Katalog

ftfill CUMHÜKİTET 1 KMIM 1977 TURHAAI SELÇUK Işıh BARAKU KADIN ÖZGÜR MÜ? on gunlerde Ankare'da, Türtc Torîh Kururmındo, Fefsefe Kurumu tarafındon düzenlenen tözgürlük» konulu bır semmen ızleme olonağı buldum. Çok ceşıtlı yaklaşımlarla özgürlük sorununun tartışıldığı, sorunun ülkemız acısındon da sl« alındığı bu yoğun çolışmanın sonunda. afclımda kolanları deği! ama, aklıma takılanlan okurlanmla do tartışmadon edemıyeceğımı anladım. JcMuP, ^ALLMc MALLAK OLAtf LfAÎ İ . Vf VFfÜ. Mi ? yOKJA İW Hi AIAYIM? S Örneflın, özgürluk deyınce oktımıza ne gelıyor'' özgürluk, tanımim yapomadığımız. görüntulerinı işievierını görevlerini yorarlarım bilmekle ya da söylemekle \etineceğımiz bır sovut kavram mı? Yoksa insonı msan eden, Insanm kendınl {jerceklestırmesıni sağlayan blr yeti, bır olanak mı? Kendımizı gercekleştirırken. bır anlomda «Insan» olmaya caltşırken, toplumla olon ılişkılerımizt nasıl düzenleyeceğlz? Kışıleri, toplumları, özgürlüğe bunco önem vermeye ıten, uzerinde bunca konuşturon nedenler nelerdır' Kişi ne zaman özgür olur? Özgurluk, bellı b'r güç. bir otorlte tarofından insana verilen, atJeto bağışlanan bır ayrıcalık. bır olanaklar butünü mü? Yoksa yoşomın her oşomosmdo edînilmesi, kazanılması gereken bır yetı mı'> özgürluğün bıze sağlayacaöı ne? özgurlüğun bedeli ne? Ne zaman özgürüz"> Özgür olmak ıcın neler yopmamız. neleri aşmamız gerekiyor? IMF, BORÇ TUZAGI VE TÜRKİYE... Brezılyo, dışa bağımlı kopıtalizmın demokrasıyı yozlaştırıp yokedışının ve IMF guaumundekı «kalkınma rrucızelerı»nın top lumsal bedelınm en açık bıcımde sergılendiğı ulkelerden bırıdır IMF nın, buyuK coğun'uga baskı ve sefaletten başn;a hıc blr şey getırmeyen «ınsafsız çozumılerının beikı ae en çarp.cı ve Turkıye ac'Sindan en ılgınç orneğı Brezılya da yaşanmıştır. Buyuk bır dogal kaynak ve ın san potansıyelıne sahıp olon Bre zılya, bırcok dığer Lâtın Arnerıka ulkesı gıbı, uzun bır somurgelık tarfhı yaşamış, once Portekızlılerin daha sonra Ingılızlenn ve 20 yuzyılda da ABD'nın yoğun somurusu altında kalmış tır Brezılya'nın sıyasal bogım sızJıö'nı kazanmasmdan sonro da, 1930'lara dek bır tarım urun leri ihracatçısı ve tuketım malları ithalâtcısı olarak kalması ulkeyi yonetenlerce cok doğal kar şılanTiıştır 1930'DAH SONRA Ancak 1930 Büyük Kriz'i Brezılya'nın ıhraç pazarlarını bır anda cöküntuye uğratıp itholât Olanaklarını da genış ölçude sınırlayınca ıthal ıkome sanayilerinln kurulması yolunda Ilk adfmlor atılrmş ve dıs^r bağır^lı bir ekonomının scKıncolavı rulmeye başlanmıştır. Bü> Kriz'i Dünya Savaşı Izleyınca Brezılya'nın Ihroç ürunlerıne kar şı talep canlanmış, ıthalât olanaklan fse, hemen tüm gelışmış ülkeler savaş ekonomlsıne yonelmış bulunduklarından. sımrU kalmıştır 8u ortamda fthal ıkame sanayılerı gelışırken ulkenln dövız rezervleri de yukselmıştlr SAVAJSOMIASI Ne var ki, Fılipinler örneğınde de görduğümuz gıbı. oncelıkle ABD den