Katalog

Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonomi . . . . Ekonomi EKonomi ••• Ekonomi Ekonomi mm * Ekonomi Ekonomi 77) ,,«», I8.S.HT» < If.t.lttt 64 501284 ..... ""••• A..» o TR'Pmt fctBTA/OtTB t BK)™H S") C M 5aî334 •ÖLTASıîö'jlıüf! »):,, iopartaATycn karn^ olu Urnrl 14 v »ı. U.AR.' C4!,TAÎCOI/I.ER 80 Z«n«rl«»ryotı u »7.» JKrf.71 . . •*~ a6LT»s<H)l.L8S BOl/iESt g t n j n o a n n l «« Tir>«» aAfyon Knrnyftln ttserl İ4.tfm.ue EflPAftT :ıOHAiauo «ı.t ııoıı» T r m o l l . I.TBYA "™ *~" Jae rç TS 19 (Bln (JotoB vua n t i ı 1 b.Bİ 10.000 Ton (Onbln ton) w i b«o t)!n) o ırrtl^nn TIİ:. rtnlrnnn htnl v 2İ.S0 ,1S«. fv lrmi Oi rllml d LS. r n l n r ı ) l'ra) L'fı\ . . . t. . . , . , .... • . çlmonto ,'5 °.ı rç 325 TS 19 l ^ î (Bln dottnu j«(ı »« SOO Ton ( t k ı yü» eon) "* 22.")9.ffS»T , 3 ». I .t? LIBVA TS 19 î <Iilu dohu» yıit /«rr.ly b 000 Ton (On lxı« hln ton) 2 (Vln«t tkl »5.1 Ihvlıcllllll,) HBTI AÜTALTA „. Vllf'.L 31.7.197'. DÖVİZ TRANSFER İŞLEMLERİNİN GÜÇLEŞMESi ARÂCILARIN TÜREMESiNE YOLAÇTI • MERKEZ BANKASININ 19 OC&KTAM BU YANA DÖViZ TRANSFERi YAPAMADI6I, KAMU KESiMi İTHALAT TALEPLERiNiN DE 46 AY ARASINDA BEKLETiLDiGl BiLDiRiLiYOR. 1 : MIGE 1 «.500. VBŞ. <(i)r> ~ 43.000. Ultm>« »<g ». Mn tıc« Tttr. a o l c r ) Bln TT..) 337.^00. % otus bi» b«» fUı y l r n l tt«»bln "• «.72*.O0O.(Car» mllyoo Bİ E 2 EG MLGf3 Hüseyin MERTOĞLU 1976 yılının ocakmart aylan döneminde yıhn bUtününe ait belli baslı ihracatın tamamlanmasma karşılık Merkez Bankası' nın ithal transferlerl taleplerini aınırlı olarak karşılayabildiği öğ renilmlstir. Nisan ayının başmda ancak 19 ocak tarihli ithal transferleri yapılmıştır. Kamu kesiminin ithalat transfer talepleri ise 4 H ay arasmda degışen bir süre bekletilmektedir. Döviz transferlerinde ortaya çıkan bu gecikmelerden dolayı bir çok yabancı firma, daha önce yapılmış anlasmalara son vererek yeni fiyat tpkliflerinde bulunmaya baalamışlardır. Demirel başkanlığmdakt MC Hükümeti'nin karşılaştığı transfer güçlükleri, 1958 öncesi Menderes rejiminln karşılaştıgı güçlükleri hatırlatmaktadır. Fakat güçlüklerle birllkte Menderes re jımindekine benzer gelişmelerin de ortaya çıktığı Rörülmektedir. MC Hükümetl zamamnda da, Menderes zamamnda olduğu gihı, transfer işlerinde komtsvonculuk yapan aracıların ortaya çıktıgı bildirilmpktedır. Elde edl len nilgilere göre Demokrat Pnr tl zamamnda bakanlık yapmış bazı politıkacılar, özel firmaların transfer taleplerine oncellk saftla vabilmek için ararılık yapmakta dırlar. Ayrıca ilâç ve bir kısım tUketim malları ıthalntında ortaya çı kan gecikmelerde bunların dagıtımlarının sınırlı vapılmasına yol açmış ve bu vıl. Reçen vılm aksine. demir karaborsası ortaya çıktıftı halde ınşaat mevsimine glrilmiş olmasına ragmpn ithnlata K'dılememPkte ve tahdidlı demir satışları yoluna bas vurulmaktadır. Merkez Bankası brüt döviz re zervlerinin 821 milyon dolar'a inmlş olması. döviz t.eminî içtn her çareye başvurmus olan MC hükUmetinin en büvük darhogazıdır. öte yandan, azalan döviz rezervlerinin sonucu eorlaşan lt^ halüt translerlerının saglanmasıcia 1958 ve 1970 öncelerinde olrlugu Ribı 1976 vılında'da ticaret meta halıne gelmışt.ır. ö/rllikla 195H öncesi döneml sorumlu mev kılerde va^amış olan kişılenn hu kontıdakı pratik bilgllerl. bu gün de bu konuda nrfirMİık vımnrak para kazanma imkânı saglamaktadır. Mart ayı sonu ttibarıylp Merkez Bnnkası açtıgı kredllpı y t rnünden'de tamarnen kamu ıcesımlni finanse eder duruma düşmUştür. 