Katalog

PÖgT CUMHIKİYET 2 3 TEMMUZ 1 7 7 J ABDULCANBAZ TURHAM SELÇUK . K A P Î F A L I Z M C ÖZEM7İ ft'fc fJAVA AĞıR Kara Yazgı Yazan : EVELYN VVAUGH • KAYA ÇUKURU DÜNYANIN GÖRDL'M MNDUGUNÜ <B4NA B>R Aî VERiN. BıR Aî» ASSOS'DA ARıSTO ılE KARJILAJÎIM «BıZ YORÜKTEN AZMAYIZ.. MelihCevdetANDAY, Çeviren : NiHAL YEĞiNOBALI 5 «Totaı! bır *«Umun ben' Btnı böyle 4ikıntı«a bırakmak n*» mı* Hakça mı bu şimdı? Bana bak, Alı. Senı büirım ben. Hak yiyıcilerden degılsmdır. Sana az tyilıtim dokunmadı Bana su seksen rupm koper, senı de alıp Mâlındı'ye erkek kardesımın yanına gotüreyım Buradaki durumlar dluehnc* bellcl gerı gelınz belkı Malmdı'de kaUr ya da başka bır yere gıderız. Sen nasıl ıstersen Ama burda kalıp Araplann senı kesmesıni istemezsın sanıyonım. Ben sana oglum gıbı bakarım, Alı» «Benı duşundüğun ıçın mınnettarım, Bay Yokumyan. EUm<len gelenı yapacagım. Ama başkaca söz veremem kı» «Senı bıhnm ben, Alı Kendi babammıssın gibı guvenırım sana Yalnız bu motorden kımseye sor etmek yok; değıl mı''» «Kımseye bırşeycık soylemem, Bay Yokumyan Ak$ama gene görüşurür» «Aferın, benım Alım AU REVOtR. Unutma, motörden kımseye sös etmek yok ha » Alı Amuraüı Kafe'den ayrılınca Yokumyan'ın karısı, konuşulanlan dınlemekte olduğu perdenın arkaıından çıktı •Ne işler karıştırıyorsun sen boyle' Bu Hıntüyı Malındı'ye nasıl götürüruz bu?» «Ben seksen rupımi ısüyorum. Canımın içı, bu is iorunlarını b&na bırak sen'» «Ama motorde hıç boş yer yok. Zaten geregınden çok yukhiyuz, bılıjorsun bunu » «Bılıyorum » «Sen delı ml oldun, Knkor? Hepimiz bogulahm mı fstlyorsun9» «Bu ıjleri bana bıraksan m olur, melefım. Sıkılacak bırçey >ok. Alı bızımle gelmeyecek. Benım tek ıstedığım, Mara'a sattığım benzının karşılığı olan seksen rupı. Sen bavulları hazırladın mı? Alı parayı aııp gelır gelmez yola çıkıyoruz» «Krıkor, sakm sen.. yapmaısın, degıl n u ' Benı bırakıp gitmezsın, degü mı'» «Gereklı gorursem hıç gozumu kırpmadan yaparım Sen eçyalannı toplamana bak. kadın. Ağlama be Eşyaları topla dedık sana Malındı'ye gelıyorsun Soz %errnedjm m ı ' Hele şu eşyalann toplanmasını bır bıtır. hak sever, barışçı bır adamım ben Bunu sen de bılırsın. Savaş sırasında ınsan kendısıyle aılesınm çıkarlarını duşunmelıdır. Evet, aı.e dedım, duydun mu? Alı bıze parajı getırecek. Onu Mal ndı ve goturmujoruz. Anladın mı şımdi? Olay çıkarmaga kalkarsa kafasına bastonıunia vururum be! Salaklar gibı durmasana oyle. Esyalan topla» Güneş batmıştı Alı karanlık yollar boyunca esk: kaleve drtnersen sokaKtakj ınsanlarda yenı bır heyecan sezdı Bır çok: kışıler bır arada, acele acele rıhtıma dogru gidıyorlardı. Bırçoilan kapı onlerınde bırıkmış heyecanla bırşeyler konjşınorlardı Genç sekreter, «Seyıd», «zafer», «ordu», sozcüklerını. duydu Rıhtımdakı açıklıkta buyıik bır kalabalık bırıkmış, kentın arkasındakı tepelere dogru bakmaktaydılar. Alı de onların arasma karıştı \e tjsa sürcn altca karar.lıkta, tepelenn kaıanh1: sıluatmın baştan aşagı, ıgne ucu gıbı ates noktalarıyle beneklenrnı^ olduguna gordu Sonra kalabalıgın arasından avnldı ve eskı kaleye dondu. Muüaiızlann komutanı Bınbaşı Joab dürbunle tepelerdekı