Katalog

EKONOMİ. EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOMİ... EKONOM .. EKONOMİ... MCORTAK BİR TERCİHE VARAMADIĞI İÇİN YENİ PLANIN STRATEJİSİ HAZIRLANAMIYOR,, U ZUN SGREDIR ERTELENEN DOROtN CU BE5 YILLIK PLAN STRAtfJİSI GEÇEN HAFIA YÛKSEK PLANIAMA KU GÜNCEl BİR Ö RUIU'NUN TOPIANTI5IYLA NEM KAZANOI KONUYU. İKINCi CEPHE Hl'KUMETI TARAFINDAN GOREVIMDEN ALINAN DPT SOSYAL PLANUMA İÇEN BORTICENE l l £ DAIRESI B A J K A N I Dördüncü Beş Yıllık Plan ve Bir Görüs MC'nln Devlet Planlama Teşkılâtı Sosyal Planlama Teşkılâtı Başkanlığı gorevınden aldıgı lcen Bortucene, goruşlerınl oçıkladı. SORU Anlasıldığma göre, 2. MC nın kanatlarını oluşturan her partı blrbırlerinden farklı bır stra teılyi Turk kamuoyuna benimset mek istemektedır Sizın bu konuda dusuncelerinız nedır? BÖRTÜCENE Gercekîen oyle hatta Tapu Kadasfo Enlak Kredı Bankası ya da sokaktakı herhangı Dır kımse bır strateıı hczhiavabılır Durum bundan forxsjzdır Ama farklı c'arak öır şey varaır Bu beigenın Devlet Panlama Teskılâtının teknık cozumlerı ıcınde ve /eknesak Dir sn,asal iktıdarca yasa arm cızdığı zaman ve ıcerık dışmdo yurutulmesıdır Öte yandan Dugjn ıcın bır baska gercek vordır O da strateı nn planm ve bu belgelere baglı olarck hazırlanmak durumunda olan butcen n yasal olarak cıkarılma sjresınn turruy le ortadan kalkmıs olmcsıdır Bılındığı g.bı bCtce Hukjmet tarafından 30 Kasım tarıhınde Anavasal bır zorunluluk o'orak Yuce Mecl slere sunulmak durumundadır Bu yasal sınırlama butcenın dayonmaK durumunda olduğu p'cn ve onun ılk dılımı olan 1978 v^ı programının bu tarıhlerden onca Yuce Meclıslerde goruşu.up kararlastırılmış olma sını gerektırmeKtedır Nıtekım Ucuncü 5 Yıllık Kalkınma Planı strateıısı Anayasanın getırmış olduğu bu sınırlamayı dıkkate alarak 30 3 1972 tarıhınde Yüksek Planlama Kurulun'ca Bakanlor Kuruluna sunuinuş bundan 2 5 ay sonro (16 6. 1972) toplonan Bakanlar Kurvfj 7M622 sayılı karar ıle strateııvı onaylayarac Devlet Planlama Teşkılâtına aırektıf nı vermıştır Devlet Pianlana Teşkılâtı bu dırektıften sonra calısmalarını 3 ay ıcmde tamamıamış ve Yuce r/eclıslere gene vo6ol bır sınırlama olan 37 gunluk plan be'gesını tcrtışma oıonoğını sağ'ayan bır tutum ıcınde Yü ce Meclıslerde III Planın goruşulmesıne olanak ve olgunlaşmasını sağloyacak bır yol izlemıştır. Yonı 3 Plan. 26 10 1972 tarıhınde Meclıslerce onay lanmış ve yasallaşmıştır Bugunun tarıhı 15 Kasım Daha Hukumet Devlet Planlama Teşkılâtına strateıı dırektıtını vermemış durumda. SORU Dördüncü Beş YıllıK Plan ve Strotejisınin hükumetca hazırlanmodığı yolunda ller! surulen bazı goruşler var. Acabo bu konuda hukümetlerin sorumluluğu ne olabilır? BÖRTÖCENE Bılındığl gıbl p)an caiışmalan 1 MC Hukumetı tarafından 17.3 1976 tarıh 3.154 1 761160 sayılı Başbakan Suleyman Denvrel ımzasıyla ycyınlanan bır genelge ıle başiatılmıştır. Devlet Planlama Teşkılâtı bu genelge cercevesınde once planın teknık ve polıtık hareket alanını belırleyen bır model calışmasını