslar o ültelerde yenl eletn«nUrı bendlne bağtamakta. «^>n geçtikçe b»Bk»«uı )ropacandası voğıınlaşmaktadır Erbakan işte börle bir kutumla işblrllfetne çitmevi >eğ tutmaktadır Demirel'e kar$ı çıkarken % onun dt$ bağlantılannı kopare maya çalışırken. Aslında. Demlrel'in bu bankavla sıllardır suren ılıskıslnı elbette bilmektedır. Bundan dolavı hırçınlasmakta, içerde sıkıstıkça dışarda llişldlerinı voğunlaşırma^T denemekteriir Islâm K»lkınma Bankası çaçrısı da aynı gtreksinmeden k»ynaklaıımaktadır. «Ben vatmtncıyım» diyerek bu kurumlara başvururken Hd hat» ?»pm»ktatlır Ilki, Dünva Banka.sına sunduğu proje, kred» alabilmek icm sunduğu proie demetl daha once Almanlara ve Japonl»r> sunulanlardır. Yaklaşık ikivuz proje sanfel uiuslarar». sı açık arttırmava çıkmıstır. Kimin üsttinde kalaca.ı henuz belli değildir. Dünya Bankası hilmeMedir bu projelcrı laten Almanlar ve Japonlar aratılıjıyla. tkinci h»ta da. DünTa Bankasının Turki>e'\e ıliîkin hes»plannın Er bakancA nılinmetnesidlr Banka seçimlere degin her türlii kredivi dondurmuçtur. Seçlm sonuçlarını beürlemek amacı»l» belki de gllmlerı hııınaka» Az çelişmiş ülkelerin sanayUeşmesine k«r ;ı çıkan Wr kurutuşUn «sanavi yatınmları için kredi istemek» bir gaftır. OrUklaTin bırbirinden hahersiı bu davranışuın tse Cephe Hükömetinin dağınıkbğın» bir başk» ornekHr. Ortakların tutarsırlıgı smırlan aşmıs. bu vön de kazandıkları un uluslararasj guldüroye dönüşmuştur. Oegen yılın ionunda bankalarm topladıkl«n mevduat tutarı, br öncekı yıi sonuna gore, 28 mıl5 ar 174 milyon Hra artarak 1 U mılyar 548 milyon 6 liraya yukselmıstır 1975 yılında ıse mevduattakı artış 42 mılyar 306 milyon lıra ıdı Mevduat artı?.ı, üışııtteki tablodan da ızlenebüeceğı gıbı dıtKat çekıct bır yavaslama egıümıne gırmış bulunmaktadır. Bu arada geıışmeier, mevduat turleri bakımından değerlendırıldıgınde, yavaslama efılımuun ekonomının yapısına üışkın bır nıteUğe bunaıduğu gomlmektedır. TasarruE mevduatuıın artış hızında yavaçlama e^ılımı mce behrgmleşmıştır. Geçtıfımlz yü vsdesız usarrul mevdoatı yuzde İT i dolayında artarken, bJ oran vadeb tasarrut mevduatında yuzde 8 6'>a ınmektedır 1976 yılında enllasyonun yuzde 20'ye vardığı gozonunde tutulduğunda, tasaTruî mevduatlarmda reel anlamda bır aruş olmaüığı gorjlebılmektedır Buna karşılık ticari mevduat yuzde 39 6 gıbı çok yuksek bır artış gosterıieoılır. Gerçekte, tıcar mevduatın bu artışı buyuK olçude yapaydır ve bankalann tıcar1. kredüerındekı ssçramaya bağhdır Bankalar verrrus oidukları lcredıler Karşılıgmds belırlı bır oranda mevduat bloke etme roluns 'oıtmeîctp ve bılantiolannda mevduat toplamuv yuksek Kosterme çabası>la bu mevduatı, ozellıkl< yıl sonlaru\da aşın şışırmektedırler Yukanda degınılen çcsıtlı mevduat turlenniı artış hızlanr.m (ar<clı oluşu, mevduatın ana gruT lar mbanyle bıleşımını de etıcüerruştır. 