Katalog

Latin Amerikada 8 diktatör 180milyonu yönetiyo ABDYıin 1950'lerde Latin Amerikada 4.7 milyon dolar olan dolaysız yatırımları, günümüzde 11.2 milyar dolara yükseldi 17.800 000 km karelik Latin Amerika kıfasında]d 02 ulken'p 8'ı demokrasının mezarı olmuştur Blr başk» dejışle günümüzde Latın Amerıka'da yaşayan Z\3 nulyon kışıden 180 mılyonu askerı aıktatorler tarafından yonetılmektedır. ABD 5ERMAYESI İki Latin Amerika ülkesinde demokrasi kuralları işliyor >Asunc.on Latm Amerika kıtasmdaki 12 Olke halkından sadece Venezuelle ve KolomDiya halkı son 20 yıldır kendılerini yone tecek parlamentoyu seçme ozgurlugune sanıp Aynca kıtadaki sıvıllerın \onertığı ıkı küçuk ulke Surınam ve Guj'ana yakm bir tanhte Ingıltere'den bağım«•ızhklannı almışlardır İSKOLOMBİYA Michef8«n Venezuela Cumhurbaykanı' Carlos Andrea Peres Knlombia Devlet Başkanı AUonso Lopez >Iichelsen Dünyadakı kahve, benlyum Uretimının yarısını petrol uretıırımn % 9'unu karşılavan Latin Amerika kıtasmda ABD, 1955 yıllannda başlat'ığı sermaye ıhracatını gıderek arttırmıştır ABD'nın 1950 lerde 4.7 mılvar dolar olan dolaysız yatmmlan, 1%0'larda 8.3 mılyar dolara ve günümüzde 11 ? mılyar dolara yukselmıştır. ABD tum sermye ıhracatırun eo 10 unu Latin Amenka'dikı petrol maden, klmya ve makıne endustnsme aktarrmşttr. ABD dolaysız yatınmlannîi "o 31'ını Venezüela'ya yaparken % 35"ını Brezüya, Arjantın ve Şrii arasında bölmüştür. Gen kalan • 34'ünü ıse Latin • Amenka'nm diger ulkelert arasında paylaştırmışlır ABD Bankalarının 132 dış şubesınden 69'u Latin Amerika kıta«andadır Rockefeller grubunun Standrt Oıl Şırketı Şırketl, Latin Amenka da kendısına baglı 4J şırieüe temsıl edılmektedır. VENEZUELU: BUYUK OKYANUS ATLAS OKYANUSU K&R TRAK5FERI Kıtadaki tılkelerden ABD şirketlerinın rransfer ettıkleri kar oraru, glren yabancı sermayeden fazladır. ABD nm devlet ehyle Latin Amerika Ulkelenne aogrudan yaptıgı yatmmlar hemen hemen aynı auzevde olmasına karşıhk dışanya transfer edılen kâr on yıl oncesıne gore, çok artmış ve 742 milyon dolardan 1063 milyon dolara yükselmıştir GUnümuzde parlamenter demokra»! ye ıstıkrarlı bır sıvıl yonetım gorev baçında olduğu Venezuella'nın 125 yıllık tanhınde askeri yonetımler bırbırınl sü reklı ızlemıştır Üçüncu Dunya ülkelennden olan Venezuella'da basm ozgurlüğu ve Parla menteı muhalefet de bulunmaktadır Venezuella Cumhurbaşkanj Carlos Andrea Perez"in Demokrarik Hareket Partısı Kongre'de mutlak çogunluğa sahıp Venezuella'da sıvıl yonetım kendıne guvence sağlamak ıçm sılahlı kuvvetlenn tüm ihtıjaçlannı gereğınden fazla karşılaşmaktadır Venezuella'dakı sılahlı kuv\et!er mensuplarının tum Latm Amorıkalı subay ve ABD'lı subaylardan d.