Katalog

Ortadoğu: Sedat'm tsrail gezisinden Kahire Konferansı'na. Sedat'ın girişimine karşı çıkan Arap ülkeleri de kendi aralarında anlaşamıyor Enver Sedat'ın Israll gezlslne v« ondan •onrokl tutumuna karşı cıkan Arap ülkelerlnln Llbyo'nın baskentl Trablus'ta yaptıklorı «Kucuk Zlrveıde alınan kararla. Arap dunyasında yenl blr «Capha» oluştu Sedat'ın tutumuna karşı ortak blr tavır takınmoyı kararlaştıran ulkeler Surly*. Llbya. Cezoylr ve Güney Yemen'dlr. FKÖ d» aynı karara katılGerek konferanstn toplanmasındon 6ncekl hazırlık çalışmalart •ırasındakl ve g«rek •« konferansın toplanmasından sonrakl g«llşmeler vs alınan sonuçlar, Sedat'a karşı olan ve cradlkalı olarak nltelendlrllen Arap Olketeri arasında görüş blrllfll bulunmadığt, tam tsrsln« blrtakım çellşkllerln bu ülkeleri blrblrlnden kopardığı göruldu. Sedat'ın israII gezlslne başladığı sırada Llbya'nın zirve eağrısında bulunmasından ve bu coflnnın Surlye ve Cezaylr tarafından kabul edllmealnden sonra Irak hOkumetlnln Zlrvenln Bağ Töm Arâp Glkelerl nin Kahire'ye gelme yi reddetmeleri sonucu Enver Sedat, yarıntoplânâcâkkon feranstâ Tsrail ve ABD'II temsilciler karşısındâ tek bâşınâ masayâ oturmak zorundâ kâlacak. Klml gözlemciler, Enver Sedat'ın îsrail'le ayrı bir bârış an laşmâsı imzâlamâsının uzak ihtimâ! oljnadığı görüşündeler. Mı«ır Oavlat Baskanı Env»r S«dat v« lwail Başbokanı M«nah*tn B«ata E»kJ dOynMMlar do«t mu oluyorî Gözlemcilere göre Kahire Konferansı'ndan kazançlı çıkacak tek taraf İsrail Mehmet Eınlıı BOZARSLAN leri, buna rağmen konferansın Mıaır, Israrl ve Amerıka'nın katılmalarıyla toplanmasının kararlaştınlması da, bu göruşü doğrular nıtellkte gorülmektedlr. Enver Sodat'ın gecen ayın 19'unda Israll'e gıtmesıyle başlayaıı Ortadoğu dakı gelışmeler ve calkantılar, bır yandan Arap dunyasında onemli bblunmelere yolocarksn, bır yandan da Mısır'ın, daha doğrusu Enver Sedat reıımımn Arap ulkelerl icinde yalnızlığa duşmesıne neden oldu. Nltekım Sedat'ın gezısınl ve oııdan sonrakl gırlşlmIsrınl, btıgune kadar sadece Fas Kralı Hasan, Surian Devlet Başkanı Cofer Numeyrı ve Umman Sııltanı Kabus tan başka kımsenın acıkca desteklememesı, bu yalnı/lığın ıfadesı olarak belirtllmektedlr Hatta Sedat'la lyı ıllşKilor ıcmde bulunan Suudı Arabıstan bıla Kraıl ge/.ısını onaylamadığını bıldırdı, Velıaht Pıens Fahd, zlyaretl ckorkune hata» blctmlnde nlteledi. OrdOn Kroh Hüseyln is» Sedat'ın bu gezlyl yapmakla tkumar» oynadı^ını söyledl. Bununla blrllkte Suudl Arablstan ve Ordün'ün Israll gezlslnl acıkca onayladıklarını bellrtmemelerlne rağmen Trablus Zlrvesı'nde oluşan ve Sedat tarafından «Red Bloku» bıclmınde nltelendırılen Cepheye karşı Mısır Devlet Baîjkanının el oltırtdan da olsa destekleyeceklerl bellrtılmektedır Ancak buna rağmen Sedat, Kahire Konferan»ında yalnız kalmaktan kurtulamadı. Kral Huseyln'ln Kahlre'ye yaptığı zlyaret blle onu bu yalnızlıktan kurtaımaya yetmedl Gerek Sedat'ın gezısındsn ve gerekse yarın toplanacak olan Kahire Konferansından en ka7anclı cıkocak tarafın israil olduğu konusundn tüm gözlemciler goruş blrllğı ıclndeler. Şlmdlye Mıtır Revlet Boşkanı Enver Sedat'ın Israll'* yaptığı gezıyle Ortadoıju'da ortaya cıkan yenl durum, yarın toplanması beklenen Kahire Konfercınsıyla yenl boyutlara ulaşmaktadır. Slyasal goz lemcller, Mısır yetkılllerıjiln israıl'le ikıli