Katalog

ABPÜLCANBAZ Ç£(,T U 8u ÜVimsDA îîY«rKüı"M . ÖYu ftİAVtT TURHAN SELCUK BİR DAKiK4cık SAVAŞ OYUNU Cojunuz savoş oyunu oynamışsınızdır. Eide tohla tufek, beld« plasttk kamo bunlar oyun. eakcı dükkânlarında bol bei var conciğer orkadaşıntza «hoirt düşman» diye saldırmışsımzdır. Hoyafi toprakları savunmuş, küçük tahto parçaforını ileriye fırlctıp evlerl, okuliarı yerle blr etmişsinizdir. Bu arada bom bom diye boğırmayı do unutmamışsınızdır. Sava? oyunu, oyundur sonunda. Ölüler dlrlllr, yorolılar zıplayıp kolkar ayağa. Amo yo g«rctk sovoşlar? Gerçek sovajta blnlerce toniuic bomba'ar evlerin, okuilarrn üstüne yağar. Mllyonlarco mermi, cocuk, kadın, erkek dinlemeden insanları öldürür ya do sakat bırakır. Yaryüzü Inson em«ğlnin yiiıyıllor boyu birlktirdi§l ürünlertn yakıidığı, yokedlldlği bir y«r olur. Sovot, sove? oyununa benzemez. En cok da cocuklara göz <flk«r. En cok çocuklar o!ur. PETROL BUNALIMI VE AZ GELİŞıMlŞLÎK iron'ın kendi muczzom pelroi gelırlerini yutan, uluslarcrası enfiasyonlo mücadeie etmesi olanaks.zdır. Zaten kolkınma programının enflasyon olgusunu dıkkate a'maması sorumsuz bir macerocıhktan cok, kendi sınırlannm bilincinde olmQs:nın bir iîcdasidır. Sanayi üikeîerincen gelen enîlasyonun denetim olîına clınması olanaksız oiduğundan hlç oimazsa bu döngüden ckmak için hızlı hareket efmsk gerekîidir. Bu nedenle nükleer îesislerin gölgesi altıncia ceiikten otomobüe ooğru son derece hızlı bir sanayileşme sivoseti önem kozanmıştır. Bu tür sanoyileşme cok yüksek bir sermaye kuilanımmı gerektirmektedir: Nükieer tesisler cevresini kücuk el tezgahlarının donattığ! fabrikaiaria kuşatmak icin kuruimaz. Ancak bu eğilim CLşük bir istihdam dinamiğinl taş.r. Kırscl aloniardan işgücünün trcnsfen çok yavoş ilerl»mekte V9 isîıhdam düzeyleri de ğişmemaktedir: 1977'de toplam 35.4 milyonluk nüfusun 9,7 miiyonunun colışması öngörulmek tedir. Bu fitli işsiziiği gizlemek amacıylo çalışabilir nüfusu olduğundan az göstermenin açık bir örneĞidir. Muhaiefetçe yapılan daha gerçekci tahminlere gcre calışabilir nüfus 1976'da 17.5 milyon. yani nüfusun yüzde SO'si kador olacoktır. GÜNEY İTALYA GİBİ Görünen odur kl, 1977 sonun dc iran':n istihdam duzeyi G0noy İtalya'nınkir.e benzer oımaya aevam edecektir. Ödemeler dengesi uzerinde oiumsuz eîkileri önceden görülebiien, dış pazariordan nitelikli ve yüksek ücretli 700 bin işçi ithal edilmeSi bu durjnıu daha da kotüleştirmektedir. Üstellk, bu 9,7 milyon calışabilir nüfusun bir bölümü, beiki de yarısı, geri bir tarım duzeni Icinde calışacak, başka bir deyişle geilrleri cok düşük oian ve düşük istihdam edilen bir nüfus (gizli işsizlik) ortaya cıkacaktır. Enflasyona gelince: Hukümet tarafından ne danli asgariye indiriürse indirilsin, enflosyon ha'.kın bütcesi uzerinde tüm cğırîığını duyurmuştur. Enflasyonun uluslararcsı duruma bağlı olarak ör;em!i ölcüde artmosı önlenenemektsdir: Petrolün dışında iran, 1974 yılında 6C0 milyon dolar değerinda mal Ihrac etmiş ve buna karşılık 6,5 milyar dolarlık ithalct yapmıştır. Büyük bir hızla yükselen fiyotlardon mal satın almanın sonucu olarak korkunc bir ticaret acığı ortaya cıkmıştır. Burada do, Venezusiladaki gibi tüketiml ongeileyen darboğazlarla korsılaşmaktayız. Üstelik İran'da öurvm üikenin geriliği; teknik uzmanlığm daha az oluşu; işçüerin