Katalog

faü Mnd Meşnıttyet dönsmlnin, ftkir w sanat yaşamımız açısmdan önemli bır yasam» urunu olan «Hakkı Telıf» Kanununun yürürluğe gırdıgi 1910 yılından günümuze kadar yaratıcının yeterince güvenceye kavuşmadıgı v« eser uzertndekı hakların korunmadıgı bır gerçektır. Korunma ve guvenceden yoksunluk bır olçude yaratıcılann orgtıtlenememelennden dogmaktadır. Fıkır ve sanat eseri yaratıcısı, kısılıjt gereğı, kolayca orgutlenememektedir. Bazı hallerde yaratıcı FSEK md 8'de gft. rülduğu uzere bır hızmet sozleşmesıyle isverene baglıdır ve ışveren onun yarattığı eser üzerınde dogrudan dogruva hak kazanır. Örnegm kuçuk el sanatlan mtelıgmde eserler ureten bır atolvede, ya da bır reklâm ve grafık ajansmda çalısan yaratıcı işçı meydana getırdljl esenn sahıbı olmaz; eser sahıbı işverendir. Benzer bır hukum Borçlar Kanununda yayın sozleşmesı içınde yer almaktadır Eser vayimcının verdığı p!an ve talımata gore meydana getırılmışse, eser sahıbı onu hazırlayan değıl, yavımcıdır. Hukukumuzda esen yaratmamış olan eser sahıplennden bın de produktordür. Smema esen gıbı sayısız sanatçımn katkısıvle meydana gelen bır eser üzTinde sermaye sahibı olan produktor, kanundan otürü hak sahıbl durumuna geçmektedır. Yaratıcı bağımsız da olabllır Kendisi lein yaratır \e esennden dıledıgmce yararlanır Bu gorunuş bır olçude vanıltıcıdır. Çunkü onun karşısında vavmevlen, konser düzenleyiciler, tıyatro ışletmelerı gıbı »zel yahut TRT gîbi kamusal kuruluşlar vardır. Bunlarvn vamsıra hıç bır fedakâ'lığa katlanmaksızın eserden çıkar saglamak ıçın bekleyen eğlence yerlerı, yayınevlerı, korsan plJkçılar da vardır Yarattcının bunlarla çekışmevı goze alması olanaksızdır. îşçi olan ve olmayan varatıcıdan baska, bir de ıcracılar vard'r. Icracılar. ozellikle muzık alanında emek ve becenlerinı bır eserın hizmetme kovan kımselerdır. Icracılar işverene bağımlıdır. Bu bağımlılık, süreklı ya da sUreksız olmasına gore hızmet ya da ıstısna sozle$mesinden doğar. Yaratıcı ve icracılar, karşılanndald güçlü glrişimlere karşı etkın olabılmek lçin drgtltlenme zorundadırlar. Bu örgutlenme hangı çerçeve lçinde gerçekleşebılir? Hukukumuzda yasal çözüm eser sahlplerınln b!r «mesleki bırlık» içinde örgütlenmelendır. Ancak kanunun 42. maddeslnde öngördügu bu 0MHUBİYEI baska, sosyal kosullan açısından hiçbir fark vok. tur » (Tuncav, Dr A Can Isçı Sendıkası Uyelıjınin Kazanılması ve Sona Ermesı, Istanbul, 1975 8h iâl). Asimda sendıkacıların ağır bır baskı grubu hahne gelmelerı ıçm topla ış sozleşmesı japmak ve grev olanaklarmın bulurması gerekır. Nıtekım Turkıve'de gerçek anlamda senaı tacılık, Toplu Iş Sozleşmesı Gre\ \e Lokavt Kanununun 1963 yılında jururluğe gırmesıyle başlamıştır. İcracı sanatçı sendjkaları da, TRT karşısında toplu ıs sozleşmesı yapabıldıklerı ıçın e^ km olabılmektedırler. Send'kalar Kanunu kendılermı ışçı savdıŞı ve sendiKa kurmalarma bır engel bulunmadığı halde bağımsız çalışan fıkır ve sanat adamlarının sunduklan ış onjınaldır •n bireysel nitelık taşır. CK'sa gerçek anlamda işçıler bırbınne berzeven ışı, .