ıha fazla maaş aldıklan belırtılmelrtedır. Venezuella hükümetl sılahlı kuvvetlerdekı gorevlılere petrol kazançlarınd=ın sağladıgı gelınn bır kısmını vermektedır Yetkılıler Venenıella'run kişı rjasına dü?en bm dolarlık petrol gelın ile Latn A.merika ülkelermden en zengmi oldugunu behrtmektedırler 12 2 milyon nufuslu Venezuellanın petrol gelırlert re hukumetın halkçı vaklaşımları bu 01 kede parlamenter demokrasının şımdılık surmesml sağlamaktadır. KOLOMBIYA: Ulkedekl ikı temel siyasal partl 19î8'den bu yana jonetımdedır 1957 yılının mayıs ayında Kolombıva askeri darbenın eşıgınden donmuştur Ülkede 1"»48 yılmda ılan edılen «sıkıyonerım» 1973 e kadar surmuş 1975 jılının hanran a^nnda ılan edılen sıkıjonetım halen yururlüktedır 24 milyon nufuslu Kolonıbıya sık sık ogrencı olaylanna, grevlere, toprak ışgallerıne tanık oîmak tadırlar De\let Başkanı \lfonso Lopez Mıchelsen ülkede her geçen gun venl boyutlara ulaşan ışsızhk \e enflasyona karşı bır onlem alamamaktadır. 180 MILYONUN DIKTATORIÜKLE YONELTILDIGI LATİN AMERİKA ABD'HIH POUTIKASI ABDde jayınlanan «Ü S News and Worîd Report> dergısı ABD'nın geçen vıi Latin •\merika ulkelenne 8.8 mılyar dolarlık ihracat vaptığmı buna karşılık bu ulkelerden 7 2 mılyar dolarük ithalat yaptıgını belırtmektedır Fransa'da vaymlanan «Le Monde Drplomatique» Latin Amenka nm 12 ulkesınden 8'ının çeşıtli askeri dıktatorluklerle vonetılmesıni ve bu ülkelerdekı bırbınnı ızleyen asken darbeleri ABD'nın Latin Amerika politıkasına baglamakta ve darbeleri «Genelhkle bır Amerıkan tekelme guçluk çıkaran nukumetl yola getırmek ıçın kullanılan bır yol» olarak nıtelemektedır. DEMOKRASIYE ÖZLEM DUYAN KITA Derleyen: Hülya KARADENiZ «KOMUKIZM TEHLIKE5JGeçen mart ayında ^rjantin'de kansız bır darbe ile yonetıme gelen cunta'nın bir sozcusu, «Ulkedekı sosval huzursuzluklan gıdermek ve enflasvon Ue mucadele etmek hakkmın sadece sılahlı kuvvetlere aıt olduğunu» ılerı surmuştür Bolıvja Sılahlı Kuvvetlen ıse, kendı açıklamalarına gore 1969 yılında ülkenin komünıst bır yonetıme doğru kavdığtnı farfe etmiç ve yönttıme «1 •koymustur. Hafırlanacagı gibi, Şili Sılahlı Kuvvetlen de Şılıde seçımle ısbaşına gelen Allende yonetımmı «Komünızm tehlıkesmı» engellemek içın kanlı bır darbe ıle devırmıştl. «U S News and World Report» dergısı, Latin Amenkalı general ve amirallenn kendilerını toplumun en dısiphnli ve «vatanı kurtarmak» ıçın gerekll eylemleri vapabılecek tek guç olarak gorduklerınl belirtmektedır Lâtin Amenka'da CIA'nm çok uluslu şırketler. askeri darbe, kılısenın bırleşımi ve çeşıtlı orgütlerle bırlıkte sürdürdüğü eylemler günumuzde van açıklık kazanmıştır. Franctsco MoraJe» B»rmud»z Latin Amerıka'da iktidarda bulunan diktatörlükler KITADA SOSYAL KUTUPIAŞMA GIDEREK YOGUNIUK (AZANIYOR. sında çeşıtli kadrolardan oluşan cuntalar taraABD sermavesının voŞun olarak grdıği son uzaklaştınlmıştır 3 5 MI ıçınde Latm Amenka ülkelenndekı sos\al fınaan dort kez gorevınden Ekvatordakl en son asken darbe 11 ocak 1976 kvıtuplaşma gıttıkçe voğunlaşmaktadır Latin ^merıka kıtasmdaki 12 ulkeden 8 ını bujuk top tarıhınde Amıral Alfredo Poveda Burbano ta raîmdan dığer bır cuntan.n başkanı olan eskı raıc sahıplerı ve sermaje adına üıktatorlukler Devlet Başkanı dullermo Rodnguez Lara ya jonetmektedır. karşı gerçekleştınlmıştır Yone'ımdekı cunta Latin Amerıka'da yonetımde bulunan cun. 1977 Mİında japılacaK genel seçımlerden sonra talar şunlardır Ekvatordakl jonetımi sıvıllere devredeceklennl EKVATOR Askeri cuntaların bırbınnı ızbehrtmektedır ledıgı 7 mıHon