1976 yi sonu ınbarıvle rnevdua» toplamınuı yuzde 58.9'un tasarruf mevduatları, yuzde 27 9 unu ıse ticari m < dtıat oıuşturmaktadır Bu oranlar, Uçuncü Pli donemımn ılk vılı olan 1973 de, rasarrut mevdua lan ıçin yuzde 66Jİ, tıcan mevduat ıçın ıse jru» 19 9 ıdL Enflâsyon nedenıyle tasarrul eğılımi sure gerılerken, mevcut tasarruJlar şıddeth enll&sjf dan korunmak ıçın bzellıkle gayrımenkul alımı kaymak'.adır &nn yıliarda yenıden kârlı hale gel gaynmenkul {ıyatlarında.kı arnşiar, hıç bır Jr enaeksı ıle karşüaştırüamayacak olçulerdedır. ALHN AUMUftl Mevcut tasarrufların enflâfondan korunrt içirı kaydıgı bır başsa alan ıse altın ve dc alımları olnaktadır MerKezı Loı.drada bulu Samuel Montagu nun or.cela hafta yayınlanan ponına gore, geçtıgımız yıl ıçmde Ortadogu kelerınden Turk*>e ve Kaçak olarak 130 ton d yında altın gırmjştır Merkez Bankasının elın. altın Oınkımındpn daha yuksek bır tutara ul gı ulenen 1976 sılı altm saçaKçılığmın b'lânç nun 8,5 milyar lırayı aştıgı hesaplanmaktacbr Me\cut tasarrufları spekulatıf konulara fc ran enflâsyon. bugun ıçın banka sıstemmı sa boyutlara varmıştır Bankaya para vatırmaıS sarruflann değerlendırılmesmde arzulanmavat seçenek balıne gelmıştır. Bu aurumda bankal toplayabıldıklerı mevduatlar Ue Merkez Ba. kaynağı ve DÇM Hesapları karşıbgında sağ lan olanaklan ço=c \iiKsek fnatlarla kredıy nuşturduiclen ız'.enmektedır Malıvetı yuzde ' uzennde lcredüenn kulıanunı ıse. bu malıve yatırıma gıtmsn»n guç^ğu nedenivle bır spekulasyona yonelmektedır Spekulatıl nede mal s'oklama haıeveılerı >oğunla^maktadır 1976 yılında net Kredı cıacmı 70 mıly milyon lıra artarak 241 mılyar 928 mılyon ulaşmıştır. Eiına gore kredı rıacmındekı g mız \üın artış f.ızt ^azöe 414 oramndadı oncekı vıllara gore daha \ukseK oranlı bu meyı ortaya koydugu gıbı, enflâsyonu hula olmuştur Net Kredı hacmmm 1^76 \üı artışı. o Merkeî Bankaiinn) do aysız kredılermden ( rnıştır Kamu kesımımn (ınansmanını ami bu kredıler bır kata vaVnn ar*aras 61 nıl mıljon Uraya c.Kmi'Ur Bura «arsm banl düerı 41 mılyar T7 mıKon lıra artarak 180 30 rrulyon lıra oİTiuş'ir Banka kfedı'erı lmda ıse 43 mılyar 204 mü>on Lra d^tmış". OSMİN HÜRı TöRUH (ESKı DPT MUSTEŞAR1, PAŞABAHÇE tfl CAM MALı KOORDıNMORU) TEKEL'E TÜTÜN İÇİN I MİLYAR LİRALIK DAHA KREDİ VERİL «DÇM 1958 şartlarmı «yaratıyor» «• DÇM kambıvo kontroîu yaoılan ülkede sisteme avtandır. Çunku donzdır, kontrol dışıdır ve pahahdır. • ^on duzenleme yetersiz bir duzerüemedır. • Kur degışiTilennde TL. farklarının Merkez Bankasmda kalması tejc başına enflasyonu onleyemez feorun Merkez Bankasının bunu nasıl kullanacağıaır. • AUnan onlemler bır sıstem mtelıfcinde değıldır Ihracat ve ıthalat mıktar ve konu olarak çok daha sıstemli bîr kor.troîa tabı tutulmaktadır. • DÇM ozunde bır devlet bcccudur. Çunku yatırımla da enîlasyonun etk'^ını varırımcı lehıne çevıren \e borcu kamu sırtında bırakan bir transler ışle'.