şverene kutle halınde sunarlar. Onlann grev ve toplu ış sozleşmesı yapabılmeleri bu yüzdendır. Bagımsız çalışarak fıkır ve sanat turunu jaratan kımseler bakımından grev ve topla ış sorlesmesı vapmak ıçın gereklı koşullar ışın nıtelığınde yoktur. S MAZlftAN 1971 J OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Komünist Partisi CHP Gcnel Başkanı Bulent Ecevit, Le Nouvel Obsernkteur dergKıne verdiği demeçte, Türkive'de komünist partUİ kurulması konu^unda şunları sövlemiştir: « Her turlu eylem oz^urluğunden yana olmasam da, her turlu ıfade ozgurluğunden yanayım. Komumstleri nıçin gızlenmeye ve dığer partılere sızmava zorlayalım? Demokrasinın yararı, ınsanların ukırlerını açıklamalannı sağlamasmdadır Bovlece en azmdan ne durumda olduklan bilınır ve bu daha az tehlıkehdır. Komünıstlenn hukumet» katılmasma gelmce, henüz boyle bir sorun ortaya çıkm*yacak kadar azlar Bu, daha sonra karşımıza çıkacak komünist partısının turune baglı olacaktır » Eser Sahipleri ve Örgutlenme Prof. Nuşin AYiTER blriijta o vaıal modele göre gerçpkleşmesi olanaksızdır Bır an ıçın yasal modelın gerçeklejebılecefinı düsunsek bunun tüm yaratıcı ve icracı mesiek dallannı ıçeren bır örgüt olarak kurulabılecegı anlaşılmaktadır. örgütun, Fıkır ve Sanat Eserlen Kanunu'nun getırdlgı yasal ddzende produktor ve yayımcı gıbı sermaye temsilcılenni de eser sahıbı olarak ıçme alma8i gerekır Eser sahıbı nıtelıgındeki sermayenın orgute katılması rorunlulugu, onu î'ter ıstemes uzlaştıncı durumuna getırecektır Kanunla kurulacak böyle bır orgutun dernek huklımlerine göre islemesı olanaksızdır Çunkü Demekler Kanununa gore hıç kımse bir dernege ÜVP olmaya, ya da uye kalmaya zorlanamaz. özel kanunlarla belirlı mesiek kuruluşlannm zorunlu kıhnmaaı, devletin mesleki faalıyetı duzenleme ve denetleme gereksınmesinin sonucudur Kammca fıkir ve sanst adamlannı kanunla kurulmıış bır mesleki bırlık ıçıne sokmaya zorlamak hele telif Ucretlennin bır kısmmın ancak mesleki bırlık aracılıgı ıle alınabılmesı gıbt, üye olmava zorlayıcı bır yaptınm getırmek kabul edılır. bır çozüm deÇıîdir gi önünde temsll etmtsi, teHf hâkiannı ması, ıziemesı, dava «çması gıbı faalıyetlerde bulunmasına bir cok yasal engel vardır Yaratıcılar sendıka modelıne göre de örgütlembılırler Sendıkalasma bakımından ıkı ayn tür fıkır ve «anat adamı bulundugu gozden uzalc tutulmamalıdır Fıkır ısçısı durumunda olan ve sermayeve bagımlı olarak çalışanlar işçıdır, ıs guvenhğınden yararlanırlar. Bunların bır bolümü ış yen ve ış kolu hahnde sendıkalaşmıı ve sorunlarını çozumleme yoluna gırmlsür. Kalanlarm da bir an önce bu yola gırmeleri gerekır. 274 sayılı Sendıkalar Kanununa göre sendlkalar, mesiek kuruluşlannın en küçük unitesl olarak tanımlanabıhr Oysa sendıkalar gerçekte işç.lere ozgu kuruluşlar ve onların mücadele aracıdırlar Isçi statUsunde olmayan fıkır ve sanat adamlarının da mesiek kurulu$u nltelıgınde sendıka kurmalarını engelleyen bır hukum yotctur. Tersıne, Sendıkalar Kanunu, md. 2 l'e gore •neşır mukavelesine gore eserınl nâşıre terketmeyı mesiek edınmış b ılunanlar» ışçı sa\nlırlar Bovlece Ssndtkalar Kanunu 2 maddesınde lşçıyı Iş Kanunlanndan çok daha genıs bıçimde tarumlamaktadır Bunda amaç, geçımını fıkır ve bedeni emegı ile sağlayan herkesı bu arada eser yaratıcısını, lşçi hak ve guvenhğınden yararlandırmaktır. «Gerçekten Basm ıs kolunda fıkrı emegı ıle geçımını sağlayan ve hızmet sozleşme«i ile isverene baglı bulunan tazeted ile geçımını eser varmak ve bunları »man zunan yayımlayana bırakarak taglayan kimse sraMnda hukukl lllskllerin nitelifmin {arkiı olmasından • Avrupa haritasına baktığımız zaman fikir özgürlüfâ b » lunmajan iki ülke gözumüze çarpar: Bunlardan bıri lspanya'dır, ikincisi Türkive; avnı zamanda Avrupa haritasında yasal komünist partisi bulunmavan iki iılkeden biri Npaıv ya, öteki TürkİTedir. Portekiz'de faşist dikta, Yunanistan'da cunta vıkıldıktan sonra özsilrlüklere açılıs sağlanmıstır Ispanva. Batılı nitelikte çoculcu rejime uebedlr. Bir stire sonra