Katalog

CUMHUntYET 10 îYlöt 1975 ABDULCANBAZ TURHAIM SELÇUK KEJı'LDi... HİNİTiPfKUli^VLt KAPLI N V'toiM îkTîDHfcı (ri TAM B İBÎ » U L D U , tKONOMı'KVt KANUM DiYt t o VANIMA M2AMAVIH, ÛUA SÜWuri CEZASiNA ^ DıM. Kara Yazgı Yazan EVELYN VVAUGH Çeviren : NiHAL YEĞiNOBALI 54 K » a kulak bfle vermeyip kendt dUşuneelerine dalmı* bulunıın Ssth ayıp olmasın diye baş salladı. «Umarım sag salim manastırdan kıırtarııiar, zavallıyı, Man*stırda kapanıp yuşayanlar bana knlırsa çok bencil kisilerflir. Oyleslne yararsız bir ynşam... Insanlar ne denlı dindar o. lurlarsa ol.sıınlar, durmadan kendi nıhlannın selâmetini düşürıüp Obür DÜnyadaki yerlerl ugruna didinmeleri beneilliğin dantskasıdır, bence. Bence sizin o prens, dayınızı manastırdan çıkarmaga kaıar vermekle pek iyi et.mis.» Seth gene baş salladı. Kadının söylediklerinin tek sözünu bıl» duymamıştı. ŞİLÎ'DE DEVRÎM VE KARŞI DEVRÎM 4 kasım 1970'de gilvenojnı «1»rak ytiriitme gücünü devralan AUende ve Halk Bırligı hükilmeti içln zorlu günler Daşlamn»tı. Programda öngörülen lıerlefleıı RerçekİBştirraek iyin üç alanda mücadele verilıneıt zorundaydı: # Halk Birligi lçındekı çelı;;kıleri, özellikle de Rııdikn) Partı ve Sosyal Demokratlar ıçindeki tutucu ögelerin muhalefetinı gıdermok; # Başta devleUoştirııiâien söz koııusu olan kesimler olmak Uzere tüm karşı devrimci pııglorin ekononıik, siyasal vo ideoluJık alandaki baskj ve kıskırtmalarına karşı koyabllnıek; # Bütün bunları yaparken orduyu siyasal alanın dışında tutabilınek. Halk Birliği'nın prograını zaman zaman öne sürüldüft'i gıbl Şili'dfi sosyallzmi kurmayı dcgil. sosyalist bir topluma geçışırı on koşLillarını kurmayı Hmaçlıyordu. Bu açıdan oldukça temkınli davraııan Allende, daha ilk günden planlanan uygulamalardan .Şill' nin sadece yüzde 2'slnin» tedlrRin olması gerektiglni vurguluyordu. Ancak tekelleşmış 5İ11 ekonotnisi içinde en ytlksek tabakayı oluşturan bu y(lza« 2'nin ekonomik ve siyasal gücü de Allende'yl tedirgln etmey» yetlyor» du. İLK SÜRTÜ}ME İlk surtüşmenin doğma»ı fa»» la. uzun surmedi Seçim konu», mRlajımn birinde yübasında ül"Icedekt tüm çoouklara bir çift ayakkabı hedlye edeceğini açıklayan Allende'nin bu girışimi bılinçli olarak engellendl. Oeol sektcir elinde bulunan ayakknbı labrikaları Uretimi yavaşlatarek, Allende'nin söztinü tutmasuıa olanak vermediler. tmal ısd'.len ayakkabılar ise hükümelin tnlevlzyon vn basın aracılığıyİH yapmış olduğu uyarılara ragmerı çogunlııkla çok küçuk olçülordeydi. Bazı kentlerde stadyumlara ayakkabılarını almaya gelen çocuklann düş kınklıkları önemll olaylara yol açtı. Allende'nin ilk aylardaki adımları daha çok savunu niteliginl taşıyordu. HükUmotin iş başına gelmesiyle birllkte i? yerlerinl kapatan, işçilere vol veren dUzi nelerle işletme yıllardır uygulan mumış yasalara dayanarak zorla açHrıldı. Her iki tHraf da mücadelenin canalıcı nokU.sını bil mekteydiler: Üretinı. Dokum. sa nayiinde benzer