Katalog

t tf/tn/t IMfK Ekonomi yıh Ihracat geUrtoto büyük bir tasmmı Ekonomi # # . Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonoml ••• Ekonomi Ekonomi Ekonorai Ekonomi ... *** * * tarım kesiminin. en büyük glrdisi oian iraktor bugün için tam bir spekülatif tica ret malı haline getirilmis bulun maktadır. 1975 yılı içinde baslıyan traktör karaborsası, hızını arttırmıs ve yıllardır Türkiye'cie traktör yapılmasına çahşıldıgı halde 18.597 traktör itha: eder duruma gelinmiştir. Bugün için piyasada, deferi 8090 bin lira olân traktörler 150 200 bin lirm dan satalmaktadır. Geçtiğimiz üç planlı dönem boyunca, traktör talebi her yıl planlanan miktann üstünde olmasına ragroen Demirnl biçiml sanayilesme bu sorunu sürekli geri plana itmiş ve buşünkü ka çınılmaz tablonun çıkmasma yol açmıştır. Ayrı ayn R yabancı markaya traktör Uretim izninln verildigi Türkiye'de, bir o kadar da ithal malı trakîör markası bulunmaktadır. Bu şekilde tam bir keşmekes yaratılmış tır. Maüna Mühendislerl Odasmın öne sürdüğüne göre halen rnevcut kjıpasitelerini kullanırcyan rerli traktör yapuncısı bazı firmalar, sırf pazan kontrol altında tutabilmek için tersü taleplerinde bulunmaktadırlar. Bunun nedeni Avrusıa traktör plyasasının bugün için doymuş olması, buna karşüık TüTiciye ve Türkiye gibi az eelişmiş üikelerin daha uzun bir süre tralc tör taleplerinin devam edeee£inin anlaşüması olmaktaöır. Bu nedenledir Id 1975 yıbnda büyük miktarlara varan traktör ithali. köy kooperatiflennin y a n yanya daha ucuz olan V.omanya'dan yaptlmasına da izıB verilmemiştir. Yılda 200 bin otomotüin y«pılarak satılmasının çok öncelerden görülerek planlandıjîı Ttir kiye'de, tanm kesimi igin yıld* 50 bin traktör ihtiyacimn görü lememesi, uzmanlara göre pek inandırıcı olmamakt&dır. Sürekli ödemeler dengesi sor luklan içinde olan bır iükede, ithal yolu ile traktör açıgtnın kapanmasına çalışmaX tanm kesimi gelirlerini bir yolla başka sektörlere aktarmaktadır. Yalnız burada aktarılan yer ?anayi olacağı yerde, MC tipi bir iktidarda ticaret sektörü o'mak tadır. Bu yolla 1975 »ilında en az 1 milyar lira dolaylannda bir fontın ticaret kesimine aktıjı tahmin olunmaktadır. Yıllardır Demirel iktidannm petirdiği bu çıkmazların con ild yıldır ağırlığmın daha da çok duyulması sonucu, daha önce motor üretimi konusıırda aa tecrübelere sahip olan Erbakan, konuyu kendi açısından kullanmaya çalısnıaktadır. Geç.tiğimix hafta sonunda olmıyan proje v» anlaşmalanna ragmen temeli atılan traktör motoru fabrikası. bu acı tecrübe ile günumüzda tanm kesimi t*pkishjıı> bir aonucu cJarak görulmelctedir. MC'nin para kredi politikası yalnızca Traktör bugün için günlük sorunlara cevap verebiliyor tam bir spekülatif ticaret malı haline donuştu BUGÜN İÇİN PİYASADA DEĞERİ 8090 BİN LİRA OLAN TRAKÎORIER. 