197B yılı başınriHiı. mart, ayına sonuna kadarki. Uc aylık dönemde kamu kesımıne ft milyar kredl saglanmış, buna Karşı lık tarım kesiml kredllerı 1.5 ve özel kesim kredileri lse 1.4 mil yar lira azalmıştır. 1975 yılı ekım ayı içinde 10,4 milyar liralık Ka mu kesiml kredileri tahkim edil mesine ragmen, 197B yılı tktisadi Devlet TeşekkülİRri Yatırım Finnn«!mnn prnprnmınm fin«lnm koynoklnm bofilnnmuıiıi? nlmnm vft hiçbir dıı? krprtı ıırıkflnı Ktc ff lanamaması İle Bütçe açıgınm 1976 vıhnda çok dRha büyUk ola cağının belli olması sonucu 1978 yılında kamu kestmtnln Merke?ı (Devamı 9. sayfada) ÇİMENTO İHRACATİ TESCiLİNİN HAYALi FİRMALARLA ÜNLÜ VADUZLİCHTENSTEİN KENTİNDE YAPILDIĞI SAPTANDI Demlrel başkanhgında MC Hükümetinin sorumlu olduğu 1975 yılında, çimento karaborsaya düçerken Türkiye'nin dış ticaret ıstatistiklerinde kaydedilen çimento lhracatı da, Ecevit'in Başbakan olduğıı 1974 yılına göre Uç katına yakın bir artıij göstermi$tır. Aynı yılda Türk lirasının yabancı paralar karşısındaki dege x\ devamlı olarak düşmüştür. Bu tlç gelişme, birbıriyle çok yakından ilgılidir. ÇUnkü, bu tür çimento ihracatı, döviz kaçakçılıgı ile yurt içinde çimento karaborsacjlıgı yapmaya imk&n vermektedir. SUleyman Demirel başkanlığındaki MC Hükümetı, aralarmda Dcmircl'in kardeşleri de bulunan Çimento ihracatçılarına uygulanacak vergi iade oranını beş kat arttırmıştır. MC HUkUmeti lamamnda çimentonun karaborsa fiyatı resmt fiyatının ikl misline yaklaşmıştır. Bu durumda, çimento ihraç etmiş görunerek, »toklanan çimentoyu karaborsadan piyasaya sunnek son derece kârlı bir iş olmaktadır. Böylece yurt dışında çeşitli kaynaklardan t.oplanan dövizler, vergi iadeli işlemle Merkez Bankası kanalıyla TUrkiye'ye getirilmış olmakta ve ılıraç edxlmiş gösterilen çimen tolar da yurt içinde karaborsadan sutılarak milyonlarca lira kâr elde edilmektedır. buki ihraç tescil belgesinin üzerinde, ihraç müddeti olarak 20 giin yazılıdır. 20 günlük süre, bir onayın Isparta'ya gitmesı için telgrat çekmeyi gerektirmeyecek kadar uzun bir zaman almaktadır. GÖLTAŞ Şirketinin çımpnto ihraç belgeleri üzerinde yapılan Incelemeler, farklı tarihlerde düzenlenmis belgelerle aynı gıin aynı gemiye iki ayn parti çimento yükleme muamelesi olduguntı göstermektedir. Ancak bunlardan birisi 4 bin, digeri ise sadece 150 tondan ibarettir. Bu durum, sözü edilen tarihte ihraç için çimento yüklemesi yapıldığı izlenimini vermektedir. Ancak r» kadar çimento yuklendigi Antalya Liman ve GümrtlğUnde arastırma yapılarak saptanabilecektır TUrkiye'de çimentonun karaborsaya dUştugu bir zamanda veni bir kararname ile vergi iade oranını arttırarak çimento ihracatını özendirmek, anlasılması zor bir durum yaratmaktadır. Üstelik ihraç tescil belgelerinde belırtilen ihraç fıyatlan, hem 1975 yılı ortalamasından ve hem de TUrkiye'deki resmi ve karaborga satış fiyatından düçüktür. Bu durumda bir çimento fabrikatörtinün veya ihracatçısının, «ülkeye döviz kazandırmak» askıyla, çimento ihraç etmesini anlamak gUçtür. Fakat, eldeki bılgilere göre, Çimento Müstahsillerl Birliğine ihraç edilmis «ibi gösterilen çimentoların karaborsadan piyasaya sürülmesi halinde çok yüksek kârlar elde etmek mUmkün olmaktadır. YORUM ZAMANA KARŞI ZAMANLAMA Yalçın KÜÇÜK yatlar yUkseldi. Daha da yükselec«gtnl btiİTorlar. Bunun Ozerine tl«i. böylesl bir Selâmet Partlsl çözümlemesini çok