Katalog

DC'Î CUMHURIYET 6 OCAK 1577 ABDULCANBAZ TURHANSELÇİJK i YA... OIAMAU SAM YELÎ Yazan: Mehraet 11 Fahri ilk önce gidıp anasını ujandırdı. KaİK ana, di5e aarttu onu Revhanın sancısı tuttu. Ujkj serseıru Ne 9 dedı kaaın Reyhan galıba doğuracak. Ya' Nerele şımdı o? Odanızda. Nerede olacak'1 Sıtte Hanima haber verdın mi? Yooo Koş ojıeyse Durma gıt Şımdı gıdıjorum Ne olur Reyhan'ı valnız bırakms, Çocuk musun'5 Meraklanma Koş ebe>e Fahn, ebeje koştu \e az sonra nefes nefese getlrdi. Kadm ışının ehlısaı Fatma Hanınıa Bana çokça su kaynat, dedı ılk önce. Vukarı çiıovıak ıstejen Fahrıje de Yo, dedı Yukarı çıkmak vok, burada bekleyeceksm. Fahn, olduğu jerde besleyeren, ust kattakl konıışma seslerlnı, Reyhan ın çığlıklarını dmlevıp aurdu «Ya karıma bir şey olursa''» kornusu ıçını doldurmuştu Bu korkunun içme niçın bırdenbıre gırdıgını anlıvamıv/ordu Karısını kavbetme endışesı sz sonra kendı kanından, canmaan dünyaya bir evlât geleceğı düşuncesını b.le unutturmuştu Kulak kesılmış, yukandaki en ufak çıtjrtıyı, sesı, değerlendırmeye çababyordu. Smirlerl gerılmlş, bir aşağı bir yukarı dolaşıjordu Reyhan'ın çıglıkları yukseldıkçe, ta topuklanndan tepesıne kadar tuhaf bir sıcakhğın bütun vücudunu sardığjıı hıssedıjor, soğuk soğuk ter dökujordu «Iyi ki anam yukarda» dı\e ıçmden geçırıyordu «Bu haliml bir gorse » Onu ayıplayacağını bılıyordu. Sozunü de sakınmayacagını Kansı doğum yaparken erkeğın bovle dokuz dojfurması lyi karsılanmazdı oralarda Erkek dediğin ılgı.enmezdi bıle bu olavla Ne yapsın, elınde degildı Reyhan'ı sevdığıni, onsuz yapamavacağınt, kadının olüme boj'e yak'aştığı sırada daha ıyı anlı5 ordu Bir ara çıghklar tahemmül edılmez bir hal aldı Sonra, derin bir sessızhk etrafı kapladı. «Evvah» dıve duşunurken, tıpkı keçi melemesınl andıran bir sese kulaklan düaldı. Yukarıda sankı bir keçi meliyordu. Yüzü sevnnçle aydınlandı. Pıtmışti ış Bir çocugu olmuştu besbelü >U :.:<•*»>• î j ^ t ^ Acaba anası nasıldı 9 Doğan, kız mıydı \oksa erkek m l ' Tam bir karmakarışıklık ıçındej'dı Sevınçle endi^e kafasmın içinde bırbırlenvle vanş edıjorlardı sankı Sallana sallana merdıvenlerden men Sıtte Hanımuv Gozun avdm Fahn bev bir oğlun oldu. soninü, rüyadaymış (nbı. kadının vüzune anlamsız anlamsız bakarak karşıladı. «Bir oglum o!du'» Sanıyeler ılerledıkçe, bu sozun anlammı daha açık bir şekılde kavnyor, endışelerınden yavas yavaş sıyrılıyordu Se^rlnçli ve muüuydu artık Bir oğlu olmuştu. Ya kadın, dıye sordu Sapasağlam maçallah Bırden son derece yorşun oldufur.u hıssederek ıridip bir kolfıga oturdu. Bır oglu olmuştu, karısı sıhhattavdı Balkı yırmi kere bu kelımelerı kifasının ıçnden e<'çırdı ?"vmç veren zevk vercn duvgulann bedemnı