1 5 0 2 0 0 BİN IIRADAN SATILIYOR; KARABORSA SÜRERKEN, MEVCUT ÇIKMAt IRAKTÖR İTHALAIÇIIARINI ZENGIN EOIYOR. hükilmeti taraiından i9 6 '' yılının ilk beş ayı içinde uygulanan para kredi politikası tam bir karmaşa içinde ve günlük Borunlara cevap verecek nitelikte olmaktadır. Gerek Merkez Bankası gerekse Bankalar kesimince uygulanan politikalar, konjönktürel degisikliklerin ne piyasanın aldığı biçime göre oluşmaktadır. Örnegin, yılın ilk beş aymda sürekli olarak kamu kesıminin fmansmanıru sağlıyan Merkez Bankası, bu dönem içinde özel kesim kredileri büyük ölçüde azaltmıştır. Haziran ayında ise, ithal teminatlan karşılıgı olarak ithalatçıla.rdan istenen paraiann büyük kısmı yine Merkez Bankasınca sağlanmıştır. Aslında bu karar alınırken, bunda amaç olarak spekülatif îthalatı önlemek olmuştu. Ancak yılın ilk beş ayı içinde Bankalar kesimince uygulanan kredi politikası sonucu, Ticari kredilerin büyük ölçüde artmasına yol açmış ve bu da piyasadaki spekülatif mal stoklamalanm arttırmıştır: 1975 yılı boyunca dikkati çeken bu uygulama, 1976 yılında daha da hızlanmıştır. Ticari Kredi toplamının asıl bölümünü belirliyen Maddi Teminat Karsılıği kredilerin gösterdiği artışlar, piyasanın bu tip lcrediler yoluyla etkilendiğinl açıklamaktadır. 1976 yılının ilk bes ayında aynı olgu 1976 Yılı Ocak Mayıs Dönemi Para Kredi Göstergeleri (% Artışları Olarak) MERKEZ BANKASI KESİMt Mayıa 1978 Bes aylık (••) deği;iml 1976 1975 Götterıreler (Milyon TL.) 857,0 15,0 36,4 Net Döviz Reıerri (1) 1.486.7 37.5 Net Dövız Rezervi (1) 48.398 *11,3 Kamu Kesimi Kredi>ri + 222 7.163 22,2 + 11,4 Ozel Kesim Kredileri 20.5 13.439 Tanm Kesimi Kredileri + 6,1 40.565 0,9 1,5 Etnisyon Hacnıi 10.469 + 23,1 10.3 M. B. Mevduatlan 31.341 + 10,3 Mevduat Munz. Krs. +11,0 (1) (2) Milron dolsr Merkec Bankun besaplanndmld dârlıleri R e m i MeTdnat ve DÇ3M hessbı hariç tutulmuştur. BANKALAR KESİMİ Mayıs 1976 Bej «ybk ( ,.) defistml Gösterfeler (Milvon TL.) 1976 1975 Bankalar Kredi Hacmi 14Î.969 + 6,5 + 9,4 Tanm Kredileri J2.297 2,9 + 12,5 Ticari Krediler 100.335 + 9,1 + 8,0 Reel iMe\duat (2) 89.963 10,0 0,8 Toplam Mevduat 131.370 0.8 + 0,7 Ticari Mevduat 29.865 7,0 *>.7 Vadesiz Tasarruf Mev. 51.418 2,6 + 0,9 Vadeli Tasarrol Mev. 30.280 + 0,6 + 3,2 Para Ara 117.567 03 + 0,4 kapsamaktadır. hızlanarak devam etmektedir. Haziran ayında, Ticari kredilerin geçen yıldan fazla arttığı dönemde, ilk basta piyasayı kırmak için alınan fakat dahm sonra. sermaye keslminin tepkisiyle karşılandığı için Merkez Bankasmdan finans« edilen ithal teminatlan uygulaması konjönktürü tam bir darbogaza getirmiştir. Halen temel malların vs sanayl ham maddelerinin büyük kısmı karaborsadadır. Merkez Bankasınca ve Benkalarca uygulanan kredi politikası bu mallann stokta kalmasım kolaylaşürmaktadır. ln$aat mevsimi olmasma ve verilen ilânlara ragmen çimento, demir karaborsadadır. Hatta Anadolunun bir kesimind« mazot bile bulunamamakta karaborsadan saglanabilmektedir. Elde bulunan bes aylık bilgilere ek olarak haziran ayı içindeki uygulamalar da bu gelişimin sürdürüldügünü göstermektedir. Büyük darboğaz haline gelen ithalat ancak resmi olmayan biçimde kredili ithal yoluna gidilerek karşılanmaya çalısıl maktadır. 