Katalog

KUŞ CENNETİNDE 239 KUŞ TÜRÜ VAR Tepemde türkçe adını blle doğru dürüst bılmediğım yılrlerpp fc'işun ganp çıglıkları zaman zaman çevrenın sessızlığını bo7ftrken benimle beraber dolaşan Eskı Sığırcık koyünden Alı Kızılay, oten kuşların Lâtınce adlarını durmadan tekrarlıyordu «Bak bak tepende bır tane Platalea Leucordıa . «Anlamadım nedir o Türkçesını söyle » «Kaşıkçı kuşu • Elımde ufak bir soba borusunu andıran teleobjektıv avağımdı diz kapaklarıma gelen çlzmeler Manyas golunün sularına bata <,ı ka, sögüt ağaçlarının altmda Ali Kızılay ın işaret ettığı yerlere bır avcı gıbı teleobjektiv ıle nışan alıvordum bazen pırrı patır patır dıye kanat seslerı ıle beraber ben dahn resim çekempden kuşlarm kaçıştığım görüyordum Belki elimdekı fotoğraf makına smın teleobjektıvını tüfek sanıvorlar dlve düşünürken Ali Kızılav kıs kıs gülüyordu halime Sonunda «;ok gürultu yapıyorsun. dedi Okul yıllarımda Istanbul'rian Bandırma yolu Ile giderken tren hep gün ağarırken geçerdi Manyas golunün yakınından So guk kış sabahlarında yan uykulu gözlerle golü seyrederken, bu go lün kıyılarında bunca kuşun banndığını aklımdan bile geçırme/ dim Oysa Alman Profesor Kossuıg l<m yılında ketfetmistı kuş, cennetinı Garıp bir düzeni vardı bulunduğum yerın az otemde sazlıklar ve ancak çok dıkkatle baküğımz zaman göreblleceğını? bahklar, govdelerı golun sularına batmış söğüt ağaçları bulut Ri bi uçuşan mıl\arlarca sinek, ağaçlann tepesınde yuva yapmış kuşlar ve en tepede zaman zaman seslerini duyduğum fakat ken dilerıni goremedığım jet uçakları Ara sıra uzaktan gelen patlama «eslerı kuşları hıç UrkUtmUyordu Belli kı kamksamışlardı Butası kuş cenneti olduğuna gbre gölün karşı yakası olsa olsa cehen Uem olur dıye duşündüm kendi kondlme • Bak bak Pelegadıs Falcınellus. diye fısıldadı Ali Kızılay. «Nedır o'» dıye el yüz işareti ıle sordum. «Çeltıkçı kuşu» dıye cevap verdı MANYAS GÖlONE 10 KM UZAKTA BANDIRMA YAKINLARINDA fU CU GOLDE SUYUNU ETıBANKA AıT SULASıî VE ASıîBORıK TESıSLERı VAR SANAYı ARTIKLARINI GÖLE AKITIR VE YAJAYAN CANLILAR ÖLUR GOL KURUR, KUILANAN TARLALAR 1972 YILINOA FABRıKA TIKANMA SONU YÖREDEKı TARlHi KALINTILARDA YAPILAN KAZILAR SONUNDA, KUS.IARIN MANYAS ORTAYA YA GÖLÜ KIYILARINDA KONAKLAMASININ M 0 . 500 YIILARINA KADAR UZANDIGI ÇIKTI KOCAÇAY'DA YAPILACAK BıN DONÜM TOPRAK GOIÜN SUtARI NE OLACAK! BARAJ 262 SULAYACAK. 239 KUŞ TÜRÜ Profesor Kossung'in 1938 yılında kuş eennettni keşfetmesin flen bu vana Avrupa Konseyinin doğanın pn lyı konmduğu yer olarak (A) dıplomasına layık gordügu bu yıla kddar kuş cenneti çetin bır yaşam kavgası vermiş Ancak varlığmı tehdıt eden tPh lıkelerden bugün bile kurtulduğu söylenemez aksıne gelecek yıl larda kavganm daha zorlu boyutlara ulaşacağı yolunda ceşıtli be lirtıler var Kuş oennetı adının çağnştırdığı kadar büvuk bır yer değıl en fazla 100 hektar kadar Tüm golün ancak 1/400 kadar bir alarunı kaplıyor ulıısal park olarak aynlan bolge Burada yaşayan kuş türlerının mart