sarriıâını hıssedıjordu Mutlutuk denen şev bu olmslndı Yukarı çıkıp kansım ofhınu gonrevı düşündü Hemen, annesnden utr.narak bu fiknnden vazgecti t Erkek dedigın bu kadar hıslı olmayacak ı Doğumau, kadın n sJıhatıjdı bojle şejlerle ılgılenmek jarasmazdı erkeklere Kadın degıl mı, tabıi doğuracaktı Bu sırada, anasının ayak çıtırtısını duvarak başını kaldırdı. Kad'nm yuzu tfadesızdı. Sevınçlı mıydı kederlı mıydı, anla' mak ımkânsi!«ü. Oğluna Alı Rıza ısmlnı koy, dedı kuru ^ır sesle. Sonra. cevap vermeden gıdıp odasma kapanaı Ebe ı$ını bıtırıp gıtmıştı Anası odasına kapanmıştı Karısı ve >enı dogan oğıunu gormesıne hıç bır er.gsl kalrnamıştı artık Duvarda asıîı duran Kur'an ı Kenın'ı aldı kılıfmdan çıkardı, üç kerg opup al^ına goturdü. Sonra, arka kapagınn içıne «Alı Rıza 28 şubat 1929'da doğda, dıve yazdı Bır muddet yazdığını sej'rettı Sonra, Kur'an ı kapa>ar?k kılıfına koydu, ıtınayla d« "TheEconomist,, gözüyle Türkiye: 19231950 Türklye'de, Cumhurijefin ky ruluşuııdan sonra benimsenen temel modelın ve uygulanan eko nomı politıkasının belırieyıcı nl tehklerıyle ekonomjjc sosyal, si vasal sonuçları ancak 1960'lardan sonra jajgın bır tartışma alanı bulabüdi Bu tarüşmalar ız4eyebıldığımız kadanyla. giderek ıki ana goruş çevTesınde joğunlaştı En genel çızgilenyle özetlersek, bınncı gorüşe gore Batı emperjahzmıne karşı verılen ulusal kurtuluş savası sonunda kurulan yenı Turk devletı, kapitalıst ve sosyallst kalkınma modellerinden farkh fakat her iM modelle de benzerlıkleri bulunan bır «Uçüncü Yol»dan ulusal kalkınma çabasına gırışmiş ve olumlu adımlar atmışken, 2 Dun ya Savaşı sonrasında yenıden Baö kapitalızmine bağımh du ruma düşmüştür Bu bagımlıbktan kurrulmak ve ulusal kalkınma surecmı veniden başlata bılmek tçin «Üçüncü Yol» uygulamasına donmek zorunlu vs olanaklıdır Gene en genel çızgilenyle, ı*n cı gorüşe göre ıse Türk . Yunan savasıru joneten kadrolar içınde ağırlık taşıyan bUrokratık ogeler başmdan berı a. pıtalıst dünya sıstemıyle uyum ıçmde olmuşlar ve savaşı başa nyla sonuçlandırdıktan sonra, kendi bürokratık ayncalıklarının korunduğu bır «Batı modelı» uygulaınasına gırışmışlerdır Bu uygulamada bır yandan Ba tı kDpıtaiızmıyle bağımlılık ılış kılen, sankı Imparatorluk do nemırun bır uzantısı olarak, sur durülürken dığer yandan kapı talıst gırışımcı oğe'erın ozgur ce baltalanmış ve Türklye'nın li beral yoldan kapıtalıstîeşme^i yavaşlatılmıştır Dolayısıyla kapıtalızme karşıt guçlenn olusması ve Relışmeiı de gecıktirılmıştır Çözum, oncelıkle katîita lizmin gelısımınl sınırlavan bürokratık ogelerın etkenlığının azaltılmasmdan geçmektedır. Kanımızca vukarda kabaca ttzetlemove çalıştığımız her iki goruş de 20 yüzvıl kapıtalızmının