1976 yılırun ilk, beş ayında, eldeki tanmsal ürünlerin tamamınm satılarak sağlanan döviz gelirleri nedeniyle. yıl içinde Tanm kesimi kredileri, geçen yılların aksine. mutlak olarak azaltılmıştır. Bu sekilde para hacmini bir miktar daha kontrol ederek, fiyat artıslannı frenlemeye çafışan MC hülriimetl, bir taraftan da Tarım kesimi fonlannı diğer kesimlere aktarmaktadır. MC hükümetl geniş oy potansiyelinin bulunduğu kırsal kesimin fonlannı, 1976 yılı düşük taban fiyatlan uygulaması yanında, hem kredileme hem de ihracat ve hem de artan sanayi ürünleri fiyatlan yoluyla spekülatif Ticaret piyasasma kullandırtmaktadır. ö t e yandan yılın beş ayı içinde gözlenen mevduat artışlannda, geçen yıllara, oranla gerilemeler vardır. Özellikle Dövize çevnlebüir Me\.duat (DÇM) döviz kredilerinin mevduat içindeki etkisi giderilerek yapılan karşılastırmalarda bu durum açıkca görülmektedir. Reel Mevduat hacmi olarak tanımlanan bu göscergede beş ay boyunca yüzde 10 gerileme olmustur. Bu gerilemeler özellikle Ticaret ve Tasarruf mevduatlar kalemlerinde olmuştur. Sermaye piyasasında izlenen Tabvil ve Hisse senedi satışlarındakl durgunlukla devam etmektedir. 1976 yılı programında marjinal tasarruf eğiliminin yüzde 49 ahnmasına ragmen yılın ilk beş ayında karşılaşılan bu gelisme ' uygulanan ekonoınik politikalann ne kadar basansız ve gerçek dışı oldugunu belirtmektedir. UYGULANHAKT1 0UIİ K1EDİ POLİTİKASI, TEMEl HALUt İLE SANAYİ HAM MADDELERIHIN STOKDA KALMASINI HOtAYlAÎIIRIY08, TÜRKİYE'DE TRAKTÖR ÜRETiMi İTHALATI VE TALEBi TRAKTÖR TılUr 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 TRAKTÖR tJretim,i tthalatt 1.757 12.096 1.720 14.790 14.505 822 7.921 412 15.809 301 23.008 3.281 5.294 33.162 25.549 3.861 18.597 34.281 Tülar 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 Talebi (*) 61.000 71.000 82.000 92.000 110.000 121.500 131.000 141.500 153.000 Farkı 271.152 302.794 398.448 418.155 569.508 595.984 698.383 818.642 1.026.721 (ADET) Yerli üretim Kapasitesi 47.455 54.000 84.000 134.000 LE MONDE'A GÖRE TÜRKİYE ORTAKPAZAR İLIŞKILERİNDE SÜREKLİ UYUM OLANAKSIZ • PHİLİPPE LEMAITRE İMZASIYLA IE MONDE GAZETESİNDE YER ALAU BİR YAZIDA. AET'NİN TÜRKİYE'NİN İSTEDİĞİ ÖDl'NlERİ VERMEMESINE, FRANSA İLE İTAIYA'NIN VETOURININ YOL AÇTIĞI BELJRTJÜYOR. P ( # ) KATNAK: TnThtn Onnr, «Türkiye'ııiıi TraktRr Talebf ve karşılaıunası» DPT taraftndan yspılan Ulep tahminine göre 1975 yılında 5< >tn, 19M yılında 68 bin ve 1984 yılında 89 traktöre 1 daha ihtiyaç var. ARtS Fransa'da yayımlanan Le Monde gazetesinde yer alan Philippe Lemaitre imzah ve Türkiye Ortakpazar ilişkilerini inceleyen bir yazıda Ortakpazar ın, Ankara tarafından istenen bazı ödünleri vermesi durumunda da il'.