ayında gelen VP temmuzdan sonra tekrar geldiklerl sıcak ülkelere dönen kuşlar VP kış aylarını kuş oenne tınde geçiren yaz aylarında daha soğuk kuzev Ulkelerine goç eden kuşlar olarak ıkı genel bölUme ayrılıyor Ulusal parkta kuş sayısının en yoğun oldugu aylar mart nısan mayıs hazıran tem muz ayınm ıkinci yarısmdan sonra kuş cennetinden Hindistan'a, Afrıkaya goçler başlıyor Yöredeki tarihi kalıntılarda yapılnn ka zılar sonunda kuşların Manyas gblU kıvıiarında konaklamnsının MO S O yıllanna kadar U7andığı ortaya cıkmış Uzmanlar kuş 0 cennetınde 217 239 arasında kuş türü oldugunu her vıl 44 kuş türunün gelerek kuluçkaya yattığını ve bazı yıllar 21 kadar türün yukandaki sayıya katıldığım soylüyorlar Kuş cennetini oluşturan en büvük neden Manyas golunün su lannın kış avlarında vükselerek kıvıdakı soğut ağaçlarının altını sazlık ve bataklık halıne getırmesı Povlelikle ağaç Ustlerınde yu va kuran kuşlar içın çevre tabıi barınak oluvor Yükselen sular kuşları, çakal ve tllki gibi yırtıcılardan korurken aynı zamanda beslenme olannkları sağlıyor Su ve ağaç kııs cennetınin var olmasmda ve yaşama kavgasında yer alan en onemli iki etken Ve pek tabıi bu iki etkenm çok önUnde gelen başka bır etken daha var, o da msanlar Kuş cennetinın genişlemesi demek bitlşigındekt Fskı Sığırcık köyünün toprak kaybetmesi demek oluyor Kosswıg kuş cennetinın ilk günlerıne aıt anılarmı şöyle anlatıyor «Eskıden koylUnün panayır vaptıgı, şımdı ulusal park olan alana Rpldık Orada blzı elinde tüfekle dolaşan bır adam karsıladı Sonradan adının Kaşif Kan oldugunu oğrendığim bu adamı köylu tutmuş görevi de kuşları UrkUtmek arada bır ağaçlann altına gıdıp elındekı çıfteyı ver yansın ertıyordu Kaşıfe sordjm «Sen bu iş içın kaç para alırsın ayda?» «50 lira» dedi «Ben sana ayda 75 lira vereceğım sen kuşları ürkutme» dedım «Çifteyi ateş lemezsem kbylü şüphelenir. dedi Eh, oyleyse sen de git şu kenarda kuşlara 7arar vermeden atcşle» dedlm Kasif teklıfimi kabul ettı Boylelıkle kuşları kurtarmış olduk bır süre ıçın Sonra ları Kâşıf'le büyük dost olduk Bılıyormusunuz bu adamın çok kuvvetli gozlemi vardı belki de ıyı bır zoolog olabılırdı Bugün TUrkçede kullanılan bır çok kuş ısmını bu adam çıkarmıştır Erguvani balıkçı, küçük erguvanı balıkçı saz bülbülu gıbı Koylünün kuşlara karşı politikası kahvehanede ••olusturuluyor Bakar sınız bir gUn bır hava eser kuşlar ıyt olur ertesı yıl belki de ertesi ay başka bir sövlentt çıkar bu sefer de kuşlar fena olur Koylü ıle süreklı ilışkı kurmak, onlara doğruyu vanlışı sürekll gostermek gerekır Bır zamanlar ben koy kahvesıne her ak^am gıder koylülerle konuşurdum, tabıi sonunda yıne lâfı kuşlara getırırdik Bır keresınde gıttım baktım kı ıhtiyar heyeti karar veımiş kuşlar ağaçlann yapraklarını doküyor ve ağaçlar kuruyor di •e tşın şaka gotürür tarafı vok kbylü çok kızmış ıhtiyar heve \ tıni yanıma aldım hep beraber sazlıklara gittik Orada onlara gosterdım kuşların yapraksız agaçlara yuva yapmıyacağını, agaç