Katalog

CUMHÜRIYEI 24 TEMMUZ 1975 BE5 ÖLÜMÜNÜN DÖRDÜNCÜ YILDÖNÜMÜNDE SUAT DERVİŞ Atilla ÖZKIRIMLI Sanatçılar vardır, ölduklannde yaalır çizi'ir arkalanndan. her ÖJum yüâonuınunde anıhrîar. ©srçeirten bu.vükturler. haketmi» lerdir bunu. Yıne yarar.ar rlrdır. olur ifiıiîde ne d$nh buvuxlukierwd*n jtız edılse de çıbuı'aic B:r ae gereğınce de4«rlendire."tdığımız, ozellıkiu unutturulmu^ vazın emekçıler: var dır halkm mutluluguna aianuslardr kaleTnlerını. YasanuariBöa O*aitli baskılsrla susturulmsk ıv. tenrnlsler, edebıyat ktaplarmdun, antolo.iılerden. ansiiüopedıl?rden «ürulmuşlerdır Ölümlennde de feırakmâz peslermı bu de?eroJmezlık. Srm ovıınu dofa ovTıar onlara Tıpkı Suat Dervls'ın ö'umunde olduğu gibi. Bir ba»kı v» yılgı donemınde gelir yapısır y v kasına ölum, 2.1 temmuı I9.*2'a». «Çocuk denıleeek yaşta» yaam»va başlaian, çıkarriığı «Yen; Erîebiyat» dergısıvle toplumcu edebıyatm gehşmesme katmua bulunan bu ondl '/azann oıataü <ls •essiıliltle ksrjılamr ho«I«v« Bır gacete haberine konu olur val« ı « a Yajsrnı ve yapsUari"la ılgılı ılk »ynntılı bllrı is* blümUndtn Uç vıl »onra, sgırlıjlinirt ' • • m aıra tıt« bjr araıtırmacı olarnk. da tanınan Behçet gelecektır Hem de anlamlı b r anıala: «DUny* Kadın Yılında Suat Öerviş Üzenne Noüart (Nesin Va«ı Edsbiyttı YtHıfiı 197Î, *. 693). Sust D*rvis, N'eeatijil'e gönderdıfi 2« ocak 1M7 taniıH m»krubund» su sbzlsrl» glnyor y%«Adım Suıt Dervis. Do£um tftrthım 1905. DofduŞum yer Istanbul Babarrr Avrupı'ya Uk tah tılt gidtn altı Turlc gencmden bıri olan ve semradan Tt>rX darlilfunununun kuruculan araıında bulunan. kimva müderrtsı Milîir D e m » Pa$a'nın oflu; latanbul Ü • BiR ÖNCODÜR HALKI iÇıN YAZM1ŞTIR DENiLEBıLıR Ki, POP0LıST EDEBiYATIN, TOPLUMCU CERÇEKÇı BIR 01 KAZANDIRILMIJ iLK ORNEKLERıNı VERMıŞTıR ONCE BıR GAZETECıO.R YAZARUĞI HALKININ MUTIULÜGÜNA A0ANM15 GERCEK ANLAM I Y U BtR DUSUNCE SAVA5ÎI5IDIR. Halkının mutluluğuna adanmış halkının mutluluğu için savaşan bir kalem l Tıp FaMtltesi profe«örltrınden Doktor lamaıl Dervıs B«y. Annem: Abdülanz in muzıkayı hüraajiın orkestıi »efı ve sonm mabeymcisı Kamil beyın kın Hesna hanım • Sonrası satırlan kısaca çoyle Bıetleme< mumkun Ozfl ogrenım gorerek yetıjme. Fransızca ve Almancayı öfrerHi; Berlln'de Konservatuvara ve Edebıvat Fakultesıne d*vam «tme. Aiman gazatelerıne oy küler, makalel»r yanj. dcrgi ve K*zet«lerd« c»Ii}ma, sonra baba atnın ölümü üzenna (1932) Istanbul'a dönuj . Istanbui'da yaaarru nt k«fanmak içtn ytnlden g»«etecılıge basiayacak. râportaj ve roman vasan ölarak ünlenecen. Aksam ve HUrrıyM dısında hemen bütün (çaı«telerde yaalaıı >ayımlanacakt!r. 194O'da «Yenl Edebiyatnt çıkarınca, faşızmın Avrupa'da fırtına sribı sstiğ] Ulkemizd* de y&ndaşiannın tlıredigi yıtlarda, toplumcu gorüslen savunanlar bu dergı ç«vresınde toplanırlar. Sd« gelımı bır Orhan Kemal'ın ilk övkultri «Yem Edebıy«t»t» yayımlanır. Ama yaj&maıına o lanai tanuunas dcrgınin. fe Puat Barsner'ln kansıdır Sua' Dervıs. toplumcudur ve halkınuı daha lyı bır ya$ama ulasması ıc:n kavga vermektedır. Oysa Suat Dervış'l susturma* giiçtür: «Yan yıumaktan bır gü:ı vaıgeçnwdım Ve elunde de ııv tışar etmemiî *ek sa'ır yoa'ur Söyledığım gtbı, bunlan e^npbı memleketlerd? daıma ımza;; J» çıkardım. Bın dokuz vu? kırıc Uçkırk dortten sonra, art'k ımrah vamlarım kadnr, mustear ıaim de kulianmaya başladım Bu tarıhten sonra radyo skeçlen, rad yo piyeslerl de yazdım, aahne \.iyeslerl de Kendl imıtmlt bunlan oynatamadım» (Zihni Anadol, Suat Denİ5'le Konujma. Mav Dergısı s 15, 1SC8). Avrupm'da fa*ızm yıjHlmiîtır, Türklyede tek parti dönemı *on günlerınl ya$amaktadır DemoKrat Partı'nın »eçimleri kmauırnan yenl umut'ırm dogmasma yol •çmıç, bir ozgUrtuk havası esnus tir ülkedo \mi ktoitallzmın w Iı ijbırlıkçı.erı çok geçTisdfn sol'u eznıeve yoneleceklsrdır. 