blr barı? anlaşması Inızalamak nlyetlnde olmadıklarını belırtmelerlne rağmen, bu konferansın boyle bır ıklII anlaşmanın kopılarını acabılecegını, buna karşılık daha önce toplanması tasarlanan Cenevre Konferansının toplanma şansını hıc değılse bu aşamado ortadan kaldıracağını belırtmektedırler Ortadoğu sorununa dogrudan taraf olan Suriye Urdun ve F KO ıle Cenevıe Konferonsınm ortak başkanlıgını Amerıkn Iİ9 paylaşan Sovyetlcr Bırlığı nın Kahıro Konferansına kalılrnoyı reddetmeItador en önemfl »orupldnndon bW, d«vlel vaıiığını ve meşruluğunu Arap ülkelerlne kabul ettlrmek olan israil, Sedat'ın Kudüs'e altmaM v* «Israll gerçeğlnl kabul edlyoruz» demeolyle mmşruluğunu en buyuk Arap ulkeslne kabul ettlrmlş bulunmaktadır Sedat'tan «artık aramızda »avaş olmayacak» so/unu de alan Israll, Kahire Koof«rorısına gltnıpklo de, şlmdlye kadar tavunduflu «doğrudan goruşme» tezlni Mısır'a kabul •Htrmiş olmaktadır öte yandan Arap ülkelsrl arasında şlmdlye kadar gorulen dayanışmanın bozulması da lerall lcln ayrı blr kazanc olmaktadır. Bugune kadar Arap ulkelerlyle ancak ayrı ayrı anlaşma yapablleceğlnl soyleyen Israll hukümetl, Kahire Konforansında Mısır hukumetlyle başbaşa goruşme ma sasına oturmakla, bu amacına glden yolu da acmış olmaktadır. AMERİKA MEMNUN Ortadoğu'dakl yenl durumun ve Kahlr» Korv feransının Amerika tarafından da mamnunlukla karşılandığı, yapılan açıklamalarla ortaya oıkmiştır. BMIndlgl gıbl Amerika Ile Israll'ln sorunla IIgill tutumları arasında şımdıya kadar önemll blr fark yoktu. Ayrıca, temell eskl Dışlşlerl Bakanı Honry Kıssinger tarafından atılmış olan ve Ortadoğu 8orununun VVashlngton'un denetlmlnda pözulmesirıl ongoren Amerlka'nın Ortadoğu polltlkaeının amaclarından bırl de, Mısır'ı dlğer Arap 01kelerlnden kopararak Araplararası dayanışmayı bozmaktır. VVashlngton, böylece bu amacını gercekleştlrmlş olmaktadır. Soz. konusu plan, Sovyetler Blrllğı'nln bulunacak çözum yolunun dışında tutulmasını da ongorduğunden, Moskova'nın Was hıngton'la ortak başkanlıgını paylaştığı Cenevre Konferansından once Kahire Konferansının toplar|ması, Amerlka'nın bu amacının da gercekleşme8l yolunda blr adım oluşturmaktadır. Nıteklm«Karııre Konferansı önceslnde Ortadoğu'da yenı bır gezlye cıkan ABD Dışışlerl Bakanı Cyrus Vance'ın hareketınden once Washıngton'da verdıgı democtekl bazı sozleri de bu goruşu dogrular nltellktedlr. Gözlerin şımdl Cenevre Konferansına donduğunu soyleyen Vance, Sedat'ın İsrail gezısınin oluştuıdufiu yenl koşullar altında, Cenevre Konferansı toplanmadan da Ortadoğu sorununa çozum bulunabıleceği ihtlmallnın belııdlğlnl öne suruyordu. SOVYETLER KARŞI ÜBYA DEVLET BAŞKANI MUAMMER KADDAFİ datta toplanmaaını Istemesl, soz konusu ç«lişkllerl yansıtan blr gellşme oldu. Ancak Llbya'nın dlretmesl sonucunda Zlrve blr gun lük geclkmeyle Trablus'ta toplandı. Buna rağ men 2 aralıkta toplanan konferansta yapılan konuşmalar ve takınılan tavırlar arasındakl cellşkl, 6 aralıktakl «on oturuma kadar *ÜN du. IRAK 8URİYE CEKİŞME8İ Trablui Zlrveslnde en ânemll gorüş ay* nlıgının Irak II» Surıye arasında başgosterttlgl, daha doğrusu euregelen göruş oyrılıklarının konferansa da yansıdığı göruldü. Baa« Partlsl'nln Ikl zıt kanadının Iktldarda bulunduğu bu Ikl ulke, esklden berl blrblrine «•şltll suclamalar yöneltmektedlrler. Surlyeyl Enver Sedat'ın