ücreflerini ve tüketlmlerini scvunmalarını sağlayacak olan sendikaların ve siyasal haklann yokiuğu yüzunden daha da ağıriaşmakfodır. Btr kez daha şu soru gündeme geimekted.r: Her yıl 2 milycn otomobil kime «atılacaktır? TAKSİTLE SATIŞ BİLE Amerlka'do yaygmca uygulanan taksitle satış yönternine başvuruiso bile, nüfusun büyük bir çoğunluğunun yoksuüuğu aşılmaz bir engel olarak ortaya cıkmaktodır. Halkın büyük coğunluğunun gecimlik düzeyin al îında geür eide ettiği bir ülkede. ınsanlar Amerikan türü borçlanmaya giremezler. İhracat yapma zorunluluğunun açıkça farfcında o!an İran'ın önde geien kişiieri, bu dururnu bümektedirler. Ay nca, ihracatm olanoklılığını oüşünmek bile cı!gın!ıktır: Batı pazarı cğzına kadar doludur ve amansız blr rekabet hüküm sür nektedir; ozgelişmiş ülkeler ise her zoman olduğundon datia cok borc içındedlrler ve cok az satın aima olanaklan vardır. Bu durjmda İran'm otomobilleri fabrikalarda yığılıp kalacjğa w e paslanacağa benzer. Buna ek olorak, eğsr gercekten otomcbil yopıp ihrac etmek istiyorlarsa, zaten ağzına kadar doiu olan hir nnynrdn tıjkfitimi nftnisletrîie Antonio CARLO cak. petrol rezervterinin v» petrol gelirlerinin sınırlı olduğu ve göreii bolluk döneminin uzun sürmeyeceği de bilinmektedir. İLK GEDİK NEREDE? Şu halde Cezayir programındaki iik ged;k tarimsal acıkta yatmaktadır. ötekisi, daha önce de vurgulanan. uluslararası enf lâsyondur. Amaclarını gercekleştırmek icin Cezayir'in Batı'dan alması gereken cok şey vardır ve bu nedenle fiyat endekslemssini en cok destekleyen ülkeler arasmdadır. Ülkenm yüksek olxayan petrol gelirleri enflâsyonun sonuclarını oteki petrol ureticılerinden daha önce duymasına yol acmaktodır. Bu durumda Cezayirlileri personellerini «iş başında eğitme> poiitikosına iten neden islâm ulusculuğundan cok, İran gibi yüzbinlerce teknlsyene yüksek macşlar ödeme lüksunün altından kclkamayacak olmalarıdır. Ancak bunun da sanayileşmenin gecikmssi acısından maliyeti yüksektir. Üretimde Eürekll gecikmeye yol acmaktadır, SONUCLAR Yukarıdaki cözümleme petrol bunalımının büyük bir gösterişle başlayıp sonucsuz kalan bir atıiım olduğu ve fjerçekte he^şeyin eskisi gibi kalacağı düşuncesine yol acmamalıdır. Kapitalıst SiSterrin yarattığı yeni denge eski statükoyu yeniden istikrara kavuşturmayacoktır: Esıtlik sağlamaya yönelik egilimler ters yönde işlemektedir. Isıl ÖZGENTÜKK Bir soru bir yanıt: Batı pazarı tıka bâsa dolu ve azgelişmiş ülkelerin çoğL borç içinde olduğuna göre iran, üretmeyi planladığı iki milyon otomobili kime satacak?.. "Kimse beni sevmiyor,, Bir arkadcşınız. «adımı ne olur yazmayın», diyor. Biz de vazmıyoruz. Bir soru sormuş. Diyor ki: «Beni evde hic kimse sevmiyor. Herkes cnnem babam bobaannem yeni doğan kardeşimi seviyor. Te'.'îem. »Evren oldu senin pabucun dama otıldi!». diye benımle olay ediyor. Kendimi cok mutsuz buluyorum. Yemek yemivorum..» Mektup böyle sürup gidiyor. Ne diyelim blz arkadaşımıza? Cok zor bir durumda. Evin tek cocuğıryken herkes tarofından sevilmeve alışmış. Eve yenl bir canlı geltnce, bu do minrKJCik sevim'i bir kcrjeş, onu k;sl;anıyor. Elbette o minnacık karoeşe dofıa cok ilgi gösterilecek. Çünkü o ne yemek yemesinl. ne giyinmesini, ne konuşmosını biliyor. Annesi ona yemek yedirmese oc kalır. Hırkasını oiydirrrıese üşür. Bizim sevgiii arkadaşımız da onnesi kücük kardeşıni doyurmak için kucağına olınco küplere biniyor ve karar veriyor. «Beni kimse sevmiyor», diye. O/so o şimdi sorumiıjluklan olan bir ağabeydir. Evdeki tum kişiier gibi kardeşine bakmak, sevgi göstermek, onun blr an önce büyürnesine yordım etmek zorunccdır. Kücük kardeş buyüyüp de çovresinde eabi cbb ciiye doiandığında tüm kayguları uçup gidecektir. Evdeki bu yoni ınsanı benimsiyecek, bir dost kazandığı icîn mutlu clacaktır. !