yapmış bu arada ozel ıhtısos komısyonu calışmalarıylo toplumun ceşıtlı sını'lannın onumüzdekı beş yıl ıcm duşunduklerı ozlem ve teknık cozumlemelerını bır dızı rapor halınde ortoya kovmuş geçmış plan değerlendırılmesını tamamlayıp bu belgelerı 7 1 1977 tarıh ve 6 1 51 77 3 soyılı yazı ıle sıyasal ıktıdara sunmuş bulunrraktaaır 1 MC Hukumetı strateıı belgesını hazırlarrok uzere 5 Mart 1977 tanrtınde toplonmıştır Ancok MC Hukumet, bırbınnden fark lı yapısı nedenıyle ortak bır sıyasal tercıh belırllyemedıkle'i ıcın Devlet Planlama Teşkılâtına strateıı dırektıfını veremeTiıştir. «BUGÜN ıÇıN BıR BA5.KA GERÇEK VAR 0 DA. STRATEJıNiN, PLANIN VE Bü BELGEIERE BAGLI OLARAK HAZIRIANMAK DURUMUhDA OIAN BüTCENıN YASAL OIARAK ClKARTILMA SÜREİıSıN ORTADAN KALKMIŞ OLMASIDIR• Merkez Bankası'nm dolar karşılığı döviz mevcudu 1971'den bu yana en alçak düzeyde: 358 milyon dolar • TÜRfıYTNN YÜZDE 18'LıK B S DEVALLASYOKOA IMF ılE AN1AŞTIGINA ıLıŞK.N HABERLERIN DIJ FıNANSMAk ÇEVRElERıNDE Y0GUNLLTK KAZANMASI, DOVıZ GE LıRLERıNı OLUMSUZ ETKıLıYCR. M erkez Bankası nın dovız mevcutları e/lul 1971'den bu yana en duşuk degerıne ınmıştır 4 kasım gunlu hesaplanaiara gore, Merkez Bankası'nın elınde 357 7 milyon dolar karşılığında dov'z Kcimıştır Eldekı 147 7 m lyon dolarlık altın mevcuduvla bırlıkte toplam rezerv bırıkım! 505,4 mılyon dolar olmaktadır. Kasım ayı başında dovız mevcutlarmın ozaimcsında haç nedenıyle dış seyahat gıderlerının yogunluk kazanrrcsı ıle muhnb r banka borclarnın odenmesı cabaları etkılı olmuştur Ekım ayı sonunda 281 4 milyon dolara cıkan muhabır ban^a bo'clorında kasım basındo 12 5 mılvon dolorlık bır aza'na gerçeklestırılmıstır Uluslaraası fıncnsman cevrelerınde Turkıye nın parasının değerını yuzde 18 oranında devalue etmek ıcın Para Foru ıle anlasma/o vardıgı yo'undakı haberlerm vogunluk kazanması dovız gelırlen uzennoe olumsuz etkı yopmaktadr Dovız gehrlerının ı\ıce azaldıgı bır crtanda Merkez Bcnkası'nın muhabır borclorını azaltma cobası kcc nılmaz olarak yetersız kalmaktad.r Merkez Bon<ası nın mjhcbır borclarını azaltmo cabası boslıca ıkj omaca yonelık bulunmaktadır Bırıncı amac ozellıkle Isvıcre Frangı ıle Alman Markı karşısında serbest p'yasada hızlı bır dusuş egı'ımne g rmıs olan Turk Lıras 'nın cengslenebıimesı olmaktcdır Ikıncı amac da hac cıkıs'orı nedenıyle hazırlanan ceklenr odenememesı gıbı bır durumla karşılaşılrrosı kaygısıdır Dovız mevcutlarının hızla erımesıne karşın, bekleyen ıthalat transferı taleplerındekı artış devam etmektedır Kasım ovının ılk haftası ıcinde venıden 21 8 mıl/on oolar tutarında transfer tolebı bekleme>,e alınmış ve 2 mıivar 174 milyon dolar duzeyme van'mıştır Turkıye'nın dovız darboğazının lyıce belırgınleştığı son altı aylık donem ıcmde bekleyen transterier 1 mılyar 483 milyon dolar artmıştır Bu mıktar, Turkıye nın 1977 yılı tcın programladığı ıthalatın yuzde 25 6 sını o/uşturmakradır. mış bulunmoktadır Gazetelerden okuduğumuza gore bu belge Yüksek Planlama Kurulu