valnız başına Türkiye'nin Avrupa haritasına damlamıs bir mürekkep lekesi gibi goze çarpması olasıdır. Batı demokrasisi, fikir özjrürlü?une daranan düzen demektir. Bu temel kural. ister istemez giyasal kesimde k«vmünist partisinin kurulmasını ör.forur. Bizinı devlet büruklerimizın aezından «hürrivetçi parlamenter rejim» dire bir devim ekslk olmaz Bu devım. Batıh sozlukte komünlrt partllerini içerir. Hem özrurlükcü parlamenter rejtm div». ceksın, hem flklr özırurluklerini vavakhvaraksın: hem komünist partllerini kanun diM ilân edeceksin, hem solcuUn %e sosvalist partllprini komünivt dive kovusturacaksın Bu «ur rcıimin maniıtı vıiriimez. Batı tarihinde vürumedi; bisde dr yilrümez Tarihsel tPlnime karsı durulmaz N> var ki knmiinUt partisinin adı bile Turkivede b»n çevrcleri huvlandırmaktadır. Bu daha cok komumzmin ne oldu;unun hilinmemevlnden doğan korkudıır Komünizmin anlaşılması inn sınıf kavramı bilinmrlidir Beraz, vedi renk. «en otu*ur. Okullarda öerencilpre \>»ton carkırla costerl. llr bu gercek Bir dairenin üstüne vedi renk esit dilinv lerle Islenlr: «onra bu daire döndiırüldütü zaman beTazla•ır. Günlfik vaşavısımrad» (firddeumüz kımıl kımıl intsnlar da çesitll *osval sınıflan mevdana cetlrmektedlr. Te« melde iki smıf vardır: 1) sermave sınıfı, 2) Emekçi sımfı Ama vedi renjrin tonlan (rfbl, her Iki mntfm da çe»itlemeleri bulunur. Sermave nnıfı. bâyük toprak sahiplerlvle. fabrikalar, bankalar bfiyük igletmeleri elinde tutanUrdan oluşnr: emekçi sınıfmm Ö7Ünd isci ve ko^lu varatır. Batı demokrasisi bu üinıflan temsil eden sivasal partilerin »u tartışma«ından doffmuştur Bürök topraklar. fıbrikalar, bankalar. lşietmeler; firel kiatlerin elinde mf bulunsun, yoksa toplumun malı ral obınnT Fabrikalann, buvük topraklann. lşletmelerin. bankalann, ozel kisllrr ellnden alınmasını ve halkm ortak malı olrtıasını lstevenler sosvalizmden komünizme defln btr velpazrve senjilirler Kuskusuz sosvalistlerle komunistler ar»sında rarklar bulundugu fibi Tervüziındeki çesitll ülkflerde çefitli komünlst nartileri arasında cürüs avnhklan tzlenmektedir. Buna karsın. Batı demoknuıiiprinin tümllnde, komunistler, yasal ruvenceler altında fikirlerini sbyleyebilmektedir. • Komdnist partUi TnrUve'de zaten bölünmüs olan «olun bir kesımini çatıaı altında toparlarabilecektir: büvük OT s»tlamasma olanak voktur. Ama ulkemizde komunıımi vasaklavarak herkesi komünistlikle suçlamak, va da buvuk bir komiımzm tehlikesi varmış havasını varatarak korku rejiml* ni geçerli kılmak «sermave eeemenlerinln eski takttjhdlr Bu taktiçin eittikçc vıprandıeını ve zaman aşımına »jradığını Roruvoruz. Turkive, uç biiruk kutvet odafinın çekim bolgesindedir: Avrupa kapsamındadır: sovretlerie komsudur; Içuncü Dunva'nın yamacındartır. Batılı demokrasi» nin kosulian sınırlanmızı zorlamaktadır Dunvadaki «nı> muşama» sürccinde Sovyetler'le ekonomik Isbırllği rojrunlaşmaktadır, Lçüncü Dünva'nan devrimci kesimln etMlert duvulmaktadır. Ayrıca içerde CHP ile bırlikte butün demokratık jruçler. fikir ozcürKı^üne dayalı demokra«l isleiin^e birle»mi»lertHr. KoşuUarın blr noktada kosutlanmaanjl» dönemeç asv lacaktır. Sonuç Her seye ragmen sendıka modell, fıklr re sanat adamlarının amaçlanna, dernek modehnden daha uygundur. Sendıka ıle, Demekler Kanununun siyaset yapma bakımından getlrdıgi sınırlamalann dışına çıkılabılır Demekler Kanunu, 64. maddesınde sıyasal bır partıyı destekleyen, ya da sıyasi bır partıye karşı belirli bır tutum izleyen yonetıcıler içın agır cezai müeyyıdeler getırmektedır Ovsa