1953fe venfden njrt dışırıa ç1.kar Suat Dervıs, 1963te Aönvrcoye kadar da romanlarının Fran Işçi Edebiyatı üzerme... Murat BELGE Turkıve'ds ijçiiw lc'i v»pıl»n bir edebiyat (hatta «iki» edebıyat) oldugu sdylenebillr. ama lîçflerın kendilerı ıçın yaptıftı #d«bıyat henilı çok cılız. Bunun nederu. Turkıye'nın tatpltalıstleşmesirun zamanıdır. dıyebıhrız Bızden daha önce kapıtalıstle$mls Batı foplumlarına. dzellikle tngılfere'ye baktıgımırda, işçılerıa kendı ürettıklerı oldukça zenfin bır isçı edebiyatının varlığını goruyoruz. Bunu açıklamak oldukça basıt. Kapıtalıgtleşmenın bu ülkelerde ortaya çıktığı dönemde, kıtle naberleşmesi. oütun toplumda etkilı olacak bır ag kuramamıstı. Bır ba$ka soyleyışle. sanat metalajmadıfı için, ışçılerın de piyasadan ju veva bu şekilde «satm alabıleceklen» bır sanat bıçıroi yojctu Kırsal kökenlerınden kopmus, yepyenl ılıskıler v« koşullar içinde yaşamaya baslamıslardı. Bu yinı hayatın getırdiği duygulan bıçlmlendirecek yem edebiyat, müzik bıçımlerine ihtıyaç duyuyorlardı Ama bunlan onlar ıçın uretecek kımse buiunmadıgına gdre, ancak ksndıleri boy!« bır uretime (tırebllirlerdı Bu üretımda yaslanacsklan sanatsal kavnak da. dnceki vasama kosullarından alısık olduklan folklordu. Böylece. e»k( folklorık kaltplardan ya rarlanarak, yenı ıçerıklı bir ıjçı edebiyatı oluçturdular. TUrkıy«'d« kapıtalistleşme daha ^kın bır tarihm olgu*u Oıdugu ıçın. bu zamana kadar, Batı'da etkinlcstırılnu* kıtle haberlesme araçları, radyo. plak, basın. v b. iıçile$en yıjtınlar ıçın »nceden hazır Bekliyordu. Böylece TUrkiya'd» i»çiler sanatlannı kendıleri tiratmediler, ış bölumünün yasalarma uvarak. pazardan satm aldılar. Onlar da, kırsa] kbkenlennden koparken. ashnda »ınıf degıstınrken, yeni haj'atların.n belırleyıcıllgını duyuyorlardı Kırsal hayatın sınıriı kosullarından dogan halk fiırı, turküsü, yem yajantıîann dojrurdugu duvj»ulara karsılık veremezdı Bır ',and?n da koydpn şehıre gelmen,n psıkolojısı, koyle ılgılı her şeyden kendmi kurfarma »Jfilımı olarak behnyordu. Bu egıl;m. kendısı kadar d *a! bır b»şKa egılimle, geçmıs ve > sıla ozlemıvîe catısır. a a zamanla or.a bîskın gelır Kovder. gplpn ısçı lanmn z^rıan ornojtın bır \ıx \n hava :1a duysrulanır, bundan ouso'Uün knnrna"nıst'r. Ama veni şehir vRf^nr,»; onu her janm'ian sarclıgı olçude. şehırdekj sanat Uriinierı de aiıl dünyasını olusturmaya başlar. Tur«ıje'de IKI smıfı ol'ifturdugu kultürd» beiyle bir ikıli \npı gosrermeklp bırMkte. ortaya çıkan sonvırıi, ofcs> lfrın:n ;opla nlnı a«an ypnı b<r oiuş'im gıbı gormpk gerekır sanı.orıım G'v.mle ılaılı b;r ornege bakPİım Ijçi K Pm':prındp kadınîar, icovdekı gıbı ş»!var fivmlyorîar, anu, sehır kılıfını vansıtan entarllenn aHına. btr erkeK pi]aması jççırıver orlar. Boylere HP k?nte. ne de ko>a b(»nzer, ypnı bır kılık çıkıvor ortaya. Sanata gelince. öıırada da b?n*er bır dıırum aorülüyor SınıfsTİ far>:lılıkla'"i neienı\lc, kente O7gu Batılılsynıış nui7:jp ka'^ı bır * ^dırgama d'ivuvor, kenriı'erıri bu burıuva mtiz;cr.