clddlye aldt. ZAMANA karsi «amanlama çok ıtor. T>emireHn de Işl çok lor. BitCephe Hükümeti, demirçellk satıslannı, sıraya ve nıiktar sınırAma hükıimet pratlel, yanıİKiları yavas yavas ortaya çıkardı. Seınek tizpre olan düzenin hitmlş liderlrrinin isl hepten zor. 7alamasına batladı. Bunu ne zaman vaptı? tn«aat mpvsiminln açıllamet Pnrtlsl vonptiıniyle kıırulan koallsyonıınun, Adalet Partisl'nin manı arkasına yn da yanına alanlann isl kolay. Artık Milllyrtci dığı bir zamanda. Bunu, yılbaçında yapmadı. Biiyük stokçular, uzantısıyla bir ortaklık kıırmaktan farknız olduğu, yavaş yavas O p l ı e Hükümfti'nin karşısında olanların Işl çok kolay. Çünkü büytlk stoklarını yaptıktan sonra yaptı. BKylece kendi kazdıği ortaya çıktı. Bugiin. Adalet Partlsl'nln Amerikan politlkasına, Ophc'nin ve Liderinln zamanı dolıtu. Sıkıyönetim ve faslzm alkııyuva diistii. Bir kez degil blrkaç kez. Çünkü almıs oidugu kaKıbrıs polltikasıııa karıjı çıkmavan Selâmrt Parlisi, Adalet Parti. masıgı bir ysna, çpçrn yılın Ronbah»nnda bir ««eçlm düşüncesiyrar, karaborsarı daha da körüklemekten başka bir sonuç versi'nin bir Ilerl kolu olnrak F.revit Hükümetrnin çalışmalurını le kuruldu. Olnıaclı. Ru yılın sımbaharına doRrıı bir neçlnı son haltalaıra mlsyoımnıı ıı«llrndi. Deıvirel. Jirelliklf F.cpvit Imameyecek. dajı yapıldı. YUz bulamadılar. Şlmdl artık yüzleri gUlmüyor. jının yıpranmaaı için bu ortaklıtın hlı süre daha devamını is 8KANDALLAR, kıtlıklar, Myat artışları, Kibrıs'U 8ikı$ma. Biitlin KİTAP adamıymıs. Şu çimentonun haline bakın. Demirel'in bütiin tedl. Bu yiizden Rcevit borıınra fazla hırçınlaştı. bunlara karşııı (cplıe llükiimeti ve Mdrr] lıâlâ görevde. Bu dııo'zelllkleri var. Vergi ladesi, döviz Içleri. karaborsa. Bunların rıını, kimlleıinde kötümscrllk varatıypr. Zamanı srkasına alan. ECEVİT Hükümeti, bütiin battalamalara. hiiliin bPceriksizllk VP hepsl var. Bunlar ortada Ama simdiUk bütün bunlar bir krnara lar kötiimscr olmav. C'.iinkii skandallara bogulmus hükümetlrr, ataletp karşın. çok vararlı oldu. Demokratlk hakların vatas vahırakılabllir. Kltap adamlığı Uıerinde dıırmak gerek. Burada da va\»s yavas kayhpılr. l'.irdcn birc yıkılır. Demlrcl'ce bir dcvisvas da olsa Rrri alınnınsının ne drnli iinpınli oldıiRiımı çostordl. söylenecek olan su: Hand hükümct. çimento ihracatını destekIP «yıkılıncaya kadar hükümet clevam eder». ö r n e | l ortada. Hıi nemokrasl İle sosyallzmln crlpopfinln birhirlnden ayrılnı«7 ollersp. o hUkümet. Türklyr'nln ekonomik gele«gine ihanrt ettiin dünyayı tıaran VVaUrgate ükandalına kar.şın Mxon. yıkılınduğu bir kez daha ortaya çıktı. t'Stelfk bu ortaya rıkış, Işçi sıml» olur. ts, bu kadar baslt. ÇUnkü çimento İhraç etmek. petroi caya kadar baskan kaldı. Ama lıer televizvon ekranına çıkışta nıfı sosyalizmini sarunanlara herhangi bir ypnilik gctirmpzkrn, ve elrktrlk enerjlsl İhraç etmek demek. Çünkü klll, kâr vc IsjçlYİİ7.iiıulrki (zler biraz ılaha flprinlcştl. GiilmcT. oldıı. Sonunda yısermaye lçin son derrce sasırtıcı oldu. Sermaye çuk kısa bir döllfei bir tarafa koyarsanız, çimento, petrol ve enerjl dempk. Bunktldı, Rİtli. Demlrpl de yıkılıp Kİdenek. Çünkii zaniana k»r>ı. Türkiye Işçi Partisinin açıkıııın için de olsa, çok yavas açılsa da, clenıokratik açılımınııı. ları dısardan alıyorsunuz. Bunları almak Içtn ıterckll dovlzl bulÇiinkü Ttıi'kl} e'de zanmnı durdıınnak ve gerlye («itiirıııek l«tilamış olduğu belgelerde hayalı