şte o zomon tio. cBeni kimse seviTivorj. diye yakindığı için kendi kendine gülecektir. Haydi kücuk kardeşleri sevrreye, onlarla dost olmaya... Petrol gelirleri yüksek olmayan Cezayir, enflasyondan öteki petrolcü ülkelere oranla daha çok etkileniyor sına yo! açacak olan urürıün kullanım maüyetlerini (örneğm benzin fiyatlarını) arttıramazlar. Bu durum, iran'ın dunya çapındaki enflasyona karşı petrodolarlannı savunmasını daha da güçleştirmektedir. İRAN TARIMI Son olarak tanma blr göz ataiım: Bu sektörün kapitaüzmde normal ve aşılamcz o(an ge ri kalrnışiığı İran'da Venezüellada olduğundan daha cok sorun yaratmaktadır. Tarımsal acık. 1975 yılında 4,5 milyar dolara ulaşmıştır. Bu, tanmscl ye tsrsizüğin her yıl petrodclarların önemü bir bölümünü yuttuğu an lammo gelir. kan'ın kclkınmo pianı tanmı dikkate almaz: Hızla sanayileşmek icin tanmı gitt : kce daha geride bırakılmaktatiır. Dünyo çapmda enflasyon fırtınasının göbeğine düşen İran, tarimsal açık ve pahciı yabancı personel «satın alma» zorun Bİ1N£CE c BiLDIRMEC SİZE ÜC BİLMECE: 5İMDİ CIKIN İŞİN İÇİNDEN BAKALiM: 1 Sarıdır lerdall glbi, suludur »eftalf glb!, >ttah( zerdall ne va/laht seftoll. 2 Bir kücük kumbora, erzak taşır ombaro. 3 Kiraz kodar hofrf caml kadar büyük. YANITLAR : VONIMV» z ne ımna s OYTUN ATAHAN ARKAOAŞINIZ BİZE BİR RESMİNİ YOLLAMiŞ. RESMİNİN ADI: KIRDA PİKNİK. BAKALİM BEĞENECEK MİSİNİ2? .sızın . koşenıZ GARTH Aslında sistemdeki eski cell$kilorin bazı yönlerini yoğunloştırmakta ve sistemi daha istikrarsız ve daho az denetlenebilir haie getirmektedir. Ancak CEZAYİR DEVLET BAŞKANI BUMEDYEN NE YAPMAL1? celişkiler yalnızca merkezin ken dı icinde değil, aynı zamanda merkezle azgelişmiş ülkeler ara sındaki ilişkilerde de yoğunlaşmakiadır. Ağır bir borc icinde luluğu yuzunden iflas tehlikesly uzlaştırmayı amaclayan blr reCezayir'de kent ile köy ara olcn ve önce petrol fiyat artışie karşı karşıyadır. Büyük bir forma girişilmiştir. işcilerin, Iş sındaki ilişki bazı acılardan ka lanndan. sonra da işlenmiş üoiasıiıkla fobriko kapıiorının ö letmelerin yönetimine etkin bir pitaüst nitelıklerini sürdürmekrünlerin fiyat artışlanndan darnünde cüruyen iki milyon oto bicimde kotıimalarını scğiayocak tedir. Tarım reformuna karş.n be yiyen yoksul üıkelerdeki dumobil g'bi bir sacmalıkia karşı olan sanayi yapısmın demokra varolan kırsai alanlardan kenta rum, bugünden öngörülemeyen laşmayacağız: iran'ın mevcut ttkleşttrtlmesi sorunu gündeme kaçış daha yüksek kent gelirie toplumsal ve ekonomik sonuclodüzeni 1983 yılından önca cöke getirildi. Ancak, Hazera'nın da rinin cekiciliğinden kaynaklan rı ile gittikce dayanılmaz bir hoceğe benzer. beürttiği gibi, İşcilerin yetkiler! maktadır. Bu ise. tarimsal üre le gelmektedir. hâlâ aciN'lığa kavuşmu? değildir. timi düşürmekte, dolayısıyla torımın dış ticaret acığmı orttırKİMİN SIRTINA*. CEZAYİR