Sendıkalar Kanunu md 16 sıyasal partılerle parasal yardımlaşma ve sıyasal partımn dogrudan dogruva orgüttlne katılma dışında vasak ongormemektedır Sendika bıçımınde orgütleşmenm bır varan da, sendıkanın üvelenne adli muzaharetı ve onlan yargı onunde feTi":U edebümesıdir Send:kalar Kanunu md 2've gore bır vayımrı ıle ılışkısı olanlar ışçı savılırlar ve send'ka kurabılırler Ancak unutmamak gerekır kı fıkır ve sanat alanında, bunların dışuıda da pek çok yaratıcı, ba'kalarının kendi emeğınden haksız yararlanmasına guçlü olarak karşı çıkma gereksinmesi ıçındedır. Müzik eserinı ızmsız ve ödemesiz kuHanan bır radyo ıdaresıne, ozanm dızelennı reklârn programı içıne alan reklâm ajansma ve buna benzer bin çesit haksu kullanıma da hayır demek ve amaca uygun örgütleşme modelleri aramak zamanı gelmiştir. Örgutlenme Biçimleri Yaratıcüann drgütlenmeleri bakımından başka bır yol, bunlann özel hukuk tuzel kışısi olarak dernek statüsu İçinde çalısmalandır. Bütün yaratjcılan çatısı altında toplayarak, onlann haklannı etkm bıçımde savunacak guçte bir der negi kurmak ve yasatmak hayli zordur. Derneğın üyeye adlı müzaharette bulunması, onu yar Şiirinde ressam Melih Cevdet Elif NACi •Tenlden başladı Açuğın, susuzlugua Dajan bire Melih Her gey, her şey yenlden basladı.. en. her şey bltti «amrken Melih Cevdet Anday .her «ey yenlden başladı» dlyor. lnanmak iıterim ona, ve belld gerçekten cnledir. Ama ne fürel şey bitti aanırken yeniden başlamak? Evet: Geçen gun Gazeteeller Cemlyetf IdtapUk aalonunda güzel bir toplantı vardı. Kim akünıza gelirse bütttn ttnlfl edebiyatçılar oradajdı. Melih Ceıdet Anday'ın .Teknenin Olümüadlı kitabı için bir torendi bu. l'edltepe siir annasanı verildi ona. Recep Bilginer'in açış konuşmasım leçiciler ktırulu adına Yeditepe kuruı.usu Husatnettin Bozokun konusması izledl. Necati Cumah, Melih Cevdetin kişiliğini, sUrlerindeki özü gö»umuzun önune serdi bütun incelikleriyle. Arkadan bana (Hadl) dediler. Ben ne dijebilirdim? Bu ludar değerlı edıplerfn, »alrlerın huzurunda, çi7menin hndudunu asmak olmaz nuvdı bnT Biliyorclum, hele böyle bir edebiyat toplulugunda bir ressamın konuşması edep dışı bir işti. Ve hele benim gibi edeblyattan >ana tann vergisi olmayan bir fırça adamı için. Ama konu Jlelih Cevdet Anday olunca dilimin bağı çözüldti ve dedlm ki: Ben resimde edebivat japılmasından hoşlanmam ama slirde resmi severim. Resim sanatuıda sairanelik ne kadar çirkin kaçıvorsa ^urde ressamlık da o kadar tatlı ve guzel gelivor bana. l.şte Melih Cevdetin ustara yaptıği is, ona hayranlığunın hir nedenl de bu. Onun siirleri sanki heTbirl tuval uzerine işlenmiş, ressamları kıskandıracak kadar alabildifeine renJdl birer tablo. •Gürul frürül çağlayanlar, cıvd cıvıl kuslar, billur sarküar, oynak besteler, dalında seftaliler, uzaklardald yıldırlar, gecelerden suzulen bulutlar, topaç gibi çevrilen mevsimler, sokaklarda iki yandan akan evler, bahar guneşi fibi taze tomurcuklar, alı al rautluluklar» onun berrak sürlerinde bir mensurdan suzulen bın bir renk kıristalleşiyor. Bazen bir çunes olnyor ısıtıyor bizi. bazen bir ağaç oluvor serinlivoruz golgesinde. Gemllerin gezdiği röyalarında deniz hasreti. Olulcri urperten at kişnemeleri. Görâyoruz havalanan bir çift giıvercin, bazen bumumuzda yanık yanık karanfil kokulan. Meühi okurken blr ap*ent içmişe dönujoruz. Nefis bir sarhoşluk sarar içimızi. Buram buram bir tazelık, bir comertlikle okşar bizi sürlerinde. Biz onda buluruz kendimizi. Ben, sen, o, biz, hepimiz, onun tadjnı çıkarmasmı bilenler, anlamasmı