kendisl lçin ne biivük (ehllke oldugunu «ördü. Milllyetçi Ceplıp ma gerekçestyle dünyanın namlı bankerlerl karşısında boyun cfrivor. Ilerleyon zaınana karşı kınıse bıınıı yapamaz. Münıkiln de&U. fırmalarla UnlU Vaduz Lichtenllükümptl. bıınıın için kuruldu. Bunda Dpmirprin cn küçıik bir yorsunuz. Döviz vermrk Içln gelen komlsyoncularla. Türkiye'nin steln kentinde Solegaldo Estabbpceriklllifii yok. Faşizmi cellrrmeypn sernıayp, şimdlllk. llkp DKMİRH/ln «yetencklrri», Halk ParlliCnln «bererikxiztlklpri». llfİtPİeceflni Ipotek altına alacak önerllrri tartısıyorsıınuz. Ve aldılıshmenl. fırmasına 10 bin ton olarak fnşlzml benimsrmlş bir Dfmlrcl'e mahkum. Demirel, ktariri ki'sinıdc bir nakarat oldıı. llerlcl keftiınde kendUlne gınıc dövizlerln bir bölümUnil. çinvnto adı altında ihraç edlyorçimento ihracatı tescili yapıldıgı di ^tirüylr basbakan olmadı. l>m«İItUI olılu^u «ınıflarııı süriikmeyehlcrîn ıllliıidcn dti$niez öldu. ilerici keslmde sunuz. Ne. lçin? Demlrerin kardesleriniıı de Içinclp bulunduğu gfirülmektedlr. SUleyman Deımlleyici KİJcüvle başbakanlıâu otıırdu. Zamnna karyı olanlar aamtka.Miağı haline grldl. Bu kaymıfcın nerçekle hiç bir ilfİHİ yok. !>u belil bir smıf Içln. Ve bürUn bunları yapırken de kendf oylarırel'l'n yegeni Yahya Demirel de nını yitlrmls bir politlkacının başbakanlıjına razı oldular. anlamda: Vrtenek ya da brrcriksizllk önemnlz degil. Ama aynı nızla kabul ettlflniz tlçüncü Bes Yıllık Plânı, bir kenara kovuaynı kentte hayall bir firmaya zanıaıııla belirleyirl değil. Tiirkive'de MC Hükiimeti'nln kurulyorsunuz. Bu mu, klUp adamı olmak? TtirHyede bu türden klmobilya ıhraç etmekten tutuklu küçüınspypnlpr. nıasıın ve bugüne kadar sürmeslııl, kişlsel brcerl veya heıerlknlx TİİRKİYK'NİN pkonoınik ve sınıfsal konumunu tap adamları ekslk olaun. bulunmaktadır. Demirel'in tekrar Başbakan olmasıyla hlrlikte, Demlrcl'de olmallklc açıklamak, çok, hem de pek çok idealist bir diinya görüDemirel ailesine ait GÖUTAŞ ZAMANLAMA adamıymıs. Eeevlt Hükümeti İle Irmak Hükümetlyan nitellkler aramaya basladılar. Adalet Partisinin propaganda fiiniin hatağına Römülmrk drmek. MC Hükiimeti'nln kuruunası Çirketinin çimento ihracatıyla 1 1 nln aldığı önlemler ve Irmak HUkiimrtlnin zamlarından sonra aracı olarak kııllandığı bir takim sözde nlteliklcr, bir takıııı ve lııiRiinp kadar şclmcslndrkl Kimfsal kaynağı inkâr etmek degili olarak elde edilen yeni belllpricilpr arasında da, yaygınlık kazanmaya hasladı. Hesap adaekonomlyl bir zaman Idare etmpk mümkündü. Bunu Halk Parnıek. lnkarın ho|>sl :ır;ıl«a yapılmaz. Rlı iürü dc Ikincil veya geler, GÖLTAŞ Şirketinın çimenınıymıs, kitap adamıymıs, zamanlama adamıymif. Bunların hlç lisi görempdi İse. onların ekslkliği. Demirel'in fazlalıgı dpğil. Şlmiiçünciil ö^elerl abartarak ortava çıkıyor. Abartma da kiitümsrrto ihracatıyla ilgili yent bilgilehlrlnln adamı olmadığı bir yıllık hükümeti sonunda bir kez daha liğe kaynaklık ediyor. dl idare zamanı doldu. r)oldu|unun en açık örneğl: Cephe ortagi ri ortaya koymaktadır. Fotokopiortaya çıklı. Yalnızca sınıdmn adamı olduğu bir kez daha brllr partller. fiyat artıslanm yüklemek Içln suçlu buldular. 