Katalog

p ut r CüMHOKhrn 27 KASM 197 ABDÜUMBAZ Hıncal ULUC c l<,t(t TURHAIU SELÇUK 0w friBİ HALLtRPE H&LK, İÛLEYMAM İ5EYE KÛFÜIİLE1 EPEtîLE^MİS . KtNPrti B n ^ " Bıfİ AYSON£A ELEKTiOfîiMZE N t M E T l t & Ü . POLM YıkMlNU YuZ^lLDA, VAftUft iç«Np£ E K u P , tfYAHATNAMEMi M U M ıSı&MDA YAZArİfM. J ^ F ı C£LM=2MıŞ... E u ^ Z t>(i gW2A < ' ^ W 1Konumuz Cennet, Cehennem !. Kurban Bay ••amı haftasında sızler için Uigun bf konu seçtık Cennet ve Cehennem. Dm knaplannın bu ıkx deyımı ıçm bakm unlüler neler demışler îCehenneme gıtmek ıcın gosterılen cabanın yarısı kadar gayretle pek cogurruz cennethk olabılırdık > Ralph V V Emerson (18031882), Amerlkon Fllozofu «Genış anlaıda cennet bır sindırım sorunudur S ndırebıfeT ç der Elbari Hubbard (18561915), Amerıkan Yozarı rCennette ne ycparlar bılmeyız Ama ne yopmadıktarını kıtaplar cok tyı anlatıyor Evlenmek ve evıilıkte yapılanları vapmak yosak Yoksa kovulursunuz » Jonathan Swrft (16671745). Inglllz Yozarı tCennete lutufla gırıiır Eğer gırmek ıcın «LoVIK Olmak» aransaydı ınsanlcr dışardo kalır, kopeklen ıçer! gırerdı «Insan csnnetto en cok konuşacak btr koç kısıyı ozler > Mark Twoln (18351910). Am«rfkan Yazorı H0(A N»M BMIPMĞM l , ANÎ)A CUVA ONYiy uzy/LA^M^ i>uf Blf C i 5ALU\fc MALLAfi I LAft yAf>Tifrlr4DAN/8ÂîTAr^L£i,lM CrAlAgfV Â PETROL BUNALIMI VE AZ GELİSMİSLİK Yedı BuyuKİer'ın 1970 e dek fıyat artış talepierıne neden *ar şı durduKİarı beliıaır. Ve 1971 ın başında, Tahran Konferonsında tablo degışiverdı LıDya temsılcısı. OPEC uUelerının bekledıgınm aKsıne cokulusıuların temsılcılennın «bu kez karşı koymak uzere değıl, onaylamak uzere» geıdiklennı bıldırdı Tahran'da alınan kararlor Batı eko nomılerını pek derde duşurme yen son rotuşlardı. arra fıyat sıyasetınde, 1973 sonbahor felâketinı onceden haber veren br donuşu sımgelıyordu Yedı Buyukler'ın resmı ve ozel omac larlo hazırlanmış raporlarının fıvat sıyasetnde<ı donuşun ardındakı gercek redenlen sokladığı duşunu'ecek oıursa. neden Kârlı tduşuk» fıyat sıyasetının terkedı.dıSmn araştırııması gerekır BUNALIMIN GERCEK NEDENLERI Fıvot sıyasetındeM değış <lığı bır yandan kâr oranlarmı torpuleyen, ote yandan da Ye dı Buvuklerı daha zaman varken ınegı hızla sagmaya ıten Arap mıılıyetcılıgı oıgusuna baglamak yanlıştır Petrol uretımıne egemen olan Arap hukumetlen (.EmıNıkler, Iran, Suudı Ara bıstan, KuveyO modern bır sıyaset u^guiaması ıçındedırler Onlardan kukla olarok soz etmeK ne kadar ınandırıcı degnse, burada bır aitıenperyalıst mıllıyetcılık gormek de aynı olcude gecersızdır Yedı Buyukler bunu bılmektedırler ve ABD de ortaya cıkabılece* bır kar du şuşune karşı 1960'ların sonlarında bazılan (yotınmiarın da ha buyük gelır getırdığl) Ortadoğu'dakı varlıklarını guclendırmışlerdır. Topyekun bır mıllîlestırme bile sozkonusu o'sa, arıt ma ve