şkilerin ancak belli bir süre yumuşayacağı. yine de sürekli bir uyum Ea*lanamayacağı gönışü savunulmaktadır Yazar Topluluğun Türkivenin istedigi bazı ödünleri vermemesi konusunda en çok Fransa ile İtalya'nın direttiğini belirtmektedir. Le Monde gazetesinin 6 temmuz tarihli sayı»ında yer alan yazıda Türkiye'nin «Dokuzlar tarafından verilen sözlerin hiç bir zanıan tutulmadığmı Kredili ithâlat sistemi uygulanıyor M ayıs ayı içind« çok düstifc bir düzeyde gerçekleşen ithalatın, haziran ayı içind« canlandnrılmak istenmesi sonucu, hem döviz mevcutlarınm azalmasına, hem de d ö v a borçlannın artmasına yol açmıştır. Demirel'ın 685 milyon dolarük airedıtıf açüdığını ilân ettiği haziran ayı içinde, Dn miktann büyük kısmının transferlerinm sağlanamıyarak, kuvertürlerinir. dısardald muhabir bankalara gönderilemediği anlasılmaktadır. Yalnız haziran ayının ikind yansında bu tip işlem 330 milyon dolara Tarmaktadır. îthalat yapmak istiyenlerin, ithalat taleplerinm kabul edilmesinden sonra. ithalat temmatlannın tümünün Merkez Bar.kn«ı'nda depozıtolar hesabına yatırılmasınm zorunlu tutulmasıyla bırlikte, bir hafta içinde tam 598 milyon dolarlık • kreditif talebi olmuştur. Elde yeterli dövim bulunmıyan MC hükümeti bu kere, ithalatçılara akreditiflenn açıldıgını ilân etmektedir. Haziran ayı içinde azalan döviz mevcutlan, bir kısım önemli ithal tranrferlerinin yapıldıgını göstermektedir. Fakat eldeki verilere göre 650 milyon dolarlık ithalatın yapılman olanaksız görülmektedir Bu şekilde MC hükümeti, resmen ilan ettiği 34 temel mal dışında da resmen ithal mallan için gayriresmi kredili ithal işlemlerinin kendisi uyguiamaya koymus olmaktadır. Alınan son bilgilere göre, btr kısım batılı sanayileşmiş ülkeler, bu rür kredili ithalata karşı çıkma egilimi içindeyken, MC hükümetinin çaresiz kalmalan sonucu, butun mallara bu tiir uygulama olanağı verecek tutum içine girmesı, yakın gelecekte gerek hükümeti siyasal iliskiler açısmdan ve gerekse de sanayi üretimi için gerekli temel hammsddelennin sağlanması açısından Türkiye'yi büyük sorunlar ile karsı kârşıya bırakacafı tahmin olunmaktadır. özellikle Batı Alman Hükümetinin, ihraeatçılar birliğine, Türkiye'nin resmi olarak kredili ithal olanağı \erdiği, demirçelik, çeşitli yedek parça ve malzeme ithalatma girişmeraeleri yolunda uyanda bulundufu konusu, sorunun boyutlannın önemini göstermektedir. MC Hükümetinin resmi olmayan biçimde uyguladığı kredili ithalat sisteminin yanısıra, döviz borçlannın artması, net döviz rezervlerinin (2) milyar dolara inmesine yolaçtı A K T t F : Paramızın ABD Doları karşısmdaki değeri MC iktidarr döneminde giderek düşüyor • SON 14 AY İÇİNDE SERBEST PİYASADA. PARAMIZIN ABD DOİARI KARJISINDA AVRUPA KAMBİYO PİYASALARINDA OIUŞAN DEĞERİ YÜZDE 20.0 ORANINDA GERİLERKEH, DEĞER KAYBI BİRLESJK AMERİKA'DA YÜZDE 21.8'E ULAJT1. HUkümeti'ntn gbreve başladığı günden bu yaa, ABD dolan karsısında resmi ktıru altı kez toplam yüzde 15,5 oranıada düsürüünüş olmasma ragmen, resmi kur ile serbest piyasa kurları arasındaki Türk lirası aleyhindeki fark giderek açılmıştır. Son 14 ay içinde seruest nivasada, paramızın ABD Dolan karşısında Avrupa Kambiyo pıyasalannda oluşan değeri >Tizde 20.0 oranında gerilerken, deger kaybı Birelşik Ameriiada yii7<Je 21.8'e ulaşmıştjr. Paramızm ABD doHn kajşısmdaki değerinde MC ıktidarmda meydana gelen de^işikliklpr aşağıdaki tabloda göstsr.lmiştir. Tablonun incelenmesi. 