8uçu, leri görülen iiç çimento ihraç SEZARIN hakkını sezara vrrmenin Tamant. Klmse Koevlt'l, hükiieinlesti. Pahalıhğa karsı mücadrle etmpk iddiasıyla kurulan bir Dalokay İle Isvan'ın omuzlanna yüklemeve çalışıyorlar. Demeçt«sril belgeni bir hafta içinde amcti bırakıntısımlnn dolayı kınamamalı. Klmse, de\iminden kasrrphrnln lirirrl. artık flvatlardnn KÖ7 frirmcr oldıı. Kıtlıeı yok Iprle, hiiviik kent beledlyelerlnin fiyat artişlarım önlemediklerlni hııınihlıı. ÜçU de Antâlyn'rtHn iedilrn Ueıııırrl Ur«il. IH'itllf^l. .iylnpın Krıvlfl lıllklınifll lllnıU ı>lmı> ııroıınRnnrin^ıvl» orta.va Çlkan bu nnlltlkmı »lııuli. drmlr • Uerl sUrtiynrİar. Mnntı)ta bflhın, l'lvallmf dllıjprıu", hıı. Cfphrtıln Lıbya'ya çimento ihraç edllme. tıfcı K'lı> <ıuçlariı. Hıı Hinlıun» hilp Foovlt'ln, zamamndıı hlıkUniclvrllk satıslarını sıraya ve mlktar kısıtlamasına bağlamak zorun»iyle ilglli bu belgelerin 6 hazlmarlfttl olacak. Yiikspllme bilyük krı.t hplpdivelerinln. Zamanlatpn ayrılnıa knrarı aldığını, eostercblllr. Ama yalnızca ıto'slerrda kaldı. ran 1975 tarihlisl 10 bin ton çima adamı, rrphpslnin blrllklerinl huraya kadar getirdi. hlllr. (:iiııkü artık Demlrel. hiç hir konuda, kesin hir kaıııt olamento ihracatını kapsamaktadır. maz. Bu nitclİKİııl kaybptll. Demirpl'ln nuçUmanı, sadece düşiin HESAP adamıymıs. Hangi hesap? Demirel, yanlış hesapların adamı. DEMtREL'E zamanlama adamı demek, sermayeye zaman tanımak 12 haziran 1975 tarihli UçüncU bel mek için bir gösterge. Su söylcneblllr: Ecevlt. Basbakan olarak. Temsilclsi olduğu sınıfların yanlıs hesaplarının adamı. HükUdemek. Zamana karsı olanlann siirekil olarak kazanacaginı kagede 15 bin ton çimento ihraç bir süre hiikümetten ayrılnıa gprekçelprinı küllelere anlatabillrmete gellr gelmez. geçen yılın sonhalıarında bir seçlm hesabıyla. bul etmpk, demek. Pratik bu dflstincelerl geride bıraktı. Cepheedilecegi bildirilmektedır. 10 hadi. Ecevit, haşhakanlıktan ayrıldıkfan sonra, kütlelerlc elblrliti drmirçpllk riyatlarını ııcuzlattı. Döviz rezervlcrlnln erlmeslne ıılıı zamanı doldu. Bundan sonra zaman, zamanı gerislnc veya ziran 1975 tarihli belge lse yalyapaıak erken Reçimi zprlavabllirdi Bunları yapmadı. Bunları rızca 200 tonluk ihracat lçin dükarşın. dpmir • çelik Ithalitını körüklfdl. Stokçuluk ve speküla.v yanına alabllrnlprin. Bundan sonra zaman, cephenin zamansızyapmaması önemll bir pküikllk oldu. Ancak bu eksikiikler, alınıcnlenmiştir. 200 tonluk çimenyon basladı. Kamu millklyetlndeki demir • çplik Işletınoleri nıallıfeını kütlelere anlatabllenlrrln. Cephenin hir bütün olarak lıltmış. kararın öziindekl docruluiu gizlenenırll. to ihracatının gerçekten vapıllarını satamaz oldu. Sözde ııcuzluk ve bolluk ectlrdl. Hazinenin tiginl, kütlelere, gösterebilenlerin. Cephc partllerlnln bir ve aynı mış olması biiytlk bir olasıhktır. alpvhine. komando besleyiclsl demir • çelik sppkül&tiirlprinin leoldugunu kanıtlayahilenlerin. Cephenin dolan zamanını tümden EKİM 1H73 seçimlndcn sonra, smırsal çözUmlemeden yoksıın kiml hine. demirçellk oyiınlan başladı. Oynayanlar, Demlrel'den çok bltirmek buna bagli. Yeni bir koaltsyonun anahtan da buna baelı. «diifüniirler», Selamet Partlsl'nln llerlciliğine fazla hel ba|ladıBu 200 tonluk ihracat lçin Tilar. Selâmet'e oy verenlere bakıp, Selâmet'ln yönetlcilertnln »erkendilerinl düşiindüler. Bu yılın basından itlbaren dünya piyaO p l ı e partllerlnln blr ve bütün oldujrunn kiltlclore anlatmaya caret Bakanlığı, belgenin düzenma\c ilp. orsanik başlarını görmezlikten «eldl. Kendl difinda salarındaki yrnl PKİIImlere de bakarak stokları artırmaya ba$labaelı. ÇUnkü farklı görünüm vermrk Isteyenlerln bütünlüğünü lenme tarihinden bir