ateşlere bakmaktaydı «Tepelerdekı ateşlerl gordün mu, sekreter''» «Oordum, efendım » «Ben orada bır ordunun karargah kurmuş olduğunu sanıyorum > ' «Zaferi kazanan ordu bu, Bınbaşım » «Tanrıja ijukurleı olsun Bız de bunu beilıyorduk » «Elbette. I\ı zaınanlarımızda da kotu zamaniarımızaa da Tanrıya şaKretmel.jız,» dedı Alı duıdaıca Seu ın yanına gırdiğı zaman Hırıstljan da olmuştu «Sıze împ&ratorun eırrını get:rıvoru:n BırKaç rıobetçı aap onlarla bırliîte Amurath Baı a gıdecsks'nız Orada Yokumjan dıye bır Ermenı bulacaksınız, kara takkelı, ularak ŞIŞKO bır adam Onu tanıyorsunuz ha'' Guzeel Kendısı tutuklanıp kent dışına çıkarılacak. Neresı olursa olsun, yalnız ahalıden uıaklaştınlmalı. Orada onu ıpe çekeceksınız Majestelennın buyrugu boyle Işı bıtınnce gelıp bana haber verecekstn Dofrudan dofruva Majestelerını rahatsız etmenın hıç geregı yok, anlıvorsunuz ya9» «Anlıyorjm sekreter » Yukaraa Seth telsız aygıtlannı gosteren bir kataloğa dalınıştı «Hâ, Alı bak duman rengı meşeden Tudor modelınde karar küdım. Yann aklıma getır de sıpansımua yazalım. Henüı bır haber jok mu 7 » «B.r haber var Majeste Bana sorarsamz tepelerde bır ordu üslenmış bulunu>or Ateşlerı kentten gorılnuyor Majestelerı dışarı çıkarlarsa o da gorebJırler. Yarın kente gıreceklenne ben kesın gozuvle ba<ı\orum» Seth neşeyle koltugundan sıçradı, pencereje dofru koştu «\ma bu şahane bır haber, Kh Bundan daha güzelım getnemezdı \ a m senı Vıkont \apaca|ım. Demek oraumuz aondu ha? Şu son altı haftadır ıple çektıgımız de buydu, ey. Vıkont'» «Majestelerı çok ıjı ^•ureklıler ama ben BIR OHDU, dedım Hangı ordu o'augunu bılmemızm yolu yok Eğer bu, gerçekten de sızm tahman buvurdugunuz gıbı General Connoly ıse bır oncuyle S'ze Z3fer haoerını ıletmemış olması ço^ garıp değü m.''» «E\et naoeı \ollamalıjdı» «Efendımız, venılgıye uğradınız, satıldınız. Matodı'de sızden bs,sk« herkes bunu bılıyor » Seferberhğm başlangıcından beri ılk olarak Ali efendısmın ıe bır Ku't duşrnuş olduğunu gordu «Eger venıldıysem barbarlar benı nerde bulacaklarını bılırler,» deaı Seth «Majeste, belkı is ısten geçmemıştır daha Kaçabılırsinız Daha bu aısşam kei'ten bırımn korfez dışında sakladıgı bır motonı var, dıye duvdum NıjeM motorle kendısı adadan ayrılmak Ama ıvı bır tnat \erıhrse motortı satar sannorum Çünku küçuk adamlar kaçacak delığı her zaman bulabılırler. O>sa Efendım.z gıbı buvuk adamlar hıç bır vere gldemez Ikı bın rupı «rene bu adam motorünu satmaga nazır Bana kendı so\ledı. Ikl bm. dedı B.r Imparatorun canını kurtarmak ıçın çok para degıî Sız bana verm paravı, motor gece yarısmdan once buraya gelecekt.r, Majeste Sabanleyın Seyıd'ın askerlerı geldıkleri zaman da kentı bomboş bulacaklardırjı (Deraını Varj 7ethiyc'y« otuzbas kilomMr» uzaklıktakı Ören'de, Ayçe bgretmenın e\de hazırlayıp getırdıji ogle yemeklerımızı yer sofrasında yedıkten sonra, çaglayinın gümbürtusU kulakl&rımızdA, sırt ustu topraga uzandık. Anadolu'da bır çok Ören vardır, son >ıllarda bunlann en ünlüsu Edremıt'e yakın olanı. «Harabe» demek oren, Fransıjcası <R une>, tngılızcesi «Ruın» Benzerhge şasmamak elde değıl Onlardan