nıtelığırı ve bu juzvnlda ka pıtalıst yolla kalkmmak endustnleşmek çabasındakı Ulkele rın karsılaştıklan engellen sımrlamalan tam olarak değerlen dırememektedır. Bmnci gorüş, «Üçuncü Yoli un giderek yenıden bağımlüığa varışım hıç de ınandırıcı olma yan bır talnm kışisel etkenler ve raslantılarla açıklamaya çalışmakta, bu modelin kaçınılrraz bır sonucu olarak toplunısal yapıda meydana gelen deşışıklıklerle bağımlılığa kayış ara şındaki belırlevicı ılişkıyi gormezlıkten gelerek bagımlıhktan kurtuluşu «Üçüncu Y'ol» u\gulamasma donuşte aramaKtadır Ote vandan ikıncı goruş, 1020 ler TuTKijesı gıbı pre kapıtalıst mtehklerı agır basan, hemen hıç bır altyapısı bulunmavan bır ulkenın. 20 yuzjnl koşullannda hberal bir uygulamavla, hızla kapıtalıstleşmesı olanağ1.nın bulunduğumı varsaymakta ve bu bızce geçerlıği çok tartısmalı varsayımdan yo'a çı Osman ULAGAY SELÂHATTiN Hatırlanacağı gıbi, bundan öncekı Ittıhat ve Terakkı HukaTi* tı, Türkıje'jı, tam bır jıkınıla sonuçlanan Avrupa Savaşı ııa su ruklejerek tum şımşek en ustur re ce'<mış ve Mus afa Kemal'in t.r kurtarıcı olarak öre çıkma sma olanağ hazırlanışt Şımdl orüar Kemal in parlak gunlernn geçmes nı bekh>or ve henüz gtıçlu oldugu donerr.de ona k* r şı açıkça saldırıva geçere^ gere<s 2 rısklere gırmek ıs*emi"or'ar Dolayısnla Kemal Paşa ve arkadaşîannın yenıden ıktıdara gelerek bır ık; jıl daha gorevde kaimaları bekleruvor Eski tttihatçıların perde gerisınde kalaıak, Mustafa Kemal'in kalkınma sorunlarıyla yıpranmasını bekleyecekleri anlaşıhyor,, MUSTAFA KEMAL AT4TÜRK lnçtllı Is çevrelcrlnln y»)in organı ^The EconomisU nasıl değerlendirijorda?.. 10ZAN K0KFIRAN5MA ETKıSi «Seçim sonuçlan Lozan Konferansı ru doğruaan etkılemev ecek, ancak Lozan'm sonuçlan seçımlerden sonrajvi Tarkıje iç polıtikasını onemli olçüde etkı'.ejecektır. TUrıuye, en kısa suredp, ekonomısml yenıden kurmak ve ekonomık faalıyetlerı canlandımak zorundadır Fakat bunu yftbancı sermaye ve leknolojının yardımı oımaksızın gerçekleştirmesi olanaksi2dır Banş antlaşması sonucunda vabancı yatınmcı ve ış adaTiı urmıtular gucendmlır, >abancı sermayenın ka*kısı sağlanamaz ve dolavısiyla Turkıve halkmın tum sınıflannın bekledığı «boliuk» gerçeıcleştırılemezse, da'ga dalga ya>ılacak olan hoşnutsuzlııs. Hukumetı sarsacak hatta devırecek boyutlara erışebüır Türk ulusu bır yandan ulkedeka yabancı çiKarlarının kau bır kesınlıkle Turkıyc nın ulusal egemen.