ı gorme^tedır. • DÇM turu borçlanmada hpr turlu hesap dışı bırakılmpsı borcu dovızle oderr.ek durumunda olan de\leti kendı kontroîu d'şında borçlanmaya Eoturrt ıgu ıçın ı958 şartlaruu yaratmaya rnusar. bır araçnr E ge ekıcı »ütun p:vasasvnın açtldığî hafta içmde, Teiel e Merkez Bankası kajnağından 1 rnıljar hralık jenı bır kredı olanağı saglandığı belırlenmısnr Bojlece Merkez Bankası"nuı 25 şubat gunlu son haftahk durumuna gore, Merkez Bankası'nca Tekel'e açılan avans tutan î mılyar 775 mıljon liraya ulaşmıştır. Oysa, tütün plvasasına üişkın Bakanlar Kurulu K.ararnani"*sı"nti9 bu yü Tekel e 12 mılvar 600 mılyon lıra sağlanması kararlaştırıltnıştı. Tekel'm bu %ılki tutun alımlarını ongorulenm altındakı olanaklarla sürdtırmesı, üretıciden ge neUı'<le ortalama fiyatın altmdaM flyatlarla alım vapıldıgı ve eldekı tutvmlerın kasa surcdc tuccara devredıleceğı yolundakl haberlen dogralayan bır gelışme olmuştur. Pıyasa açıldtktan sonra Tur* Lırası'nm değerinin düşürulmesı, tutun ınracatçüarına onemh bır avanUj saglaraıjtır. Füsıın OZBiLGEN T ürkıve'mn dış borçlan 1976 «sonu itıbanyle 90 mılyar 123 m.lyon liraya. ıç borçlan ıse 96 müyar 991 mılyon Uraya ulaşmıştır. Kamunun dıj \e jç borçlan toplamı olan 190 mılyar 531 mı'yon l'ra. Turkıyenın 1977 yılı butçesınm yözde A5'ıni oluşturmaktadvr Bbylehkle kamu sektörü 1977 y.Hna butçenm tamamına yaklaşan bır borç yUfcu aitında gırmış bulunmaktadır. ı OR OZTıN AKGÖÇ (OSMAHU BAHKASI MÜJAVıRi) «Üstü kapalı bir ölüm ilân» veriliyor» avalama«ı ve DÇM ile llgıli olaraV srrn tedb'.rlenn, Turkıye'nın dış odemeter sorakoklu çozum getırpceği kan:smda değılım. Türkiye'nın dış borçlan 7 milyar doları aşıyor Malıye Bakanlığınin saptadıgı rakamlara ?öre, 1°>76 sonu ıtıbarvyle devletm dış borçlannun 90 mılyar 123 mılyon lırası do^zle odenecek dış borçlan oluşturmaktadr 3 mılvar 417 mılyon Uralık dış borç ıse Turk lırası ıle odenecektır. Geçen jtl sonu itıbanyle % mılyar 991 mılyon liraya yukseien iç borçların 70 mıljar 630 mılyon hralık bolümünün hazinenın borcu o.dugu, 26 mılyar 359 mılyon lıralııc bolürnonun ıse Deilet Yatırım Bankası, ıktisadî devlet teşekkullen ve mahalli idarelenn öorçlarından oluştugu bıldırılmektedır. Hazinenın ıç borçlanmn 32 milyar 585 milyon lirası ıç ıstıira2 tanvıllerlndan doğan borçlardır. Kalkınmak içın borçlanma'rtan kaçınmamalc gerektığını savunan Mahye Bakanı Yılmaı ErgeneVon. Mıllet Meclısmde vapngı konuşmada Turıc:ye' iKn dış borçlarında 1974 yılında 247 milyon âota/lık, 1975 de Ul mılyon dolarlık ve 1976 vılmd» 8ıO mıîyon dolarlık artıs olduğıınu ıfade etmıştır. Anc&k bu mıktarlara Cephe Husvimeü zamanında baş latüan dov.ze çevrüebıhı mevduat hessbı yoluvla alınan ve ıkı yılak bâ'âiyesı 17 müyar