üyesı olmayon. ancak kurulda hazır bulunan Ener|ı ve Tabııı Kaynaklar Bakanı Kömran Inan ca toplumun 15 yıl gerlsınde bulunmuştur. SORU O tarthten bu yono D«vlet Plonlama Teşkılâtına stroteji direktifl verllmedl ml? BÖRTÜCENE Ha/ır verilmedı O tarıhten ancok 8 ay sonra 9 Kasım 1977 gunu Devlet Bakanı ve Başbakon Yordımcsı Sayın Necrrett.n Erbakan Dev et Planlama Teşkılâtına gelmış Hukumetın p'an strate ısı olarak benımsıyecegı bır strateıı taslagını kendı duşunce ve ılkeler.nı de ıcermesmı ısteyerek, ıkl gun ıcınde hozırlanması dırektıfını vermıştır Ayrıco. Butcenın Dorduncu Beş Yıllık Planın ılk dılımı olan 78 yılı programına dayanTiosı yasol zorunluluğu nedenıyle de 30 Kasım 1977 tarıhıne kadar da plan ve programı Devlet Planlama Teşkılâtınca hozır edılmesını ıstemıştır Bu durum 2. MC iktıdarın sorunu ne kadar hafıfe alındığının göstergesıdlr. Çünkö. yasalanmız gereğınce sıyasal iktıdarca Devlet Planloma Teşkilâtma bir strate|l verümedlkce plan hazırlanması olanaksızdır. Başka bır anlatımla plan sıyasal b.r belgedır. Bu nıtelığınl ancak blr strateııyle kazanır Ondan sonrakı ışler, strateıının errrettıgı voiun tekmk tutarlığının yapılmasıdır Devlet Panlama Teşkılâtı ne sıyasal iktıdarın ne de \asama meclısının üstünde bır orgüttur. SORU 12.11.1977 tarlhlnde toplanan Yüksek Planlama Kurulu blr strate|i saptayıp Devlet Planlama Teşkflâtına dırektıf vermedi mi? BORTUCENE Vermedi. Sözünu ettığınlz kuru!da. DPT nın Erbakan ın dırektifıyle hazırlatmış olduğu strateıı Musteşar Vekılı M Ernam'ca kurula getırılmemış. gorevınden alınan Sosyal Planlama Daıresı Başkanının Yüksek Planlama Kurulu uyesı sjfatıyla hazırlcr/ıp Yüksek Planloma Kurulu uyelerıne gonderdığı Sosyal Planlama strateıısı taslağı bır kenara atılmış ve nerede ve kımlerce hazıriandığı bılınmeyen bır belge üyelere dağıtıl IMF, kağıt para miktarındaki artışlara karşı Uiuc GÜRKAN tır Ancak bu genışlemelerın ücte ıkısınl aşan bolumuy e fıyat artışları karşısında erıdığı gozlenmektedır. kı hafta basla/acck Bavram tctıI nı «Vashınglon dakı ustleny'e goruşerek degerlendırmeyı yeğleyen Chorles Woodward başkanlıBır nct ve ik ncı MC Hükumetierının 30 ay'ık ı^tıdarlan donemınde parascl gostergelerde yuzde yuz oramnı aşan genışlemeler orta/a cıkmışğındakl Para Fonu Hevetl son yıllardo parasal gostergelerde kaydedılen artışlann «kendl kendinı yaratan» bır enflasyon nedenı nıtelığı kazano.ğım savunmaktadır. Bu nedenle, Turkıye'den halen 77 mılyar lırayı asmış bulunan kağıt para mıktarının yıl sonuna kadar 73 mılyar lıronın altına cekılmesını istemektedır. Paro Fonu'na aöre, pıyasadakl kağıt para mıktarının artışı onumjzdekl yıllarda da yuzde 10'luk ortış tavanları ıcınde tutulabılmesı halınde mevcut bunalımın cozumunde onemlı bır adım atılmış olacaktır TURKIYE RAPORLARI Bu saptama. uluslararası fınansman kuruluşlorının hızlı parasal buyume gösteren ulkeler ıçın bır anda oluşturduğu bır yargıdır. Nıtekım, Turkıye hakkında duzenlenen raporları