dağıtım uzennde varolan denetım, petrol ureten ulkelerı Yedı Buyukler le bır anlaşmas 3 zorlayocaktır Antomo CARLO ARİTMETİK BULMACASI 9u hılvıecen r yanıt'nt cok cobuk vereceks'ni? K'ale'n kâgıt t.L arnak yasos Sağda ve solaa /er alan ıkı tcotamdon narçıs n n sonucu dada bu\oktur, bır baktn ve soyleyın 887654321 123456789 87654321 12345678 7654321 1234567 654321 123456 54321 12345 4321 1234 321 123 21 12 1 1 Ikinci Dünya Savaşı sırasmda Amerikan kapitalizmi açısından keşfedilen reçete basitti: Askeri hârcâmalar iş âlânları açıyor, böylece dayanıklı tüke tim malları için talep yaratıyordu. Zaman içinde bu model işleme meye basladı ve bu da petrolcülerle otomobil üreticileri arasında uyumsuzluk yarattı. Petrol kârlarını artırmak için tek yol vardı: Fiyat artıslarına «evet» demek Petrol bunalımı ile Amerikan ekonomisinin bunalımı arasındaki ilişki genel olarak gözden kaçırıldı BAŞKAN NIXON. 1969'DA JAPON MALLARININ AMERIKAN İC PAZARINI TILASINA KARŞI TOKYO'YU UYARMAK ZORUNDA KALMIŞTI... ğı artık bell1 olan blr pazar kor şısındo ABD yabancı hosımlarını saf dışı etmeye g'rıştı Catışmanın göbeğınde olon otomobil ureticılerı kaygılarını acıklamaktan ceklnmedller: Han ry Ford II bunu 1971'de dı'e getırdı ve 1973 te onun fıkırleri b r cok unlu kışı tarafından yınelendl 1972 yükselışı hukümetın karlara hoyat veren maiıyet sıyasetı gıbı top udurjmsal etmen lere bağlı/dı ve ABD ekonomısının /apısal sorunlanna bır co züm getlTnedi Dahası, uzun do nemlı yapısal mudahale araclarını hukümetm elınden aldı 1973 başlarında Amerıkan ıc pazarındaki yabancı otomobil satış yuzdeşı 1971'deki 15 1lık orandan ancak yuzde 15 e duşebıldı Hemen arkasından dolorın ikıncı bunalımı geldı. Pazar her zamankınden daho tıkabasa doldurulmuşîu. 205 mll IS Çıldırtart Dehlizler C'ld rtcn Dehlız'er bulmGcamızı ceşı'lı nedenlerle blrkoc "ic'tod r yaym'ıyamıycrduk Bu hafta yerrden buluştuk O holde ^erefe kcdeh'mızı kald rol m ne dersın z Hem de fondıp Bu ıs ıcın sodece 60 sanıyenız va" İNANIR MISINIZ ? • Cınde doğum gunlerı doğumdon 30 gün bır yı! sonra kutlanır Ondan sonro kutlama her 10 yılda bır yapılır. •• • Blr Fransız ordarda ikl konsını da oynl nedenle öldürmustu Vaptıkları yemeklerı beğenmemiştl • Bır ev kadını gunde ortclarna 6 kılometre yurür Bır yıldo 25 sactmı de \atok yapnakla gecınr O Sudan'ın Mabaan koyu dunyanın en sessiz yosoyon fnsanîan Koyun ses duzeyl bır kıtaplıktan fazla degıl. D«n«yter bu koyde yasayan 80 yaşındokı blr ihtıyorın 30 yaşındakı bir Avrupclı'dan daha lyı duyduğunu gosteriyor. • <alıfomı\ a da bır bar kapısına «Ne kodor bıro ıcersen z ıc n Bır dolar» dıye yazdı Gleen Moore adlı bır Amerıkalı ıcert gırdı Dort scatte ıkı fıcı ıctı ve. . Ve oldu .