ırien ?:. ırmar: ıstı\orlar Ama kalıplaşmıs b.çmierıjle dogu muzigmın turlerı de onlan dovurmuynr Sonuç olarak, bu saydıjtınr.» ogelerı ^arışti'an kntıi ama gene de bır anlamda ozgun bır mıl7ik urzı ç'kıvor orta'H (okumaya vakıtlerı olmadıgı ıçın, edebıvat, şur, 1 1 1 S'iı o r parçnsı olaıak gelıvor kar117 şılarına' Bu ver.ı muzığın başlıca dolaşıın ararı, proletprlık, lıımpenlîiî \e kuçuk mul<< »ahıplıgı arasında kendın» özgu bır natpjon olaşturan ^otoner. özellıkle şehırlerarası atobtls ve f:a:n\on ça'iMiran şoforler. Ama asıl alıcı kıtle, kojıfrclc:ı şertıJeıe a.<a;ı >ıgıplar oluyor. Kitle haberlesme araçlarınm ba^kılı ptkısı, artık kırlık oolgelerde bılo ağırlığını duuuu'oı ve folklorun krtklertnı kurutujor. Bıııaya kadar aniBttıklarım. ısçıler için vapuan sanatın bır bolümıı, >>anı, kapitalısr düzenln kendi id.eolojık yapısının koîiıllarına uyularak urctılmıs bır sanaL Bu sanatın nıtelıitîen üs'une konutıuak çok aa gerekli «ayılmaz. E!be ff e krtiu, :ozlaîtırıcı, uyııtucu bır sanat bu Ancaıc, ısçı sınıfının nasıl bır kıilturel ortamcia yaaadıfını, bu ortanıı \aratan koşu.ları anlamai ısteyenlcnn mutlaka lıesaba kâtmaaı gereken bır etKen, bır olgu ÇUnku bütun o yozluga karşın, Ualk dehasının, özellıkle halK mızamrun 01dukça ?ür b.r kolu ş.mdı bu kanaldau akmaktadır. Bır ae. ışçı iuutınâan yana olan edebıv^tçüarın ısçı sınılı ıçın yaptıklan edebiyat var. Ama kapıtalıst toplumun ışleyışı gereğı, bu tur edebıvaun, sanatın, ı^çılere ulaşmaü bır haylı guç. Bu çesıtten uranier, genellıkie cdebıjat çevrelerınde, ya da aevnmcı edebıjat çevrelerınde lcalıyor. Ancak polıtık oakımdan ılen bır bıhnçlenme duzeyınde olan ışçılere enşebıhyor bu adebıyat. Son zamanlarda oazı ısçüer de, sozKonusu edebiyatm bıçımlerı ıçensmde $ıır Uretmeye üasladılar. üstunde durmak ısîediğım temel konu, «ışçı edebıyatı» dıye bır sınıilandırmanın anıamı. ÇUnku bır suredır TUrkıye de gdrtiUgümtlz devrımcı ışçı edebiyatı, ışgılere bır $ey anlaüna çabası içinde. Anlatılmak ıstenen temel sorun da politlk». Bu up bır edebiyat, ışçı sınıfının devrımcılıgıni, ışçı sınıiına anlatmak ^abası usturce K'iruluı Bovle bır duıumda. sanatsallıga ne kadar önem verıise, belli bır ajıtatıf toncian da komy kolay kurtulunamaz. On dokuzuncu yuzyılda kapıtalistlesen toplumlarda rasladığımız ışçi edeöıyatı ıse oundan bır haj lı farklı ozsllıkler gosterıyor. Burada onemlı bır nokta var Isçı sınıtının kendilıjlnden bılıncının yarattığı bu urunlerde, belll bır politık bılinç eksikligi tartısılmaz bıçımde var. Var ama, bu eksıklıge karsılık, boyle türkUler, ışçınm eundelık hayatında nelerı nasıl dujma ıhtıyacında oidugunun da gostergesi olabıliyorlar. îlk goze çarpan öîellıklerden bın. miMh duygusu. Ornegın, ilk kez treuı gören bır ışçı, bu makınayı bır hayvan olarak algıiıyor, ayrıca, yerınde duran bır evln tekerleklı bır eve Ustunlügünü anlatıyor. Ya da bır madencinln karısı, yolda karşılaştığı maden sahıbine, cehennemden geldijim, cehennemde yer darlığı çeklldigini, artık madsn sahlplenm de oraya aldırma «ararı veren şeytanuı, yer açılsın dıye ı^çıJerı cehennemden kovdugoınu anlatıyor. Agır hayat