nufuslu Ekvatorda De\let BaşPERU 1968 jılında Devlet Başkanı Fernankanı Jose Marıa Velasco 19431S72 yıllan ara do Belaunde Terry'i devıren cunta 1975 agustos aymda şımdıkı Peru Devlet Başkanı General Francısco Morales Bermudez tarafmdan iktıdardan uzaklaştınlmıştır Peru Devlet Başkanı Bermudez, lo milyon nufuslu ülkede yonetımı jakın bır gelecekte sıvıllere de%retmeye pek nıyetlı gorunmemektedır. BREZILY* 1961 yılmda seçımle iş başına gelen Cumhurbaşkanı Janio Quadros ulkedekı ekonomık ve siyasal sonınlara çozum getıremedı ğı gerekçesıjle sılahlı kuvvetler tarafından 7 ay JOHNSOH D0KTR1N1 1946 yılmda VVashıngton'un önderhğınde kurulan Amerika Devletlen örgutu ABD tarafından Kuba'nın Lâtın Amenka ülkelennden tecnt edılmesını saglamak arnacı içm kullanılmaya çalışılmıştır. ABD hıikumetı, 1963 yılmda Domınık ve Honduras'dakl seçım yoluyla iktıdara gelmiş hükumetleri iktıdardan duşüren askeri darbelen buyük bır hosgoni ıle karşılamıştır. 1964 yılmda ABD kendısınde Lâtm Amenka ülkelenndekı demokrat hareketlenn gelışmesıni engellenıe hakkmı gormuşfcur. 1965 yılmda devnn ABD Başkanı Johnson, Temsılcıier Meclısınde «gerektıği zaman her Amenkan ülkesının van kıtada herhangı bır ulusun iktıdan komunıstlenn ele geçırmesını önlemek Içın sılâh kullanılmasmı» onererek, «Johnson doktınnı» adıyla anılan goruşun doğmasına neden olmustur. Bundan kısa bır sure sonra, 1966 yılının hazıran aymda, ABD Elçisının destegıyle Arjantın sılahlı kuvvetlerl, seçım yoluvla iktıdara gelen lllıa hükumetmı, ülkede gelişen komünızm tehlıkesmı eigelleyememe gerekçeşıyle düşurmüştür. CIA, ÎTT, Korry ve General VıauVtan oluşan ekıp ise, 1973 yılmda Halk Bırlığının Şüıde iktıdara getırdığı marksıst Allende yoneümını devınnıstır. sonra istıfaya zorlanmıştı. 1961 'den gununüze dek askeri dıktatorluk altmda buıunan Brezıl yaya akan yabancı sermave ıczellıkle ABD» ulkenm otomobıl endustnsmın n 9i sıgara endus > trısının c» 85 ve elektrık uretım'nın fo 82 suv sa hıptır Ülkede maıtına \e ılaç sanaMinın 0 , 1 mı ellennde tutan ABD tekellerı Camhurbaş<anı Ernesto Geısel jonetımıni kesmhkle destekl» mektedırler ARJANTIN 1962 \e 1%6 Mİlannda serbest seçımle ışoasına gelen ıkı \rjantın De\let Başkanı da asterı yonetıcıler tarafından gorevlennden uzaklaştırümışlardır 1973 jılınaa ' onetımdekı cunta Ispanya'da surgunde bulunan Juan Dommgo Peron'un yurda donmesıne ızm vermış ve Peron'u ışbaşma getırmıştır. Peron Devle* Başkanı olunca, vedi yıl lşbafinda bulunan askeri yonetımin ulkenın hıç bır sorununu çozememekle suçlamış ve 25 milyon Arjantın halkma sosyal gelışme vaad etrulş ancak başaramamıştır Peron un halefı Bayan Peron Cumhurbaşkanlığ] gorevme gelmış ancak o da sosjal sorunlara çozum getırememıştır. Yetkılıler Arıantmde uç yıllık sıvil yonetım sırasmda 2 mıHar dolarlıs dovız rezervının 2 milyon dolara duştugunu belırtmektedırler. 