Uıdon lokavtlar oldu. Allende dokuma sanayiinin gevek ekonomik gerekse toplum sal önemini vurgulayarak lokavt ilân etmiş bir kaç önemli fabr) kayı devlfitleştirdi. PROGRAM UYCULAMALARI Yenı yılla bırliku lıükUmet pi'ORrHiııı ııygul'finalannı hı:: v« rildi. Devletin RRlır jolüı?umüne mudahalc oİHiiağıııı arttıran tasa nlurın ynsalaşmusmdan sonıa as^arl Urretler onemli ölçllde yiilf. seltlldı. Bu arada »zami Urretin, oıtalama ücretin yirmi katını aşa nıayacağı karar altma ulındı. Ha nıile unncler ve uııb^ ynşınııı al tında her çocııga parasız stit dagıtımına başlandı. Otobü' ve l (ilfki ulıışıtıı li(.'r" ı.lerl düşliriıldıi. kiralar dondurııldu. Hükümetin artan toplumsn' har oanıaları 2 nıilyoıı escudos (Şill Lirası) Uzerinde serrnayeyı: sahip l.?letmelere konan yib.dp lü'lik ek Relir vprgisiylo karşılamo . ruliMlıyor. fiyatlar inemli olyüde dondurulmuş oldugıı için bu nun mıllasyona anuması da ön lenmiş ohıyoıdu. vUlli iktisatçı Jpftunoviıj'in bnnka Krcai'inin çoU dUşük faizle hanka mUrttirlcrinin ozol hesuplıınıiH geçiril tlıgi V oıılar taratından yüzdo R 60'a ulaşan fHizhrl" piyasnya nkInnlrliüı irtc'ii'sınclan îfiniPi) .vnra Allp.nrle tüm bankaolık siste miııiıı devlelleşlirilmesi gprrklıSi ni ayıkladı. Kıırır alınriı. Bnnka lıisse sahip İPriııin hissclrrinl kısa süre içinde drvlcte satnıah'.rı duyuruld'i. Atillâ AKSOY ••• BAYAN MÎLDRED'İN GÜNCESÎNDEN. 18 MART Şolenden sonr» uzım SÜIP uyku tutmadı. K'^ilige telafon efcmeğe. çalıştırn. Cavnp çılunadı. Bny Seal'le görü*mek istedim. çok nıeşKüI olduğunu söyledi. Sarah'ın bavulundan haber yok. Herşeyimı fidiinç alıp kullanıyor. Dtiıı gece şöiende Imparatonın AOZİNDAN LÂP ALMAfiA yeltendim. Bosuna. Kent ıçinda yürüyüş,fi çıktım. Pek kalabahk. Kimsenln çalıştıgı yok. Para konusunda bir terslik var sanıyorUm. Adatnın biri devesini dfivdü. Gözlrritnle gürdüm. Ihbar edeeektim ya Rörünürlerde polisa bcnzer birsey yoktu.. Burada bo.şıına vakit harcıyomm, galiba... Evangelist Ermiş Mark Maııastırı, son zamanlarda çevreye yaydıftı kaiirce fikirlere ragmen halâ Ezanya'mn ruhsal yaşantiBinın c*n damarı sayılırdı. Çok eslti zamanlarda Mezopotamya'dan gelnn Nestoryan misyonerlari burada adanın ilk kilisesint kurmuşlardı. Sonradan YUce Amurath Hıristiyanlığı ülkenin resml clini olarak ilân ettigi zaman bu kilisenin yıkmtısı onarılnuş ve yeniden ibadete açılmıştı. Kilise bahçesinden akan kllçük çayın gerçekte kutsal Kedron Irmagı oldugAma, yer altından akarak bımUara ulaştıfcına Inaralır, Kedron'un her türlü cılt hastnlığına iyi Reldlji söyl»nen çifalı sularınd» yıkanmak içlı sayıstz yerli buraya kojardı. Bahçedeki koskocaman kaya parçası yerlilerin Közüıide Davut Peygamberin d?v Goliat'a attıgı taştı. Mahzendeki hir kaburga kemlğininse Adem Babamızm, Havva Aııamızn can vcren kabujga kemiKi olduguna lnanılırdı. . ., Manaatınn başkaca bir özRİliği yofttu. Büytlcek fas tftr klH ' «« ve bunun yanında bir küme balçık kulübe. NP var ki bııraya ilk gelen misyonerler zevk sahibiymi.