alrruşız bu sozcügtl besbellı. ancak Türkçe'de hıç bır sozcuk <r> ıle baslamadıgı ıçın başına bır «o» koymuşuz Ama, butün orenlerde bır kalıntı, eskı bır vapıt bulmak olanaksızdır, kımı yerde yıtıp gıtmıştır kalmtılar Fethıye Oren'ınde de antık bır kalıntı goremedim Çünku Lıkya'nın eskı kentı Acaksa daha otej'e düşuyordu. Geımek lazımdı Bense yattığım verde, çaglayamn yanından goğe sıpsıvrı yukselen yalçın dagın dorugu uzermdekı bulutları seyredıyordum giineye doğru yollanan Bırden dunvanm dorduğünu gorür gıbı oldum Ben de bu donen dunvanın ustunde ıdım Bunu bılmek, dunyaya bastıgımı duşunmek, ayda yüruvenlenn yaşantısına benzer bır duygu \erdi bana Bundan rabatsız oldum, çünku veryüzünd« ığretı oldugumu anlamıstım. Tedırgınlıkle fırladım yenmden «Donelim artık'> uedım Sadece konuşmak bıle bu vadırgaman attı ustumden. Dunvayı kendımızden bılmek*» yarar vardır Yeryuzunun taşıra toprağına mı, yoksa üsturıdeki insanların yaptıklarına ettıklerıne mı daha çok onem vermek gerektıti. oldum bıttım karşıt sayılmıştır bırbirıne Sozgehşı «tarıh» ıle «jeolojı»nm karşıtlığım ornek g«tırebılırım Bunlardan ılkı ınsanın geçmısım ıkıncısı taşm topragın geçmışmı anlatır Insanlar bu ıkı geçmışten de yuzyıllar boyu habersız ya^amışlardır Hele • ^rkeolojı» \e o voldan elde edılen bılgıler çok daha yarudır. Ama tarıhın de küçumsendığı olmuştur Goeîhe «îtalya Yolculugu> adlı o guzel krabmda (Ba$kaları gıbı • guzel» venne «güzelım» deme^ecegım, neden dıve\ım, anlam de6ı$ır ) Italya'da, bır tepe üzerınde, onu gezdırenın oıada geçmış tanhsel olavları bovuna anlatmasından kızmaya başladıgını ıçınden de, • Sankl bu olaylar buranın tasından 1 toprağından daha onemhymıs » dıye geçırdığını anlatır. Ben denm kı kendınlzı yervü7iınd<> ıfiretı bulmamak ıçın onun hem taşma topragına. hem ustunden geçıp gıden «tarıh» dedığımız masala merakla sanlmaktan başka tutacak yol yoktur. Anâdolu'da günümüzden9bin yıl önceye uzanan oturma yerleri bulundu; Hitit'ten bu yana kat kat uygarlıkların kalıntıları ile dolu toprağımız. Biraz ilgi, biraz merak, doğal güzellikleri daha da çekici kılacak büyüleri yaratabilir. Oysa bizde genellikle görünen bilemediniz Selçuk'a değin uzanmaktadır, daha gerilere gitmekten korkarız sanki. Hani kadın çocuğunu kıyıya götürür de arkasından, «Açılma evlâdım» diye bağırır ya, biz de o çocuk gibi hep kıyıya yakın yerlerde yüzüyoruz. Fethlye de İ0;a mesarUn . Yaşanan an yetmez kişiye, bu yüzden geçmiş ve gelecek uydurulmuştur... tır Ama genç 11ten öta«ye leitıs« razı değıl Demek ırtedifım, Mnhı arkeoloıiyı de>s gıbı değıl de, fanlı olarak alıp ozumsersenlz, geç mıste yaşamak olanaklıdır Gunumüzle kansır gider geçmış Bundan bir olumsüzluk auvgusu bıle duvabılır Ama buna ro mantıklik dıyorlar, dogrudur, arkeolojm.n dofuşu ıle roman tızmın ılışığı var Cnateauorıand Ispartavı bulma^ ıç.n u zun bır yolculuğa çiKmıştı Ama gerçekçı de ols^.ni7 gecmısten kurtuluş voktur, «jaşanan an» vetn :z kı ıve bu \uzden de geçmı* ve gelecek uvdurulmuş rur Çanakkale varımadasının guneyındekı Assos a gitmışt m yıllar once Ansto nur. bır sure orada kaldıgını dusünmekle ne