ığıne bağımlı kilmmasını, dığer vandan hızlı btr ekonomık kaikınma hamlesin n gerçekleştırılmesnı isterken«*u ıki ısteğın birbuıvle çelıştığınl kımse düşunmuîor ve Lozan dakı Tura delegas>onu da bu Isteklen gerçekleştırmek ıçın çaba harcıjor Fakat unutulmasın ki, kamuoyu oynak ve acımasi7 dır ve kamuoylarının geçıcı uljsal heyecanlannı gerçekleştırme>e çalışan nıce hükumetler bu janlıslannı ço^ pahalıya odemışlerdır. Mustafa Kemal'in Hukunıetı, gıderek bojle b.r duruma auşerse înıhatçılar ıçın venı br ıktıdar şan^ı doğa.bılccek»ır Ya da Türkiye vakın geçmışte Balkan devletlenno ve Güney Amenka Cumhunvetleımn geçr.diği bugun ıse Çm'ın yaşamakta ol dugu turden b r sıyasal ve eko nomık nevrım donemme gırcekUr » (1) LOZAN ANIAİMASIHIN ıMI&LAKMASiNOAN ÖNCE 7 TEMMUZ 1923 GUNU «THE ECONOMıSL $OYIE YAZt YORDU «TURKıYE. EN KISA SÜREDE, EKONOMıSıHı YENıDEN KURMAK VE EKONOMıK FAALıYETLERı CANLANOiRMAK ZORUNDADIR FAKAT BUKUN YABAMCI SERMAYE VE TEKNOlOJıNıN YARDIMI OLMAKSIZIN GERÇEKLE5T1R1LMES1 0LANAK5IZDIR» «THE ECONOMıST» LORD CURIONUH AGZIYLA YAZI YORDU «TüRK HUKÜMETi; DıPLOMATıK BAjARISINI GEREGıNCE DEGERLENDıRMEK 1ST1YORSA TAHVıL SAHıPLERıNE KARİI ANLAYIJLI DAVRANMAK ZORUNDADIR. ZıRA BUGÜN HADD1N1 BıLMEZ VE YABANCl SîRMAYEYi ÜRKdTÜRSE. YARIN ÇOK DAKA BUYÜK ODUNIER VERMEK ZORUNDA KAUCAKTIR. BAĞIMLILIK İÜJKiSiNE ÇEKMEK Gorüldugü gıbi The Econonust, Lord Curzon'un Lozan'da tsmet Paşa'ya soylediklerıne açıklık getırıjor. Yabancı scrmaje ve teknolou olmadan esono mık kalkınmanın gerçeklesemıjeceğ.ni ve hattâ ıktıdarıann pjakta duramajacağra ılerı sürerek Kemahst Hukume'ı bajrımlılık ılışvil;rinın 'çne çeıcme ve çalışıyor Bır haıta sonraki sayısında Lozan'da, Osmanlı Borçları Yaoanc.Tarın \vncalıkiarı ve Is'anojl ve Bogazların boşalnlmalan konu'annda kalan puruzlerın gıaerıldığını yazan The Econonust şayle devam edıvor fOsmarl: Borçlart ozeı bjr iî a%dı sayılarak, antlaîmaıur. dı s,rda bua.c.lacaKiır. Osrr.anlı tahvüı sahıplerı japtlacak antlaş manın Muharre^ Kararnin.esı' nı de ıçıne almasım ıstiyoılard' Ancak Türıî'er btına karş; ÇI'ÎS(Devamı 9. savîada) \ara asn. Re\han tıç gun lohusa yatağında latabılmışti Ka\nanasuın asiK suratı zoman zaman homurdanması onu tedirgın etmış, ç?resu yata.<t8n kaldırmıştı Ihtıyar kadının ınancına göre doğum yapan bir kadın bojle ^a^^la yavıla yatarsa, pek avıp, utanılacak bır sev vapıvor demekt Doğum japan ana o gecemn sabahı hıc blrşey olmamış gıbı kalkmah, ışıyle gucu\le meşgu1 olmalı.. cı Bovîe, her daltiKa etrafındakılere doğum japtığıru hatırlatmaK ayıptı, utanç verıcijdı KajTianasır.m ^orTiurtmasmri?n, mırıldanmalanndan ıçınden geçenlerı anl\an Reyhan, kencuru zorla\arak kalk*ı O da aynı çevrerun ınsaru olduğu ıçm az çok bılıvordu kadınm boyle duşurecegını Ama, o kadar halsızdı kı, yuzunü kızartıp üç gun yatağmdan çıknoamışU. Kocasınm dogumu beklerken gosterdığı sıkıntıh hal, kendısirın lohusa jatagında uç gun yatrrası çevrede duyulmuş, komşulann riUınne gunun yem dedıkodusu