4 Nisan 1975'de paramızın ABD Doîarı karşısmdaki serbest piyasa ve resmi kurları arasnrlaki farkın Avrupa'da yüzde 7.7. Birleş.k Amerika'da ise yüzde LJ iken. bu farkın Ha7iran 1976 itibariyle Avrupa'da yüzde 11.1 >, BirJeşik Anterika'da da yüzde 13,6'ya pıktıgını ortaya koymaktadır. MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURUMU (Milyon TL.. Rezervler Milyon Dolar) Altm ve Dövi* Mevcudu Kamu kesimi kredileri Öze! kesim kredileri Tanm kesimi kredileri Diğer aktifler (DCM karş) ... T O P L A M P A S t F : Emisyon Döviz borçlan (knT.) MJB. mevduatı Mevduat munz. krş Diğer pasifler (DÇM karş.) Brüt döviz rerervi Net döviz rezervi 33.871 773 5 878 22.141 27.734 1.068.9 304,4 40 939 760 8.502 2*U25 43.229 1.007.3 1.081,6 41.269 Ü42 9132 31.208 58.135 909.0 1.663,0 41.480 910 9.023 31.304 57.927 843.7 1.867,0 27'6/m5 (GeeeD yU) 15.738 34.208 7.522 15.783 16.94S 90.197 Sl'12 19T5 (Yıl sonu) 15.721 33.592 <U61 16.898 40.474 121.854 18'6 1976 (Geçen hafU) 15.092 50.818 12.274 14.604 47.789 140.576 Î5 6 1976 (Son hafta) 14.116 52.178 12.830 14.362 47.057 140.543 görmekle düş ltınklığına uğradığı», AET'nin 1964 Ankara anlasması ve 1970'tekı Katma Protokol hükümlenne kendi açısından uymadıgı belırtiltnektedir. Phüippe Lemaitre, AET Ue Türkiye'nin ilişkilerinde remel anlaşmazlık konulannın tarım alanınöaki ödünler. Avrupa'da çalışan Türk işçilerinin durumu ve malî yardım oldugunu belirtmektedir. Yazar, Türkiye'nin ihraç ettiği tanm ürünlerine sağlanacak kolaylıklar konusunda çeşitli sözler verilmiş olmasına, îsrail ve Kuzey Afrika ülkelerıyle daha «ödüncül» anlaşmalar irazalanmasına karşın Topluluğun Türkiye'nin istedifi ödünlen vermemesirun nedeni olarak Fransa v» İtalya'nın vetosunu göstermektedir. Lemaitre, Avrupa'daki Türk işçilerinin serbest dolaşımı konusunda da Topluluğun herhangi bir cıddi giriçimde de bulur.madığını belirtereu, maü yardım konıuunda Yunanistan'a Türkiye'deıı daha «ynfcn» anvramlmasmı yine Fransa'nin YunanistanTa ih'şkilerine bağlamakudır. YandB, znaU yardım konusundakı durum şöyl» anlatılmaktadın «Paris tarafından takınılan tutura tartışmayı karmaşıklaştırmaktadır: Atinaiı dostlarına mantıksızlıfa dek ayncalık tanıyan Fransjzlar Topluluğun, geçmişte yaptıfının tersıne, bundan böyle Yunanistan'a Türkiye'den daha büyük malS yardım yapmasmı istemektedirler. Topluluk üyesi diğer sekiz devlet, Türkiye'nin daha kalabalık ve dnha yoksul olması gibi nesnel nedenlerin ötesinde, Ankara tarafından bir provokasyon olarak görülecek bir yöneliml sürdürmenüı siyasal açıdan elverışsiz olacağını değerlendirerek buna karşı çıknıaktedırlar. Fransızlar kuskusuz boyun eğmek zorunda kalacaklardır.» Yazara göre, Topluluk sö'z konusu üç alanda bazı üerlemeler sağlandığı biçiminde bir izienimi Türkiye yöneticileri nezdinde yaratsa bile, bu ancak belli bir yumusama ve zaman kazandıracak, er ya geç meydana gelecek bir patlamayı engelleyemecektir. Yazar, böyle bir durumda A E T m n Türkiye ile sürekli ve uyumlu ilişkiler kurmuş olmayacağı görüşünü savunmaktadır. Le Monde gazetesindeki yazıda, Türkiye'nin AET üyesi ülkelerle ticaretinde 1975 yılındakı açığınin 