*, • Gecen yıJ. Las Vegas ın unlu Kumorhane»! Sohara Palas'ta bır poker oyununda ıkl klşıye bırden flo» ruvayol gtldl. Bu elin bır doha gelrne sansı mıiyardo bir. • Te1 basına vasayan vaslı ıngılız kodını ölunce, g,OTimeğe q3İenler evınde 1 800 bos sut Ş'şesı buldular, • Arrerlkalı Charips Osborne. 1925 yılında, 150 kiloluk blr domuîu kaidırırken hıçkırmıştı O gunden beri, 52 yıldır dcvamlı 9 l rcn^'ar hır yıldo 600 mıt^on sal/ançoz yıvor'nr Ardoraa dızıfse'erdı oun/a,t eKvafO'dan 15 kere sararlardı Vork'ta yapılan bir kıyofel balosuna, 227 kordlnal 143 rafııbs 95 tovşan kız. 21 Havva ana v« 4 tone d« Hltler gaimıstı kunç sonuciar doğuracak buyuk değıldı Ortodogu uo en fazla yatırıma sahıp olan Exxon' un işlerı yolundayaı (1966 da<ı r 1972 de Başlarına dert acabılecek o yuzde 12 2'ye ka sılık yuzde 12 8) tıpkı Mobll Oil gıbı lan tek rak bın cokuşu Sovvat onun da kar c a r ı 9 7 den 11 4 e petrol sıyasetındekı âeğlşıklmle cıkmıştı Petrol korlarındakı aroynı zamana rastlayon 1860 iar talama duşuş Yedı Buyukler'ın boyunca cokuluslulann durumu kâr oranlannı 1972 de genel olakotulemek şoyle dursun ılerle rak sanayıdekı orandan pek dı Uluslararası gen/tmi yumu farklı kılmamıştı (yuzde 10 a karşatmok ugruna Sovyetler, tgo sılık yuzde 10 6) Doğal olarak, rece ılerıcı) Arap ulkelerının o eKonomık gerılerne «horocını zerklık kazanma gırışımlennı des kest», ancak Amerıkan ekonoteklemekten vazgecmış'.ı. Ayrı mısı savaş sonrası donemde d« ca, petrol ureten ulkelerın mıl petrolcülerle fıyat artışından aIıleştırme gınşımlen, Yedı Bu ğ r blr darbe yıyen otomobil sayukler'le ılışkılerını butünuyle nayil arasındaki blr çatışmaya koparma'na ılkesmı gutmuştur. vol acma>an ekonomık gerılemeÖrneğın übyo (1 eylu), 1973) ler yaşamıştı Dahası. Lockvvood ve Cezayır'dekı (24 şubat 1972) tek bır d şsal gosterge olarak mıllıieştırme gırısımlerı yuzde ortalama kâr oranlarının düşu51'lık hısseierle sınıriı tutulmuj şunden hareket etmektedır. Antu cak bu buzulıın yainız tepesıdır kar Petrol fıyatlarındaki petrol Bızzat gerılemeden veya oranlarındakı duşuşten doha 6ureten ulkelerın payına auşen yuzdenın arttırılması sıyasetı, (1971 ve 1973 te kararlaştırılmıştı)> gerek OPEC, gerekse Yedı Buy^Kİer'ın taıeplerını dıkkate GARTH alan bır blcımde duzenlenmıştı. Po/ değişlklığı Yedı BuyukJer ıçın vanl başına daha fazla kazanc aniamına gelen fıyat artışı ıl« aynı zamonda gelıyordu. ŞAŞIRTICI GERCEK nemM olan Amerıkan ekonomlk gerılemesının 1957 58 genle'Pesınden nıtelıksel olarak farklı karakter taşımasıdır Buradakl yenı öge dayanıklı tuketım mallan ve otomobile dayanan v9 1960'larda doruğuna ulaşon tuketlm düzeninln geri donu'mesi olanaksız bunalımdır. ABD VE JAPONYA ABD düzenl bu gerceğl gerek slyasal gerekse ekonomık duzeylerde görmüştu 1969'do Nıxon yönetıml, Japonya'yı Ame rıkan ıc pazannda sınırsızco ge nişlemesınl surdurmesı konueunda uyardı ve