ko5ullarını en acı bıçımda dıle getıren türkillerde bile, acılıtc. mızahla dengelenmış. Bunlann yanı sıra, bellı ışkoliannda çalısan ısçılerın, yaptıklan ışm önemını anlatarak hayatın temelı olduklarını vurgulayan türkülen var. Ornegın dokuma isçıleri, kumas dokunmasa herkesın, kapıtalistler vpya papazıırın çıplak kalacağını soyleyerek övünüyorlar. Burada da onur ve nnzah ıçıçe. Yeraüı madencılerının bujuk kazalaıı anlatan son derece acı türkülen yanında, bu gıbı guç kosullarda bıreysel aşklan ışleyen tıirküler de eksık değil. Ayrıca, bırlktırdığı ücretlerını, bır kıza kapılıp vıskıye yatıran ve ayıldığında oeş parasız kaldıgını gorüp anasmın sozunü hatırlayan işçının turkusü gibı hayat koşullannı resmederken, eflence tarzlannl anlatan tlirkuler de var. Butun polıtık bıhnç eksıklıfıne, dile getırdıkleri tepkılerın ıcendılıguıden nıtelitıne karşm. bu tıp turkUlerl onemsemek gerektıfinı söylemek, nerhalde popuhst bır davranış olmaz. Çünltü ışçılerın kendilerı ıçın urettiklert edebıvat, ışçılerın gündelik hajatlarna d» sıkı sıltıya baglı Bu da günuıriuzun Turkıyesmde. riaha ılprı bır poli'ık bilınçle vazılmı» ışçı edebıvatlnın belkı pn onemlı eksığı Işçı sınıfının sıyasi hareketı ıle aydınların sıyasî radlknllesmp süreci arasında. ne>'.u7 ço< sail'.m 1oDrüler kurulamadı belkı. Öte yandan. bır süreden ben bu yolda onemlj gelışmeler görulmuyor değıl. Ornegın, 1 Mayıs marşı içm devriracı, ilerıci şalrlerın, muzıkçılenn çalışmaları azımianmavarak bır olajdı Bu tur çalı^malann mars t:pı müzık dış:nriakı alanlara da yayılması beklenır. Ozellıkle muzıklı edebıjat avrıca, zekJ b:r mızahın yumuşatıcılıSını dsı t^şıvar; b'r sıır tarzı, atılacnk ılk adımlarda onemlı tutamsk noktaları oluyturabılır Bnaz sovut kalan b;r pohtık hılmçlondırme verıne. gundelık yaşayışm somut durumlannı vsnsıtan VP polıtıkavı buralardan. dolayısıyla snre sokan bir sanat anlayıçı daha olumlu sonuçlar verebı'ır îşçi edPbiyatı oluşturmaktan amaç bir bakıma, isri pdebıyatının ortadan kalkmasmı sağlamak olmalı Bu, sımdılık. uzak bir hedef şılphpslz. Ama, gerçekten jrereklı sıyasi bılıncı cdınmif bir ise! söz gelışı, Mayakovski'nın guzel, banyolu bır eve verleşPn ışçınin sevıncıni anlatan şıırınrlen cok Nazım'ın. Neruda'nın herhangı bır sıırinden tevK almalldır sanırım. Işçuer ıınıflarmın devrtmn orgütü içinde devrımrı bihnçle donandıkiarı Mçude. devrımn edebi\atla gerçek bır alış vprıs içınp gırrtıklen oranda. pdebıyatın önıindpkı .ışçi. sıfatı da fazlalık halıne pehr Dp'.rımo' edebvatçılarn. gene! olarak blltün devrimriler ıçın uretrıgı sanat sbz konusu olur Bu ıdemmrt. Itatesonsı içinde aı'ık sınırs^l koken çok bplırlevır! bır verp sahıp olnıaz. c os'alızniın amarı ^oçvslıırnı ger'"'k!':ıstlrrnpve vonelMi firsııt Irınrl* tjpT«'«t«><:m*v# bP'İJ'r, B'l i<;a «imf kfikenıni blr sbrjn olmaktaıı çıkaran bır kaynasma demeKUr. 'Ben raıetrrilığc ba$!adıktan »nnra memleketlml re insanlarınu tamdım. iütanbul'un tn faklr lprini hildiflm çribi. rn ücra kbşelrrindra en lükn muhitlfrtn* kadar jirip çıktım. Srfaletl re rrfahı avnı sehirde birbirlnden çok u/akta defil, aynı jebrin beledlyr hudutlan içjnde «errpttlm. t^tanhul'umu çok tanırım, çok »evtrlm \e onun Içln de çok yaranm.» (Suat Derrij bir rttportajı atrasında). «2ca çevirislyl» ugraıır. Parlü'te, daha bırçok ülkede yayirrtlaran dergı v« garetelerdt, nykUlerı. rom ı n l a n yayımlanır 1963ten sonra Ittanbul'da surdunlr garet* saıarlıgırı. ölmeden öncs ise nncak ıkı romanının kıtapla;tı£ını görecektır. Suat Dervış'ı ben VB benlm kusagımdan olanlar bu iki romanıyla tanı\oru7 vai'iız'^ «Ar't*ra Mahpusu» vp «Fosforiu Cevnye» (1968). Ojsa. sonuncısu 194ö'fe kıtaplaşan romanlari'"n s i v ı n on ıkı. eaz°te refrıkası ola rak kalanlan da bır o kads>. .Scıira ro . .