polltlkaaına destek olmakla ve Ortadoğu sorununda ıteallmlyetçlı blr tavır takınmakla suclayan Irak, konferansın, Güverıllk Kon9eyl tarafından daha once a 8URİYE DEVLET BAŞKANI HAFIZ ESAD lınmış olan 242 ve 338 sayılı kararları tanımadığını acıklamasını Istlyordu. Suriye ISB, Flllstın sorununu blr cmOltecl torunu» olarak kabul eden, ama buna karşılık Israll'in tum Arap topraklanr>dan çekllmeslnl öngören bu ikl kararı tanımamamn tek alternotıflnln savaş oldugunu bellrterek, Irak'ın bu Isteğlnl reddedlyordu.' Amerlka'nın gellşmelerden memnun olmasına karşılık Sovyetler Bırllğı'nln hem Sedat'ın Israll zlyaretinl eleştlrdığl ve hem de Kahire Konferan•ına katılmayı roddottığl goruldü. Ortadoğu sorununun. ancak İsrail Işgalındekl Arap topraklarının tumunun kurtarılması ve Fllıstln halkının kendt kaderlnl tayln etme hakkına kavuşması esasları uzerlne ve llgıll tarafların tumunun katılacağı Cenevre Konferansında imzalanacak blr barış antlaşmasıyla cozuleblleceğınl savunan Sovyetler Blrllğl, Kchlre Konferansının Amerika'nın ve Israll'ln cıkarlarına hlzmet edeceğlnl bellrtti. Sedat'a karşı cıkan Arap ulkelerının Trablus ta yaptıkları Zırve Konferansını de&tokleyen Sovyetler Blrlıği'nln bu tavrı Sedat'a karşı olan Arap ulkelerınde sevlncle karşılanırken, Amerlko, İsrail ve Mısır tarafından eleştirıldı israil Radyosu Sovyetler Blrlıği'nln bolgede barış kurulmasını ıstemedlğlni Iddla edıyor, Kahıro Radyosu ise Moskova'yı «Red Cephesl»nln başına gecmekle suçluyordu SURİYE VE FKÖNUN GÜCLUĞÜ FKÖ LİDERI YASER ARAFAT Bnşlotıgıçta Irak'ınkıne yakın görüşler 8avunarı Lıbya ıse, Cezayır'ın ve Guney Yemen ın de etklsıyle Surlye'nın goruşunu kabul eltı Konloransın başlaması sırasında Fıllstın örgutlerı arosıncla da onemil goruş ayrılıkları vardı Dr. Corc Habbaş'm lıderhğındekl «Flllstln Halk Kurtuluş Örgutü»nun başını çektığı «Red Cephesl», Isroll'e karşı tek mucadele yolunun sılahlı mâcadelf olduğunu belırterek, sıyasal mucadeleye karşı çıkıyor du Bu goruş ayrılıkları, yenl doğan durumun do etKisıyie. bır uzlaşma yolu bulunarok gıdeılldı fKÖ nun 242 ve 338 sayılı Guvenlık Konseyl kararları cerçevesınde yapılacok uluiiararası loplantılara katıtınmamasını kabul etnıeiı, buna karşılık Red Cephesl'nın do bu knrorlann cercevesinde olmayan uluslnrnrası Topianiılara katılınmosını ve Israıl ışnniiK'n kurianlacak Fılıstln toproklarının e i ulnn mr hoiumunde dohi bağımsız blr FllıMın <j*=ıvı»tıııın kurulmcr.ini kabul etmesı. ıızln >mnyı snglnyun ıkı nokta oldu. Ve bu uZı jşıno 'laG'ondıktan ionro tüm dırenm» örgütlerımrı f KO ıcınrtn top'anması kararlaştırılrlı CARTER'İN İLK GÖREV YILI, AMERİKA'DA BAŞARISIZLIK YILI,, OLARAK NİTELENİYOR Jlmmy Carter'ın, Amerlka Blrleşlk Oev letlerı Cumhurbaşkanlıgı görevlnde blr yılını tamamlamak uzere olduğu bugünlerde, Amerlkan kamuoyunda ve elyasal cevrelerde yoflun sayılabilecek blclmde eleştlrıldlgl blldlrllmektedlr Carter'ln llk görev yılıntbaşarısızlık yılı» olarak nıtelendlren bu cevreler, Başkan'ın ele alıp da cozmeyl ba şaramadığı sorunlar arasında ener|l «orunu SALT2 goruşmelerl, Ortadoğu «orunu gıbl onemli lc ve dış sorunları saymaksa ve bu sorunları cözmekte uğranılan başarısızlıkları, eleçtlrılerlne gerekc* olarak göstermektedlrler. Corter yönetlmlnl eleştlrenler, «adece Başkan'ın degil, danışmanlarının ve bakanlarının