gün sonra, üretilen yanütıcı düsüncelerin kolayca etklsindo kalan Halk Pardılar. Kamu Isletmelerlnden demirçelik çekmeye basladılar. Figostermek parçalamaya (1den TOI demrk. telgrafla onay bildirmiştir. Hal Çimentoda vergi iadesinin tarihçesi îç piyasada İB liralılt torbasv nın 31 liralık1 karaborsa fiyatından işlem gördüğü bir sırada, MC Htikümetinin bir kararnanıesi ile, yüzde 25 oranında ihracatta vergi iadesinden yararlandırılan çimento geçmişte de bu önlemden yararlanmıştı. thracatta vergi ladesi finleminln islcnv'Be baçludiRi 198B yılırı dan bugiine dek çimento bu lin lemden yararlanmıştı. Bu yararlanma dikkat çekioi bir gelişim göstermektedır. 1968 tarihinden 1975 yılına dek çimento için uygulanan vergi iadesi oranları gi derek düşmUş, çimentonun iç pıyasarla karaborsaya düştilgü 1975 yılında ise vergi iadesi oranları yükseltilmiştir. 1968 yılında II sayılı listede yer alan çimento için vergi iadesi oram yüzde 45'dir. 10 agustos flevıılüıısyouu İle blrllkt» ihrarat.ta vergi laclesine konu olan maddeler yenlden düzenlenmis ve bu arada çimento III. sayılı listeye dahil edilmiştir. Böylece çımcııto için voıgı iodesi oranıihracat müttnrı 1 mtlyon doları aşmak şartı ile yllzde 40'a düşmüştiir. Bu karardan 15 gün son ra, 7/1182 sayılı kararname ile tüm listelerin iade oranları düçürülüyor ve fakat çimentonun bu düşüşten etkilenmesi için yüzde 40 oranında ıadeden yararlanan listeye III. sayılı listeden çıkanlan çimento II sayılı listeye ilave ediliyor. thracatın 1 milyon doların altmda kalması halinrie iade oranmın yüzde 30 olacağı saptanıyor. Bu gelişmeler Demirel'in ışbaç.ında bulund\ıgu hukümetler zamamnda olmakta. • MELEN • TALU DÖNEMLERÎNDE AZALTILAN, ECEVİT ZAMANINDA HEMEN MEN KALDmUAN DEMİREL İADESİ, MİNDE HEVFRGI DÖNEVıl 107.1 1974 1975 Ha*hakan Melen ve Talu Ecevit Demirel İade oranı Yüzde 35 ve 30 Yüzde 5 Yüzde 25 ÇİMENTODA VERGf İADE ORANLARI VE ZAMANIN 1IA5BAKANIARI Kavıtlı İhracat Knvıtlı ıhrarat (l'nn) (Bin dolar) 9H0.370 14.751 292.318 7.992 84S.086 24.216 Blrim ihraç fiyatı (l)ıılar) 15 27 29 YÎNE YÜZDE 25'E FIRLADI... Ecevit, dökme çimentodan vergi iadesini kaldırmış, torbada da yüzde 5'e indirtmişti Demirel başkanlıftındaki MC HUkumeti'nın, Üçüncu Beş Yıllık Plan hükümlenne aykırı olarak ve vergi iadesi yolsuzlukları döviz kaçakçılığı ile çimento karaborsacılıgını kolajiaştıracak bir şekilde çimentoda uygulanan vergi iade oranını yükseltmesine karşılık. Ecevit Hükümeti'nin torba çimentoda vergi iade oranını yüzde otuzdan, yüzde be$e indirdiğı saptanmıştır. Ecevit HUküıuuti znmnnınrtn fihlimc çimento ihruırutı, vtü'ni mdfl kapsanıından çıkarılmıştır. Son üç yılın hükümetlerinin çimentoda vergi iade polıtikalan vc knrnrln^tırdıklnrı vprgt iade oranları tabloda gorülmekteciır. Buna göre. Üçüncü Beş Yıllık Plan'ın hazırlık ve yasama organında görüşülmesi sırusında Bakan ve Bu^bakan olarak buiunan Ferit Melen ve Naım Talu zamanlarında, çimento vergi iade oranları. Üçüncii Beş Yıllık Plan hükümlerine avkırı bir bıçımde yüzde 35 ve 30 olarak Uiirarlaştırılmıştır. 1973 yılırdu 98ü bin ton çimento ihraı; ed.'dıgi kaydedilımstır. kümeti'nin bu kararı, çimento adı altında gerçekte dövizle saftlanan petrol ve elektrik enerıısı ihracatını önemli ölçüde gerıletmiştir. 