ıılar. fiKra nakaleler. ovktıler. dcneme ve elestiriltr Ama hepsi gar/»ıe vp dergllerde On dort vasındayk^n vaz dı»ı «Hereyari» ad.ı mensur 5Üri. kom«ııları ve aıl» dostlın Na?'in Hıkmet tarafır.dan poruluo be*? ırlfrek (fıHıcr Yusuf Zna O'taç'a verilıp «Alemdar» gRZftîrınde 'ayımlattırılan yabar'n diüere çevrılen romanlan 6\eulerle karşı lar.an, baskılara, korkv'mRİar» ksrsm yaanakta r'ırpn°n Suıt Uervış'ın bunca tic% rîilmezlıkle r unııt ıi.1 c: ı neden' Sır^dan >ır vazar olmasından de«*ıl kuşkıısus Yoksa rotnanların'n bm'%n bütün A\ru>r)p d'll"nne çevrilmış oıması nasıl açıklannbıln' Işte sanat anlayısı «.. Bpn ma turalıst bır mııhamr defıl rcalist bır yazarını Ve her mevzuumu havattan aldığım gıbi yani bır fotrgraf ma«ınası gıbi aksettırmem. onu butün buutlanvl<>. r.edenlsrıvle bırlikte gostermek ıs f erım Btnim tıplsnm oîduldarı S'.bı degıl, daha fa.'la onlan malyeme gıbi kullandığım bnçok tıpten kompoze edılmıs kifilerdlr (...> Bırçok Fafnalaıdan kompoze ettığım Fatma. eğer hakiKaten hayattakı eşlerıns bfnzıyorsa onu tanıyabılmış ve benzetebilmiışsem. blrkaç »ahıfe sonra. o. tek bafina hareket e'meğe başlar v hrınen ozgılrluğunu kazanır. O artık tıpkt btr canlı ınsandır ve romanımda benım onu eın'eld*>n gotürmek tstedı^ım sonuca gıtmez, onun kendı realitelennın, onu sevlcettigt snna gıder. Ben onun, mukadderatını ıdare etmem, o beni sevkeder» fA K«k lUlriner. t. Minnetoglu, Nasü Ya«yorlar. 1. 137). Öte yandan yalınlıgı, »özcdk oyunlanna sapmadan apaçık bır anlatımı da gelıstırmiîtır. Yajadıjı toplumun en alt kesımlertne jonelmıştır dıkkatl. Anlattıgı msanı toplumsal kosullarından soyutlamaz. Bır Fosforlu Cevrıye'nın de sevebıleceğinı. sevdlgı ugruna ftlumıı goze alabilecegin: an latırken. kışısmt vucelterek gerçekligı çarpıtmadıfı gıbi, cıvık b:r duvgulufa da kaptırmaz kendini. Ne sanatın o yüce kanatlarıyla uçmak ister, ne de duygulan somürmenın kolavlıÇına sınıgır Gdrdtlğünıl, kendı duşünc« aüzgecınden geçirdikten sonra göstermektır amacı. Gorkı'yi anımsatır. Özellıkle anlatımı açısından Orhan Kemal'ı etktler. Bir oncüdür Halkı için yazmıstır. Denilebılır kı. populıst edebıyatın. toplumcu gerçekçi bir fts kaaandınlmıs ilk brneklerini vermi?tlr. Büyüklenmeden, ama durmıksızın vazarak. Ovsa ne zaman, ne de koşullar ondan yanadır. Once bır gazetecıdır çünkü Yazarhgı halkının mutluluğuna adanmış gerçek anlamıyla bır duşunce savaşçısıdır. Yaşadıgı donemde, bır kadın olarak, butun «ilk» lerı gerçekleştırmek çorevını yilklenmiştır «Avrupa'va muhibır olarak çıdçn ılk kadır. gaze t»cı»dır. Reter Paşa nın. »rkaıa femsücısı olarak îftanbul'a ılk "e hvnde (197%) kendısıvlp prv rü^msvi j'apan odur Bır şun' ( ık gızetede (Ikdam, 192fc) ılk kez «kadın saıılp ' i ı ırla>an va sahıfe modasını çıkaran ılk ga^cetecı.