da bu başarısızlıklarda büyuk payları olduğunu one sürmekte; rtzellıkle dış polltıkodokı başarısızlığını Cyrus Vance'ın •becerlkslzllğhne bağlamoktadırlar Llbyo'nın başkentl Trablus'ta yayınlanan «ElF«cr El Cedid»» {Yenl Şafak) gozeteslnln blldirdlğıne gore Carter'l eleştlren Amerıkalılar, Başkanlorının Georglya eyale tinden blr köylu olduğuna dlkkatl cekerek, koylulukten gelen bırtakım nltellklerlnl hula koruduğunu, Iç ve dış politıkada karşısına cıkan sorunlarJakl karmaşıklıkları, devlet burokraslslnln yapısını Amerlkan yönetlm mekanlzmasının Işleylşlnl, lctekl ve dıştakl baskı gruplarının etkllerlnl kavrayamadığını one sirmektedlrler. Bu cevreler, Carter'ln ve çevreslndekl yöneticl kadronun en önemll sorunları blle yuzeysel blr yaklaşımla ele aldıklarını bundan fincekl Ford yonetlmlndekl ya da daha oncekl Nlxon, Johnson ve Kennedy yönetlmlerlndekl yetkllllerın yaptıkları glbl «planlaınaıya önem vermedlklerını ya da bunun önemlnl kavrayamadıklarını söylemektedlrler. Llbyo gazetesınln blldırdlğlne flör» Car\«f\ »leştlrenler, kendlslnln VVashlngton'dakl sorunları da köyündekl sorunlar glbl baslt gorduğünu Iddıa ederek «Georglyalı blr köylu Başkan olursa boyle olur» şekllnde konuşmaktadırlar. öte yandan Carter yönetlmlnln SALT2 göruşmelerlndekl tutumunu da eleştlren Amerlkalılar, Sovyetler Blrlıği'nln •avunma slstemlnln cok güclu oiduğunu hatırlatarak, şu göruşlerl ftne surmektodlrler: cŞlmdly* kadar. Amerlkan GRUISE füzelsrlnln, çıkacak blr savaş sırattnda Sovy«t •avunma tlstemlnl yaracağı varsayılıyordu. Oyta «lektronlk beylnlerle yapılan oraştırmaların sonucu, bu fuzelerln de Sovyet sovunma ılsteml karşısındâ gucsüz kalacağını ortaya koydu. Bu durumda Corter yönetlmlnln yenl blr fuze «Istemlnl gellştlrmeyl planlaması gereklrken ne bunu yaptı, ne de 8ALT2 gorusmelerinln olumlu biçlmd* sonuçlanmasını sağladı». (Dış Haberler Servlsl) Ote yandan yonı gelı^melerın en cok Suriye ve Fılıstın Kurtuluş Orgutu'nu guc durumda bıraktığı belırtılmektedır. Şımdıye kadar, aıalarındakı bazı goru9 ayrılıklarına rağmen hıc değılse Isroıl kuışibinda dayanışma ıcmde gorunen Mısır Suriye FKÖ uclusu, Mısır'ın &oıı tutumu nedenıyle bo/ulmuş olnıakta, bunun sonucu ola rak Suriye Ile FKG İsrail e karşı yalnız kalmoktadırlar. Gercı Lıbya, Cezayır. Guney Yemen gıbı Arap ülkeleri Suriye ve FKO yu desteklemeyı Trab lus Zlrvesı'nde kararlaştırmışlardır. uncak, bo ulkelerın Ortadoğu nun merko^ınden uzak bulunmaları. saglanacak desteğın bu gucluğu gıdersbllecek nıtellkte olmasını engellemektedır. NE OLABİLİR? Yarın toplanmusı boklonen Kahire Konferansındarı ne sunuc alınabllecegı konu&u do slyasal gözlemciler arasında tariışılmaktadır. Kımı gözlemciler, Mısır ın Israıl'le ıkılı bır anlaşma Inızalamayı goze alomayacagını, oncak Israıl'ın tum Arap topraklorından cekılıııesmı ve bağımsız bır Fllıstın devlpiının kurulmasına ıtlraz etmemesinl sağlamaya culışacağını ona surmektedırler. Buna karşılık dıqer bn7i fin/lemcıler de, Enver Sedat'ın 1975 yılındn İsrail le Sına Ara Antlaşmasını belıren tum topkılere rat)men ımzaladıcjını ve o sırolcırdn «No yapalım yanl, Israll topraklarımızın blr bolumundcn çsklllrse bunu kabul etmeyellm ml?» dedlğinl hatırlatarak, boyle blr ikıll antlaşmanın Sedat tarafındon kabul edılmeslnm uzak Ihtlmol olmadığını belırtmnktedırlfir.