1,7 milyar dolara ulaştığı beUrtilerek, bu durumun Türk işverenlerinin de gümrük birlifi karşısm da bir tutum takınmalarına yol açtığı söylenmektedir. Yazara göre, bütün bu elverissizliklere karşın ne Adalet Partisi ne de Cumhuriyet Halk Partisi, «Batıyla daha dengeli bir üişlri aramak gereğina inanmalarına karşın, bütün köprüleri atmak yanlısı değillerdir.» Philippe Lemaitre Tiirkiye'nin Topluluğa geçiş dönemini düzenliyen Katma Protokol'de yapılacak değişiklüderin boyutu ve biçimi konusunda hem Briiksel hem de Ankara'nın tereddütlü oldugunu söyleyerek şu yargıda bulunmaktadır: «Bir şey kesindir: gelisme düzeyi de hesaba kaülarak, Türk tarafma çok ağır yükümlülükler getiren bugünkü modele sanhnakla, sadece Avrupa ile Türkiye arasındaki üişkilere zarar verümektedir.» Yazar, Türkiye ve AET uzmanlarmdan oluşan Ortak Uzmanlar Komitesi tarafından hazırlanan raporda getirilen önerileri sıraladıktan sonra yazısını söyle bitirmektedir: «Hemen yaymlanan bu rapor Dokuzlar'da ciddi tereddütlere yol aemıstır. Türkiye'de yüksek bir memur bize şöyle diyordu: «Topluluk, Türkiye'yi kaybetme lüksünü göze alarnayacağını anlamıs oîsa da tutucudur, girişimlerde aulunmaktan nefret etmekte ve her yonilikte statükoyu tercih etmektedir.» Bu hüzünlü yargı, eger doğrulanırsa, karanlık bir gelecpgin nabercisi olmaktadır.» (Dış Haberler Servisl) MC BİÇIMİ SANAYİLEŞME Demirel lktldarlannda hızlandınlan bn tür sanayileşme, genellikle dayanıklı tüketim mallan üretimi üzerinde vorunlasmıstır. Gazete kuponlan Ue bile halka mallannı sarma yollannı arayan bu tür sanayileşme, toplumun ve iilUenin asıl gereksinmelerini karşılaracak temel sanayilerin kurulmasını sürekli olarak ertelemistir. Bu^ün öyle bir noktav» (telinmiştir ki, vıllardır makina yapan makina fabrikalarının avuntusu Ue maktadır. Vnntmanıak ıcerekir M, bn anlayış içinde Demirel iktidarları döneminde atılan temeller büyük zaman aşımlarına uğradıkları cibi, maliyetlerinin çok üstüne çıkmışlar ve hâlâ daha bitirilememişlerdir. Bu tür sanayileşme anlayısı şimdi de MC hükümeti kanatlarınca. seçim şanslarını arttırmak için sürdürülmektedir. Yalnız bu defa Türkiye için çok büyük bir sanssıziık ortaya çıkmıştir. Böyle bir dönemde Döı düncü Beş Yıllık Plan stratejlsi ve Ukelerinin tesbitinin zomnluğu bulunmaktadır. Tutumlan ile birlikte. sorunlarını da Dördüncü Beş Yılık Plana aktarma çaba«ında olan MC hükümeti ortakları, bu biçim bir sanayileşme aniayışı içinde Türkiye'nin geleceğini şartlandırarak, sanayün sellşim yöniine ambargo koymaktadırlar. «Başlıyan yatırım biter* cümlesinin arkasında bu çerçeği aramak gerekmektedir. Biz yaptık>tan da öte MC biçim] sanayileşme kendi düşünce dojruKıısunda koyduğu ambargo ile, sanayileşmenin kritik eşiğinde bulunan Türkiye'nin siyasal ve ekonomik geleceeini de etkilemektedir. Genellikle montajcılığa dayanan bu tür sanayileşme bugün artık önemli darbofazlar ile karşı karşıyadır. Türkiye nin en önemli sorununun dts ödemeler dençesi olması da bu nedenledir. Ödemeler dengesi günümüzde daha çok montajcı sanayicinin