ı yine ondan bRskası değılaır. Onu havatın ^prceklerr >"t7rt(» c:hği ;. uzyııze getırır. «Gazetecı olduktan sonra» yazmaya başlar «gerçekçı esprlcrını,) Neca'ıgil'i meknibu'ndan). Ve gazateltfrde yayımlar Pnpulpr rorrana Kayması bunrlandır gerçekç1'gi 6c topljmru du?unce\ı benıms°nr.ç olma=ırı dan. Tefnkavı'iK. rom!tncılı*ırı ol,:msu7 \onrip .ılpr u?ksuz 1940'tan sonra eelışen iivasal nns kının ;ardımı\la Toplumcu e> 'e me ucundin bulaşmıs defi'dır kı bır kıyıva r^kıhn sanBKal a.Tmçlâ'a vonplsın. Tam ortajındariır ters'ne. SustuıuİRmaz ama e*kıs.ızlestırıbr Bırçokıan pıbi Yın« siyasal ba^kılar ned»mvlf n;r ciurditn uzaklafmsk TrmııdR kw lınca unurtumlı^ası Dondnğunde, boynuzlsr SANATEDEBiYAT SONNET karsı daglan düîündum eocuklufumda aicjam karanhğında gehrlerdı peri(.ı»reTie ruzgâr büytik ufjltusuysa yakiaşırdı du^ünceme ormamn ttnee »ennlifi b&slardı conra gdrilrdum tujnüj renkli denıs yakUşıp yaklaşıp kaçardı lnerdlrn aenln «dtlerınden mavl dsnnler» bilkon dolu»u ıjı(t} sererdım merdivenlere jtolgede ka'rnı$ buîun ortanca^ar açardı hanr bir öğle sonrası alkol dumanı aramızda yirmi b*$ yıl lürgunde kaimıs aptal bir karanfil gö* Tajltnnı kadehe koymus beklemı? kor kapımuda setı ortda dur aabreder»e bıraz daha bu nlreic m»n» gullerlrıtn kırmunaını saçicnna takacagim çunJtU o Kadar uzalj defil kahkanalarU bir gun oturdum deruM OMft FARUK TOPRAI RAMtZ AYDIN KITAP... KÎTAP... KITAP... • VAZIN VE VAŞAM, TAHSİN TtCEL, ÇAfiDAŞ ^ *TINL.»KI, 19i S, İS URA.. Tahijn Vücel'in. «on yülık bir sdre Içinde vaztlnu?» denerae re rlejtırilprini kapjıvor ellttılrdrki yapıt. Yiıcel. ikt bölümde topUmıs \azjlarını: Yaan (edebijat) \t Ekia (kültur). Sürekli riojruları ara^tıran. kalıplardan re kesinlemelerden kaçınıp ele alınatı komılard» soruiar gcetirerck okııru diifünmeye, yaz&rU blrlikte çörümltrl arumaja iten yanlar bıınlar. Roman. şiir \e ele$tiriden dil \e dü$Unce>e dek kiiltür «uıat »lanında karşıla^ılan sorunları tartısnor Mlcrt. O belirgin bilim adamlığı tavrını elden bırakmadan. • HANGt SEKS, ATttLA 1LH\N, BİLGt YATINtTVt. 304 S., 20 I.tRAtlhan'ln vapıtı ikl hölümdrn olusuvor: Frkek kadın, Katlın erkrk. Trmelde eiciaspllık konusunu işli>or Attila Uhan. Paris anılarından vo!a rıkarak ra|ımıztn önemU sorunıı öMİIİkle gelismlı Batı toplumlannAa su jütttne çıhnn Cins*lllfi defişik bir bakı$ acı»ıvI» tartıjıyor. Sanatı»ının. tartıstıiı konularda Sappho. Georsr Sand, Mfrcd de ıMusset, Violettc Leduc. toletu, Vfrfrinia TTolt, Andre Gide Jean Corteau glbi sanatçılarHan (irnrkler tererek rinsel kisiltklrrinin yapıtlarına vansıvı«ını gSıtterınesi kitabının ilglnçliRİni arttınvor.. • CttL SAfi^NA^I, tSMAtL tYAROGl.U, C.OZLEM \4YI\LARI. 40 S., 7.5 LIR%.. «Çocuklar için ^ilrltr» all ba«li6ını tamor ryarrtjlu nnn vapıtı. «tlk Derı» adlı çliri ise sanatçınm şlir anlaymm scıklıvor Wr baklma: «Çocuklar, siir. Sfvmektfr hiîleri «ever. kuaları, rlçeklerl sever Incedir bu vüzden. ^ojuklarda âstir Amâ bir mermidlr de ifri Jflinc* Dti.«tmanı vnnıp geri dGner Ve öpiuıce tüle dünüsiır» Ismail LTaroıtlunun şiirlerini Betul Gıilerman re«imJtmİ5. Cocuklan düslpr düma«ına ı>5türen, onlara v»pma motluluklar sunan çiirlcr dejil bunlar. Gerçekçnifl, lnsanlan nrvmeri asüavan *1irler. Ya«anaaı bir toplumun kurulacağı umudunu da tâşıyorlar. • LOPATtVİN NOTL.