DENEYİ makladır. Hükümet, ianmsa\ kitDEVLET VE TARIM leleri beiirii toplumsal hizmetGünümüzdeki dünya bunalımıCezayir, merkezı b;r sistem lerin yakınındaki köylerde topta nın maliyeti en yoksul ülkeletemelinde hareket eden temel Kırsai kesimdeki dururn do sanayi gırişimlerinln devlet mul buna benzemektedir. Bu aıanda ma siyaseti ile göce karşı koy rin sırtına ağır bir bicimde inecektir. Ancak bunalımın maliysti kiyetinde oiduğu bir ekonomik ki oeviet ils kırsai küleler ara mayo colışmaktadır. Ancok bu yapıya sahıptir. Sistemin p!an sındaki ilişkiler SSCB'deki dev siyaset başarısız kalmaya mah nin bu ülkelerin sırtına yüklenmesi, sorunu cözüme kavuştıırtarafından beiirlenen amoçlon, letle ko!hoz!ar arasındakj ilişkl kumdur: Kacışı durdurmak icin mayacaktır: Sorun otomobüe sektörier arası ilişkiler ve ön leri anımsatır. "960'ların ikinci sorunun kökenine inmek. bir dayanan eski mekanizmanın ifceiikfer Doğu Avrupa uikelerin yarısında özyönetime dayanan tarimsal geiişme ve geri kesimin cağdaşlaştırılması siyaseti lâs etmiş olması ve ufukta yeni deki bürokratik kollektivist ya tarimsal Işletrr.elerin cluşturduğu bir mekcnizmanın görünmemesipılara benzer görünrrektedir. kesim, Cezayir sistemini savu yürütmek gerekir. Uygulamcda Bu, Doğu Avrupa üikelerinde nanlara bile, bir devlet kesim) bu, plonın hedeflerini alîüst et dir. Neyi üreteceklerini ve nasıl yoşanan güclüklere benzer bir olarak ve üstelik kötü yonetilen mek. kısa bir sürede sınai ba üretecekîerini biimeyen yoksul ülkelerin sırtından birikim yapdizi zoriiiklcra yol açrriiştır. Bu ve icsel demokratikleşmesi gere ğtmsızlığa ulaşma amacını termak fazla anlamlı değiidir ve binedenle, scn zamcnlarda jKono ken bir kesim olarak gözükmüş ketmek ve hızlı sanayüeşmeden vazgeçmek anlamına gelir. An rikmiş sermayenin bir yoîdcn ya mik ö!cüt!er!e fiziksel ölcütleri tur. tıniması gerektiği icin bazı acılardan daha da kötüdür. Somir Amin'in öne sürdüğü cözüm de pek ikna edici oimaktan uzakîır. 6İRTH ONLAClA İU34U Di$i BOND DİNLEMM .HAMILTÖN GENÇ İOP ? Kitaplarım Bokm döfdu kltoplık. Ne flü**t kltoplarlo. Hep*l birsey öğretir, Yorarlıdır insanlığa. Htpslnl eok severtm, Arkodoşın en lylsl. Sıra geidl en güzetlns, Ata'mm romonmo. En sevdlglm kitoba, 8ana ı?ık tutana. Amin'e göre sermoye İki bicimde hareket edebiür: Scnayii yoksul ülkeiere götürüp öncü teknolojiyi kendine tutmak ya da varoian mekanizmaları yoğunlaştırmak. Amin'in cok doğal bulduğu birinci savın gercekte tutar tarafı yoktur: Petrodolar doiu olan ülkelerde bile sanayiieşme atıiımlarının bugünkü emperyolist mekanizmaların ortaya cıkardığı üstesinden gelinrnesi olanaksız engellerle karşılaştığı gösterilmiştır. İkinci sav, bizim cözümlememizin destekiediği bir gercektir, ama bir çözüm de değildir. Son derece celişkili olan bu mekanizma kınlmıştır ve onarabilir görunmernektedlr. Bu mekanizmayı yoğunlaştırmak ise cıkış yolu sayı lamaz. Mltsel bir çöküş savı ile değil, durgunluğun ve toplumsal patlomalorla birlikte üretimde korkunc düşüş tehlikelerinin tehdit ettiği boğulan bir buyümenin ortaya cıkardığı gercek bir olgu ile karşı karşıyayız. O pembe yükseliş dönemleri artık geride kaldı: Petrol bunalımının dumanı dağıldığında hfcbirşey eskisi gibi olmadığı ve herşeyin eskisine Oronia kölüleş tıgi ortaya cıkacaktır.