sorunudur. Artarak büyüyen talepleri karşılıyacak döviz temin edilemezse buudan en çok montajcı sanayici zarar görecektir. Bu da. döviz sıkıntısı karşısında kit döviz lerüı kendilerine ayrılmaması nedeniyle sanayicinin artan ölçüde hükümeti sıkıştırmalanna vol açacaktır. Siorunun bu ynnünün ağırlık kazanmasi Kİ^erek alternatiflerin aranmasına volaçmakt» dir Aranan alternatiflcr: MC hükümetl içinde bakanlarını birbirlne düşürecek şekilde. strateji bir vana. pro.jesi bile olmıvan tesişlerin temellerini atma yarısına sokarken. MC dışında ise daha defisik boyutlara varan düşuncelerin gelişmesine volaçmaktadır. Merkez Bankası, haziran ayı sonu itibariyl» alınan kısa vadeli döviz borçlar ve şimdi de yeni eklenen bekleyen döviz kuvertürleri sonucu, net döviz rezervlerini (1.867) milyon dolara indirmiştir. Ayrıca büyük kısm.ınm akreditif karşılıgı o'duğu anlaşılan, karşılık hesaplardaki döviz borçları da dikkate alınırsa bu miktann ( 1.951,4) milyon dolpr oldugu an'.aşılmaktadır. Bu şekilde MC hükümeti 1976 yıh ilk 6 ayı içinde Türkiye'yi yenidsn 870 milyon dolarlıfc bir döviz borç yiikü altına sokarak rekor Inrmıştır. Merkez Bankası, haziran ayı içinde açtığı kredilsr yönünde rekor kırmıştır. Bhay içinde tam 10570 milyon liralık kredi vermiştir. Bu kredinin 5.667 milyon lirasî, ithalat teminatiannm tamamının Merkez Bankasma 3'atırılması için özel kesime açıimıştır. 3.780 milyon lirası da kamu kesimins açılmıştır. Kamu kesimi; bunun 1 milyar lirasını hububat alımlaruıı finanse etmek için Toprak Mahsulleri Ofisine geri kalanlan iss KİT'lerin finar.smanı için Devlet Yatırım Bankası ile Hazineye vermiştir. 923 milyon liranın ise Tanm krsiminde Tarım Kredi Kooperatiflerinın ithalat gereklsri için kullanıldığı tahmin edilmektedir. Haziran ayı içinde Merkez Bankasının açtığı kredilerin büyük miktarlara varmasına ragmen. bunun emisyon hacmine fazla etkıli olraadığı görülmektedir. Emisyon hacmi haziran ayı içinde yüzde 2,3 oranında artarken mevsünük hareketinin üstünde olmuştur. Geçen yılın haziran ayı artışmın ise altındadır. a n basliRinın aslında, Demirel M(imi sanayUrşme olması gerekmekte. MC iktidannın tamamen Demirei vari bir politikayla özleşmesi ve her ikisinin de aynı şeyi aıılatmaları nedeniyle itdnci başlık da uygun düşmekle dir. Türblye'de bir zamanlar Italyan biçiml rvlenme, boşanma ve aşk fibi filmlerin modası vardı. Lçüncü Beş Yıllık Plan hfrhal bunlara paralel İtalyan biçimi sanayileşmeyi, bir yanlı$ uılama sonucu, hedef aunıs olacak kı Demirel iktidan, İtalya'daki son gelişmfler sonucu, bundan umudu kesti. Şimdi Demirel ile Erbakan elele verip yepyeni bir sanayileşme örneğl yaratmaktaiar. Yürünen yollann aşındıfım unutarak, atılan temellerin tutacağj rüyaunı gönneye başladılar. Y Türkiye'de Demirel tipi iktidarlann bnpüne kadar uyjtıılavageldiği ithal ikâmesine dayalı sanayileşme modeli, sanayileşme sürecine hâkiın olmnşiur. lldnci Dünya Savaşından sonra gelişen Amerika Tfirldye ilişkileri sonucu, önce yardım, sonra yardım için verilen para karsılıği mal ihracı vc daha sonralan sanayi sermayesi türiinden mal ihracı yolu ile montajcılık Türkivede sanayile$me ile e? anlama gelir oklu. Bugiin montajtılık sermaye ibraç eden ülkeler için mal ihraç etmenin en jriivenilir yolu haline geldiği kabnl edilmektedir. 