becerenler. Bir de eskilerden ömek verdim e gnn. Bu, Edebiyatı Cedidecilerden Suleyman Neıib'ln bir maaziımMiydl. Manolya Çlçeği «Seni kim koklasa bir suh ve muattar buse / japifir ruhuna ey nukbeti sevda çiçefi / soğsünun suhii uryanını herkim öpse / açılır gülşeni ruhunda Manolya çiçeği. Seni kim kokladı, kim kokladı benden evvel, / Neme lanm bana evvelki hayatın gel, gel, / senin Iklimi muh»bbette gonuldur vatanın / goğsünun suhii nryanuu her koklayanın / Açılır guişeni ruhunda Manoha çıçeği.» Bu çoktan soluvermiş. Bu renksız »e koknsuz Manolvanın ardından asla burıısmayan teru taze kalan «e kalacak olan bir Melih Cevdet sunacağım size simdi. Çiirin, hakıki sıirin guzel lezzetıni tattırmak içın: R\H\TI KAÇAN AGAÇ Tanıdıgım bır ağaç var Etlık bağlanna yalon saadetin adını bile duymamıs Allahuı işıne bakm Gece.ii gunduzu bilmiyor dört mevsiml, rfizcan. kan A? ısığuıa bayılıyor Ama kotülemıyor karanlifi Ona bir kitap verecefim Rahatını kaçırmak tçin bir oğrene gorsün ajfkı ağacı o vakit seyredin» Ağacın nasıl rahatsız oldatrmn bflmem ama blt trattu aknyunca rahatlıyornz. tşte size Mitos renkll fiirmdefc) baftca blr tablodan bir fragtnan: .Kürekçllerin haaaUuc denld Kopürtröler fcurekleriyle tiz yüziışlü feml (tün batarken ulaştı sirenlerin adasına Yüreğim kopacak fibijAS ama Sirenlerin Izi bile yoktn ortaoa Yalnız bir ezci U derinden ta içeıimden gelen bir ezgi Başladı yavaş vavas yükaelmeye» Ve... .Ben giızel günlerin şairivim. diyen Melih Cevdtt bir başka şnrınde şovle diyor: .Dafdan ovava inen seüer merhaba.» Ben de ona, hiç Eormediğim göklerden gönlumuze yağan yagmur gıbi saygı ile sesleniyorum: Merhaba. VERGI YÜKÜ ÜCRETLlLERDE fgârl Ucretlerin veya asgiri VERGİ KAÇAKÇILIĞI. VERGİ YOKÛNU ÇOK HAKSIZ BİÇİMDE OCRETll ücret tutanndakl ucret bolumlerınuı gehr vergısınden VERGİ MÜKEUEFIERİNE BİNDİRMEKTEDİR. BUNA BİR ÇARE BULMAK, bagıslı tutulması, yanı, bu gelır AGIR HAKSIZLIGI BIR AN ÖNCE GİDERMEK GEREKIR parçası uzerınden gelır vergısi alınmaması yolunda bazı yasa bnertlerinm, Yasama Organlan'na sunuldugu, kamuoyuna yansımış bulunmaktadır. Ömer GÖREN Yasa bnerılerinın vergl teknıgl bakımından hangı ozellıkleıi ıçer Mallye Bfckmnlıgı Hesap üsmaoı dıgı bıhnmemekle beraber Yasama Organlarında, ucretlılerın vergı yuklennın azaltılması yönünde bir egılim oldugu gözlene rlpik Wr «dükklnlasma» yapısı sosral fruplann sorurm raüne bılır. Ancak. Ucretlılerın vergi ve artışı rahatça izlenebiltrekte g«tınn*lfte «orunluk vardır yukleri ile ılgili sorunlann salt, dır Ovsa tum bunlara ktr«m, Ücretlılerin vergi yuku bakıbellı mıktardaki ücre'lere vergı fıyatların artışı bır rürlü durma mından ikmci onemli sorun, ver bağışıklıgı sağlanmak ıle çozüm maktadır. Çunkü, ekonomımızlenebılecegını duşünmek, eksılc dekı sunu (arz) artısı. sununun gı ktçtkçılıgının yarattığı bütçe bir degerlendırme olacaktır. So yaygınlaşmasmın gen«inde kal açıklan ve f emısj'on ile kaynakruna oncelikle ekonomik, daha makta, az fakat yuksek kirlı lanan Uere leun yarattığı enflâssonra da hukuksal vonden bır perakende sstış, satıctyı yete yonıst baskıdır Bu sorun" oncelikle devletın ^çre^ılerinıjı so. temel vaklaşım yapmakta yarar Tince doyurabılmofctedtr. göruyonım runudur. Bu olgu, sanayıcıyi kaynak Devlet Butçesi öngorulen vergi EKOMOHIK YOHDEM dagılımı ve tinansman yonüngelırlerını ssglaymmadıgı anda, îlk ve onemli sorun, Ucretlı den rahatsız etmekte ve al sat kendi çalışanlarma kaynağı eler dışında gorulen yaygın ve sektorünün vergı yükunun art mısyon olan para