1974 yılında tonu ortalama 27 dolar üzerinden 292 bin ton çimento ihraç edilmiştir. Demlrel başkanlığında Cephc HUkUmeti kuruldııktan sonra çimento stokçuluğu başlamıştır. Çimento stokçuluğu, Cunıhurıyet'te yer almıştır. Stok edilen Uİııınnlııiıuıı, Cephs Ilüklünotıno yokın bazı klmseler tarufındnn İran'a ihraç edildiği ilen sürulmüştür. 1975 yılı yazma dogrıı. slokçulugun daha da arttığı sapt.inmıştır. Aynı zamanlarda MC Hükümetinın Ticaret Bakanlıgı'n Ua yeni bir vergi iadesi karaınamesı hazırlanmaya baş>lanmıştır. Eylül ayında Resmı Gazete'de yayınlanan bu kararname ile çimentoya uygulanan vergi İade oranı yüzde 25'e çıkarılmışlır. Demirel'in sorumlu olduğu 1 V 9> yılında ise ortalama fiyatı 2 9 dolar üzerinden 845 bııı ton çıırıento ıhraç edildiği, dış ticaret istatistiklrrine kavdpriılmıstir. Ancak IJcmır^rın ypgcninın tutuklıı olduğu mobilya yolsuzluRU olayı ve diğer belgelerin gosterdiği gibi dış ticaret istatıstiklprine ihracat olarak kaydedilen her kalem gerçek ihracat olmamaktadır. Hayalı ihracatlar da, dış ticaret istatıstiklerınde ger<,pk Ihrarat gibl yer alabilmekledır. Çimentoda da durum buna benzemektedir. Çünkü kayaedilen ihracatın bir kısmını ger çpkleştirmeyerek ıç piyasaya karaborsadan sürmek, yıiksek kârlar elde etme imkânını vernıekfpdir. Böylece yurt. dışuıdaki karnnlık kaynaklı dövizleri kolaylıklıı Tilrklve'vB getlnnenln yaııında çimentoya karaborsadan piyasaya sürerek aşırı kârlar elde edilebilmektedır. ÇİMENTO İHRACATI, İTHAL EDİLEN PETROLU IHRAÇ ETME ANLAMINA GELÎYOR Milüyetçi Cephe Hüklimeti'nin. aıalarında Demirel'in kardeşlerınin de bulunduğu çimento ihracatçılarına kâr sağlamak amacıyla çimentoda uygulanan vergi iade oranını beş katına çıkarması, ülkenın ekonomik gerçekleri ve çıkarlarıyla taban tabana çelişmektedir. Çünkü çimento üretiminde kullanılan girdiler arasmda en büyük payı petrol ile yine petrol kullanılarak Üretilen ve ülke ekonomislnin ihtiyaçlarına yet nıcyen oiektrlk »nerjisı olu$tıırmaktadır. Hu durumda çimento ihraç etmek, döviz ödenerek sa«lanan pelrol ve elektrik enerjisıni ihraç ederek bazı ktmselere kâr sağlamak anlamma gelmekte dır. TUrkiye'de düzenlenen 1968 ve 1977 yılı girdiçıktı tabloları tflcelendiğJnde çimento Uretim de ğeri içinde yer alan kâr ve işçllik çıkahldıktan sonra, çimento uretiminin büyük ölçüde, petrole, elektrik enerjisine dayandıftı ortaya çıkmaktadır. Çimento üre ticilerlnin Uretim maliyeünin ytız da yırmısini. petrol ve elektrik enertlsı meydutm KcUrmrkl^diı. Ancak OlrdlÇıktı tablolurı yar dımıyla çimento Uretiminde kul lanılan toplari petrol ve elektrik oranı da bulunabilmektedir. Top li»m oranlar, çimonto iireticilerinln. petrol VB Uektrik encıjisl dıdışında kullandığı malzemelertn içerdiği petrol ve enerji haroama larını da kapsamaktudır. Böylece, petrol ve elektrik enerjislnın çimento Uretim mallyeti içindeki payı dörtte blri aşmaktadir. Bunun dışında ç'.mento Uretlmı, en büyük kalem olarak, ulaş tırma ile kâğıt harcaması yapmaktadır. Ulaştırma hizmeti ıçln ödenen paralar da, sonuç olarak petrol için ödenmlş olmaktadır. Diğer taraftan kâğıt, Türkiye'de ihtlyaca yetmeyen mallar nrasındadır. Bu yüzden kâr ve tşçilık çıkanldıktan sonra, çimento Ure / tlminin çok büyük blr bölUmli nlln, kıt dövizler Hdenerek sağ' lanan petrol elektrik en^jlsl ve| (Uevaını a. lavfada) ı MC hükümeti azalan döviz rezervlerini takviye için yüksek faizli borç arıyor Maliye Bakanlığı tarafından 1 nısan 1976 tarıhlı Reısıni Gazetode yayımlanan, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 17 sayılı karara ılışkin tebUğlerden