şlpr: AnhıLılmu/ gUzelllk'ta bir yer seçmeısini bilnıişlerdl. Rrıniş Mtırk Kilisnsi, VVanda'ların alçak topraklarına tâ tepeden bakan sarp hir daftın yamacındaki küçük bir yaylada kurulmuştu. Şu sıruria gUmliş bir »erlt gibl incelmiş olan Kedron cayı yaylonın yamıu;ına Relince yanar döner çaglayanlara dönüşerok, ikibin metro aşagıdan kan miskin Izol ırmagına dökUlüyordıı. Tarlnlarm arasında bir camanlar volkanlardnn püskUrmüş olan çiçek bozugu kayalar serpili duruyordu. Dagın yamacı insin ayagmııı basmadıgı, lnsan RbzlinUn Rörmedigl esrarlı nıaSaralarla dclilc deşikti. Geceleri bu mağaralardan çıkan sırtlanlaı, ndonın dört bir yerinden kutsal kiliseye getirılip gönUlen ölüieri eşelc?yip çıkararak yerlerai. Ngumo Prensinin yolculugu iyi ve sektesiz Reçiyordu. önce Sakuyu otlaklanndan geçtller. Kıırıı, kayp;an otlarla kaplı yüksek yaylalardı bunlar. Başlangıçta Kuzeyin başkenllerine giden geniş kervan yolunu izllyorhrdı. Pazaıu gelen kervancılar,la, Kısırlık Bayramına gelen atlılar ve y.ıyalarla selâmlaşıp laflıyorlnrdı. Derken kervan yolundan ayrılıp kırlara saptılar. Kurumuş su yataklannın kıjnlarındaki taş yığınİMiıyla arada yollarına çıkan tahta köprUler onlara yol gösteriyordu. tlk Rece rastladıkları bir kaç çobanın yanında konnkladıİHr. Çobanlar Ngumo Prensinîn (tebdil gezmesina ragmetı) ulu bir kiçi olduğunu anlamıslar, eliyle dokunsun diye ona çocuklarını gctirmlşlerdi. «Duydugumuza göre büyük kentte degişıkliklor varmış» «Var ya.» îkinci gecc bir kuçuk kento vardüar. KRiıtın büyilğU onlann geldiğını önceden haber almıstı. Ortları karşılanıaga g^ldl. Prenain önürıde yer» kapanarak kafasına avucuyla toz serpti. Prens, «Merhaba,» dedl. «Tanndan evine dirlik, düzonlik dllerlm.» «BUyük değlsikllkler kentinden gcliyorsun. Bizlarden istedlğln nedir?» «Aranua bir dost olarak geliyorum. Ululann lçleri kiiçiik lnsanları ilgllendirmez. Küçüklerjn ilgi göeterınesi de yakışık almaz.» Allende yönetiminin ilk altı ayında 500 büyük çiftlik devletleştirildi. Bunun yanı sıra en büyük gemi ulaştırma şirketinin, nitrat ve bakır madeninin, Amerikan ITT elektrik şirketinin devletleştirilmeleri gerçekleştirildi. • •• GERÎCt BASININ ALLENDE'YE KARŞI AÇTIĞI İDEOLOJİK MÜCADELEDE AMERÎKAN A P V E UPt AJANSLARI BAŞI ÇEKİYORDU Satış ne kadar kısa slire içinrte olur.'a hlsse senedi karşılıgındaki Odeme de o kadar ytikiek olacaktı. Nisan ayına gelindlginde toplam banlca hlsseVsrinin yUzde 50'si devletloştirilmişti blle. Ülkenin en büyük basım sanayline verilen devlel kredlsi karşılıgınty İçinde 80.000 adet sattı. tfcblo Neruda'nın 30.000 adat basılan bir kitabı da onbes gun içinde tükendi. 