*RI, KONSTASTÎN StMONOV. CEM YAVINLAR1, 240 S.. 20 LtHA.. Simonov adı Türk okuru İçin yabancı ıletil. Yaıarın. renelllkle tkinct Dttnya Savaşmı konu alan henıcn hutiin yapıtları diUmbie çeirildl. «Yajavanlar ve Olüler» (2 cllt), «lnsan Asker Do|maz» (3 rllt) adh yapıtları «nehlr ronlHn»ın hananlı örneklrrjnden. Sinıı>nov, sa\a? mııhablrl olarak cephede buhırmn«. sa\aşı >a?amif. «Lopatin'in Notları» da vaıann cephe sriır lemlerinden oiıifuyor. «Kızıl YıldiR»ın sa\af muhabirı Lopatin'in Kırım ve Odesa ccphelernle MoiKo\a'c1aki >asi>ru varnılan notlarıru bulujoruz kitapta. "5 apıt Rusça anlından çevrilrnls.. • FA^lZMt EZECEGİZ. POIORES tBARRLRt. KONUK Y4TINLARI, 416 S., M LIR\.. Iharrurl, lKKi'da t»panya'da «Halk Opîifündcn milletvekill sceilen ve iç javasta Frankn'nun jriırlrrino karşı CurntiııriyetcileTİe blrlikte rarpı^an bir kadın. f u kitaln Ispsn^ol halkının faşizme karsı \frtiiçi sa \asinun gerçeklerini (t<tz öniinf sermek amacıvla \H7mn. Salt anılarmı, tanık oldu;u olavları anlatmakla kalmıyor İbarruri. «İç Savnsı« hazırlayan ko^ullaıı da strgiliyor, Cumhurivetçilerin basarısızlığının nedenlerini sotnut olarak Ortaya koynvor. Bir rnmanın sürükleyicilijnne. beleescllifin gü\rnillrliğin« \c s?r çekciliğin inandırıcıhj^ına sahlp bir vapıt.. • GERÇEKÇİLİGİN TARtHt, BORİS SfCHKOV. BtLtM YAYIVLVRI. 416 S.. Vy L1R4.. Sııthkov'un vapıtı üç ana bölumden olıısuvor: Gprçekçilik \e Gfrrrklik. Tarih ve Gervekcilik. Ça£tla$ Gerçekçilik. Birinci bölümdı» yazar, tarlhsel komımu içinde serrekçiliiin ne oltıp olrnadı^ını ^anta>ıp. ikinri bölümde «eli?imini ve 19. yfl7vtl ffrçekçllerinl vrrflediktrn sonra toplpm^al der>^rnlere bağlı olarak >enl btr hnyuta ala?»n çagtias gerçekçUtti Inetllynr. Klâslklerden baılayarak \arolusculara \e «rcni rnmatıcılara». eleşlirel gerçekçılerden sos>alist {erçekçılere kadar bılinen butün helliba^lı >azarları re vapıtlannı cozden geçiriyor SUchkov. Önemli bir :apıt.. • MATERYALİST BtLIMtER T*RİHI, I. J.U. BERNU., SOSAAI. Y4YINL4R, B'JYl'K BOY 44H S., 50 LtRA.. John Orsmond Bernal. Londra I nncrsllfst ögretmı uvelerinden. Bu ovlumlıı incelemevinln artıacı, «bilimin. cknnomik defi?imleri etkile>erek ya da hrlirH bir d'îııpmin etemen sınıflarırun ve%a onların >crıne geçme>e çalışan sınıfların dâ^üncclerini sartia\arak. tarihln diçer %echplerinl dolaylı va da dolavsi7 \oldan nasıl etki!edi*ini ortava çıkannak.» Bn npdenle Bernal, bilim tarihini. insan topkınıunıın i!k brlirİMndpıı başlayarak SHMHI \e ekonomik tarihlc iliskisi içinde inceliyor. 11.*4'te ilk ba«ınıı ynpılan ki• » . her ba^kıda venl bilimsel verürrin ıjıfınrt» göı•p t!en gfçnilmiî, ekler yapılmış. Elimlrdfki çe\irl vapıtın dördfincti basımından (196R). Okunması gerekli. • ÇAĞDVS \R\P SİÎR1, Tt RKCE'St: M R t P\KOİL, EDEBİYAT DERGİKt YAYlNI.tKI 7âl S.. M URA Rıı "«fTİd^ste». vatrlıre Mişkiıı açıklarıci notlarU çaçdaş Arap «airlfrinden «eçilrniş ornrtderi kapsıvor. Şlirlerin hemen bepsinde somurul?n ıılusların halklarına ozcii bir acınln dile tcldiğini, bir ezilnıenin dirfiuf dhnüstujumi pöritvorıiT. nilshnli adlnı açıklamayan bir salrin şn dizclerinde oldııfu ;ibl" «kalkıynr a\a£a tan ağartıstnı unmifk için nluMin ' tarla süsle>wek scni ey tstnBİrin kın / uhısnn uMısunı nilstin ıılnsu / filitlerinin arasından rörtıvor ııt(tu.