ıc korunma oniemferı getırdf. Bu uyarılar ve önlemlerı eylem izledı Arkadan gelen ıkl parasal bunalım ABD urunlerının uluslararası pazorda satış şansını arttırmayı amaclıyordu Eskısl gıbı ış'emeyen ve herkese yer bulunmad yonluk bır kltle^e kuilanılmakta olan 92 mılyon ozel otomobil ve 19 mılyon tıcarı toşıt varken ve özellıkle tuketıcı borcu guvenlık sınırını aştıgı bir durumda hâlâ yılda sekız on mil yon otomobil satabılmek pek koloy bır iş değıldır Doralan bır pazar bekleyışı ıcınde daha ekonomik olan Avrupa ve Japon otomobıllennm rekabstına ızın verılemezdı UFUKTA GÖZUKEN Ayrıca A\rupa'da olduğu glbı Amerıka'da do bazı urunler Icın pazar tabanı geiışlerken buyüme (daha az öicüde de olsa) gerıler örneğın 1960 larda ABD'de her bın kışıye 310 televlzyon duşerken 1971 de bu 449 a yukselebılm'ştı, yani n yılda yüzde 50 nın altındo bır art'ş olmuştu Oysa aynı donen de Italya'da bu sayı dort ka tından fazla bır artış göste rek 43 ten 191 e yukselmi' Boylece. ufukta duşen bır e lım gozukmekteydı Işte bu ortam ıcmde. 1929 hlc unutulmamış hayaletl ye den gorundu Kındleberger 1973 te yayımlanan kıtabı acık şunu dıle getırir. Eğer blr 19 doha yaşanmak ıstenmıyon ABD'nın ve doların egemen r lunu yanı dunyaya hukmed cMade ın USAı ekonomiyi v nıden ccnlandırmak gerekır E Nlxon yönetımının 1971 den t n uyguladığı sıyaset olan Arr rıkan m celışkılennın maliyet dunyanın gerı kalan bolumü yukleme Ile e? anlomlıdır. Ve ' ne bu,malıyetlerı emperyolıst c taklara yuklemekten başka cıl< yolu bulunmayan bunalımın a^ lığını kobul etmektır Gerce leştırılmesı ıse ne kolaydır ne ı acısız. Işte, Amerıkan hukum tının danışmanlarındon unlu ı tisatcı Galbraith tarafından ( hoşnutlukla karşılanan Kındl berger'm kıtabının başarısı, d zenın sorununun belırtısı oluşu dandı 1969 dan sonra duru daha da gellştığınden, bu kc kunç gercekler karşısında petr cevrelerının tavrını dıkkate c momak saflık olur. Gercektc de. petrolculer bunalımda o)c sanayi duzenınln bır parcasıyc İar, hem de onemlı bır parcas BİR ESKİ REÇETE Iklncl Dunya Savoşı sırasınc keşfedilen reçet© baslttı. Askı rf harcamalar iş sahası acıyı ve dolayısryla dayanıklı tuketı malları Icın blr talep yarotıyo du Sanayi tam kapasıte ıle c < lışmoyo başlamış ve duşük ra dımonlı ve masraflı araba ve « oroclorını kullonmok üzara U ketıciler kadar sanayıın de ene ıı gereksınimı doğmuştu. Herş< yolundaydı vs herkes molını p raya cevıreblltyordu Otomobil ı retıctlerı kadar petrolculer 196S 70'de durum değıştı. model sar cılı bır duruma gırdı ve Işler yı rumez oldu. Ayrıca, ABD'de Işle yurümezse ABD ekonomısının u tünluğunden öturü er ya da ge bu durum dunyanın gerl kala bölümüne de yonsıyacaktı Bo^ lelıkle petrolculerle otomobil u retıcılerı arasında bır uyumsua luk gelıştı. Model ortık lyl Işle miyorsa, petrol