kaynaklanan sıyasal baskı ve telkınler, savaştan sonra, lıberasyona eğılımlı bır huku metın ışbaşına gelmesıne yol aç mrştır Kambıyo ve ıthalat denetimi uygulamalarına derhal son veren bu iktıdar, savaş donemınde bırlktırılen döviz rezervlerınm tuketım malları Ithalâtına harcanarak birbuçuk yıl gıbi cok kısa bır süre ıcinde tuketılmesıne olanak hazırlamıştır. Ancak rezervler tükendıkten sonradır kı, Ithalâtı lısansa bağ lamak ve gelışmekte olan yerlı sanayıl koruyucu nıtelikte kambıyo denetlemelerine başvurmak glbı önlemler duşünülmüştur Fa kot bu önlemler. bır yandan Iısansların tahsısınde yolsuzluklara yol acarken, dı^er yandan ülke ekonomıs) icn hıç ds zorunlu olmayan tuketım mallarını üreten sanayılerı kotu^uklanndap, uzun vodede yenl sorunların doğmasını ve yenı dövız darboğazlarına düşulmesmi onieyememışlerdir. Durumun knz boyutlanna ulaştığı 1952 yılında l'sans slsteml kaldırılmış ve her ıthalat grubu icin bır kcta belirlenerek bu kotalar cercevesın de Itholotcı dövızlen acık arttrmayla satılmaya başlanmıştır. Öte yandan yabancı sermcyenın kârlarını ülke dışına cıkortmasını engelleyen hukumler hafifietilmış ve ozel yabancı sermayenın ulkeye akması ıcın yenı kolaylıklar getınlmıştir. OZB UBMll SERMAYE Gercekten de Kombıyo sınırlamalorı ve vuksek enflasyon gıbı o umsuz etkenlere karşın, pazann büyükluğu ve gehşme potansıyelının 1950'lerde ülkeye cektıği hatırı sayılır mıktarda ozel yabancı sermaye, Brezllyanın yedı sekız yıl süre'ı bır «bolluk» danemı yaşamosma yardımcı oimuştur Kroiıkleşen dış tıcaret ac ğ.nın dırert yabancı sermaye yotırıoılon ve giderek arton dış borcianmayla fınanse edıîmesı ve hukümetlerın, enflas yonu kamcılamak pahasına da oisa, sureklı para basmaktan cekınmemelen. bu «bolluk» QQ runüşunu yaratan en onemli etkenler orasında yer almıştır Polıt^kocılar n kıtle desteğını yılırmerrek \e «sırıflar arcsı» bır nıtel k taşı/on koaı s/on aı boz mamok ıc 1 ge'cek ko/ncklarm percekcı bır dag ! mıidan suek |p lı kacmmcla ı do L^eyı urettığ nden Jazla tuketeT ısrafcı bır ekonomıye alıştırmıştır. Osman ULAGAY özgürlük ve eşitlik Bu köşe, blr KADIN köşesl Burado genel anlamda felsefe yapmantn gereği ve yorarı var mı' Varsa, bu yarar ne olabllır? önce şunu söylemek istîyorum Bu köşede yer o!an hlc bır konuya sait kadın açısmdan bakmaktan yono değilim Benlm onlayışımco. sorun, kadırı sorunu olmaklo bıle. aslında İNSAN'ın sorunudur. öyleyse. admo »Özgurlük» dedığımız bır kavramdan soz edıyorsak bu, kadın ya da erkek hepımızl ügılendirır Pekf, kadının özgürtüöunden söz ©demez miyız? Elbette edenz. Çünku, bu semınerde bir konuşmo yapan sayın Muommcr Aksoy'un da dedığl gıbi, özgürlük önce blr eşıtllk sorunudur Eşitsizlık olan bır toplumda. eşıt olmcryan toplum kesımlerınden biri her türlü sınırın ötesinde ÖzgürlDğe sahlp soyılsa bıle, o toplumda özgürlukten söz etmek olanaksızdır. Her toplum kesımi. ötekıyte kayrtlı ve