10 mılyon nüfuslu bir ülke için bu sayüarın yüksekligi tnrtısılmayacak kedar biiyilk. Girişimler giderek daha can alırı ve daha kap.samlı olmnya başladı. Devletleştlrilen büyUk çiftliklerln sayısı ilk altı ay içinda 500'U buldu. Bunun y»nısıra rn büyük gemi ulaştırma şirketlnın, nitrat ve bakır ınaderılerinin, Amerlkan ITT elektrik şirketinin dfivletleştirllmeleri gerçekleştirildi. KIBSAl ALANDA Ekonomik alandaki bu dfvlrtleştirmelpr« yönetimde demokratlkleştirma eşlik ediyordu. Kurulan Ulusal Kalkınma Konseyı ve Oıda Arzı vn Fiyat De netim örgütü fJAP) yönctiml dev lpt ve işçi temsilcilpri tarafın d:m paylp.şıhyordu. Ayrıra dev Ietlc.ştirüPH lilm işletınolerde oluşturulan yönetim karirosu 6 dev let, 5 işçi temsilrisi psuvına da yanıyordu. Ancak kırsal alanr'TKi gırişimlrr hükümet denetinıinder. çıkmıştı. Yı'lnrdır bü:;uk tnprıık ağa lartnın Daskısını ya^arnış koylüler topral: ışgallerır.f. jıriştlleı. Bir yandotı da çıftliklerının devletleştirileceği korkusuyla büyük toprak «ahipleri ekinlîrı yakıyor, trak.örleri parçalıyor hattı kenrii evlerlni bile aıeşe ver.ycrlnrdı. TarıiTi.'sal ilrptım açiMiıdnn bunun etkllcri büyük old'i. KAR5I İDEOIOJİK MÜCADELE Gerici hasmda Karjfi • ıeipolo jik mücaclp.le, hükuı.ırtin 'idımla rı hızlandıkça yogunlaşıyordu. An cak bunlar içinde en far.la göze baian iki Amerikan haber ajansı oldu: AP ve UPI. Uerici basın bu İki ajansa, haberleri çaıpıttığı id dlasıyla savaş açtılar. Eıı çok dik kati çeken şeylerdün birı bu iki ajansm haberlerinde Allcılt'den Halk BlrUfl'nin yerel »eçlmlerdekl başansı Uıerlne SRK siiçlpr tam btr panlk Içlnc Rlrdl. Ancak bu p»nlU kısa sttre Içlnde hükümrt alryhindr yoğun bir prnpaganda ve eylemler dizisine dftnüîtü. Reslmde •ıırı sa|eı rmpların bir göateriıl (ttrttlttyor. Foiojraf; (ABC) fiaşkarun kulübesinin içinde ve çevıesınde konakladılar. Sabahleyln başkan onlara bal, yumurta, piliç, bir testi kara blra vardı. Bedellni tuz çubuklarıyla ödeyerek genc yola düzüldüler. ÜçüncU geceyi açıkta geçirdikten sonra dördüncü günün nk|am Uzerl manastıra vardılar. Dag başında nöbet tutan bir keşiş onları uzaktan görüncc lıavaya bir el ateş etti. Bir kllçük maymun sürüsü tirkerek kayalarm arasına kaçıştılar. Aşağıdaki kilisenin büyük çanı cemaatl çağırmak lçin valındı. Yolcular geldiklerinde Baş Keşiş san güneş siporlnln altın*la onları beklemekteydi. Yanındakl ufak tefek kura diyakos, at lcuyrugundan yapılma bir puskulle sinekleri kovalıyordu. Saygı ve kutlama gösterileri. Prens Baş Piskoposun tanıtma mektubunu Baş Keşişe sundu. Baş Kcşiş de bunu okvımııdan fcoynuna kaldırdı çllnkü böyle konularda duyulan mcrakı liemen ortaya vurmak yakışık almazdı. Prens balçık kulUbelerin en ortasında duran, en büyiiftüne, yanl Baş Keşi»ln kulübeslno buyur edildi. Üstüne aceleyle bir halı parçası örtulen bir sandalyaya oturtuldu. Manastırın yönotielleri kulübenin duvarları boyunca dizilmiş, ellerini önlerlnde kavusturmuş, ayakta bekleşiyorlardı. Baş Keşiç tanıtma mektubunu koynıından yıkanp açtı, şnyle bir öksurüp yere tükUrdUkten sonra yüksek sesle okudıı. Dinleyenlerden, hoşnutluk ve onaylama