vermek zorunbüyuk vergı kaçakçılığının eko tınlmasını savunmaya zorlamak luğunda kalmaktadır. özellıkle nomik sonuçlannın Ucretlilere tadır Aynı olgu, ücretlıyı lse fi M )?eh«mış Ülkelerde, para mıkyat artışları yonünden rahatsız yansımasıdır. enflâsyona etmektedır Çunku bu kez, top tanndaki artışların Gerçekten, gehr vergısi slste lam ıstek ıçmde vergı vermeyen neden olduğu da kestn bır bımımızde Uoretlılerln vergısi Uc otekı gruplar (Mukellefıyeti ol limsel gerçektir Boyle olunca, retı odeyen ı^.eren tarafından, mıyanlar, zıraı kazançlar, ta devlet metnuru ücret arttırımı ücretten kesılerek vergı daıresı şmmaz sermaye ıradı ve raşıya istefınde bulunurken lster, ıstene yatırılmak suretıyle odenır. na aıt hısse senedı sahıplen ve mex fıyat artışlannı da çagır(Stopa] usulıD Boyle olunca üc serbest mesiek sahıplerı) ile maktadır. Esasen, zorunlu fteretlılerın mukellef olarak vergi gereksmmelerı farklı alsatçı reknnmelen ?<»nİ5İemiş olan uckaçırma veya vergıden kaçuıma sektorun ıstegı yoğıınluk kazan retlılerın elındeki para, anmda olanaklan da kalmamaktadır. makta, yayılan ve fakat bu yay talebe donüşmeye hazırdır BovOysa obur gelır sahiplenmn en gmlığa uyumlu artıs gostermeazmdan kuramsal olarak her za yen sunu dolayısıyla fıvatlar art lec*. yukanda açıkladığımız eman vergı kaçırma olanaklan makta. fıyat farkları yme ver konomık ışlev icmde bu venı talep, hemen al satçı sektor taravardır. gısız kazanç olarak paylasılmak Vergi uygulavacılannm ongonı tadır Bır başka anlatımîa. vergi lan da hemen vergısiz kazanca lenne gore mukellefler, bu ola vermeven gruplann yarattığı az donüşıivermekted'r fVergısız naklan gerçekten ıyi değerlen gın talep, bır başka vergi ver kazandarında, Ucret'.üenn vergi dırmekte ve her yıl 20 mılyar TL' meyen £rubun elınde ve fakat yıikünü nasıl arttırdıgı daha onsma yakın bır vergı kaçağı ol zaman ıçmde karşılıklı olarak, ce kan'tlanmıs idO. ver duğu sanılmaktadır Yalnız Is fıvat farklarını bırakarak, Devlet kendı çalışanına çok Böyle tanbul tfınde 1973 yılı içinde, uc değışt'»ıp durmaktadır retlıler dışındakı 12596 mukel olunca vavgın arz ıle vogun ts par* deftıl, verîn gehrlenni saglefe toplam, 44 121 911 TL. çe Iep. vergılenemıytn sektorlenn lıyabılen bır butçeden kaynaklaşıtli vergı cezası kesılmış ve ke elıne geçmekte. «fıyat» ekono nan. değerli para verebılmelidır. kavbetmektedır smleşmıştır. Vergı tdaresı, de mik onemını netımi ve jargısının herkesçe ka «Fıyat», valnızca vergı veren HUKUKSAl YONDEN bul edılen yetersızlığı de nazara sektorlenn feıder°k ücretlılenn) Gehr vergısi vasami7a gore, alımrsa bu rakamların gerçekte sorunu olmaktadır çok daha yukseklerde olduğu raIşte, sosvoekonomik alanda. jerçek gayrisafi (bruti gelırhatça soylenebilır. Şu halde hem vergısel oniemler ıle, fıvatı tum den, Yâsada sayılan gıderler ınyasal alanda kuramsal olarak ve hem de uygulamada ücretlılenn vergi kaçırma olanaklannın bu •»•»•••••»»•••••••»•••»»•••••••»»••••••••' lunmadığı açıktır. A B dirilerek vergılendlnlecek maiv rah bulunur. Yasada çeşıtli gelır unsurlan içın farklı gıderlerın indırilmesı öngonlîmüştür. Gıderlenn bu farklılığı, ücretlilerın vergi yuklenne de etkı etmektedır. Gel:r Vergıst Yasamızm 61. maddesıne gore, «Ucret, işverene tftbi ve muayyen bır işverine bııglı olarak çalışanlara hızmet karşılıgı verılen para ve avınlar ile sağlanan ve para ıle temsıl «iilen menfaatlerdır» Ücretın perçek safı degeri. işveren tarafından venlen para ve ayınlarla saglanan menfaarler toplamından, emekl! aıdatı veya