olmuştu Sıtte Hanım: Adam aşağıda do*uz doğarda demıştı dostlarına. Aliah bılır kidmdan çok o sancı çekıyordu. Konu^up, kahkahalarla gulüyorlardı Fahri'nın bu halıne Üç gun vattığı içm Reynan'ı kuçümswor dudak bukuvorladı halıne. Bır sabah, kaoılan çalındı Rejhan, kapnı açtığında, karlara jalın a'a'î basan, nrtırda bır yuk odJn, kenaısme bır şeyler soyleyen bır kadın gorerek şaşırmısn. Ana dıye seslend' Gal bak, bırısı \ar. Y?slı kadın kapıdp^mı gorunce Vaj, l.ız ne arıvorsun burada dıve sordu Sorma hanım sorm3 Sen hcle benı bır ıçen al. . Gır ovıejse ne duru>orsun') Hele şu yukun ustundekını al. Medır o"> Al al, hele bı al. Odun yuıumün Uzennde k'rli çaputlara sanlı bir clslm durujoıdu Kavnana, onu kucağına alınca, yenı doğmuş bir çocuğuı sıcaklığını ve aglamasım duydu Vav dedı yenıden. Kız, baba çıKa vuzune, nedır bu 7 Kadın sert bır hsreke*le sırtmdakı odun vıtmnı vere yiktı. Sonra, holun taşlarına oturarak ETtmı duvara davadı. Dur hle, bı refps alpvım, can'rn S T I gelsın. Reyhan meraklanmış, kaj nanasmın elındekı çıkına yaklaş karak Türkıjede lıberal kapitalızm ujgulamasını engeilejen Durokrank gruplan, ekonomık sosyal gelışmenın gecıkmesınde başlıca etken olarak gormekteaır. Eız bu çalışmada, yukarda ge nel çızgılenjle ozetlediğımız her ıki goraşten de belırlı noktalarda avrılan bır goruşü ya da bakış açısını (X) dogrular nıte lıkte b'üduğumuz bır dızi kanı tı okura sunmak ıstıyoruz. Ka r.ıtlarımızm kaynağı unlu The Economıst dergısı. Tek bır kay naktan derlenmış bir dızı kanı tuı bır goruşü doğruiamak içm tek ba^ıra veterlı olmajacağı açıktır \rcak bu tek kaynağın kapıtalıst dünyanın nabzını yan sıtan başlıca ya\uı organların dan bin olm&sı, onemini arttır maktadır. The Economist'ın 11231950 yılları arasmda Tur kıye'dekı gelışmelerle ılgıli olarak verdığı haberler gosterdıgı tepkıler ve yaptığı yorumlar, uygulanan ekonomı polıtikasını ve tek partı yonetimırun kapıta lıst dünya karşısındakl tutu munu belirleyen koşulları değer lendirmemıze b.r oîçüde yar dnncı olacaktır saruyoruz. 1923 yılının temmuz ayı. Lozan Arıtlaşması henuz ımzalanmamış, Bıruıcı TBMî.l, yenı seçımiere gitmek uzere kendısıni dağıtmış Mustafa Kemal in, ıktıdar savaşımında onemlı bır adım saydığı genel seçımlenn sonucu bellı olurkei 7 temmuz 1923 tarihll The Econonust du rurau şoyle değerlendıriyor «Türkiye'deki seçımlenn sonuç lan giderek yavinlanu Ken Mus tafa Kemal Paşanın partısı (Mu dafaaı Hukuk) beklenen ezıcı za ferı sağlamış gorunuyor. Bu ara da Adana'da, oy veıme ışlemı,le ılgili olarak antı Kemalıst gosterıler dtteen endığı bıldınlıyor. Bolgedekı hoşnutsuzluğun, vem Turlcje • Surıve sımrımn kapatılmssmdan sonra assayan tıcaret