der'ı duvgulandığımı anlatamam Sankı o buvuk duşunarle karşılaştım, bır çağda >aşadım' •AÇILMA E Y U D I M ! » An iolu'da guntimuzden dokuz bın yıl dnceve uzanan otur ma verlerı balundu, ProtoHıtif"«n Hitit'ten bu vana kat kat uygarlıkların kalıntıları ıle dolu toprağımız. Biraz mera«: biraz ılgn dogal Ruzellıklerı daha da çekıcı kılacak büyüleri yaratabıllr. Ojsa bızde genellikle gorunen bilemediniz Selçuk'a dftfın uzanmaktadır, daha genl». re gitmekten korkarız santa. Hanı kadın, çocuğunu denıse gırmesı ıç:n kıvıva goturur da ariasından, «\çılma evlâdım'» dıye bağırır ja, bız de o çocuk gıb' hep kıvıja yakın verlerae vuzüyoruz. Bu dızıde sakm hep arkeolojık kalıntılardan açacagı mı sanmavın tam tersme adm dan da anlaşılacağı uzere. Fethıjer.'.n Kava kojunde gördjklenmden duvduğum şaştm'ıgı anlatmaya çal'şacağım bence çok onemlı bır sorun uzer nde duracağırı taa SJ ortava çıkacax kı biz bıraıiın uzai: geçmışı, e • vakın geçmışı de çozmuş değılız daha, kendımızı ta nımıvoruz Bız gene bıraktıgım^z yerden sardurenm sozü, kışı bılmek merakından kendıru kurtaramaz surada Osmanlı, onun oncesınde Selçuk Petvi ondan dn 1 ce Bu soruyu sormadan nasü durabılır ınsan' Yıllar once b:r gun Bodrum'dan donuyordum, otobuste yanıma duşen yo'cu, .vaslı bır Bodrum'ıuvdu Ona ba basının, dedesının de oralı olup olmadığını soraum, kestırmeden «Bız soyca buralıvız» dıv» vanıtlamaya kalktı benı \ma ben durur muyum, «Ya atalannız onlâr?» dıye sordum Adam şoyie bir duşündü, ne deme<c ıs tedıfımı anlamıştı, «Beyım, bız ybrükten azmayız» devıverdı. A nadolu tarıhının son donemı Yo ruklerın yerlesmesı olayından başka bır şey değlldır Fakat Kava çukurunda kalıntısını gez dıgım (sakın antık çağa uzandı ğımı sanmayın) son Rum koyü neden onca bavındırdı? Bunu nasıl açıklajacagız' Anadolu'dakı e«kı yapıtla'm Avrupa"ya kaçırıldıgından vaKi nıyoruz •"a, ne hakkımız var 'nkınmaya" Onlan bizım goıümüzun onunde ılsısızlı*ımıze sa«arak alıp goturdüler Bugünde oy le de*ı! mjii? \kıllı. Dilgılı bır arkadasım bızun eskı Anadolu uvgarlıklarıra düskunlugumuz ıçm «Lılcva emp»nali7Tiı» demıs Ben de bu azı dızısınde ışte o emperyalızmı sovle bır ucunrıan kurcdlavacağım a*na amacım vakm geçmışı, Kava kovünu ve bugtinumu7Ü anlamak olacak Kava kö\unun na^ından geçenle'ılgılendırdı benı Gordugum, d»n ledıgım okudugum kadarı ıle b'i olay üstüne sorular soracagını kendı kendurvî. tonlunıumuzun bence çok onemlı kımı sorun a • rına değmeceğım rOKÜKUİK RUHU Haîır Lücya emperjraıl2mınd8n , körk* körkâ $urt«k ta dcgınıvereyim, Fethıve iskelssınden kente soyle bır bakınca, yamaçtakı kaya mezarları o an büyüler kısıp Kaya resimıerı, kava anıtları, kısaca«;ı kayavT oymak, eskı bır gelenegıdır Anadolu'nun Fethıye'dekı kava mezarlan arasında en goz alıcı ve gorkemli olanı Prof \kurgal'ın Ingüızce olarak bastırdıgı kıtabında yazdığı gıbı Amvntas ın mezan dıye bılınen Ionık bıçimöVski vapıdır A>rıca M Kâzım Yılmaı'ın «Her vonu ıle Fethıye» adlı kıtabından oğrendığime gdre, (.1884 1886 vıllanna kadar ıskelenın karşısmdakı va^lık Cennet bahçesının bulunduğu ve kısmen rneskun verde Telmsssosun buyuk bır tıvatrosu bulunmaktavdı Fakat 1386 oan sonra sırası ıle kasaba ıçınde i'aoılr.