sosyal s:gorta prımlen, bunlann kesılmedığı hallerde de ucretın '« 25 ını geçmemek koşuluyle şahıs sis;ortalan ıçın hızmet erbabı tarafından dogrudan veya dolavlı olarak bdenen prımlerin duşulmpsı suretıvle bulunur. Gdnilüvor kl, gerçek ve safl usul esa>:ma davanan vergıleme sıstemınde ucretler içın sâfi mıktann hesaplanması salt, emeklı aıdatı ve sosyal Eigorta pnmlerınm duşillrnesı suretıyle yapılmaktadır. Oysa aynı Yasa, ticarî kazancın sâfi mıktannın bulunmssın da, ticarî kazancın elde edılmesi ve idamesı içın yapılan tum genel gıderleri, ışle ılgıli sevahat gıderlenni (Uygulamada ayıtıra olanağının bulunamamasından dolayı çoğunlukla tatıl gıderleri de kazançtan duşülmektedır) ıste kullanılan taşıtlann giderleri «ozel oto dahıl», serbest mesiek kazancmın sâfi mıktannın bulunmasmda. alınan mesleki kıtap, dergı ve gazete bedelleri, «uygulamada tatıl gıderlerı» ve özel taşıtlann gıderleri nazara alınmaktadır. Oysa başka gelır sahıplen bu gıderlenni vergılendırılmemış kazançlarından karşılamakta ve ya bu gıderlennın vergi oranma eşıt bolümüne Devletı de ortak etmektedırler Bu ortaklıgın bu mukelleflerın vergi yıikunü azalt tığı açıktır. Bır başka onlem de, bu giderlere 1 arsılık olmak uzere uc rethlere bellı bır goturu gıder hakkının tamrmasıdır. SONUÇIAR 1 Asgari ucretlere tanınacak vergı ıstısnası sevuıdıncı bır başlanıgç olmakla beraber, ucretlılerm vergı yüklen ıle ılgıh asıl onemli sorun, vergı kaçakçılığı olgusunun, vergı yu kunü haksız yere ucretlilere ak tarmasına onlem (tedbir, çare) bulmaktıf. Bu önlem, ucret gelirlerinin, öbür gelır unsurlann dan avrı ve daha dusuk oranda vergılendırılmesı olabılır. 2 Yasal alanda vergı yasa larının varattığı, matrahm sat) tanmasına ılışkın gıder unsurla I rının farklılıgı kaldırılmalı, lıcrethlere de avnı trıder unsurlan nın gehrlennden indirılmesi ve va bunlara karşılık olmak üzere bır goturu gıder ındınmıne olanak sağlanması gerekmektedır. Böylece, vergısel adalete ya sal bır yaklaşım da yapılmış olacaktır . haftaiık vyası haber ve yorum dergıs/ m 60. SAYI ÇIKTI BEHİCE BORA.N: Teknolojık Geiışme ve TeknıK ElemanlaT YÜRUYÜS: Sermayeje Karşı Ideolouk Mücadele Halk Parttsl'nde Ornek Bır Provokasyon Ikı Yılda Bır Oynanan Komedı Asgari Ucret Tesbıtl Asgari Ucretler ve Saldıran Sermave Y. KÜÇÜK, H. >tERTOĞLL, C. BAXS\N: Turklye Kapıtalızmının Ücret, Fıvat ve Kâr Tablosu Sermaye Sımfı Kuşatılîyor E. BERLtNGUEB: «Komunistlenn Dışında Bunaum* Çozüm Bulunamaz» ADC Blrleşik Sosyalist Parti Kongresi Blzım Tiyatrolanmız (4) Dostlar Tıvatrosu YürÜTÜs 1. (sayt 126) ve 2. (sayı 17 32) Ciltleri çürtllsteme Adresı: Pıyer Lotı Cad. No. 21/1 Çemberlıtas ISTANBUL ELEMAN ARANIYOR Alıbevköv'deki vedek parça ambanmızda çalısacak, askerlığını yapmış, 35 jaşuiı geçmemış. asgari Sanat Enstitusü veya Lıse rrsozunu, 5t>dek parça bılgısı otan ambar ve IKmal mevzuatma vakıf veya kısa zamanda bu isi kavTayacak kapasıtede, tercıhan lnsılızce bılır bir eleman almacaktır. Isteklılenn reîerans ve bonservıslerivle bırlikte aşağıdakı adrese başvurmalan rıca olunur. A DR E S : D5I XIV Bolge Müdürluğü Firuzağa Süngu Sok. No. 357 ahangir/ISTANBUL Basuv 17129 4762 Basıt anlatımıyle gelır yönünden vergı vuku, elde edılen gelırın, bu gelır üzennden fülen ödenen vergıye oranını anlatır. Gerçek gelır. hukuk alanında ver gılendırilecek matraha dönuşürken küçültUlebilır Ise, bu matrah üzennden odenecek vergıde kuçülecek dolayısıyle, gerçek gellnn vergi vuku azaJtılacaktır. Vergı hukuku dıllnde «vergi kaçakçılıgı» denılen bu