ılışkilerının yol açtıgı ekonomık sıkıntıdan kayrakıan ••• dığı sanılıyor. Ancak güneydekl hoşnutsuzluk hiç bır zaman lzmır ve Istanbul'dakı kadar bü5uk olamaz. Her iki büyılk ientte de Hükumet adaylan kolay bır zafere gıderken muhalefetın «be'ilegor» polıtiKasını uyguladıgı gorulavor Kemal Paşarun lıstesmden seçılenler arasmda Meclıs'e gır tukten sonra ona boyun eğmeje ceUer, mutlaia çıkacaktır Fa^at en korkulu rakıpleri olan esKi Ittıhat ve Terakkı lıderlerı rın bır sure aaha perde gerısınae kalarak, Yunan Savaşı kahranıanmın yanlışıar vapmasını \e kalkırma donetnınin kaçınılmaz zorluklan>la yıpranmasını be'Uejeceklen anlaşıhyor BULM ACA 1234 YTKMIIDAN 4ŞAĞITA1 A'man' a aa Hukumet Baş <anı 2 Ters. ucu halkalı cı\ata Bagış 3 Demır doiiım Asıl un^ur 4 B r d n n oç•iılme!! gereken tapnma ku lallar'nı ıçınae * >p:av?n sı f ap Dıraıanm valadıgı \erde bıra.<fı 41 kara lese 5 Sa iiVilarıroa ıvazdiâları de ıklerde jaşayau ot \e etle bes'er.en tuy'erı f:r;a va piTunaa kullaiıîan, tılkı ouvu,< lugunde p.s kokan memelı b.r h awan Tersı b r £da nıad oesi 6 Yoldaş bır ı^ts beraJT "îden k'sılenn hertnrı 7 r c ı ret ma'.ı Ulkemızjı uluslar arası tr?fık*ekı smeesı 8 Tor s. bir uzuv Tutahm ki dıye lın kı anlammda b r soz 9 Boru se^ı Tersi gemılerm ba rırjna jerı DIVKV BULM\CANIN ÇÖZUMU 1 Deveran 2 t'ık R'jv* i Yara^a \r 4 amaba'4 j N' Irak 6 Içerlc l a 1 7\ Nıl 8 Potur n\ t 3 Kabare \r \LK\RIH\S 1 Dnp'ız 2 Flam < \ ırarp Oh 4 Ekab'r t \ t q ııi'iR R «ra > < P» ^ IT ^ g ~;S A ıaa 9 B a ı a ^ a l a r . TiFFANY SOLD4N SAĞA. 1 Eoiıba parçası 2 Gemı nın zıncırıni toplayıp demınnı kaldırma>a hazır olması Sonuna seslı bır harf getınhrse b'r erkek ısmı olur 3 Mısra tek rarı 4 Samaryum'un sım^esi Aşın harcama 5 Tersı jah ta ve teneke gıbı hafıf şeyle l"n vapılmış kovacatc Kısa za^nnn 6 Tersı yumuşsk ve geoınm sız toprak Damla anlam nna bır soz 7 Sozun kısacası an 3 rrında b.r soz Tra'edı ıle k) medı arasmda bır o un ti.ru 8 Bır ışın en ıyi ustesınden sr er/. anlaTind^ kvlİTilan n.ı 'T DiŞi BOND nuştı. Fatma hanınv Bak dıjordu bak Ne kadar sıhhatll Bezlrın aıas'nâan esmer, sağiıklı, \ure ınce viy&klayan bır bebek '.ılzu ;ordnü\ ordu Kız bu halde vola çıkı'ır mı dıye sordu yaşîı kadın. Ötekı c arriugu verden Sormp cledı Veredon bıleo.lırdım bu srün doğuracağım1 B.r kaç gun dalıa \ar sanıvordum Bi lokma vıveceğımiz kajmadı Daîa eıttım odun toolarıîen sancım tuttu. Dofurdum Çakm?^ t = ' la qnbp£'ını kestım uennf tjz bashvn Bu capu* lara sant) topladığnı odun ann uzerıne KOjaum, sırtlaaım bura ja geldım goıuorsjnu? i<=te Ka%nana donup gelm nın yuzune baKtı R«vhan hiç bırjsy di'emeden başını ;ere eğdı mEVAMl VAR) sesı B.çıiT, K.l.s. T P T 1 ım 1 Ttrs. <.IZJ