VII seri 162 nolu sonuncusunda; Yurt dışında döviz cfillri elde cclon TUrk uyruklu kı?llcrc «Kro dı Mektuplu Döviz Tevdiat Hosabı» açtırma yetkisi vernıekledır. Merkez Bankası nezdinde açtınlan «Kredl Mektuplu Döviz Tevdiat Hesaplarma» vadesiz olurlar.a, Türkiye'de vadesiz mevduata ödenen en yüksek oran olan yUzde 7 talz verilmesi kabul edilirken, bir ve ikl yıl lçin açılan bu tür mevduat hcsabına ödenen taiz oranları ise şu andakı banka mevduatlarına venlen luı/ ui'unluııuu [c.it, blr dllzeyaa" olınuijtur. bu hesaba yatırılan dövızıer, DÖVIZD Çevrilebılır TL'sı Mevduat Hesaplarında yazüı şekilleraa Kulluıııluüıluuugı K'bi, iıcsubın ııt mımıı voya bir kısmı için vua içinde veya yurt dışında kullanılmak üzere, ilgıliler adına İ'C Mpr kez Bankasmca tesbit edılecelc şekılde kredi nıektubu clüzenlenebilecektir. Çeşitli Kaynaklardan döviz imkanı sağlamu olnnn gı bulamıyan MC Hükümptı nısan ayı başında çıkardığı bu teoUğ İle Avrupada çalışan ı^çılprnı biriktirdiklerl mevduatları ve CMşitli yollarla yurt dışınriH tıınılan dövizleri yüksek fai7 oranı ile kısa vadeli olarak, nııilraıı* deki bir kaç ayın zorlukhınnı <ıdermek 1çin kullanmak ıstemıı?tedlr. Ayrıca MC HUkümetı V'İKsek faizlo getirdtgi bu dövızirri, tekrar bu kişllere karşılıksı? ota rak tpotek eden bir teblijS çıkarmı$ olmaktadır 1975 yılında 7,4 milyar liralık ihracata1,4 milyar liralık vergi iadesi uygulandı ANKARA. (ANKA) 1975 yı to ihracatı vergl iadesinden yalında toplnm 7 milyar 401,6 mil rarlanmış. uygulanan lade tutayon liralık ihracatın vergi iade rı 27,1 milyon liraya ulasmıştır. sinden yararlandığı belli olmuştur. Buna göre, 1975 yılında ger1975 yılında uygulanan vergi çekleşen toplam 1 milyar 401 İadesi tutarı 1 mılyaı :W2 H mil milyon dolariık ihracatın oeşte yon lırayı bulmuştur Hu mıktar ikisine yakın kısını vergi iade 1974 yılında uygulanan vergi iasinden yararlanmıştır. 1975'te desi tutarından yüzde l.s oranınvergi İadesinden en fazla yarar da daha tazla olmnş ve vergı lanan ilıracat kalemlerinden bıri İadesinden yararlanan thracatın çimento olmuştur. 1975 yılında yüzde 19'unu oluşturnıu$tur. 1974 toplam 275,3 milyon liralık çimen yılında uygulanan vergi iadesi lutarının yararlanan ihrscata ora nı yüzde 14 düzeyindeydı. Geçtiğimız 1975 yılında uygula nan vergi iadesi tutarının yararlanan ihracat oranındakı 5 puanlık artış, vergl iadesi kapsamında yapılan genışlemeııın sonucu olmuştur. 1973 yılında gerçekle$en toplam ihracatın 1975 yılına göre yüzde 8,6 oranında gertlemesıne rağmen, vergi iadesinden yararlanan ihracat tutarının yllz de 1,2 oranında artmış olması da bu yargıyı dogrulamaktadır. Ayrıca, vergi iadesi uygulama sınııı ku(jf.aiiiıııuı. yeni ılıraç Kalenılerınin eklenn^csı yanında oranlnrda yapılan arttırımlardan da etkilendiği gözlenmektedir. ia/4 yılına göre vergi mdesınden yararlanan ihracat tutarının, vukarıda da işaret edildiği gibl, yüzde 1,2 oranında artmasına icar şılık, uygulanan vergl İadesi tutannın yüzde 1,5 oranında büyU mesl bunu ortaya koymaktadır. Ecevit Hükümeti kuruldııktan kısa bir süre sonra çimento ihracatıyla llgili önemli bir karar Melen HUkümetinin iş başın alınmıştır. Bu karar İle dökme da bulunduğu 12 Mart rejimi sı çimento vergi iade kapsamınrasında, çıkartılan 7/5849 sayılı dan çıkartılırken torba çımentonun iarle oran' yüzde 30'dan yüzkararname İ1? çimentoda vergi de bese ındirllmısUr. Ecevit HU(Devanu 9. Sayfada)