olay, verİ İ ytıkıınü makro anlamda olumT suz yonde ettaleyen en on«mlı ttkendır. Çunkü bu olay. vergı kaçıranın vergı yukünu azaltırken, vergı kaçırmayan veya kaçıramavan mukelleflerın vergi vu kunu vergı adaletı ve giderek sosyal adalet ılkelenne ters düşecek bıçımde arttınr. Ulkemızde bu sonuç daha çok, vergı kaçakçılığının yaygınhğı içinde salt, ucretlılerın vergı yuklennın giderek artışı şeklıne donuşmuştur Bu tanı (teşhısi ashnda, madalyonun bır juzudur Madalyonun obur vuzunde, vergı kaçaçının devlet butçesıne ve ekonomının enfl?svonıst du jarlılıgına vaptı^ı olumsuz etkı ler vardır. Turk vergı sıstemının yapısal olarak. etkınlıkten uzaklıgınm janında, Vergı Idaıe sı, denetımı ve vargısından oluşan vergısel bırımlerın, kendı sorunları ıçındekı \etersızlıklen, vergı kaçakçılıŞı oljrusunun cı derek yaygınlasmasına ve özellıkle gelır vereısındekı «gerçeis usulde vergıleme» sıstemmın tu mıiyle vozlaşmasına neden ol muştur Bu vozlaşma ekonomı nın varattıgı kavnaklann daj' lımını ve sektorlerln freh'sımıni saptırmı<; Devletm vergıleme cu cunu sıderek vıtırdigı al sat SPK torunun vavgmlasmasına volaç mıştır Bmıük kentlerimizden ku çuk kentlenmıze, kasaba ve hat ta köy'erımıze doğru içıldıiınde I İ ZiRAAT YÜKSEK Türkiye Demir ve Çelik işletmeleri Genel Müdürlüğünden • TEKNiK ELEMAN ALINACAKTIR Genel MUdürlüğümüz, lskenderun Demir ve Çelık Pabrikalan Muessesesi MudUrluğunun aşağıda Ucret ve ıutelıkleri oelırtılen sözleşmell kadrolarında istihdam edılmek uzere Elektrik, tnşaat, Makine, Maden ve Meulurjı Mühendıslerı alınacaktır. Isteklılerın (10) gün lçerısınde lskenderun DÇ. Fabrihalan Muessesemız Mudurlugunun, Ankara Tunus Caddesi No. 63'dekı Personel Şeflığme muracaatlan duyurulur. Azami brüt aylık sozleşme ücreıi (TL.) 17 OUÜ. | MÜHENDiSi ARANIYOR Milli bir ilâç firmasmda Şef kadrosunda istihdam edılmek üzere, zirai mücadele saha sında tecrubeli tercıhan tarla bölümü mezunu, enerjik, 30 35 yaşlarında seyahat edebilir, oskvılk gorevını ıfâ etmış Zıraat Yuksek • Muhendisi aranıyor. Yabancı dil bilenler tercıh edilir. îstek* ek• VEFATLAR İÇİN Kıymetli hocalat ve duahanlardan müteşekkll cenaze merasım ekıbımız, bir telefonla emnnızdedir Gazete ilânı ve umum muamelât İçın ayn bır ücret alınmaz. Cenaze ıslerini lsletmemiz deruhte eder, acı günlennizı paylasınz. 40 68 86 47 20 06 ISLAM CENAZE NOT: Btltün muameleıer ı» <etme>e aıt oım»K üzere yurt ıçı, yurt dışı \urt dışırıdan vurda cenaze nnkli yapıllf Jünun her saatınae emrı 16.000^ 13.000. X 12.000. lılerın öz geçmişlerini bildinr fotoğraf hine kadar li bır dılekçe ile engeç 10 Haziran 1976 tariP K. 352 Beyoğlu adresıne «TARIM» rumuzu ıle muracaatlan nca olunur. 11 000. Aranılacak nitetlkler Etüd, Proje. lnşaat Montaf ve tşletme Urutelerınde çalışacak, asgari 8 yıl ış tecrübesl olan Y. MUhendls, MUhendis olacak, Fabrika Unıte Müdurlüklerıni ifa edecek ve fabrikalann tecrübe çalışmalannda bulunacak kapaslteye sahip olacak, tercihen bir yabancı dil bilecek, Etüd, Proje, lnşaat. MontaJ ve Işletmede çalışacak. asgari 7 yıl ıs tecrübesl olan Yüksek Müh., Müh.. olacak ve tercihen bır yabancı dil bilecek. Etüd. Proie. tn«aat, MontaJ ve tşletmede çalısacak. asgart S vıl ts tecrübesl olan Vüksek Mühendıs, Mühendıs olacak ve terclhen oır yabancı dli bilecek. Etüd Proje, Inşaat MontaJ vt lsletmeae çalışacak asgan 3 vıl teorübesı olan YUksen MUhendis Mühendıs olacak ve tercihen blr yabancı dil bilecek ITKKJYR DEMİR VE VhUK l'sl ETMELERİ Gt.NEL MÜDLRLüGÜ •••••«»»»»»»•»•»•»••••••••••»•»•»•»<•»»»••• \ ,