boğiıdır da ondan. Toplum ılışkileri kişisel. sınıfsal ve olablldig'ınce karmaşık flişkıler Bu ılışkflerm sağlıklı ve özgür olması toplumu duraganlıktan kurtarır Öyleyse bu llışkiler icındekl her toplum kesımınin kesın olarak bırblrleriyle eşıt ve aynı özgürlük anloyı$ı beklentısf fcmde olmaları gerekır Blr keslmı özgür olmayon bır toplurnun obur kesımınln de oşıtlık ve olanaklor açısından özgür olduğu duşünülemez. Silâhlı Kuvvetler 1964 nisanında Başkan Goulart'ı devirerek demokrasiye Brezilyâ'da son verdi; IMF ile hemen masaya oturuldu ve istikrar önlemlerinin silahlı kuvvetlerinin «demir yumruğu» altındâ ödünsüz uygulanacağı güvencesiyle yeni bir kredi anlaşmâsı yapıldı. Kadının özgürlüğü neler kâzandınr? SözünD ettığlm semlnerde, soyın Atakıy Yörukofllu'nun blr ruh soğlığı uzmanı olarak. «özgürlük Içm eöıtımı konulu konuşmasında, kışl açısından özgürlük $öyle vurgulonıyordu. tözgorluk. kışının kefldi kendfnı yaratması, kendı kendlsl olnosı, kendıs/yle ve toplumla uyum sağlaması. bu uyumun kesln blr boş eğme olmayıp toplum lcmdeki yerlnl. flörevini bilme toplumu gelışiırme ve değıştırme eylemıne katılma v» bu kotılmonın. bütü,n^ şdrumUılu^iarmı yükJenebıJma yeteaeöı ve fcilıncıne vanlmasıdır.» Bu acıdan bakarsak. kadının özgüriuğu bır İMF'nin büyük çoğunluğa baskı ve sefalet getiren 'çözümler,,inden Türkiye için en çarpıcı olanı Brezilya'da yaşandı Başkan Vargas'ın uluslararsı kartellerl suclayorak ıntıharıylo sonuc'anan dromotık denetıeden ve Cafe Fılho'nun <ara repmıınden sonra ıktidara gelen Başkan Kubıtschek de gelışıgüzel ıthal ıkamesınden vazgeçorek planlı bır sanayıleşmeye gec menin gereklılığını vurgulamasına karşın bu amacı gercekleşt rmek icin daho büyuk olcude dtşa borclanmanın kacmılmaz olduğunu be ırtmekten gerl durmomıştır. Kubitschek'in tdaha büyük ö'cüde dışa borclanmanın» bedelını öğrenmesı ıcm cok beklemesı gerekmemıştır 1958 yılında 300 mılyon dolarlık bır kre dı talebiyle ABD'ne başvuran Brezılya hükümetina, ilk ânce istikrar önlemlen konusunda IMF ıle bır an]aşmaya varması gerektığı hazırlatılmıştır Kubitschek'ln kredıyı almak ıcm IMF önlemler poketını onaylama eâllimi göstermesı genış siyasal tepkılere yol açmış. sanayı sermayesının sözculüğünü ustlenen Brezılya Merkez Bankası, kredı hacmınfn daraltılmasına karşı cıkarken güc'ü kohve üretıclleri de destek alım fıyatlarının düşürulmesıne karşı seslerlnı yukseltmışlerdır IMF onlemlerının, ekonomıde gercekleştırmeye calıştığı yapısal donuşumu de baltalayacak nıtelikte olduğunu farkeden Kubıtschek giderek tutumunu degıştırmış, IMF ııe uzlaşmaktan ve ABD kredısinden vazgecmıştır. Bunun yenne ozel yabancı bankalardan yuksek faızie kısa vadelı kredıler sağlayan Kubıtschek kendınden sonra iktıdara gelen Qucdros'a taşmması güc bır borc yuku devretmıştlr İPOTEK ALTIH0AK1 6Q£CB( İktıdar koltJğijna oturduğu gün, başkanlığı suresınce 2 mılyar dolar borc odemesı