dolar tutan borç dahıl değ'Jdır. MaUye Bakanırun bu açıilamasında aluıması kesmleştığı halde henuz «ullanıimamış olan dış borç rruktarı da gozönüne alınmamıştır. DÇM yoiuyla a'.man borçlann batayesı ve :9"6 sonu ı'ıbanyle do\ızle odenecek dış borçlar dıfc.'tate alındığvnda Turkıye'mn dış dovız borçlan 7 mıİTar doları aşmak'adır 7 rml>ar dolarlık dış borcu Kiirşılamak tçın ıse Turk:ye'run 1976 yılı ıhrecatımn 3,5 katı dovız gerekmektedır. Dovıze çevnlebıhr mevduat (DÇM) hesaptan dıkkate almmadan ^alnızca devletın dovızle odevsceğı dış borç mıktan gozonunde tutulduğunda Tjrkıye'de fert başına duşen dış borç mıktan 133 rto.aetme<îtedır. 7 mılyar dolan aşan tum dış borçlsrımız nazara alındıgında ıse icışi başma; dış borç mıktan 173 dolara yukselmektedır. Turkiye'd» aün yaya gelen her çocugun 3 bın 27 lıra dış borç altına gırdıgı bu hesapıamauan anlaşılmaktadır. DÇM borçlan dıkkate alınmadan vapılan lamalar kışi başına duşen dış borç yukünun oe ruzh bır şekılde arttığını ortaya koymaktadır. Kışf başına düşen dış borç 1975 yılında o d o lar 1976 vılında ıse 31 dolar artış gostenn.ştır nc\l hesapları da e^enerplc kışı ba>ma borç mıkrarındakı artış ıse 1975 jüınua 31 dolar 1976 yüında 46 dolar olmaktadir. Merkeı Bark?«ı'n\n son haftalılî 6 gore. brut rez^rv ti\r\\ mmdekı er rae s f dır. \ e rezer\ıer *se P\;I ^ n ı h a r 18ı dolar duzevıne ^adar apnıem^tır Net rezenlp.n e<sı \onde« nızlı Mer.ez Bankasınm do »zie ndeneceK dı nnın buvumes r.den etlsı.ei'tıektedıı Bi îulukier halen 4 m !yar 3.JS mt'von do'ai dedır Bunun 1 vnıljar 84» rihhon dol< Çevrılebınr Me^auat Hesaola"! ndan 1 mılyon doları iî.e akredı'ıîı sçılarsk ıth. lerıne baslandii;ı halcJe df>M2 îrarsitn yan ıthalat borçıarmdan doKnıaktAaır sım ıse Mertez Rarkası'r.m vabancı rnden \e ulus.ararası fıransman <uru yaptıği ^>k tasa \aâe.ı «ullanımlara aı DIJ AÇIK &RTIYOR Ocak a\ı uıbarule belli olan rh; racat degerlen bu vıl aı^ ticaret açıg yıllara gore onemlı olçude artnıa\a ğanu karutlaxna.;"adır OcaK a. ır.ria 538 rmlvon do'.arlıü naala'a Jvart'.'îıc once.îi vüın eş ajının yarısı duzeym^e do.arda kalmıştır 3ot5 miHon dolarlı mılyon dolan ışçı dovızı o.rısieri'le k 2S3 mıljon dolar ıçın rezen. erıtme borçlanma vo.'ana gıd.lmışnr ura's . kez Bankssı re/8r\ bın'Kimnden 151 lar kullarnjteT, DÇM Hfsaphıı iın vaklasık 7ü niılvon dolarhK oı r s,enış mıştır. Bır bolum ıthalat ıçın ıse k \e «arrıer. borç anma olanaklan KUI «5'JPHfU AUCAKUR» Kesin venler belli olmamakla ekonomik ılışkıierın şuoat aymda t gelışım gofterdıgı bıldırlT.ekted'.r f olarak dışansa borçlanma durumurd kıye'mn dış borclarındakı bu'.ume fınanrman cvrelermtJe endışe v Turkıye'de açr.an DÇM Hesap'an'nın nu elınde tutan Morgan Gua*an*y lan «Şupt'elı ^'aca:<• o.arak degprlı rmnde oldugu haber venlmektedır. Turlcye'mn borçlanma cabalannı gı