ı Eskı Camı, Kopuba=ı ndakı kemer, nhtım ve ıskele ınsaatmda sokulerek kullanıloıiı ıçm şımdı tıyatroya aıt en kuçuk bır kalırtı gorülmemektedır» Demek b^zım kıler «Lılrv*a E ıiüervalızmı»mn tz lerinı fırsat buldukça temızlemışler. Eskı ıle venı arasında gldıp gelmek kaçınılmaz oluysr, Xaya çukurundakı bavmdır Rum köyu nu yalnız Rumlar bırakmanvş, bız de bırakmışız ıçine gınp otu râcak yerde Camını çerç3vesi".ı, taşını sokmuşu? «Adam sen de' 1 Bu dunya geçıcıdır » Yoksa vf>rukluk ruhu, ıçımızden çıknu>or muvdu' Hep goç duşlerı mı goruyorduk' Muslumanlık bu dunyada yerleşık dunıma geçmeye eneel mıvdı 9 Kaya Rumları gulup eglenırken bız ot3kı uçta nıçın karanlıklar ıçindevdık0 Nıçın rençber ve çoban kalmakta onca aırendık' Şımdıkı durumamuz nedır' Bunca onemll sorunun bır gezı yazlsı ıçındekı yerı nedır 1 dıve sorulabıllr. ne japayım kı surâvı buravı gezıp gorünce Irendı «torunlarımızla karşı karşıya gslıjorum bır vandan doğa güzel lıklerinın tadını çıkarıyqr bır vandan da geçmışı ve geleceğı duştınuj'orum Bu vazı dızısmrfe de ovle olacak anlaşılan YARIN: MARMARI5 CENNET, GOKOVA TEKTIR.. Oyunla gerçek kansiverınee 6yuncu tarıhın kalıramanı oluvor. Alınyanmız bu bısım, bır oyundur yaşadıgımız » Doga\ı salt gorundüğu gıbl sevme\e de bayılırım, araya ta rıhı arkeolojıyı, jeolojıjı, bıtkı bılımı hay\anlar bılımını sat> madan, ama bılirım kı, onu bıze bunca guzel gosteren, ınsanoğlunan varatıcılığıdır. Dogayı so>le b.r an msansır düşü nün kor<udan aklınızı kaçınrsınız Bız dogayı evcılleştınnısız, butun sanatlar ve oılımlpr bu evcıllesnrme surec.nın parçalarıdır Bu vuzden olacak, ben ormanların dağlann, kıyıların, denızlenn guzelLgıne dahp gıt mişken bıle bulundugum yerın g«çmışın% orada eskiden yaşamıs msanlan duşünmeden edsmerr> Daha acığım soylemen gerekırse, zamanı vatsımava vat kımmdır ben Zamanm tek dzel lıği «geçen» bır şev olmasıdır; oysa geçen hıç bır şev j ok , blilrn doga ıle bağdaşır bır ?ey degılclıl Gece gunduz, jaz kıs (ılan dunjamız, küçuk dunvamıraı da kuçuk bır bölgesına ilişkm kuçux ovunlardır. Zamanı 'anıt'amak ıçın ayâşlanma» olayını one suruvorlar Buyuk î»keraer genç ıken oldugu ıçın hlç bır zaman yaşlanmayacak «BANA BıR AT, Bıl AT!» Kımılevın de tarıh, sanat v*r\üzu kanşıvenr bırbırlerıne Bunun en gurel ornefı Shakespeare ın 'Rıchard III » adlı tragedjası ıle ılgılıdır Pu oyundakı Rıchard III rolunu unlu aktor Burbage'in kahramanı ıle kans*ınlacak denlı büyuk basan 11e ovnama»ın dsn çıkıyor ovkü Katı] kral R:ohard III , oldunilduğu Bosworth »avaşmda çarpısırken bır ara atmın yaralanıp duşmesı uzerıne «Bana bır »t venn bır at 1 » dıve bagırır Pıskopos Corber Bosworth savas alanır.ı gezerken, vanındakı adamın kıral ıle oyuncuyu bırbirıne karıstıraraıt, «Kıral Rıchard burada «Bir at, bır at» dıve bağırarak oldu» dlveceğı verde «Burbaş:e ışte burada «\t at'» dıve bafrrarak oldU» ded'emı anlsmor DıKunur Bosuo^h gerçektiT, Rıcrtsrd III gerçektır Burbage de <rWe Falcat TiFFANY GARTH EO.TESI 6AU İIC DENtZ ICURDU KdBSI & ÎJRLEC SlB BOCCUNU ö