gerektığinl ve bunun 600 mılyon dolarının bır yıl ıcinde ödenmeslnln zorunlu olduğunu gören Quadras, halka hıtaben yaptığı konuşmada, tülkemızm geleceğı tahmmlere sığmayacak bıcimde ipotek a]tına sokulmuştur» dıyerek durumu ozetlemış ve hemen ardından IMF'nn kapısını calmıştır Zorunlu ıtholâî ve gorunmeyen ışiem'er icm tercıhli kur uygulanmasını ve böylelıkle. fıılen % 50'ye varon bır devalücsyono evet demek zorunda Erezılya ya 399 mılyon dolar kredı verme>ı kabul etmışür. Ancak çok geçmeden Ooulartın. ozelUkle subay ve me mur kesımınden gelen baskı leıra da> anama> arak devlet gorev lılerının ucretlenne % 70 e varan zamlar yapması, ulaslararası kredı çevrelerınde istikrar programıoın uygulanacagına daır guvenı saJijrus ve AID vadettıgı yar ounı askıya almışı.ır Gouiart ın Brezıiya dakı ABD şırketlerlne karşı bır ta vur alması ve karlarının ulKe dışına transıenne oianak veren yasayı şırketler alejhi ne degıştırmeye kalkışması ABD ıle ıışkıiennı busbutun çıkmaza sokmuş ve Brezılya hukumetıne yardım vermejen ABD hükametı, kendısıne yaiun balaugu bazı tutucu eyalet valıienne kredı acarak Gouiart ın sıyasal ıtıbannı kırma çabalaıını yogunlaştırmıştır. KAPI ÇALIJ Karar^ız ve yalpalamalı tu tumuyla ne ulice ıçınde kendısını «dış baskdara boyun egmek»le suçlayanlara, ne de ulke djşında istikrar önlemlennın sulandınldıgını ıle n suren kredı odaklarına ya lanabılea Gouiart. 1Ö64 başın da son bır umutla bır kez da ha IMF nın kapısaıı çalmışt»r Ancak IMF Gouiart ın •ı=ını bıtrmeye kararlı ABD hukumetının talımatıyla, bır oyalama taktıgme başvurunca Goulaıt, ulke ıçındekı sol' un önenlert dogTUİtusunda ant bir donuş >aparak radıkal Cır topn.V reformu yapacagıpetrol rafınenlennı mılhleşiıreceğmı açıklamıçtır Annı ve ülkedekı tum sabancı cak bu vaadler soldakı frak^•yonlardan önce sag bır dar bs ıçın uzun sureden ben tıazırlanmakta olan gruplan bıtieştırmış ve 1964 Nısanında Gou'artı devıren silâhlı kuvrvetlar yönetıme el koyrnuşlardır. DEVBIIDİKTEN SONRA 1 Nısan da gerçekleştırılen asken darbeden dort gun sonra, 5 nısan tanhü The New York Tımes, «Gouîart ın devnlmesıyle Brezılya yı kurtaracak bır fınansal operasyon ıçın gerekü koşullar oluşmuştur» dıje yazarak dar benın hangı çevrelerce desteklendıgını gızlemeye bıle gerek gormemıştır. IMF ıle hemen masaya oturulmus ve istikrar önlemlennın silâhlı kuvvetıenn «demır yunırugu» altında odünsuz uyguianacagı güvencesiyle yeni bır stand by aniaşması yapılmıştır tstıkrar önlemlerinnı uygulanmasıyla bınJerce ışyen ıflasa süruklenırken tum etki h sendiKalar dagıtılmış ve aa ha Gouiart donemınde yetıştınlmeye başlanan «olum ınangalan». IMF ye venlen güvencenın silahlı uygulayıcıları olarak «ıstıkrara karşj» unsurlan temızlemeye başlamışlardır. 1970 lerın ıkınci yansında Eiderek foyası meydana çıkmaya başlayan «Brezılya mu cızesİTun objr yuzünde ıse IMF destegınde uygulanan • ınsafsız; çozum»ün kaçınılnıaz gostergeien tum çırkınlı ğıyle sıntmaktadır. 