anlamına çekllebilecek ıhıltılar yükseliyordu. Baş Piskopos mektubıında yalnızca konugun erdemleriyle ünvanlarını sayıp dökmuş, lş konusuna hiç değlnmomişti. Topluca kiliseye gidildl. Pren.i kapının üzerindeki kemeıi Uç ksz öptü ve kiliseye küçuk bir kese dolusu gümüş bağışladı. (UUVAIMI VAR) Salvador Allende: «Bu tarihin birinci sayfasını biz böyle yazdık. Gerisini halkım ve Amerika karşılıklr yazacaklar» da tesislerden yararlinma ir.nl ahndı. BasnYayın aracılıgıyl» verilan idooiojlk milcadelanin ftnemi düşünülürte bunıu) islevl ortaya çıkar. DEVlETLEJTIRiliYOR türişim kısa süre içinde meyvplprini vprdi. Matlıaa araoıhgıyla özellikle okul kitapları çok ucuza maledilrrek ciftrencilere aktnrılı yor, başta Pablo Neruda olmak iizero ilerıci sanatçılann cserİP n bilyük miktarlarda basılarak uctız fiyatla kitlelerc ilerliyordu. Onlü tspanyol şairi Antonio Maoh^do'nun basılan bir kitabı iki sUrekll olarak «Markslst Allende» olarak söz etmcleriydı. Allende'nin Marksist oluşunUan kendisi dahil kimsenln kuşkusu yoktu ama neden Brezilya dikta triründen «Diktatbr Madicı», ya da Richard NixonMan «I.apitalist Nıxon» dlye soz edılmiyor da Allende'ye gelince siyasal gorüşü ismlnln baş^ıa ekleıryodu. Bunun tek bir amatu olabilirdi. Yıllardır gerek Şili'dcı Rerekse uluSlararası planda .cjcü» olarak tanıtllmış «Markslzm» sözUnü mUrnkün olduSu kadar tekrar ede.rek karşı propagandn yapmak. Sonuç olarak Allende bir knç gün içirı UPt »lansını ülkede çalışmaktan menerr.i. MUTIAK (OGUNLUK Nisan ayında yapılacak mahal lı seçimlere böyle bir ortamda giriliyordu. Koşullar bir çok açıdan Halk Birligi lehineydi. Üretimde önemli bir artış gerçek leştirilmiş, enfİHSyon bliyük ölçu de durdurulmuş, ücretler artmıs, toplumsal yardım lıizmetleri önemli bir boyuta ulaşmı$tı. Daha da önemlisl karşı devrimci güçlerin yıpratraa kampanyası henüz yogunluk kazanmıımışlı. Seçimin dolaylı bir önemi vardı. Kitlelerin Halk Birliftini terrih dmeleri ordunun tuttımunu onemli ölçüde belirleyecekti. Se çimler Halk Birliğl lÇin ikincl buyük başarı oldu. Gerek Sosya Hst Parti (yüzde 22,3> gerekse Komünist Parti (yüzde 17) oy yüzdelerini arttınrken toplam olarak Halk Birligi ilk kez mut lak çogunluğu elde ediyordu: YUzde 50.9. Seçlmlerin etklsi her iki kesim de de farklı oldu. Halk Birligi kitlelerden aldıgı destekle girişimlerine hız verirken, sag güçIer tam bir panik içine giriyor lardı. Anrak bu panik kısa silre içincfe' yogun bir hükümet nleyhinde propaganda ve eylemler di zısine dönüçtii. özellikle * haziranda eski Hırlstiyan Demokıat Bakarılaıd^n Zujovlc'ln Uç genç taındndan öldürülmesl büyük olayiıra vol açtı. Zujovic'in tçişlen Bakanı olduğu sıralar solla arası hıç iyi degildi. Aralarındaki ^ert tnrtısnıalar henüz akıllurdaıı s'linınemişti. Sag gu<;ler bunu liüll.