daha önce yayınlanan Dünya Bankası ve kısa adı OECD olan Ekonomik Işbırlığı ve Kalkınma Orgütu de aynı teteğı vurgulamışlardır. Parasal gostergelerdekı artışlann enflasyonun tek yaroticısı olduğu goruşü, Turkıye'de de coK sayıda ekonomlst tarafından da savunuimaktadır Oysa bu, enflasyon konusundakl gerceğın yalnızca kucük bır bolumunu yansıtabı1 mektedır Bu konuda uzennde en cok tartışma yapılan «para arzı» ıle tbanknot emısyonusnun gelışımı değerlendırılebılır Bu ıkı gostergenm MC ortaklıkları ıktıdannda «caru ve «sabıt» fıyattaria olan artışının ızlenmesı, bazı önemlı ıpuçları vermektedır. PARA ARZI Eylul 1977 Mart 1975 arasında carî fiyatlarla yuzde 116 6 oran/ndo artan para arzı. entlâsyonun etkısı arındırıldıgında yuzde 33,5 oranında gercek bır buyume gostermektedır Bunun gıbı. emısyon da onılan donerrde can fıyatiarla yuzde 130 5 oranına varan bır genışieme olmuşken, bu oron sabıt fıyotlorlo vuzde 45 4 degerıne duşmektedır. Can ve sabıt fıyatlara gore parasal buyume değerlerının oranlanması oldukca kaba bır bıcımde de olsa. parasal gostergelerdekı buyumenın ne kadannın enflâsyonu h zlandıncı vonde etkı yaptığını, ne kadannın ıse mevcut enflâsyonu flnanse ettığını ortaya koymaktadır örneğın paro arzının gelışımı ızlendığınde carl ve sabıt fıyatlara gore meydano gelen buyume oranlannın arosındakı fork mevcut enflâsyora karşı ekonomıyl ayakta tutabılmek ıcm zorunlu olarak yopılan genıslemeyı gostermektedır. Buna karşın, sablt fıyatlara gore saptanan buyume oranları, maddî üretımde sağlanan artısın üzerındeki bolüTiüyle, ılerıkı günlerde enflâsyonun bu yoldan ne kaoar korükleneceğını yansıtmaktadır MC ortaklıklarının ıktıdar donemlermde Turkıye'nın maddî üretım duzeyınde yaklaşık yuzde 9 dolayında bır artış gercekleşmısfr Bunun dışında kolan bölumuvle oarasal gosterge^rde sabıt fıyatiarla ka/dedılen buyume, enflâsyonu hızlandırocak bır etkıye adav bulunmaktadır Bu değerlendırme. Turkıye'yı giderek artan bır süratle Lâtın Amerıko ulkelenne benzetea fıvat artıslarının, ucte ıkı/ı asan bır olcude parasal gostergslercekı buyuTe d sındakı nedenlerden kaynaklandığını belırlemektedır. A6IR. SAMAY/ HAMLEMJZ oplumda yozloşmo blr kez başlamaya gorsun. Bır kurumdan digerıne sankı yıldırım hızıyla sıçrar. Ve saldıgı çamurun etkılerinı ınsan neredeyse izleyemez hale gelır Yozlaşma oyle blr sıyasal surectır kı tcpıumdo bundan kendini kurtorobılmıs adacıklann sayısı giderek azalır ve tek bır tanesı bıle bu surece direnemez olur Cunku yozlaşma bır siyasal surectır. Siyasol iktıdarın kendı davranışlarına gerekce hazırlaöığ) bır surec. T Işte, anıian sureçten en son payını alan kurumlardan bıri de Devlet Planlama Teşkllatı (DPT) olmuştur Ancak, yozlaşmanın buroyo sıcramosıyla biriikte Turkiye'nin gele» cek beş yıllık ekonomik taalıyetlerınl duzenleyen Dorduncu Beş Yıllık Plan da buyuk olçude tehlıkeye duşmuş, onbeş yıllık plan donemı yerinı ne iduğu belirslz bır doneme bırakmıştır Bırakmak uzeredir. DPT