1976 yılının mart aymda Cumhurbaşkanı Bayan Peron cunta tarafından gorevınden uzaklaştınlarak tutuklanmıştar. BOLİVYA 1971 vılmda Albay Eugo Banzer Suarez yonetımdekı General Juan Jose Torres'ı Sovyetler Bnlgı tıpınde «Halk Mecl'sı» kurmai ve ulkevı =o!a kaydırmakla suçlajarak devırdı. Yonetımdeki Hııso Banzer Suarez cuntası, ABD fırmalannm ulkelermde jatırım yapması içın buyuk olanaklar sağlamıştır Çeşıtlı Amerıkan şırketlennm Bohvja'dakı KOnserve ve petrol endustnsıni yonlenoırdıklen belırtıımektedır. ŞILt Şıli'de 1930'lardan 1970'lenn başlanna degm parlamenter demokrası vaşarnıştır. Şılınm eskı Devlet Başkanı Eduardo Freı cözgurluk ıçmde devrım» sloganı altmda toprak reformu, endustrinın ve madenlenn devletleştırme ve ozgür demokratık kurumlaşmaja gıderek ABD'nın sempatısını kazanmış \e ABD'nın bu donem Şılı'dekı «Özgurluk ıçmde Devnm» tasansmı Latm Amenka'da Pıdel Kastro'nun sosyalıst yoretımıne set çekmek ıçin destekledıgı belırtılmektedır Şıli Devlet Başkanı Freı'nın «özgurluk içınde Devnm» akımı, karşı gorustekı siyasal kışılenn tutuklanması boyutlarma ulaşmış ve 1970 yılmda Marksıst Sahador Allende seçımle gorev başına geldı. Ancak hatırlanacagı gıbı, sılahlı kuvvetler 1973 evlul ayında kanlı bır darbe ıle parlamenter demokrasıyi ezmıştır. P4RAGUAY 22 yıldır Paraguav'ı yöne' mekte olan Alfredo Stroessner aynı zamanöa La tın Amerıka'da gorev baş'nda en uzun kalan Devlet Başkanıdır. Devlet Başkanlıgı gorev sjre sı beş kez uzatılan Stroessner'ın resmı gorev su resı 1978 yılında sona erecektır Paraguay'dakı asken dıktatorluğe karşı dın: çevTelerde duyulan huzursuzluklar gıttıkçe artmaktadır Stroessner'ın asken \onetımı ulkedekı Katolık Kılısesıne aıt papaz, rahıp ve rahıce'erı «Komunızmı yaymak suçundan» tutuklamaKtadır URLGUAÎ 1972 yılmda beş yıllık bır 00 nem ıçm Cumhurbaşkanlıgma seçılen Bordaber ry 1973 vılında ulkedekl sılahlı kuvvetlenn deste ğı ıle tum yönetımi ele geçinmş ve Kongre^ı kapatmıştı. Ancak Sılahlı Kuvvetler ıle Cumhu: başkanı Bordaberrv arasmda çıkan huzursuzluk nedenıyle Cumhurbaskanı Bordaberry gorevınden uzaklastırılmış ve ıkı aylık geçxı Cumlıurbaş karüıgma 8fl vaşındakı Demıcheilı 13 hazıran 1976 tarıhınde Sılahlı Kuvvetler tarafından atanrnışür 1975 vıhndan berı Uruguay'aa askon \onetım «Komunızm tehhkes'nı» gıdemek ıç 1 toplu tutuklamalar \apmak'adır Ulus!arar<ısı Af Örgutü'nun Urujruav'da snası amaçlarla '.ı.'ııkla nanların savısının n^^^a u'kelerlp k asıanaraja caıc kadar çok olduğunu belı 'm.şıerdır. Aifredo Poveda Burbano Darbelerin birbirinl izlediği Kıta'da cuntalar büyük toprak sahipleriyle sermayenin sözcülüğünü yapıyorlar. L. Amerika komünist partileri gerilla eylemlerine karşı Amerika Marksist Partilert 1964 yılmdan itibaren de\Timın kıta çapında bırlığınden, her ülkenin tçınde bulunduğu nesnel koşullara gore sosyalızme geçışl tartışması içıne gırmışlerdır. Bu tarüşma 1969 hazıran arında Moskova Toplantısmda ele alınmış ve Latin Amerıka'dakı Komumst Partılennm, kendl pollükalannı tamamen kendı başlanna saptamalan karan almmıştır Aynca Latm Amenka'dakı Komünıst Partılere ulxelerının ıçınde bulunduğu ortama gore sosyalızme banşçı ja da bansçı olmayan yolu her partının kendısının belırlemesi goruşu benımsenmıştir. Peru Komünıst Partisi 1965 vılındaki gerilla savaşma katılmayan ama onu destekleven Peru Komünıst Partsı, ülkenm