ları öldürenin gerçekten bir tırtıl türü oldugunu O gün çok şa şırmışlardı ve böylece kuşları yenıden bır sure ıçın kurtarmış olduk » Um böyle sürup gıtmesi gıttikçe güçleşır ve 1951 yılında Profesor Kosswıg kuş cennetinın korunması ışını İManbul Unıversitesi Hidrobıyolojı Enstıtusüne devreder ünıversıte koylu ıla bır protokol im/alar ve kuş cennetinı hımayesı altına alır 1959 vıIında Bakanlar Kurulu karan ıle Unıversitenın himayesi altına aldığı alan ulusal park ilân edılerek çevresı dıkenli tel ıle çevrılır Kuş cenneti ulusal park haline geldikten sonra yavaş yavaş sınırları genişlemeye başlar ve bu arada bır takım ışgüzar kışiier kovlünün üniversite ile ımzaladığı protokolıi yok eder Şimdl ortada venı bır Bakanlar Kurulu karan daha var ulusal parkm hudutlarını genişleten, köyün alt taraflannı göl kenanna kadar olan arazıyı Eskı Sığırcık köyünden alıp ulusal parka katan Orman idaresı Bakanlar Kurulu kararını uygulamağa geçerek arazıyı çeviren kazıklanm dıkmeğe başlar fakat ışı bltiremez zıra kızılca kıyamet kopar sonunda köylü kazıkları soker atar Or man idaresı koylü ıle bir protokol ımzalamak ıster bu kez Voylıi idareye olan güvenını yitirmiştır protokol imzalamak ıstemez «Bızı artık aldatama/lar» dıyor Eskı Sığırcık köyü muhtarı Os man Öznarın, «Biz biliyoruz o kazıkların dıkıldıği günun haftasına kalmaz dikenlı telı çekerler Sonra ne olacak bız otlağı mızdan olduktan sonra derdimizi kıme anlatacağız» «Orman ıdaresi sizinle protokol yapmak ıstıyormuş Hay•vanlarınızı otlatıp göl kenanna gıdebılecekmışsınız buna musaa de edtyorlarmış» dedim «Pekıyı o zaman bir kamyon dolusu dikenlı teli ne diye getırıp yıgdılar» dedi muhtar Bu soruya CP vap verecek yetkılı bulamadım Orman Bakanhğmda Buraya kadar olan kuşlarm Eskl Sığırcık koyündeki insanlarla olan ttyküsü. Oysa golüıı karşı taraflarında kuşların yem KUJ CENNETİNDEKİ EN BÜYÜK KUŞ TÜRÜ PELiKANLAR YUVALABINDA UZMANLAR, KUŞ CENNETİ MANYAS GÖLÜNDE 217 239 ARASINDA KUŞ TÜRO OLDUGUNU HER YIL 4 4 KUŞ TÜRÜNÜN GELEREK KULUÇKAYA YATTIĞINI VE BAZl YILLAR 21 KADAR TÜRÜN YUKARIDAKı SAYIYA KATILDIGINI SOYLÜYORLAR MANYAS KUŞ CENNETİ • KUŞ CENNETİ ADININ ÇAGRIŞTIRDIGI KADAR BÜYÜK BıR YER DEGıL, EN FAZLA 100 HEKTAR KADAR TÜM GOLÜN ANCAK 1/400 KADAR BıR ALANINI KAPLİYOR ULUSAL PARK OLARAK AYRILAN BOLGE. Yazı ve fotoğraflar: Ergun ÇAĞATAY 1 Avrupa Konseyi'ne göre, doğanın en iyi korunduğu yer: Kuş Cenneti g*ttıgımde kesılen ağaçlar yeniden filiz vermeğe başlamışlard: Belki oıı yıl sonra oraları yeniden ağaçlanır goçmen kuşlar ven.den yuva kurmağa başlar Hem Kabak adaiina hem Kazak adasına yemlenmegp ^tlı\ordu yüzlerce kuş Kabak adası ıle Kazak adası ulusal park sınırları içine alınmalı m ı ' Pıofesor Kosswig Şu anda yaıarlı ol mayabılır» dıyor .Kojlüden geıeksiz yere dUşman kazanılmininm anlamı yok Önce kesılen aftaçlar buyümelı • Orman Bakanlıftından bir yetkılı ıse, «Çevredekı köylerle ılı^kılerımızı iyi nı^e(e dayanıyor ve sorunları kar^ılıklı saygı