kendini son uc yıllık yozlaşma surecinden az da olsa kurtorabı'miş kurumların başında gelmekteydı. Musteşar Kemal Cantürk kontenian senatoru oluncaya değin, DPT içinde ve DPT'nm Bırıncl ve Iklncl Cephe Hükumetlerı ne karşı olan tutumundo bellrll dengelerl saglomfş, bunda da başarı gostermisti. Canturk'un DPT'den ayrıltnasıyla başlayan çozulme giderek dramotik bır havayo burunmuş, ış DPT yönetıclled..den bazılarımn Yük sek Plânlama Kurulu'ndan atılmasına değin varmıştır Bunlar DPT'ye lllşkln gelişmelerdlr. DPT nin değerll uzmanları şlmdi cne olacak7» sorusunu birbfrlerlne sorarlarken, ote yanda Dorduncu Bes Yıllık Plânlo llgili olarak da ılginc gellşmeler birblrlnl Izlemektedlr. Aslında plönlamanın varolması için temelde iki kosulun gercekleşmesi zorunludur Bunlardan Iiki, işirt sosyalize olmosı, ikincisi de, uretim araçlarının toplumun denetimlne geçmesidir Baska blr deylmle, işin <sosyalıze» olması İçin, sermayenln yoğunlaşması, emeğın uzmanlaşması, cok sayıdakı dağı nık ve porcolanmıs uretlm süreclerlnln tek bır toplumsal uretim sureclne girmış olması gerekir Orneğın, petrolun mllyonlarca tuketicıye dagıtımında tek blr plân uygulanmakta ve petrol uretlmı trostlerce gercekieşmekte, uretlmln «sosyalızasyonu» ortaya cıkmaktadır. Işte, işin «sesyalizes olması nitelığıdır kı, plân yapmayı zorunlu kılar. Yoksa, ış ne ölcude bırbirınden dağınık olursa, plân yapmak o olcude gucleşir Ote yandan, Batı dunyası plânlama yaparken «aşırı uretim» duşuncesınden hareket eder Zaten ka mfk büyümenln ml önde tutulacağına karar verılir. Toplumun hangi kesimlenne nasıl ve hangi yontemlerle kaynak aktarılacağı kararlaştırılır. Torıma mı, yoksa sanayie ml daho çok ağırlık verileceği tartışılır. Yukarda bellrlenen ana hatların otesinde de, toplumda plânlama yapılabilir ve buna gore bfr stratejı hazırlanabillr Bunun en son örneği Fransa'da gorulmektedir Franaa'da Komünıst Partisı Ile Sosyalist Partl tekellerln devletlestirilmesinde anlaşmıslardır. Ancak, han gı tekellerm ve hangi oranlarda devletleşti YORUM çJbl, lauball blr (ş değlldlr. Yüksek Plânlama Kurulu'nda hukumetı oluşturan Cephe partilerinin her blrl bır strategı ortaya çıkarmokta ve kendl hazırladıgınm benımsenmesini istemektedlr. Bu arada DPT de, gorevı gereği, bır strateıı hazırlamıstır. Ama, onun hazırladıgına kımse donup bakmamıştır bıle. Oysa, DPT tarafından hazırlanon belge AP iktıdorlarının plânlı donemde neler yaptıklarının onemli kaoıtıdır. Örnpğin, DPT «plânlı dönem de zumrevl ve bolgesel dağıîımda refah dengeslzllkler) giderek artmıstır» demekte, «dengesızlığin yaygınlaştıgını» belirtmekte ve (amac ve hedeflere ulaşılmad'ğını» ortaya koymoktadır. Bu gerçeklerden doiavı DPT devreden cıkarıimakta, her çan'.adan bir strate|l çıkarılması konuyu ulusal guldüruye donüştürmektedlr. Plân konusunda Demlrel'ln tek blr duşüncesi vardır. 