içınde bulunduğu koşullar altmda ıktıdann sılahlı mücadeleye başvurmadan banşçı yolla geçılmesını ve demmcl bir ortam var olmadan sılahlı bır ayaklanmanın mümkün olamayacağı tezıni savunmaktadır. Paraguav Komünist Partisi: Ülkedeki asken yonetımin ancak halk tarafından kovulabılecegmi savunan Paraguay Komünıst Partisi ana gorevm tüm asken d.kta yonetirmne karşı olanlann >genış bır cephesini» yaratmak içın çalışmak oldufeunu belırtmektedır Paraguaydaki devnmin bır genlla savaşı ile gercekleşemerecegıni savunan Paraguay Komünıst Partisi. askeri avaklanmaların Komünjst Partısl tarafından vunltulmesı hahnde ulke için ilerici bır gelışme sağlayacağım da savunmaktadır. Şıli Komünist Partisl: Kendi ana srtrpvinı ABD emperyalızmıne, buyük toprak sahıplerıne ve bunlarm verll ışbirlıkçılerine karşı çıkan sosyalıstleıi komürustleri ve dığer rüm ılerıcılerl bır arava toplayarak halk iktidannı amaçlavan herkr^le ortak çalışma olarak tanımlamaktadır. KÜBA DEVRİMİNDEN SONRA, KITA BOYUTUNCA YOGUN KIR GERIILASI EYLEMLERİ GORÜLDÜ, ANCAK 1967'DE CHE GUEVARANIN BOLIVYA'DA SONRA LbGUNU OLDL'RULMESINDEN »EYLEMLER YOGUNLUGUNU YITIRURUGUAY'DA TUPAMARO'LAR, olduğunu bel'rtmekte ve Parlamentoyu devrimd fıkırlerı ya>mak ve toplumjn ansavan vonlennl açıga çıkarmak ıçm bır araç olarak kullanmaKtadır VKP genlia savaşlannın hıçoır zaman poiıf ık mucadele 'çmae IIK planda 5er almayacagmı \e ajnca sılahlı mucadelenın ana öge olmadıgını savunmaktaaır Kolomb,' a Komünıst Partısı Halkmın yüzde î2'sı kentlerde \asajan Kolombıva da Komünıst Partısı buvuk k^ntlerdekı ışçı hareKetıne onem vermektedır 1968 seçımlerınde Kolgmbıya Komjnıst partısı 60 bm o\ almıştır KKP ulkedeKi cer.Pa ejlemlerıne katılmama kararı almıştır 3n cak partı melerının b.r kısmı partı kararlannı cgnejerek gerilla ev'emlerı ıçınoe jer almaKta dırlar Lâtm Amenka ulkelennde kuçjk gruplar na llnde olan kent genllaları da eylemlftrını surdur meıtted'rler Uruguaj da Tupamarolar deviet mekanızmasmıı parçalanması ıçm kent ıçı evlemlerını uzun zaman surdurmuş, ancak şıddetlı bas kı sonucu orgutlerı dagılmıştır. Kuba devrımınden sonra kır gerıllası Latın Amenka ulielermde gençler tarafmdan joğun aı ç'mde uygulanmış, ancaıc 1967 vılmda Che Gue\aranm Boiıvyada oldurulmesmden sonra onem b olçude azalmıştır Di KENT GERILLASI EYLEMLERININ ONCÜ BREZILYADA ISE CARLOS MARIGHELLA YAPTI. HALEN, EN YOGUN GERİLLA EYLEMLERİ ARJANTIN DE GORÜLUYOR. Venezuella Komünıst Partisi 1958 seçımlerlne dek vasadışı olarak çalışan Komünıst Partisi, o seçımlerde 100 bındon fazla ov alarak parlamen'o \a 5 mılletveKih ıle bır senator sokmuştur Vene zuella Komünıst Partısı Parlamentonun polıtm yapısı ve egemen sınıfla olan bagları juzunden haUın hlzmetıne bır araç olamayacak ruteiıkt* Kent gerıllası evlpm'ennm kuramcısı ve ön cusu Brezılya lı Carlos Manghella olmuş, ancak Marıghella da bır banka sojgunu sırasında oldu rulmuştur Halen en voğun genlla er'emlerlne sahne olan Lâtm Amerika ülkesı ArjanMn'dır Bu U!«e dekl evlemler Troçkıst eğılımlı Devnmcı Halk Or dusu tarafından yürütülmektedir. L»rln 4merlka (Fransız karikarHriî)