ıçınde çözümlemege çalısıyoruz» dedi Kuş cennetinı yaratan tabıi olaylardan biri de su ama bu k >nud3 da sorunlar var Gölün suları kış ve ılkbalnr aylannda kuşjBrın geldiği mevsimde yükselıyor, yaz ve sonbahar aylannda KUJ CENNETINDE GOZETIEME KULESi KÜÇÜK BEYAZ BALIKÇI KUJLARI Kovlülcr birbirine girer regülatorün kapakları sökülur, setler vıkılır Bu savaş bır protokolle sona erer, buna gore su «eviyesi avlara haftalara göre saptanır Şimdi kuş cennetinde su sevıveıi gıltıkçe azalmakta, acaba hangı yüreklı kışı ctlret edecek de su sı uyesını yükseltmek içın regülatörun kapaklannı indırecek ttrnek Türkiye'den Amık golünti beshyen Ası nehri ıberinde yapılan sulama kanalları sonucunda bugun Amık goh) kuıumak üzeredır Eskıden bu golde balıkçılık yapılırken şımdı gerıde ufalc bır su bırikintisi ve tu/ yıgınları kalmıştır BARAJ YAPILIRSA... Su sofiınları burada bıtmıyor Manyas gölUnü besleyen akarstılarır en büyüğü olan Kocaçay usttinde Devlet Su Işlerinın üü\tıl tasarıları var Yapımı 15 miljar lıraya çıkacak olan baraım pljnlama devresi bitmış durumda şımdi iş kalıyor Yüksek Planlfnanm vereteğı karara Devlet Su îşlerındekı yetkililerın vi dıklerı bılgilere göre baral lamamlandığı zaman 262 bın donürn t(>prak sulanacak . Ya golun suları ne olacak"" Aynı yetkililerın GOLU KİRIETENIER Manyas gölüne 10 km uzakta Bandırma yakmlarında Etiban ka aıt sülfrık asıt ve asit borık tosıslerı var 197" \ilinda fabnka kanallarında mejdana celen bir tıkanma sonuru sanayi irtıkla rını göle akıtır ve srnuç *am bır facıa olur Gölde yaşıyan canlıların öimesmden başka gol suyunu kullanan tarlalar kurıır, milyonlarca lıralık ekin telef olur gıder Etıbank neden sonra yaplığt hatanın farkına varır muslukları kapar, ancak olan olmuştur i kı nı vanan kovlü mahkemelerde hakkmı arava dursun o günden bu PROFESOR KOSSWıG'ıN 1938 YILINDA KUŞ CENNETıNı KEŞFETMESıNDEN BU YANA CE TıN BıR YAŞAM KAVGASI CENNETı 1959 RULU KARARI Sı ALTINA ıLAN EDıLDı. YILINDA VERDı KUŞ BAKANLAR KU PARK ıLE ÜNıVERSıTENıN HıMAYE ALINDI VE ULUSAL • KUŞ CENNETıNDE YAŞAYAN KUŞ TÜRLERı MART AYINDA GELEN VE TEMMUZDAN SON RA TEKRAR GELDıKLERı SICAK ÜLKELERE D0 NEN KUŞLAR VE KIŞ AYLARINI KUŞ CENNETıN DE GEÇıREN, YAZ AYLARINDA DAHA SOGUK KUZEY ÜLKELERıNE GÖÇ EDEN KUŞLAR OLARAK ıKı GENEL BOLÜME AYRILIYOR. YÜKSELEN SULAR, KUJLARA BESLENME OLANAGI SAGUYOR. YUKARIDA YEMLENEN KAJIKÇI KUŞLARI lenme alanları var Kabak adası ile Kazak adası Kabak adasınm şartları kuş cennetine çok benzlyor Orada da gol suları yükseldığinde soğüt ağaçlarının altını su basıyor ve doğal korunma ola nakları yaratıyor Eir ara göçmen kuşlar bu yoredeki ağaç tepele rine de yuva kurmağa başlar Manyas ve çevresındeki köyler sevınirler kendi yörelerinde de bir kuş cenneti gelişiyor dıye Ancak bu ış çok uzun sürmez bır takım daha açıkgoz koyltller ellerini çabule tutar ve ağaçlan keserler. Kazak adasmın yakmındakl Aksakal köyünün halkı ise bütün saslıkları ve agaçları ya karak bu alanlann