ındılar. Zujovc'in sol •edhişçılt.'r taradndan öldürUldÜRü yolundn yoğun bir propıtg:ıııda rw?Iatı]dı. Bir Hıristtyan Demokrat Senatör bu tür bir olayın tekrarlanması hallnde, Şili'de demokrasmın telı likeye girecejl tehditleruıi savurdu. Zııjovic olayı çok kritıic bir dönemde lîırlstiyan Demokratlar arasındaki orta sol (füçleri de sagla bütünleşmeye ttti. Muhalefet bir anlama ilk kez bütünleşmişti. Hıristiyan Demokrat Parti halkl açıkça «sıvil ılaalsı/lık» direnişine çağırdı. Bunu b:r kaç kentte birlikta düzenlenen hükümet Bİeyhtarı mitlıiEİpr ızledi. SERi GREVIER Sag giiçler İçin KulİHnılınaya en müf.ait toplumsal faoakalar serbest meslek sahiplen ve lumpen kesimlerdi. Bunlardaıı yar.ırlanılarak sürdürülecek pylemler di^isi karaborsacıhk, spi'kiilasyon. istifçlhk ve ornegin yedek parça glbi malzomelorde yaratıİacak yapay kıtlıklardı. Biltün bu eylemler Özellikle orta sınıflara yöneltlliyor, VP. onlam p,ırdifti bunalımdan hükümet suçianarak bir ikinei eylemdo drstekleri kazanılıyordu. DoKtorÎRr, dişçiler, mühendislpr, dükl'.An sahlpleri ve nlhayet Dtr avı yakın bir süre devanı r.dcn ve gı rek toplumsal, gerekse ı>noııornik anlamda çok etkin olan kauıvon şoförlerl s.eri grevlere ba<iladılar. Yasama ve yargı Küçljrınden yoksun Allende >ük.ı:netı tiım bu yıpratma sürecinln tek hir hedefe yönelik olduğunu çok İyi biliyorlardı: hükümeti ya^u CIIM hir eyleme ittrek 'rdjyıı mllda haleyc zorlamnk. *nc.ik Aılende hu açıdan kesln ılarak irnrarlıy dı. Tek korkusu Halk airllgi dışındaki solun !)u tür bir provo kasynna Alet, edilmt siydl. Bu amaçlu ögrenci liderluriyle sürek li toplantılar düzenk'di. Onları Lenin'in kitaplaruıdr.a ^irekler vorerek aşırı hareketler yapma maya ikna etmeye ı;alışf.. Bu arada karaoorsunın. lstif çilik sonucu yapuy Kitlıl:lar»n yo ğunluk kazandıftı bu dönemde dö viz piyasasında bir nariplü: vnrdı. Anıerlkan doları °rbest piyisa da yvizdp 3(1 Rİbi ö;emli bir değer kaybına ugramıştı. Çok gtç meden bunun lokavtları ve htlkünıet aleyhtarı ?::opa»andayı desteklemek amacıyla ABDV.ln ill keye büyük miktavlarda dolar sokmasından kaynalCanrtıgı anlaşıldı. Anlaşılan bir çey daha vardı. Allende bunu şu s'Sslerle Uhde et ti: «Bu taıihin birinci sayfasını böyle yazdık. Gerisır.i halkım lle Amerika karşılıklı o'arak yazacaklardır.» Y A RI N: KARJI DEVRİMCİ GÜÇLERiN DARBE HAZIRIIGI KAYIP İstanhul Kmniyet MUdürlUğU'nden 1968 seneslnd» aldıgım pasaportumu ve Bandırma'dan aldığım nüfus ••Uzdanımı da kaybettir. HUkuımuzdllı. LÜTFÜYE AKSI.AN KAYIP Istanbul Emnlyet MU dürlüğündcn almış oldu^um 137677 Dos. No. eski pasaporlumu zayl ettim, hükümsüzdür. LUNA KANDtYOTt (Cumburiyet: ıÜS35> KAYIP 18792 nolu Slgortıl poliçemt yitlrdim hükümsuzdür. Muallâ MUTMAN (Alan Reklâm:...) 10318 TiFFANY GARTH OSiRAOA f3İUDEN /iıkiLINA MJJZ FL SâRDÜ'GÜ El'jf I MlrCN A LANIMA Ç OİtSÛ NflCATJAP GECE Ul'ÇAĞlC jî DE.2GE 8U GECE DE ÎZ EftTESl OJIMU ZfMDANPA BEN RUM • SfctCR(LEİ2. İ GiBIT IM •* OAĞUK ' 6ÖU3EGIN VUPOU. KI2GIM BO6AİUE BUNÜN PAKA "ESESİ DOLU NE OLDU POMPCV '? RA A Dt