1960'larda mıllı gehnn yaklaşık °i 2tsme el koyan en varlıklı % 5 ın payı 1970 lerde % 35 e çıkarken, en varlıklı "^20mn payı da % 62 ye yukselmıştır Buna karşılık gerçek ücretler asken yönetlmm işbaşına gelmeslnı izlej'en donemde "i 50'ye varan duşüşler kavdetmış 1865 yılında bır kılo et almak içın 264 dakıka çalışmak zorunda olan Brezılyalı emekçınin 1972 yılında aynı mıktar etı eimak tçın tam 354 dakıka çalışması gereklı olmuştur. Ote >andan ülkemn dışa bağım l l >ğı hızîa artmış ve BrezılVÖ. 1976 da 24 mılyar dolar duzevıne enşen dış borçlany ta bu konuda da aunva bfııncılmının tek favonsı olcujunu kpnıt amıştır. »ARIN: VE TURKIYE... BAŞKAN ERNESTO GEISEL 1974 yılmdan beri Brezilya'nın devlet başkanlıgtnı yurütuyor... beşlca anlom kazonryor Toplumu değlştirmesl. toplumun değer yargılorını elestırıp yadsımast, gerekirse eskilari yıkmadan katkıda bulunabilmesl, eskilgrln yerine yenileri koyabilmesl oiasılığı en tartışılmaz olan toplum keslml kodınlardır denebllir. Cünkü kadının analık görevl, özgur düşüncell ve davronışIr kuşaklar yetiştırecektır. Eplkur'un bir sözünü anımsıyorum: «Her yenı kuşağın kendlslnden öncekl kusakların hukukunu eteçtirmeys, onu yadsımaya ya da benimsemeye ve yenl deflerler yoratmaya hakkı vardır Yenı kuşağın sadece zamanlo kayıtlı olması yetmez Yeni kuşak diye cok zaman, yenl flkirlerl olanlara derler» Bu yenl kuşakları yaratacok. eğitecek. onlan özgur kıJacak olanlar do kodınlardır. Ya da bu gönsv. flk eğ'tıcı olaraK daha çok kadmlora düşer dıyelim. Ostelık 09 olarok. hayat arkodaşının. giderek ailenln onlayış ve duşünce ststomınt etkıleyerek de. bu görev blr boşka acıdan sürdürülebılir. Ylne konusmactlardan Mete Tuncay'm blr sözunu ae Heteyim: fuzgürluğü Insanlara boşko özgür insonlar verebılır» öyleyse kodınm özgürlüğu, özgurce cföşunöp davranabılmesl özgür kuşaklar ve toplumlar yaratma açısından bir dcno önem kazanıyor kalan Ûuadros. IMF ile sınırlı bır anlaşmaya vararak eskı borc lorın yenjden vodelendırılmesı ve bazı yenl kredılerı sagiamayı başarmıştır Ancak, başka partıden olon Başkan Yordımcısı Gouıart ın clMF ye bc/un eğdığl» yolundaki suclamaları ve enflasyonun surup gıtmesı, kendınden oncekı başkanlar g DI uuadros un da başını yemış ve bır yandan ABD hüküTietl ve IMF onerılerı dogrultusunda eko nomık önlemler alırken dığer yon dan dış polıtıkada Ucuncu Dunya ya yonelık bır acılış denemesınaa bulunan Ouadros kısa surede ıstıfaya zorianmıştır. COULARDN BA$KANU6l Ülkemn sıyaset yelpsuesınde Quadros a gore daha solda sayılan ve sendıkalarm guçlu desıeğıne sahıp olan Gouiart ın boşkariıiğa geîmesı Brezılya demokrasjsi ıçin sonun başlangıcı olmuştur. Onbeş yıJlık bır israf enflas jon ve di!