yeni kuş yerleşme bölgesi olmasına toptan kar^ı çıkarlar ve ışi kestırmeden çozümlerler. KABAK ADASI Kabak adasına gıttım belıme kadar çamurlara bata bata tkı de fotoğraf makınası yitirdim o suların içınde Kabak adasına pol bır mıklar kuruduğıı içın gerl çekılı\nr Suların çekilmpsi nRfif koklerının oksijen almasıru dolayısıyle agacn ya^aması a neden oluyor llkbalıarda yükselmesı ise kuşların o yorede yeıleşmesinin en büyUk nedeni Bundan birkaç yıl once göltin çıkışmda Karadere üstünae Devlet Su îşleri bir regülator ve çevreyi su baskınlarından ko:umaıC ıçın kıyıya paralel su setleıi mşa eder Devlet Su Işleıi l>u ı^lerl yürüte dursun Toprak TPVZU Koınisyonu su setlerının gıl kenarında kalan nraziyi koylül»»re topıak dıve dağıtıı Sonuç »*nkl V8tandaşı birbirine düşurmek ıçin hazırlanmış tuzak ve nıtekım de öyle olur Göl sularımn çabuk boşalması her yıl su altında kalan arazinin bır an önce ekime elverışlı olması demek o^ sakı gol sulannın çabuk boşalması kuş cennetinin varlığını 'plı lıkpye dUşürdüğü gibı göl sulanndan sulama yapan Sultanıye AKhısar îsmetpaşa gıbı köylerın yaz aylannda susuz kalması demek b ı konuda kışıve çok inandmcı gelen sözlerl var Kuş cennetinin knruması soz konusu olamar Kuş cennetini kurtarmak ıçın yıpılacak masıaf baıaj için harcanacak ppranın yanında hıç kalı C.olıin sularını istedığımiz sevıyede tutabülriz Ote yandan 262 !ıın donürr toprak sulanacak, buradaki halkın gelırı sadece 15 katı ar'sn mıllı gelıre katkısı büylik olacaktır • Ancak regülatorün kapaklarına dokunmayan DSÎ'nın ılerdp barat konusunda ne gıbı guçluklerle karMİaşafaftı ne ıribi bürokrası (»vımları arasınd? çaresız kalacağı «.imdilik bilinmiyor Bir de bu ışm dışardan bmeklerı var Isveç'te Stora Sjofallet uluspl parkm da buna benzer bır baraj yapıunış ve doğanın ekolojık duzeni Rıtust olmuş Sonuç o voredekı canlıların dağılmasına kadar var mış tspanya'da Matalascanıa» daki Coto Donana ulusal parkı yi ne o voredekı suların kullanılmp^ı sonucunda vlusdl parkta bu lunan kuş türleri şimdl yok olma tehlıkesi ile karsı karşıya Son vana te«ns artıklanm bır daha göle ak'tmaz Bu geçmıs olfl^dan alınacak ders çok anrak alınmış tedbir henuz yok Kocaçay'ın \iıkan kısımlanndaki maden işletmelerınde çıkartılan bor ve an tlmon madonı sonundr jöle ıılaşan Kocaçay'm sıılarında yıkan'r Devlet Su Işlerı yetkillleri, «Bızim bu konuda bır yetklmiz ^ok hi7 sodece «udaki konsantrasyon mıktarını öl(jerız» derleı tşın daha garibi doga kirlenmesine karşı önleyicı tedbir a'.acak surum lıı bir kamu kunıluşu yok TUrkiye Cumhuriyetınde Gerçi bu konuda bır kaç kez yasa onerileri hazırlanmış ancak bütUn tasRiı lar sonunda kadük olmaktan kurtulamamış Bütun bu kosııllar altında, kuş rennetinuı varlığı bır başarıdır Bu başannm devamı için çok fedakârlık gerekebtltr, bu ^al nız kuş cenneti için değıl, benzeri dtğer yörelerın korunması içın de soi konıısudur Doğanın korunması şündıye dek hükümet programları içınde yer almış değıldir.