1970lerin baştarında hızlı bir büyüme sürecine giren kapitalist ekonomilerin yarattıği talepler sonucu artan fiyatlar ve buna paralel yüzde 599 oranında yükeelen petrol fiyalları, dünya ticaretinl az frelişmiş ülkeler aleyhine çevırmiştir. Dünya tlcaretinin gösterdiği bu geliştm, Türkiye Ribi montaj sanayi yapısına sahip olan ülkelere büyük külfetler getirmiştir. Bu tür sanayilerin ıriderek artan haramadde ve yan mamııl raadde talepleri daha fazla döviz «ereksinimini ortaya çıkarmıştır. Bu konııda yapılan hesaplamslar. ho tür sanayie sahip iilkeierde. nrneğin Ispanva, Türkiye gtbl, getirilen dı? parjdan daö» çofiı dışanya ödenmek zorunda kalınraaktadır. YORUM ALMANYA'DA iŞÇi TASARRUFLARININ YURDA TRANSFERiNi AZALTICI BiR YASA ÇIKTI Hüseyin MERTOĞLU B atı Almanys, hükümetinin yürürlüğe koyduğu ve Türkiye'de yetkili makamların bile farkında olmadıklan (624 sayılı yasa) sonucu, Türk isçilerinir. Alman bankalannâa tuttuklan tasarruf mevduatlanna bir çe$it ambargo konulmuş bulunmaktadır. 1976 yılı içinde sürekli olarak azalan ve beş ayda 300 milyon dolar civannda olan işçi dövizi gelirlerinin, yıl sonunda ancak 1 milyon dolar doleylannda olması beklenmektedir. Ayrıca Demirel iktidannın bel bağladığı ve Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon'un her seferinde açıkladığı Alman Dresdner Bank yoluyla geleceği tahmin edilen işçi dövizlerinin de gelmesinin beklenen ölçüde gerçekleşemiyeceğı iyice belirginleşmiştir. Bu ujgulamanın yapıldıtı. bir aya aşkın bir süredir ancak bu yolla 25 milyon marklık bir dövizüı ge'.digi ar.laşılmıştır. Bu sskilde Alman Hıikümetinin siyasal bir tercih olarak Koydugu bir yasa ile, Pürk işçileri dövizlerini rürkiye'ye transfer etmek istememektsdırler. Alman bankalarınca verilen faiz ve saglanan diŞer güvenceler, Türkiye'nin içinde bıılundu?u siyasal ve ekonomik zorluklar karşısında Tiırk işçisine ciaha güvenli gelmektedir. Bu şeküde. 624 sayılı Yasa uygularnas: ile Alman hükümeti. Türk ısçilennin tasarruflarına bir çeşit ekonomut ambargo kojmuş olmaktacür. 1 ABD Doları Karşılıgı TL'sınm Değeri 25 HAZİRAN 1976 SERBEST PİYASADA AVRUPA'DA BİRIES.İK AMERİKA'DA. RESMİ KUR . 18.00 TL .18,52 TL 16,00 TL 4 NİSAN 1975 15.00 TL. 15,20 TL. 1?,85 TL kaybedilen zaman. ülkenin sanayileşme sürecinde en önemli ihtiyncı olan enerji üretimini sımrlayıcı ve dünya için (.ok basit olan ulasım araçlannm firetimini dısa bajpmlı hale getirmiştir. Giinümiizde bu sorunlar, MC bfçiral »anavileşmeye uygun olarak. projelerl ve patent anlasmalan olmıvan yatırımlarin temellerinin atılmasıyla feçistirilraeye çalısilmaktadır. Dcmirel'in relsefesine u»)run olarak. «Baslıyaum nasıl olsa bitiririz» *nlayısı Ue aündi de Erbakan temeller at | İ ıt ıT '' ıTl. ı'f •! i I, • I 1 ft >nı &~ " . "i f| " 111 ' * I ~ l lilll. rTp'lı T i" m' ı ' tflj" '