> borçlanma polıtıtasımn kotü mırasını altından kalkjimaz bır noktada de\ralan Gouiart ın demokra sı çerçevesmde yapabılecekle n çok sınırlı kalmıştır. Bırçok ikllsatçınm Brezalya da ithal ıkaraesı polıtikasının smırları R£t vanlmış oldugu ve paza rı genış lu'mek ıçın tek çarecın. toprak reformu gıbı yaP'&al reformlarla nufusun yoksul kesımınin gelır duzeyınJ yukseltecek önlemlerden geçtjgı yolundaki u>anla ıı. yeterh sıyasal destek saglanamadıgi ıçın yaşama geçınlemezken 1963 yılında öne rilen istikrar önlemlen de aynı nedenJe gerçekleştırüememıştır Göz ucuyîa IMFye bakarak vergı ve tarım reformunu gerçekleştırecegınl, bütçe açıklannı kredı hacnunın gen<şlemesinı ve ucret artışları m önleyerek enflasyonu dene tım altına alacagmı vadeden ve ocak 1963'de yenı bır devalüasyon yapan Gouiart hü kumetl. böylelıkle eskı borçlannı prteletebılecegıni ve yenı kredıler saglayabıleceginı ummuştur VVashıngton'da zaman zaman kopma noktasına valda«an çetın tartışmalardan son ra AID, istikrar programını aynen uygulaması koşuJuyla wı ucuru IKF GARTH EROTICA ÇOKSUZELSEVI SfyOKSUN . 8fR ÇOK E.B Yâlnız kadının deği! insanın çıkmazı... Gercekten kadın özgürlük verebilecek. yaratabılecek kador özgur mu top umumuzda' Bu soruya kesrn ve rahat bır «evet» dıyebllmeyı ne kodor isterdım Kadın özgur mü' Elbette hayır Amo bu tutsaklık. erKeğ n tutsaklığından soyutlonab'lir ml? Nedenierı bıimek VB değerîendırmek gerek dıye du»ünüyorum Kadırrn ozpür!jğun<j kısıtiayan en olumsuz etken, neredeyse msonhğın tarhı kaaor eski olan ataerkıl aıle düzeninln, kodnı ıkinc* sınıf bır toplum üyes> durumuno dusuren. böyte düŞLnen. olışkarlıklardcn öte kclıtsal bır tutum hallne gelmlş olan onlayısı Buna, uretımdekı katkısmın görmezlıkten gelinrresıyle tukelim ekonomısl lcindekl durumunu. clmfr satıhr bır msto gıbı değeriendırılmesırıi. dinsel ve geleneksel baskılorın kadın kclelıöe mahkum eden tuturnunu, kadından beklenenln sacfece hızmef o'uçunu bu hi2mefın çok dor ve kıSttlı olcnlara sıkıştırıld ğ m en doğal istemıni bıle dıle getırmefcten yoksun bırakılışını buîün eğıtım ve oğrenım otanoklarının bu anloyış cerceveslnde değerlendırılıçîni de ekleylnlz. Ne elde edecekslnız' Kadmın bugun ıcinde bulunduğu cıkmazı. Amo bu nkmaz sadce kodmm yozgısı mı? Elbette yıne hayır Bu İnsanın cıkmozıdır tnsanlık odıno bunca sovaşa ve avasıma katlanon kan ve ekmek veren ozgOrlOğu boş tacı eden toplumun celişkisidlr bu. Kadını. cağda? Insan oima kendını gercekleştfrme olanağmdan yoksun bırakmaklo cofldas öznur'uk kavramndan uzağs düşürmekle, sorumluluklonn n fc I ncfns varmo clonaKİanndan yoksun kılmakla kısı ve ınscn oarck tpı*rj mıfen ı^ago duşfuğuınuzî onladığımız gı.n buyuk bır ajn olacak Kadına ozgurluk ıcm gereklı eğ lımı ve'mezsek h»r cun "leğışen ve venıieren b r dunyoda furruyie topUtrnun ozgur olamuyoccğının bı'ınci"e vardığımız gun, özgurluğe ve Insan olmaya dogru erı gerçe^çı ve mutlu adımı attığırmz gun olacak DiŞi BOND ÇOK BSLHWrVtet<TE JAS5İVV \ 8UL B U PU^RI ÇOÜ SE.VDİM AL.V.AK ISTiyOCUM İLE BlB e,İQ.ŞE IÇIP KOMUSA