> Nıırl Pakdll Pr*nsırca iki anlolojivle hlr denriden sev"ği *tl«lerle derlemi* elimiTdekı v*pm. Sairltri ti'fcelerine gfi'e bir ara>a toplamıç Çevlrilerden, e$ bir duyarlıkla bu ii benimMdlği helii. Sanat Edebiyat Çevresinde Astm Berirci blr stlredır ören" dle. Yıllık. îEnını geçırıj^r orada. Ama yaşaramı kazamnak ıçın nrü hasebecılık yapan Be.zırcı'nın dınleneblldığını pek sanmıyoruz. Bırçok yazar gıbı o da bu grunlennı çalışmEkia geçınyor. Daha örtce yayımlaıu..ış " • Velı», «Sabahattın Alı» incelemelennin >"enı basımları yapılscakmîş sânb&hsrda. Astnı Bezırcı, yenıden goıden gtçmyor bu yapııl» YUMMADAN GÖZLERİNI Ben aevdaını sara sara nuyurrum Yurı bır yumaktı, guve gırdı KUçuk kuşkular, para derdı. ozgjrluk Mutlu olmak ozgurluğü ıri6ai"j!ar oıurken Ş'irler yazılırken aylaklık ozgurKiJu Bildın vazmak \erlne sıir vazmak ozgürlıll'l.. Ben sevdamı sara sara buvuttum Hadi don gerı çıler.ın basına Tum guçluklerı yenenz dlyehm B=nım ^ztlm kınjmaz Senm saçjı agarmaz Güüer açar sevdimızdan (.flcuklar soru sormaz Çıçekler gıbı varoda susler snder fünümuzll Sara sara bürüttüm sevdâmı C^z cözebılırsen Arılerdan, vanı günlıik acılardarı. S^rjmluluklara döndllr Işten atılmalann. dott dlümlerlriin Grnq rtHımlertn n ortasuidf Diyl?r'ni sıkmadan Op ben1 Yunımadan grtzlennl. yat alanlanndE ynpn yapacaWar. Onurnuzdekı jajın mevsımınde şıır, 'îyku ve roman dızilennö de şriıeceklennı fcğrendık. îlii kıtabı ıse jayımlamak uzereler. Afşar Tımuçın'n jazdığı, Anst 'rum felsefesıyle ılgılı bır ın^eleme bu. Dergiler bırbıri ardına kapanır ken yenı bır dergı yayın hayıtıns atıldı bu ay «Doğrultu». Meh met *;rgun ve ârkadaşlalı çıkarıyorlar Do|rultu'>aı. >r 1 . Sfanı. «Devrımcı kıiltur mUeadelesınde omuz omuza». Özeilıgı de bır ınceleme âraştınna vt eleştırj dergısı olması. ••*• Samim Kocagöz'ıir .ıbiniern Donuşd» âdlı romanı Macarıstan' da vayımlândı. Roı.ıaiu jlacaTfty» Koleman Andres ,nı. ıv rıca György Hazaı 'arafından Samım Kocagöz'ü Macaı okurlarına tanıtan Wr 'ncelem^ vazılmıstır «Onbinlerin Dfimj$ü» daha örıce Savyetler Bırujı nds jjfe yn yımlanrtus, Buljaristan'fla ilglyle karşıianra^tır. ••• Avustralya'da çalısan TUrkîc: yenı bır gazete çıkarmaya ba$ladılar: «Yenı Türcıye* On beş e bı jaji * i .ll°n 3 gazeteyı Adiıan Bınyazarın Kardesı Cengız Bınvazar çıkarıyor Gazetenın Türkıye Temsılcisı de Adnan Bıpvazar. «Yenı Tu'kıve), sıyasal ve ^azınsal bır mte'lık ta?ı yor T'irkıye ile ılglll IAUBJ ve yonımlara geniş yer njo;. Garetenm amacı, yurt 8zl«mınl ean lı tutmak. nnı. •** Oren'dekl sıteye «anatçıiar titetı demek de ınu.. Bıhr • • gı kadarıyla ?u «anatçılann ytzhklan var ortda: ,a.iz Ne&ın. Salih Birsftl, Taiısın ~a»*ç Oğuz Tansel. .Vurer Üğurlu. Bu adlnra Çirndi Ruhı Su da ekl^ndi. Yıi:*rdır t8ks'<1wı ndedifı ?\ine çu %.r. lerds yaz ıçın yeriesmeu jere klyor. Afsar Timuçın 7e Jr»y C n %•fterk bır yavmevı kı'duiar. F*lseie, toplumbılım, u r i : \. eoebi ••*•* • *• Beşınri Yanmcî Sanat ve Kul tur Şenlığı. kasabanın bes oın kı5'iu açıkhsva tlyatrosunda augun vapılacak gdsterılerle oaslıyor. f"zıkten plastiıî sanatlara, tıyatro ve edebıyattan fılm gostenlnrıne kadar jenjçın bır programı var jtenlıgın Pro^ramıp gerçekleş mf'sı ıç n en çok yorulaai*rcUa blri <.i Oıwt Kutlar^ SfNNUI T6p!umru gerckci Tiırk ertPblva rı bugun ulastığı noK'ayı v?zım Hıkmet ler. PabahgttTrı Alı ierle bırlikte bır>7 da ?"t De.vıj gıbı tanatçıiara borgludur. L