kârlarını kurtaı mak ıcin yapılacak tek şey vaı dı OPEC'ın fiyat arttırma yolun oakı baskılanna ctesiım olmak» VE KAMPANYA ACJLfYOR Bu nedenle tuketıcı/ı ener ısrafına karşı horekete gecıre bır kampanya ccıldı Bolluk ca ğı sona erdığınden «ısraf» art kotuydu Altın yıllarda petrc şırketlennce kârlı bulunduğ ıcın desteklenen ısraf modelı ar tık kârMıgını yıtırdıgınden sa> dırı/a uğmyordu Atlantıc R ch fıeld usdışı ısrafın ve cevre kır tenmesm n s.mgesı O'O'OK oto mobıie acıkca saldırdı Bu noK tada dolar bunalımının yıneler mesı Yedı Bu\uKİer In ışıne gei mezdı. Dolar deger kc,bedersotomcbıller daha >yı bır pıyas< fıyotıno satılocaklor ama do o kazanclarının satın alma gucu nun duştuğunu goren şeyn e fıyat arttırma yolundokı boskılo nnı arttırocaklar ve fıyot olcek lerının yenıden duzenıenmesın talep edeceklerdı. Gecmışte Yedı Buvukler fı« o ortış taleplenne rahatca kaş koyabılrlerdı cunku cıkarların dan karşılıklı olarok \ararlon dıkları ve ışleyen bır modeıi sa vunmaktaydılar Şımdı mode bunalıma gırınce otomobıl ımpa ratorlorı uğruna kenaılerını kur ban etmelerı ve OPEC gıbı vaı gecılmez bır ortakla olan ılışkı lerınde gerılımler dogurmaian ıcın bır neden de ortada kaima mıştı 197071 deki ekonomık gerılemenın ortasında Tahran An laşmasına varıldı Fıyatlar az da olsa yukseldı ve ılk kez b r sıyaset değışıklığı eğılımı ortaya cıktı Bununla bırlıkte ılk fıyat ayor lamasınm nasıl 1973 fiyat patla masına yol actığını anlamak ıcın b r başka oyuncunun daha hesaba katıiması gereknektedır Amerıkan r.ükümetı Bır kez doha Amerıko nın ekonorrık bjnaıırrı bu oyuncunun rolunun antaşılması ıcın kacınılmaz olmaktadır YARIN ABD HÖKÛMETİNİN SIYASETI YANiTLAR ARİTMETİK BÜLMACASI Ister momn >st*r naTTia/ın ama IKI tco'om bırbır.ne eşıtt" INenr^ezsenız kogıt kc em alın ve topıaym f 083 676 269 sayısını trulacaksınız Yan'ış yorumları bır kenara bıraktıktan sonra şaşırtıcı bır gercege değınmek gerekmektedır. Hemen hemen tüm Marksıst araş tırmacılar petrol bunalımı ıle 1971 de ve 1973'de butunjy.e acığa cıkmış olan ve petrol bunalımından once yeralan Ikı parasol bunalımla varlıgı kanıtlo İUI99 nan Amerıkan emperyanzmının DiŞi BOND bunalımı arasındaki bağlantıyı kacırmışlardır. Gerçekte. kâr oranlannda duşuş 1960lardaKi RAMON (tfOUJNU <İCD1,DÛLOCE Amerıkan ekonomık yukselışmın TıMDE G£LMEDl MEDİR SU sona erdiğı yıl olan 1969'da açığa cıkmıştı Bu duşuş 197071 gerıleme yıllarında daha da hızlandı. Kâr oranla'i 10 8'den 93 s duştü. O/so bu oran, 1966'da 12 2. 1966 de 12 3 ve 1969'da 11 4 tü. Yainız 1972'de «afyon verılmlş» ABD ekonomısının gecıcı yukselışıyle bağlant.lı olarak yuzde 10'a voran Kucuk bır ortış görüldü. Lockvvood kâr oranlarının düşmesının Yedı Büyukler'ı fıyatları j arttırmaya sevkettığı savını ımfl l eder. Ancak. cokuş bu denlı kor