30 kasım tarıhıne değin butceyl ve plânı meclislere sunmuş olmak. Oysa, bu anayosal çerçeve Icınde, sorunu cozumlemeye yetmemektedır. Çunku, plân mecllslerde 30 kasım tarihlnden once en az 37 gun tartışılmak zorundadır. Başka bir deylmle, planın 30 kasımda meclislere sunuımuş olması Demırel'l yasal açıdan kurtarmayacaktır. 30 kasım bu işin her yonuyle bitirilmesinln son tarihidır. Demirel 30 kasımda plânı meclislere sunacak, daha sonra donup kamuoyuna «E, bız ne yapalım, blz gorevlmlzi yaptık, plânı hazırladık. Ama, meclısler çalışmıyors dıyerek kendlnce temıze cıkacaktır. Birl blr belge cıkarır, «Plânda dinlmizin ulvî prensiplerınden yararlanılacaktır» der. Bir başkası «Devleti yenlden orgutlemek gerekmektedır» der. Demirel de kımseyl kırmamak Içfn cok naziktir de «Bunlann hepslnl mecz edln ve bir plan yapın» der. Toplumda yozlasmayan kurum giderek azolıyor. Demirel'in iradesl bu yozlaşmayı gunden gune yoğunlaştırıyor . Klm bllir, belki de istediğl budur onua Plan Güldürüsü.. Yalcın DOĞAXpltollzmln özunde yatan bunalım da bu caşırı uretimsden kaynaklanır. Uretim yeni uretıml zorlar, yeni uretim karları duşurur ve iş bunalıma vanr. Batı dunyası plânlamayı ışte bu aşamada devreye sokar Tüm bu işleri gercekleştlrmek Icın ortaya bır plân strateıısinın konuiması gerekir. Bır plân donemlndekı ekonomik faaliyetlerln temel nltellklerinl gösteren ana ilkeleri belırlemek gerekir blr başka anlatımla. Orneğin, beş yıllık donemde daha cok gellr boluşumunun mu duzeltıleceği, yoksa ekonorllmesl konusu^aa anlaşmazlık cıkmıştır. Işte, tekellerm devletleştlrilmesi blr plânlama sorunu, bunun aşamaları ve oranı Ise blr strateıl sorunudur. Ne var kl, bunlar bllımln cozumlemelerl, planın nasıl olması gerektlğıne lllşkln blllmsel venlerdır. Dolayısıyla Turkiye Ile yokından uzaktan baglantısı bulunmayan ışleudır. Cunku, strateji bir siyasal tercih, bir siyasal Islevdır Iklnci Cephe Hukümetinde oldugu glbi, Yüksek Plânlama Kurulu'na katılan herkesin cantasından bır stratefi çıkarması MKE, Yozgatve Adıyarnan'da iki fabrika kuruyor ANKARA, (ANKA) Kalkınmada oncelık verılecek yöreler olarak kabul edılen Yozgat ve Adıyaman'da kurulacak ıkı yeni fabrika ıcm, Ma kına ve Endustrı Kurumu proıe hazırlıkıarını tamamlamıştır Proıelenn başlamo tarını her ıkı fabrika ıcın de 1976 olarak belırlenmıs ancc ortaya çıkan darboğazlar nedemyie, bu tarıh 1977 yılının ıkıncı yarısına kaydınlmıştır Sanayı ve Teknoloıı Bakanlıgı Makına ve Kımya Endustrısı Kurumu'nun Yozgaftakı dokum fabrıkası ıcm tesvık beıgesı vermıstır Fabrıkanın tum gıderlerıyle bırlıkte, yatırım topiamının 420 mılyon lıra olacağı hesaplanmıştır Bu mıktann 380 mılyonluk bolumü sobıt yatırımı, gerı kalan 40 mılyonluk bolumu ıse ış etme sermayesını oluşturmaktaciır Kurumun Adıyaman'da kuracağı cımento fabrıkası makınaları uretecek olan dığer yatırımının tutarı ıse, 2 mılyar lıra olarak saptanmıştır. Bu fabrıkanın kuruluş ve pro|e gıderlerının 12 mılyon lıra. arazı ve orsa bedelınln 5 mılyon lıra, makına ve rechızat ıcın gereken mıktarın ıse 815 mılyon lıra dolayında olacagı sanılmakıadır.